104 χρόνια από την προλεταριακή «έφοδο στον ουρανό»
Ήταν 7 Νοέμβρη, ημέρα Τετάρτη, του 1917 (25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) όταν οι προλετάριοι της Ρωσίας ανέτρεψαν την Προσωρινή κυβέρνηση των μεγαλοκαπιταλιστών, των μενσεβίκων και εσέρων και ίδρυσαν την εξουσία των σοβιέτ των εργατών και αγροτών.
Την Τρίτη 6 Νοέμβρη (24 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) ο πρωθυπουργός της Προσωρινής κυβέρνησης, Κερένσκι, έδωσε εντολή να συλλάβουν τα μέλη της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής (ΣΕΕ), ηγετικά στελέχη των μπολσεβίκων και του σοβιέτ της Πετρούπολης με την κατηγορία ότι ετοιμάζουν ανταρσία. Πιστές μονάδες φρουρούν τα Χειμερινά Ανάκτορα και Ευέλπιδες σηκώνουν τις γέφυρες για να αποκόψουν το κέντρο της Πετρούπολης από τα εργατικά προάστια. 5:30 τα χαράματα ένα απόσπασμα γιούνκερς καταλαμβάνει το τυπογραφείο όπου τυπώνονται οι μπολσεβίκικες εφημερίδες Pαμπότσι Πουτ (Eργατικός Δρόμος) και Σολντάτ (Στρατιώτης). Με διαταγή της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής κόκκινοι φρουροί και επαναστάτες στρατιώτες επεμβαίνουν και εκδιώκουν τους γιούνκερς. Στις 11:00 ο Εργατικός Δρόμος κυκλοφορεί στους δρόμους. Mε προκήρυξή της η ΣEE απευθύνεται στον πληθυσμό:
«Πολίτες! H αντεπανάσταση σήκωσε το εγκληματικό της κεφάλι. Oι κορνιλοφικοί επιστρατεύουν δυνάμεις για να συντρίψουν το Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ και να ματαιώσουν τη Συντακτική Συνέλευση. Ταυτόχρονα οι πογκρομιστές μπορεί να αποπειραθούν να δημιουργήσουν στους δρόμους της Πετρούπολης ταραχές και σφαγές. Tο Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών αναλαμβάνει την ευθύνη της φρούρησης της επαναστατικής τάξης από τους αντεπαναστάτες και τις απόπειρες πογκρόμ».
Και ενώ ο Κερένσκι στο Ανάκτορο Μαρίνσκι δηλώνει ότι θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για να καταστείλει την μπολσεβίκικη εξέγερση, επαναστάτες στρατιώτες και κοκκινοφρουροί εργάτες καταλαμβάνουν τις γέφυρες. Το απόγευμα έχουν καταλάβει τον κεντρικό τηλέγραφο, αποθήκες, την κεντρική τράπεζα, το σιδηροδρομικό σταθμό. Τη νύχτα πολεμικά πλοία και στρατιωτικά τρένα με ναύτες κινούνται προς την Πετρούπολη.
H μεγάλη «έφοδος στον ουρανό» έχει ξεκινήσει… Θα χρειαστούν άλλες 30 ώρες για να καταληφθούν τα Χειμερινά ανάκτορα και να συλληφθούν οι υπουργοί. O Κερένσκι, που την προηγουμένη ορκιζόταν ότι θα μείνει στο πόστο του ακόμη κι αν χρειαστεί να χύσει το αίμα του, θα διαφύγει, ντυμένος, σύμφωνα με κάποιες καταγραφές, νοσοκόμα!…
Η μεγάλη Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση που δημιούργησε την εξουσία των σοβιέτ των εργατών, αγροτών και στρατιωτών, η μεγαλύτερη κοινωνική επανάσταση στην ιστορία, έμεινε ανολοκλήρωτη. Μπορεί να έπεσε, απομονωμένη από τη διεθνή επανάσταση και το καρκίνωμα της σταλινικής γραφειοκρατικής διοίκησης, όμως ενυπάρχει ακόμη στην ιστορία, ζωντανή στις μνήμες και τις καρδιές των προλετάριων όλου του κόσμου.
