του Γιάννη Αγγέλη
Αυτός ο Αύγουστος έχει όλες τις προϋποθέσεις να είναι πραγματικά «καυτός». Αν βέβαια το… κάψιμο δεν έρθει ακόμα νωρίτερα. Πολύ πιο καυτός από τον Σεπτέμβρη του 2008, τότε που έσκασε η Lehman Brothers και άναψαν οι φωτιές που απειλούν να τινάξουν το σύστημα στον αέρα σήμερα με την βοήθεια του κορονοϊού.
Τότε την φωτιά στο μπαρούτι της πυριτιδαποθήκης του χρέους είχαν βάλει τα περιβόητα subprime loans, ήτοι τα δάνεια που είχαν δοθεί αφειδώς και δεν μπορούσαν να αποπληρωθούν (καλή ώρα τα γνωστά μας «κόκκινα δάνεια» ή αλλιώς Npls).
Τότε οι τράπεζες τα είχαν πακετάρει μαζί με άλλα που φαίνονταν ότι ήταν «αξιόχρεα» και έτσι τα είχαν μοσχοπουλήσει στις περιβόητες «αγορές». Ήρθε η ύφεση στην οικονομία, τα δάνεια δεν μπορούσαν να πληρωθούν (ένεκα της ανεργίας) και τα «πακέτα» άρχισαν να σκάνε σαν πυροτεχνήματα. Την συνέχεια την γνωρίζουμε όλοι. Όμως μάλλον ήρθε η στιγμή να την ξαναθυμηθούμε. Ίσως και νωρίτερα από τον Αύγουστο.
Η ιστορία σήμερα μοιάζει με εκείνη του 2008 αλλά δεν είναι η ίδια. Και αυτή την φορά, φαίνεται πως αφορά πρώτα απ’ όλους την Ευρωζώνη και βέβαια την Ελλάδα. Να πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά για να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει αυτή την φορά και πως μας πλησιάζει η τέλεια… καταιγίδα.
Πρώτα απ’ όλα να βάλουμε τα ονόματα στη σειρά για να γνωριστούμε καλύτερα με το «πρόβλημα».
Τον Σεπτέμβρη του 2008 η αφορμή ήταν τα subprime loans και ο τόπος του εγκλήματος ήταν οι ΗΠΑ. Τώρα το όνομα που έχει η αφορμή ονομάζεται “Clo”, από τα αρχικά ενός παράγωγου επενδυτικού προϊόντος που είναι ομόλογα εγγύησης δανείων. Και ο τόπος του… εγκλήματος είναι η Ευρωζώνη. Και πιο συγκεκριμένα το Παρίσι. Εκεί που έχουν την έδρα τους οι διεθνείς γαλλικές τράπεζες που ειδικεύονται στην κατασκευή αυτών των Clos που γενικά αποκαλούμε παράγωγα. Τώρα που ξέρουμε τι θα συναντήσουμε μπροστά μας τα αφήνουμε προς το παρόν στην άκρη και πάμε να συναντήσουμε τους νέους πρωταγωνιστές τις ιστορίας μας.
Η κόντρα των γερμανών δικαστών με την ΕΚΤ
Η Νέα Προοπτική έχει επισημάνει πρόσφατα σε ρεπορτάζ την μεγάλη σημασία της «θεσμικής» κρίσης που έχει προκληθεί στα θεμέλια της «Ενωμένης» Ευρώπης εν μέσω πανδημίας, με την “κόντρα” που δρομολόγησαν οι γερμανοί δικαστές με την ΕΚΤ. Και η οποία τελικά έχει πίσω της πολύ μεγαλύτερα “μυστικά” από αυτά που συνειδητά καταγράφει το κείμενο των δικαστών της Καρλσρούης με το οποίο ζητούν από την Λαγκάρντ να λογοδοτήσει σ’ αυτούς για το τι κάνει τώρα με το QE (το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων για την στήριξη του κρατικού και ιδιωτικού χρέους).
Και “χρονικά” στο τελεσίγραφο που έδωσαν στην κα Λαγκάρντ τίποτα δεν είναι τυχαίο.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης όπως είναι γνωστό έδωσε στην ΕΚΤ περιθώριο να ανταποκριθεί στην απαίτησή του τρεις μήνες.
