Τόνι Γκάρνετ, Τροτσκιστής κινηματογραφιστής (1936-2020)

Τόνι Γκάρνετ, Τροτσκιστής κινηματογραφιστής (1936-2020)

Ένας σπουδαίος Βρετανός σκηνοθέτης του κινηματογράφου και παλιό στέλεχος του τροτσκιστικού κινήματος και αρθρογράφος στην πρώτη καθημερινή τροτσκιστική εφημερίδα στην Βρετανία Workers Press [“Εργατικός Τύπος”], ο σύντροφος Tony Garnett πέθανε πρόσφατα.

O Alex Mitchell, Αυστραλός βετεράνος δημοσιογράφος και παλιά αρχισυντάκτης του Workers Press, έγραψε και μας έστειλε για δημοσίευση στη Νέα Προοπτική την παρακάτω νεκρολογία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει σε ένα επεισόδιο που προκάλεσε μεγάλο θόρυβο και πολλές συζητήσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας ζήτησε από τον Τόνυ Γκάρνετ ένα άρθρο για το μέλλον της Αριστεράς, στο πλαίσιο ενός γενικότερου διαλόγου που υποτίθεται ότι θα άρχιζε μεταξύ των σταλινικών και των τροτσκιστών – για να αρνηθεί στη συνέχεια να το δημοσιεύσει, κατηγορώντας το σαν “διασπαστικό”…
Η Νέα Ποοπτική το δημοσιεύει αποτίοντας φόρο τιμής στη μνήμη, στο έργο και τους αγώνες του παλιού συντρόφου μας Τόνυ Γκάρνετ

του Alex Mitchell

Ο Τόνι Γκάρνετ, Βρετανός παραγωγός αξέχαστων ταινιών όπως τα Cathy Come Home, Up The Junction, Kes, επεισοδίων των Z Cars, Days of Hope, η μίνι σειρά τεσσάρων μερών σχετικά με τη Γενική Απεργία του 1926, και πολλά από τα Wednesday Plays του BBC, πέθανε σε ηλικία 82 ετών. Ήταν επίσης δια βίου Τροτσκιστής.
Όσο έκανε ταινίες, ο γεννημένος στο Μπέρμιγχαμ Γκάρνετ συγκέντρωσε ένα μεγάλο κοινό από λάτρεις των ταινιών που εκτιμούσαν το να δουν κάτι «διαφορετικό». Αλλά ήταν οι σοσιαλιστικές απόψεις που εκφράζονταν στις ταινίες του που πραγματικά καθιέρωσαν τη φήμη του. Αυτός και οι Κεν Λόουτς, Κένιθ Τροντ, Ρόι Μπάτερσμπυ, Τζιμ Άλλεν, Έρβινγκ Τέιτελμπαουμ, Ντέιβιντ Μέρσερ, Στιούαρτ Χουντ, Τόνι Ρίτσαρντσον και Τζον Μακγκράθ, όλοι με ισχυρούς δεσμούς με τον Τροτσκισμό, έφεραν σοσιαλιστικές πολιτικές σε τηλεοπτικές οθόνες, θέατρα και κινηματογράφους.
Του δόθηκε έδρα στη Βουλή των Λόρδων, ιπποσύνη και διάφορα μπιχλιμπίδια που χρησιμοποιεί η άρχουσα τάξη για να αποπλανήσει και να συμβιβάσει τους άνδρες και τις γυναίκες με ταλέντο. Τα απέρριψε όλα.
Η άφιξη του Γκάρνετ στο Λονδίνο για να ακολουθήσει κινηματογραφική σταδιοδρομία συνέπεσε με τη συμμετοχή του στην πολιτική. Εντάχθηκε στη Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση [SLL – που από το 1973 μετασχηματίστηκε και μετονομάστηκε σε Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα – Workers Revolutionary Party /WRP] υπό την ηγεσία του Τζέρι Χίλι και φιλοξένησε συζητήσεις για το Μαρξισμό, Παρασκευές βράδυ στην κατοικία του στο Notting Hill Gate.

Σε μια σαββατιάτικη έκδοση του 1971 του Workers Press, της πρώτης τροτσκιστικής ημερήσιας εφημερίδας στη Βρετανία, ο Γκάρνετ διασταύρωσε τα ξίφη του με τον Τζορτζ Μάθιουζ, συντάκτη της Morning Star, καθημερινό όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας (CPGB) και των χρηματοδοτών του στη Μόσχα. (WP, 31 Ιουλίου 1971).
Ο Γκάρνετ απάντησε στην πρόσκληση του Μάθιουζ να γράψει ένα άρθρο για τη Morning Star «για να τονωθεί ο πολιτικός διάλογος» μεταξύ των δύο αντίπαλων εκδόσεων. Αυτό έδωσε την ευκαιρία για μια μάχη -Τροτσκισμός εναντίον Σταλινισμού- χωρίς ταμπού.