Η παγκόσμια επανάσταση που διακήρυξε ο Λένιν στις 7 Νοέμβρη 1917 άνοιξε έναν κύκλο προλεταριακών επαναστάσεων που παρά τα πλήγματα δεν έχει κλείσει. Στην παρούσα φάση της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και πανδημίας ο «τυφλοπόντικας της ιστορίας» σκάβει ξανά νέα λαγούμια και υπόγειες διαδρομές για να εμφανιστεί όπως κάθε γνήσια καινούργιο απροσδόκητα. Στις νέες εφόδους στους ουρανούς. Γιατί η επανάσταση δεν σταματάει, γίνεται Διαρκής μέχρι την «τελείωση της ευτυχίας», για την οποία μιλούσε ο Γάλλος επαναστάτης Σαιν Ζυστ.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι γραμμένο από τον διεθνιστή Αμερικανό επαναστάτη Τζον Ρηντ, τον καλύτερο χρονικογράφο της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης. Περιέχεται στο βιβλίο που τόσο εξυμνούσε ο Λένιν, Οι Δέκα Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο. Περιγράφει με ενάργεια τις στιγμές της εξέγερσης.
Θ.Κ.
Η Ώρα της Εξέγερσης
Η συνεδρίαση εκείνη ήταν πολύ σοβαρή. Ο Τρότσκι από μέρους της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής δήλωσε ότι η Προσωρινή κυβέρνηση δεν υπάρχει πια.
«Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των αστικών και μικροαστικών κυβερνήσεων, είπε, είναι η εξαπάτηση των μαζών.
Σ’ εμάς τη στιγμή αυτή, σ’ εμάς, στα Σοβιέτ των στρατιωτών, των εργατών και των αγροτών βουλευτών, μπαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία το καθήκον να δημιουργήσουμε εξουσία, που δεν θά’χει άλλο σκοπό, παρά μόνο την εξυπηρέτηση των αναγκών των στρατιωτών, των εργατών και των αγροτών».
Στο βήμα ανέβηκε ο Λένιν. Τον υποδέχτηκαν με θυελλώδεις επευφημίες. Ο Λένιν πρόβλεψε την παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση… Μετά απ’ αυτόν μίλησε ο Ζηνόβιεφ, που τόνισε: «Σήμερα κάναμε το καθήκον μας απέναντι στο διεθνές προλεταριάτο και δώσαμε ένα ισχυρό χτύπημα στον πόλεμο, χτύπημα στα στήθη όλων των ιμπεριαλιστών και ιδιαίτερα, στο δήμιο Γουλιέλμο».
Μετά απ’ αυτό ο Τρότσκι δήλωσε ότι «στο μέτωπο στάλθηκαν κιόλας τηλεγραφήματα, που αναγγέλλουν τη νίκη της εξέγερσης, όμως απάντηση δεν ήρθε ακόμα. Υπάρχουν φήμες ότι ενάντια στην Πετρούπολη κινούνται στρατεύματα. Είναι απαραίτητο να στείλουμε σ’ αυτά αντιπροσώπους για να τους πουν όλη την αλήθεια».
Φωνή από τις θέσεις: «Εσείς προαποφασίζετε τη θέληση του Πανρωσικού συνεδρίου των Σοβιέτ!».
Ο Τρότσκι (κρύα): «Η θέληση του Πανρωσικού συνεδρίου των Σοβιέτ προαποφασίστηκε από το μεγάλο γεγονός της εξέγερσης των εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης».