Μέχρι τότε η ΕΚΤ θα πρέπει σύμφωνα με την γερμανική απαίτηση να έχει παράσχει τόσο στην Βundestag (γερμανική Βουλή με πρόεδρο τον κ. Σόιμπλε) και την Bundesbank (με επικεφαλής τον κ. Βάϊντμαν), όλα τα επιπλέον στοιχεία που της ζητήθηκαν και τα οποία θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι… δεν το παράκανε με τις αγορές τίτλων στο πλαίσιο του QE του 2015 – 2018.
Η μεν διοίκηση της ΕΚΤ, όπως είναι γνωστό δια της κας Λαγκάρντ υπενθύμισε ότι δεν πρόκειται να δώσει περισσότερες εξηγήσεις σε “υφιστάμενες” Αρχές (Bundesbank) και ότι λογοδοτεί σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο μόνο στο Ευρωκοινοβούλιο (και όχι στο εθνικό γερμανικό Κοινοβούλιο/Bundestag). Ακόμα δε περισσότερο η πρόεδρος της Κομισιόν (η γερμανίδα) Φον Ντερ Λάϊνεν δήλωσε ότι στην Κομισιόν μελετούν το ενδεχόμενο να στραφούν δικαστικά (στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο) εναντίον της Γερμανίας.
Μέχρι εδώ τίποτα το παράδοξο από όλες τις πλευρές.
Όμως η πραγματικότητα πίσω από την… εικόνα είναι πολύ διαφορετική.
Πίσω από την «κόντρα»
Το έκτακτο πρόγραμμα QE που έχει δρομολογήσει η κα Λαγκάρντ για να αντιμετωπίσει τις έκτακτες ανάγκες στήριξης του κρατικού αλλά και του ιδιωτικού χρέους λόγω της διπλής κρίσης της ύφεσης και της πανδημίας έχει ύψος 750 δις ευρώ. Σύμφωνα όμως με τα στοιχεία που έδωσε πρόσφατα η ΕΚΤ, οι τραπεζίτες της Φρανκφούρτης έχουν αυξήσει τον όγκο των ημερήσιων αγορών τίτλων (ομολόγων κρατικών και ιδιωτικών) στο ανώτερο φάσμα τιμών που είχε προβλεφθεί, ήτοι κοντά στα 8,5 δις ευρώ ημερησίως…
Και ο λόγος είναι προφανής, η κατάσταση στα ιταλικά κυρίως ομόλογα κρατικά και ιδιωτικά είναι δύσκολη. Και αν δεν υπήρχε η παρέμβαση της ΕΚΤ θα είχαν καταρρεύσει λόγω συγκυρίας. Πράγματι η ΕΚΤ αγοράζει ιταλικά ομόλογα σε ποσοστά που ξεπερνούν το 40% όταν το όριο της αναλογικότητας στις αγορές της για την Ιταλία είναι 17%.
Αντίστοιχα, για παράδειγμα, αγοράζει πολύ λιγότερα από τις άλλες χώρες, π.χ. από τη Γερμανία αλλά και… την Ελλάδα (μόλις 100 εκατ. ευρώ ημερησίως). Αυτό που προκύπτει όμως με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ, είναι ότι με τους ρυθμούς αυτούς τα κεφάλαια που έχει διαθέσιμα για να “ξοδέψει” για αγορές από το έκτακτο PEPP φτάνουν περίπου μόλις μέχρι τα μέσα του Αυγούστου όπως φαίνεται και σε σχετικό διάγραμμα που δημοσίευσε η αρμόδια Γενική Διεύθυνση της ΕΚΤ.
Και οποία έκπληξη, το τελεσίγραφο του Δικαστηρίου της Καρλσρούης έχει δώσει χρόνο στην κα Λαγκάρντ να απαντήσει μέχρι τις 5 Αυγούστου. Όπως παρατηρούν τραπεζικοί αναλυτές η Λαγκάρντ για να αποφύγει μία “κατάρρευση” στο εσωτερικό της Ευρωζώνης θα πρέπει να έχει ανακοινώσει πολύ νωρίτερα από τον Αύγουστο -για να καθησυχάσει τις αγορές- είτε την αύξηση του διαθέσιμου ποσού του PEPP από τα 750 δις ευρώ σε τουλάχιστον 1,2 τρις ευρώ, ή τουλάχιστον να ανακοινώσει ότι θα το κάνει άμεσα.
