Elisabeth Poretsky
ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ. Η ζωή και ο θάνατος ενός σοβιετικού πράκτορα
Μετάφραση Λιάννα Γεωργακοπούλου, Έλλη Δυοβουνιώτη. Επιμέλεια Λιάννα Γεωργακοπούλου Εκδόσεις Futura 2020
της Κατερίνας Μάτσα
Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό βιβλίο, που αποτελεί φόρο τιμής σε όλα τα αθώα θύματα του Στάλιν και του γραφειοκρατικού μηχανισμού εξόντωσης των πιο δραστήριων μελών της αριστερής μπολσεβίκικης αντιπολίτευσης στα χρόνια των μαζικών εκκαθαρίσεων της δεκαετίας του 1930, με φόντο τις δίκες της Μόσχας.
Επικεντρώνεται στη δολοφονία του διεθνιστή επαναστάτη Ιγκνας Ράις (Ignace Poretsky Reiss) από την αστυνομία του Στάλιν, τη NKVD, τo 1937 Είναι γραμμένο από τη χήρα του Ράις, η οποία το έγραφε επί 30 χρόνια μετά το θάνατό του, εκπληρώνοντας, έτσι, μια ευχή των επαναστατών, «όποιος επιβιώσει να γράψει για τα θύματα του Στάλιν». Την εξαιρετική επιμέλεια του βιβλίου έκανε η Λιάννα Γεωργακοπούλου, η οποία ανέλαβε να ολοκληρώσει και τη μετάφραση, την οποία είχε ξεκινήσει η Έλλη Δυοβουνιώτη, συντρόφισσα του Μιχάλη Ράπτη (Πάμπλο), η οποία πέθανε το 1996.
Ο Ιγκνας Ράις, μαζί με μια ολόκληρη γενιά επαναστατών, στρατεύτηκε στις υπηρεσίες πληροφοριών της Σοβιετικής Ένωσης, για να υπηρετήσει την Παγκόσμια Επανάσταση. Συνεργαζόταν με μέλη των κομμουνιστικών κομμάτων της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, ταξιδεύοντας διαρκώς σε χώρες της Ευρώπης, συλλέγοντας πληροφορίες χρήσιμες για το νεαρό και απομονωμένο σοβιετικό καθεστώς. «Δεν ήταν τροτσκιστής και διαφωνούσε σε πολλά σημεία με τον Τρότσκι, αλλά όπως όλα τα παλιά μέλη του κόμματος δεν μπορούσε να διανοηθεί ένα κομμουνιστικό κίνημα χωρίς τον Τρότσκι. Σεβόταν τον Τρότσκι σαν άτομο και σαν σύμβολο από τον καιρό της λυσσαλέας αντιτροτσκιστικής καμπάνιας που κυριαρχούσε στη χώρα μετά τη διαγραφή από το κόμμα και την εξορία του Τρότσκι και δεν αισθανόταν πια άνετα τότε στη Σοβιετική Ένωση ούτε στο κόμμα», γράφει η συγγραφέας του βιβλίου.