Μπήκαμε στην τεράστια αίθουσα των συνεδριάσεων, διασχίζοντας το ανήσυχο πλήθος, που συνωστίζονταν στις πόρτες. Στους πάγκους και στις καρέκλες, στους διαδρόμους, στα περβάζια των παραθυριών, ακόμα και στις άκρες της εξέδρας του προεδρείου, κάτω από το φως των μεγάλων άσπρων πολυελαίων, κάθονταν οι αντιπρόσωποι των εργατών και των στρατιωτών όλης της Ρωσίας. Πότε με ανήσυχη ηρεμία, πότε με άγριο θόρυβο, περίμεναν να χτυπήσει το κουδούνι του προεδρείου. Το διαμέρισμα δεν είχε θέρμανση, μα ήταν ζέστη από την αποφορά των άπλυτων ανθρώπινων σωμάτων. Ο αποπνιχτικός γαλάζιος καπνός των τσιγάρων υψώνονταν και αιωρούνταν στον βρώμικο αέρα. Κατά διαστήματα ανέβαινε κάποιο από τα καθοδηγητικά πρόσωπα στο βήμα και παρακαλούσε τους συντρόφους να σταματήσουν το κάπνισμα. Τότε όλοι μαζί, ακόμα και κείνοι που κάπνιζαν, φώναζαν: «Σύντροφοι, μην καπνίζετε!», και το κάπνισμα συνεχιζόταν. Ο αντιπρόσωπος του εργοστασίου Όμπουχοφ, ο αναρχικός Πετρόβσκι, με έβαλε και κάθησα δίπλα του. Λερωμένος και αξύριστος, μόλις κρατιόνταν στα πόδια από την αϋπνία: δούλευε στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή τρία μερόνυχτα χωρίς διακοπή.
Στο προεδρείο κάθονταν οι ηγέτες της παλιάς ΚΕΕ. Τελευταία φορά τους δόθηκε η ευκαιρία να διευθύνουν τη συνεδρίαση των ανυπόταχτων Σοβιέτ, που τα διοικούσαν από τις πρώτες μέρες της επανάστασης. Τώρα τα Σοβιέτ ξεσηκώθηκαν ενάντιά τους. Τέλειωσε η πρώτη περίοδος της ρωσικής επανάστασης, την οποία οι ηγέτες αυτοί προσπαθούσαν να φρενάρουν. […]
Το προεδρείο εκλέχτηκε μέσα σε γενικό θόρυβο και κίνηση. Ο Αβανέσοφ δήλωσε, ότι έπειτα από συμφωνία ανάμεσα στους μπολσεβίκους, τους αριστερούς εσέρους και τους μενσεβίκους-διεθνιστές αποφασίστηκε να σχηματιστεί το προεδρείο με βάση την αναλογική αντιπροσώπευση. Μερικοί μενσεβίκοι διαμαρτυρόμενοι έντονα, έφυγαν από τη θέση τους. «Θυμάστε», τους φώναξε κάποιος γενειοφόρος στρατιώτης, «θυμάστε τι μας κάνατε εμάς τους μπολσεβίκους, όταν είμασταν μειοψηφία!». Τα αποτελέσματα των εκλογών: δεκατέσσερες μπολσεβίκοι, εφτά εσέροι, τρεις μενσεβίκοι και ένας διεθνιστής (από την ομάδα του Γκόρκι). Ο Χέντελμαν δηλώνει από μέρους των δεξιών εσέρων και των εσέρων του κέντρου ότι παραιτούνται από τη συμμετοχή στο προεδρείο. Ο Χεντζούκ κάνει παρόμοια ακριβώς δήλωση από μέρους των μενσεβίκων. Και οι μενσεβίκοι-διεθνιστές δηλώνουν ότι δεν μπορούν να πάρουν μέρος στο προεδρείο, αν δεν ξεκαθαριστούν προηγούμενα ορισμένα γεγονότα. (Χλιαρά χειροκροτήματα και φωνές). Φωνή από κάτω: «Αποστάτες! Και αποκαλείτε τον εαυτό σας σοσιαλιστή!». Ο εκπρόσωπος των αντιπροσώπων της Ουκρανίας ζητάει και παίρνει θέση στο προεδρείο. Μετά απ’ αυτό η παλιά ΚΕΕ εγκαταλείπει το βήμα και τη θέση της την παίρνουν ο Τρότσκι, ο Κάμενεφ, ο Λουνατσάρσκι, η Κολλοντάι, ο Νόγκιν… Όλοι σηκώνονται και η αίθουσα τραντάζεται από τα χειροκροτήματα. Πόσο ψηλά πέταξαν αυτοί οι μπολσεβίκοι! Από μια αποκηρυγμένη και καταδιωκόμενη ομάδα που ήταν πριν τέσσερις μήνες, έφτασαν ως τη λαμπρή θέση των τιμονιέρηδων της μεγάλης Ρωσίας, που την είχε αγκαλιάσει η θύελλα της εξέγερσης.