Πώς όμως θα κάνει αυτό όταν βρίσκεται σε εκκρεμότητα το γερμανικό τελεσίγραφο;
Η απάντηση σ’ αυτό θα καθησύχαζε την ήδη διατυπωμένη ανησυχία των «αγορών» που προς το παρόν περιμένουν με στραμμένη την προσδοκία τους σε ένα “συμβιβασμό”. Και πράγματι οι αγορές περιμένουν στις 4 Ιούνη μία εκ νέου αύξηση του ορίου του PEPP στο 1,25 – 1,5 τρις ευρώ.
Είναι όμως αυτή τη φορά δυνατός ο “συμβιβασμός” ; Οι προϋποθέσεις για μια απάντηση στο καυτό αυτό ερώτημα βρίσκεται… στο Παρίσι.
Τα “μυστήρια” Clo των Παρισίων
Η επιτάχυνση της ύφεσης αρχικά από τα τέλη του 2019 αλλά κυρίως η έκρηξη της πανδημίας από τα τέλη Φεβρουαρίου έχει φέρει στην επιφάνεια ένα νέο μεγάλο πρόβλημα της Ευρωζώνης που ακούει στο όνομα Clo (Collateralized loan obligations).
Πρόκειται για τα αρχικά ενός σύνθετου επενδυτικού προϊόντος το οποίο… θάλλει στα γαλλικά κατά βάση τραπεζικά χαρτοφυλάκια. Πρόκειται για παράγωγα επενδυτικά προϊόντα τα οποία στηρίζονται σε ένα mix δανείων με διάφορες κατηγορίες αξιόχρεου στο εσωτερικό τους.
Από AAA μέχρι Junk δάνεια (τα γνωστά μας “κόκκινα δάνεια). Ένας μεγάλος αριθμός (αυξανόμενος τα τελευταία 2 χρόνια) επενδυτικών Funds σε συνεργασία με τις τράπεζες έχουν προωθήσει την δημιουργία επενδυτικών προϊόντων (ομολόγων) τα οποία έχουν ως εγγύηση μείγματα (όσον αφορά στη διαβάθμιση αξίοχρεου) δανείων. Πρόκειται για την γνωστή «τεχνική» του μανάβη που βάζει από πάνω τις κατακόκκινες μεγάλες φράουλες και από κάτω στο ίδιο κουτάκι τις… λιωμένες.
Σε ένα είδος τέτοιων προϊόντων, άλλωστε, στηρίζεται και η λογική των επικείμενων εκδόσεων τίτλων του “Ηρακλή” στην Ελλάδα, την τεχνική με την οποία υπολόγιζαν να ανακατέψουν κόκκινα δάνεια μαζί με άλλα τα οποία θα εγγυηθεί το ελληνικό δημόσιο και να τα… προωθήσουν στις αγορές.
Τα αρχικά σχήματα των ομολόγων αυτών περιείχαν ως εγγύηση μεγάλα ποσοστά αξιόχρεων δανείων και μικρά ποσοστά λιγότερο αξιόχρεων ή και Npls, π.χ. 95% investment grade και μόλις 5% ή και λιγότερο junk δανείων.
Με τον τρόπο αυτό Funds και τράπεζες βρήκαν τον τρόπο για μεγαλύτερες αποδόσεις σε ένα περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων.
Όμως η ύφεση και η πανδημία από τις αρχές του έτους έχει προκαλέσει μαζική υποβάθμιση τέτοιων ομολόγων καθώς μεγάλος αριθμός δανείων βρέθηκε να μετατρέπεται σε junk.
To αποτέλεσμα είναι ότι μέσα στον Μάρτιο τα “καλά” Clo βρέθηκαν να χάνουν τεράστια ποσοστά της αξίας τους και μεγάλα κομμάτια από αυτά να θυμίζουν τα πάλαι ποτέ περιβόητα subprime της κρίσης του 2008 που οδήγησαν σε κατάρρευση την Lehman Brothers και παρ’ ολίγον το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα.
Και τώρα τα “κερασάκι”. Ποιες τράπεζες είναι οι περισσότερο εκτεθειμένες στα Clo και την καταβαράθρωση της αξίας τους; Οι γαλλικές τράπεζες είναι φορτωμένες με χαρτοφυλάκια Clos… και αυτό έχει κάνει την κα Λαγκάρντ να χάσει τον ύπνο της και να “μελετά” την επέκταση του PEPP σε αγορές “non investment grade” τίτλων.
Κάπου εκεί το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης έστειλε το τελεσίγραφο στην ΕΚΤ και ζητά εξηγήσεις για το τι ακριβώς κάνει…
Η συνέχεια επί… της οθόνης της κρίσης.