Ο Τρότσκι ήταν μια από τις πλέον εμβληματικές φιγούρες του μπολσεβίκικου κόμματος, ο αρχηγός του Κόκκινου Στρατού που νίκησε 15 ιμπεριαλιστικές στρατιές. Όμως, η σύγκρουσή του με την ανερχόμενη κομματική-κρατική γραφειοκρατία κι οι διαφωνίες του με τον κύριο εκπρόσωπό της Στάλιν, μετά το θάνατο του Λένιν, οι ιδεολογικές μάχες της Αριστερής Αντιπολίτευσης, δεν ήταν γνωστές στις μάζες. Δεν το είχε θελήσει ο ίδιος ο Τρότσκι. Έτσι, όταν θέλησε, στη δέκατη επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, να τις δημοσιοποιήσει ανοικτά, βρήκε τις μάζες έκπληκτες με την ύπαρξη τέτοιων διαφωνιών, αμήχανες, και σχεδόν αδύναμες να αντιληφθούν τη σημασία τους. Οι πάντες σοκαρίστηκαν με την εξορία του, αλλά ήταν πια πολύ αργά για να αλλάξει η ροή των εξελίξεων…
Ο Ράις συνειδητοποίησε ότι είχε πια νικήσει η θερμιδωριανή αντίδραση από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, με την «αποκουλακοποίηση», την τρομοκρατία, τις εκκαθαρίσεις κάθε αντιπολιτευόμενης φωνής. Ιδιαίτερα, μετά τη δολοφονία του Κιρώφ το 1934 και την πορεία προς τις μεγάλες δίκες της Μόσχας, το 1936, το 1937, το 1938, όπου εξοντώθηκε όλη η παλιά φρουρά των μπολσεβίκων, οι κύριοι ηγέτες της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, ο ζόφος είχε σκεπάσει τον σοβιετικό ουρανό. Οι μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν εκτελούσαν σε σοβιετικό ή σε ευρωπαϊκό έδαφος όποιον υποπτεύονταν ότι απειλούσε την εξουσία του Στάλιν και της καμαρίλας του. Πολλοί επαναστάτες αυτοκτονούσαν πριν συλληφθούν, ήξεραν τί τους περίμενε στα υπόγεια της Λουμπιάνκα, του άντρου της μυστικής αστυνομίας. Παρόλα αυτά, όπως γράφεται στο βιβλίο, νεαροί κομμουνιστές στο Λένινγκραντ στάθηκαν μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα με την κραυγή «Ζήτω ο Τρότσκι».
Τελικά, στις17 Ιουλίου 1937, ο Ράις έστειλε ένα γράμμα στην Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, επιστρέφοντας μαζί και το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας, που του είχε απονεμηθεί το 1928 για τις υπηρεσίες του στην προλεταριακή επανάσταση, «αφού τώρα το φορούν στη Ρωσία οι δήμιοι των καλύτερων αγωνιστών της εργατικής τάξης». Σε αυτό το γράμμα, μνημείο κομμουνιστικού ήθους, που πρέπει να διαβαστεί από όλους, ο Ράις γράφει, ανάμεσα στα άλλα :
«Η αλήθεια θα ανοίξει το δρόμο της. Η μέρα της κρίσης είναι πολύ πιο κοντά απ’ όσο φαντάζονται οι κύριοι στο Κρεμλίνο. Η μέρα που ο παγκόσμιος σοσιαλισμός θα καταδικάσει τα εγκλήματα που έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια έρχεται… Ο «μεγαλοφυής ηγέτης», «ο πατέρας των λαών», «ο ήλιος του σοσιαλισμού» θα υποχρεωθεί να λογοδοτήσει για τις πράξεις του. Θα λογοδοτήσει για την ήττα της Κινέζικης επανάστασης, για το κόκκινο δημοψήφισμα στη Γερμανία, για την ήττα του γερμανικού προλεταριάτου, για το σοσιαλφασισμό και τα λαϊκά μέτωπα… Όχι, δεν το ανέχομαι πια. Επιστρέφω στον Λένιν, στις αρχές του, στην πράξη του!.Θέλω να παλέψω γιατί μόνο η δική μας νίκη -η νίκη της προλεταριακής επανάστασης- θα απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τον καπιταλισμό και την ΕΣΣΔ από τον σταλινισμό. Εμπρός για νέους αγώνες! Για την οικοδόμηση της 4ης Διεθνούς».
Λίγο μετά, στις 4 Σεπτέμβρη 1937, το πτώμα του αναγνωρίστηκε από την ελβετική αστυνομία κοντά στη Λοζάννη. Στους μήνες που ακολούθησαν τη δολοφονία του, χάθηκαν και όλοι οι φίλοι του, συναγωνιστές στην υπόθεση της προλεταριακής επανάστασης. Οι εκτελεστές της NKVD δεν άφηναν ίχνη πίσω τους.
Το εξαιρετικό αυτό βιβλίο περιέχει πολύτιμο ιστορικό υλικό για τους επαναστάτες που εξοντώθηκαν από τον εγκληματικό σταλινικό μηχανισμό, στην εποχή της σταλινικής τρομοκρατίας, για όλους εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους, υπηρετώντας την παγκόσμια επανάσταση, για όλους όσους έβλεπαν σαν αναγκαιότητα την οικοδόμηση της 4ης Διεθνούς. Όπως ο μπολσεβίκος Ίγκνας Ράις.
7-2-21