Ο Κάμενεφ ανακοινώνει ότι στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν: πρώτο, το ζήτημα της οργάνωσης της εξουσίας, δεύτερο, το ζήτημα του πολέμου και της ειρήνης και, τρίτο, το ζήτημα της Συνταχτικής συνέλευσης. Ο Λοζόβσκι σηκώνεται και δηλώνει πως ύστερα από συμφωνία ανάμεσα στα γραφεία όλων των ομάδων προτείνεται να γίνει πρώτα απολογισμός της δουλιάς του Σοβιέτ της Πετρούπολης, κατόπιν να δοθεί ο λόγος στα μέλη της ΚΕΕ και στους εκπροσώπους των κομμάτων και τελευταία, να περάσουμε στην ημερήσια διάταξη.
Ξαφνικά, όμως, ακούστηκε νέος θόρυβος πιο ισχυρός από το θόρυβο του πλήθους. Ένας επίμονος, ανησυχαστικός θόρυβος: η υπόκωφη βροντή των κανονιών. Όλοι κοίταζαν νευρικά προς τα σκοτεινά παράθυρα και το συνέδριο το διέτρεξε κάποιο ρίγος. Ο Μάρτοφ παρακάλεσε να του δοθεί ο λόγος και τσίριξε: «Ο εμφύλιος πόλεμος άρχισε, σύντροφοι! Το πρώτο ζήτημά μας πρέπει να είναι η ειρηνική λύση της κρίσης. Κι από άποψη αρχής κι από άποψη ταχτικής είμαστε υποχρεωμένοι να συζητήσουμε έκτακτα με ποιόν τρόπο θα προληφθεί ο εμφύλιος πόλεμος. Στο δρόμο πυροβολούν ενάντια στ’ αδέρφια μας! Πριν αρχίσει το συνέδριο των Σοβιέτ λύνεται το ζήτημα της εξουσίας με στρατιωτικό πραξικόπημα, που οργάνωσε ένα από τα επαναστατικά κόμματα!…». Φωνές και θόρυβος σκέπασαν το λόγο του στη στιγμή. […]
Ο Κάμενεφ, φώναζε χτυπώντας το κουδούνι του προεδρείου: «Καθήστε στις θέσεις σας! Θα περάσουμε στην ημερήσια διάταξη!». Ο Τρότσκι σηκώθηκε από τη θέση του. Το πρόσωπό του ήταν χλωμό και σκληρό. Στη δυνατή φωνή του κυριαρχούσε μια παγερή περιφρόνηση. «Όλοι οι λεγόμενοι σοσιαλσυμβιβαστές, όλοι αυτοί οι κατατρομαγμένοι μενσεβίκοι, εσέροι κι οι μπουντιστές ας φύγουν! Όλοι αυτοί είναι απλώς σκουπίδια που θα μπουν στο καλάθι των αχρήστων της ιστορίας!…».
Ο Ριαζάνοφ ανακοίνωσε από μέρους των μπολσεβίκων ότι η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, ύστερα από παράκληση του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης έστειλε αντιπροσωπεία για διαπραγματεύσεις με τα Χειμερινά ανάκτορα. «Έτσι, λοιπόν, εμείς χάνουμε το κάθε τι για ν’ αποφύγουμε την αιματοχυσία…».
Ήταν καιρός πια να φύγουμε από δω. Καθυστερήσαμε για ένα λεπτό στο δωμάτιο, όπου δούλευε πυρετώδικα η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, δέχονταν και ξεπροβόδιζε τους λαχανιασμένους συνδέσμους, ξαπόστελνε προς όλα τα σημεία της πόλης κομισάριους εξουσιοδοτημένους με δικαίωμα ζωής και θανάτου. Τα τηλέφωνα βούιζαν αδιάκοπα. Όταν άνοιξε η πόρτα, μας χτύπησε ένας αποπνιχτικός αέρας γεμάτος καπνό κι είδαμε αναμαλλιασμένους ανθρώπους, σκυμένους πάνω στο χάρτη που λούζονταν με το κατακάθαρο φως μιας ηλεκτρικής λάμπας με αμπαζούρ… Ο σύντροφος Γιοζέφοφ-Ντουχβίνσκι, ένας καλόκαρδος νέος με ολόκληρη θημωνιά από χρυσοκίτρινα μαλλιά μας έδωσε τις άδειες.