Ο Μάθιουζ έγραψε στον Γκάρνετ στο Workers Press στις 19 Μαΐου 1971: «Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε τη μεγαλύτερη σαφήνεια και ενότητα μεταξύ των σοσιαλιστών, τόσο σε άμεσα ερωτήματα όσο και για την πορεία προς το σοσιαλισμό. Θα επιθυμούσαμε πάρα πολύ ένα άρθρο από εσάς, περίπου 1.000 λέξεις, στο οποίο θα δίνατε τις απόψεις σας για το μέλλον του Εργατικού Κόμματος και την πορεία προς τα εμπρός για το εργατικό κίνημα.»
Την 1η Ιουνίου 1971 ο Γκάρνετ έστειλε ένα αντίγραφο του άρθρου του στον Μάθιουζ λέγοντας: «Επισυνάπτω τη συμβολή μου στην προτεινόμενη συζήτηση σχετικά με το μέλλον του εργατικού κινήματος. Παρακαλώ ενημερώστε με όταν σκοπεύετε να το δημοσιεύσετε.»
Στις 8 Ιουλίου 1971, περισσότερο από ένα μήνα αργότερα, ο Μάθιουζ απάντησε λέγοντας: «Το άρθρο σας αγνοεί τα βασικά ερωτήματα που τίθενται στην επιστολή μου και είναι αφιερωμένο κυρίως σε μια προσπάθεια να διασπαστεί η αριστερά. Επομένως, δεν το προτείνω για δημοσίευση. Τζορτζ Μάθιουζ.»
Με ελεγχόμενο θυμό, ο Γκάρνετ απάντησε τέσσερις μέρες αργότερα, στις 12 Ιουλίου 1971: «Μου γράψατε ζητώντας ένα άρθρο το οποίο θα είναι μέρος «μιας συζήτησης στις στήλες σας σχετικά με το μέλλον του εργατικού κινήματος», σημειώνοντας ότι δίνετε τη διαβεβαίωση ότι «όλοι, είτε δεξιοί, είτε αριστεροί είτε κεντρώοι, είναι ελεύθεροι να πουν ακριβώς ό,τι θέλουν».
«Κατέβαλα κάθε δυνατή προσπάθεια για να συνεισφέρω. Αφότου το διαβάσετε, αρνείστε να το δημοσιεύσετε.
Γιατί όταν προσπαθώ να θίξω σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την οικοδόμηση της ενότητας, επιστρέφετε σ’ αυτό που σίγουρα πρέπει να είναι το πιο πολυχρησιμοποιημένο κλισέ στην πολιτική – ότι προσπαθώ “να διασπάσω την αριστερά”; Θέλω τα ερωτήματα αυτά να αντιπαρατεθούν σε ανοικτή συζήτηση, ώστε να μπορέσουμε να θέσουμε τα θεμέλια για τη σαφήνεια και την ενότητα η οποία λέτε ότι είναι ο στόχος σας.
Η άρνησή σας να δημοσιεύσετε το άρθρο μου με θλίβει. Παρακαλώ ξανασκεφτείτε το. Τι φοβάστε; Οι αναγνώστες σας είναι αρκετά έξυπνοι ώστε να κρίνουν.»
Ο Μάθιουζ έκλεισε αμετάκλητα την «συζήτηση» με μια επιστολή στο Γκάρνετ τέσσερις μέρες αργότερα: «Λόγω του χαρακτήρα του άρθρου σας, δε νομίζω ότι θα ήταν δικαιολογημένη η δημοσίευσή του.» (16 Ιουλίου 1971).