Βγήκαμε μέσα στην κρύα νύχτα. Μπροστά στο Σμόλνι ήταν συγκεντρωμένα πάρα πολλά αυτοκίνητα, που άλλα σταματούσαν κι άλλα έφευγαν. Μέσα από το θόρυβό τους ξεχώριζαν τα υπόκωφα βουητά των μακρυνών κανονιοβολισμών. Ένα τεράστιο φορτηγό τραντάζονταν ολόκληρο από το δούλεμα της μηχανής. Μερικοί άνθρωποι φόρτωναν πάνω σ’ αυτό δέματα προκηρύξεων, ενώ άλλοι τα έπαιρναν και τα ταχτοποιούσαν, κρατώντας στο χέρι τα ντουφέκια.
«Πού πηγαίνετε;», τους ρώτησα.
«Σ’ όλη την πόλη!», μου απάντησε χαμογελώντας ένας μικρός εργάτης κι έκανε μια ενθουσιώδικη κίνηση με το χέρι.
Τους δείξαμε τα πιστοποιητικά μας. «Ελάτε μαζί μας!», μας προσκάλεσαν. «μπορεί όμως να μας πυροβολήσουν κιόλας…». Σκαρφαλώσαμε στο φορτηγό. Μ’ ένα διαπεραστικό τρίξιμο του μοχλού σύνδεσης, η τεράστια μηχανή κινήθηκε προς τα μπρος κι όλοι πέσαμε προς τα πίσω, πατώντας τους ανθρώπους που σκαρφάλωναν ακόμα στο φορτηγό μας. Το αυτοκίνητο τρέχοντας δίπλα από τις φωτιές, που ήταν αναμμένες στην εσωτερική και εξωτερική πόρτα και φώτιζαν με την κόκκινη ανταύγειά τους τους μαζεμένους γύρω τους εργάτες, πηδώντας και ταλαντευόμενο δεξιά αριστερά, τράβηξε για τη λεωφόρο Σουβόροφ. Ένας από τους συνεπιβάτες μας ξέσχισε το περιτύλιγμα ενός δέματος κι άρχισε να σκορπίζει στον αέρα κάτι προκηρύξεις. Τον βοηθήσαμε κι εμείς. Έτσι τρέχαμε μέσα στους σκοτεινούς δρόμους, αφήνοντας ολόκληρη ουρά από άσπρα χαρτιά που πετούσαν. Οι αργοπορημένοι διαβάτες σταματούσαν και τα μάζευαν. Στα σταυροδρόμια οι περιπολίες άφηναν τις φωτιές και, σηκώνοντας τα χέρια, έπιαναν τις προκηρύξεις. Κάπου-κάπου μας σταματούσαν οπλισμένοι άνθρωποι. Πρότειναν τα όπλα και φώναζαν: «Στάσου». Ο σωφέρ μας, όμως, πετούσε μερικές ακατάληπτες λέξεις και τραβούσαμε πιο πέρα. Πήρα μια από τις εκκλήσεις και στο φως που σκορπούσαν τα αριά φανάρια των δρόμων, κατόρθωσα να τη διαβάζω όπως-όπως:
«Προς τους πολίτες της Ρωσίας!
Η προσωρινή κυβέρνηση ανατράπηκε. Η κρατική εξουσία πέρασε στα χέρια του οργάνου του Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης, της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής, που βρίσκεται επικεφαλής του προλεταριάτου και της φρουράς της Πετρούπολης.
Η υπόθεση για την οποία αγωνιζόταν ο λαός: άμεση πρόταση δημοκρατικής ειρήνης, κατάργηση της τσιφλικάδικης ιδιοχτησίας στη γη, εργατικός έλεγχος στην παραγωγή, δημιουργία Σοβιετικής κυβέρνησης – είναι εξασφαλισμένη!
Ζήτω η επανάσταση των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών!
Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή του Σοβιέτ της Πετρούπολης των εργατών και στρατιωτών βουλευτών».
*Αποσπάσματα από το βιβλίο του Τζον Ριντ Δέκα Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο, κεφάλαιο 4ο, Το τέλος της Προσωρινής Κυβέρνησης, που περιγράφει τα συμβάντα της Τετάρτης 7 Νοεμβρίου 1917 (25 Οκτώβρη με την παλιά ημερομηνία).