Ο Γκάρνετ θριαμβεύει απέναντι στους Βρετανούς Σταλινικούς
Υπό τον τίτλο, Άρθρο που η ‘Morning Star’ αρνήθηκε να δημοσιεύσει, το Workers Press τύπωσε το άρθρο του Γκάρνετ ολόκληρο. Η έκδοση εξαντλήθηκε καθώς τα μέλη του ΚΚ πάλεψαν να αγοράσουν αντίγραφα που κανονικά θα μπορούσαν να σκίσουν και να ρίξουν στον υπόνομο. Ο Γκάρνετ άρχισε την εργασία του γράφοντας: «Οι αναγνώστες της Morning Star πρέπει να έχουν μπουχτίσει από την καθώς πρέπει πολιτική και την ευγενική ανταλλαγή απόψεων. Αλλά η ταξική πάλη δεν είναι ένας σύλλογος κολεγιακών συζητήσεων. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Λυπάμαι για τον πόνο που θα προκαλέσει, αλλά είναι απαραίτητο ν’ ανοίξουμε μερικές παλιές πληγές.»
Επειδή ο χώρος είναι περιορισμένος, ορίστε μια περίληψη των κυριότερων σημείων του Γκάρνετ:
1. Το καθήκον του εργατικού κινήματος είναι να δημιουργήσει ένα κόμμα που θα οδηγήσει την εργατική τάξη να ανατρέψει το καπιταλιστικό σύστημα και να το αντικαταστήσει με το σοσιαλισμό.
2. Το κόμμα πρέπει να είναι ασυμβίβαστο στον αγώνα του εναντίον της άρχουσας τάξης και αδίστακτο στην έκθεση των πρακτόρων της τάξης αυτής μέσα στο εργατικό κίνημα.
3. Το κλειδί για την κριτική σε ένα κόμμα δεν είναι η αριθμητική του δύναμη ανά πάσα στιγμή (γιατί αυτό ποικίλει ανάλογα με την αντικειμενική κατάσταση), ούτε η επίκληση των σωστών κειμένων (γιατί αυτό μπορεί να σημαίνει κενότητα ή καλυμμένη προδοσία).
4. Η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος έχει αποκρύψει το ένοχο παρελθόν της και το κάλυψε με ψέματα. Υπάρχουν σίγουρα ορισμένοι που πιστεύουν τα ψέματα, εν μέρει από τυφλή πίστη και εν μέρει επειδή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.
5. Το καθήκον μας προς τη διεθνή εργατική τάξη είναι να ξεκλειδώσουμε και να ανοίξουμε την πόρτα στο παρελθόν, πόσο μάλλον που οι σύντροφοί μας στη Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Ευρώπη δεν έχουν μια τέτοια ευκαιρία.
6. Αφήστε όσους θα το κάνουν, να διαλυθούν στο Εργατικό Κόμμα. Μπορεί να υπάρχει μια έδρα στη Βουλή των Λόρδων σαν ανταμοιβή.
7. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δε μπορεί να συνεχίσει να δείχνει κακοπιστία. Όσο το κάνει αυτό έρχεται σε ρήξη με τις προσδοκίες της εργατικής τάξης.
8. Φτάνουν πια οι εναγκαλισμοί με τους «αριστερούς» στα λόγια συνδικαλιστές ηγέτες και το TUC [Γενική Συνομοσπονδία των συνδικάτων] που ετοιμάζονται να μας προδώσουν πιο σίγουρα και συνειδητά απ’ ό,τι το 1926.
9. Ο χρόνος είναι λίγος. Ζητώ από την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος να σταματήσει τις ερωτοτροπίες με το ρεφορμισμό και τις περίπλοκες δικαιολογίες για την γραφειοκρατία στη Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Ευρώπη. Δίνουν μόνο κακό όνομα στον κομμουνισμό – ας αφήσουμε αυτό το καθήκον στην αστική τάξη.
10. Απευθύνω έκκληση στους αναγνώστες του Morning Star να πάρουν το Workers Press και να τα διαβάσουν, δίπλα-δίπλα, όπως έκανα εγώ. Τότε, θα δουν ποια εφημερίδα παλεύει για την εργατική τάξη.
11. Κρίνεται το πολιτικό τους μέλλον, όπως και το δικό μου. Διότι αν αυτή η μάχη για τη συνείδηση της εργατικής τάξης δεν παλευτεί σύντομα ως το τέλος, θ’ ανοίξουν οι πύλες για το φασισμό. Σχεδόν όλοι όσοι το διαβάζουν αυτό, μαζί με το συγγραφέα, θα περάσουν από μέσα τους και δε θ’ ακουστούν ποτέ ξανά. Μπορούμε πράγματι να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας, όπως ο Άμλετ, να πουν, «Τα υπόλοιπα είναι σιωπή»;

Στα επόμενά του χρόνια, μετά την διάσπαση και διάλυση του WRP τη δεκαετία του 1980 [και την πολυδιάσπαση του μικρού βρετανικού ΚΚ], ο Γκάρνετ αποσύρθηκε απ’ την πολιτική δράση – όχι όμως απ’ το να είναι Μαρξιστής.
Δοκίμασε να γίνει μυθιστοριογράφος και στη συνέχεια έγραψε μια προσεκτικά περιποιημένη αυτοβιογραφία, A Life Lived Behind the Lens, όπου η πολιτική του ζωή καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση μετά την ιδιωτική του.
Μετάφραση Γιαν. Σιμ.