Η σφαγή των Ουκρανών Εβραίων
του Θόδωρου Κουτσουμπού
Πριν 80 χρόνια, στις 29 Σεπτέμβρη 1941, άρχισε ένα από τα φρικτότερα εγκλήματα του γερμανικού ναζισμού, η επιχείρηση εξολόθρευσης των Εβραίων της Ουκρανίας. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι, άνδρες, γυναίκες, γέροι και παιδιά μεταφέρονταν δυό χιλιόμετρα από το Κίεβο, στη χαράδρα του Μπάμπι Γιάρ και δολοφονούνταν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.
Μετά τη στρατιωτική εισβολή των Γερμανικών ναζιστικών στρατευμάτων στην ΕΣΣΔ, στις 21 Ιουνίου 1941, η προέλαση των εισβολέων ήταν γρήγορη. Στις 19 Σεπτέμβρη το Κίεβο έπεφτε στα χέρια τους. Διακηρυγμένος στόχος του Χίτλερ και της ναζιστικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας ήταν η καταστροφή του κομμουνισμού, του σοβιετικού καθεστώτος που προέκυψε από την Οκτωβριανή επανάσταση. Στο επίκεντρο αυτού του στόχου, βρισκόταν η εξολόθρευση των Εβραίων, καθώς πέρα από τον αντικομμουνισμό, ο αντισημιτισμός ήταν κεντρική ιδέα της ρατσιστικής ναζιστικής παρανοϊκής «ιδεολογίας». Στην Ουκρανία ζούσαν εκατοντάδες χιλιάδες σοβιετικοί Εβραίοι.
Με αφορμή, πρόσχημα/πρόφαση μια βομβιστική πράξη αντίστασης στις δυνάμεις κατοχής, σε επιταγμένα κτήρια των Γερμανών και στο ξενοδοχείο «Κοντινένταλ», κατάλυμα των ανώτερων Γερμανών αξιωματικών, οι Ναζί θα εξοντώσουν όλον τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης! Τότε, το Κίεβοείχε 900.000 κατοίκουςεκ των οποίων οι 220.000 ήταν Εβραίοι. Εννιά ημέρες μετά την κατάληψη του Κιέβου Γερμανοί στρατιώτες κόλλησαν αφίσες σε κολώνες και τοίχους με την ανακοίνωση: «Όλοι οι Εβραίοι του Κιέβου και των περιχώρων διατάσσονται να παρουσιαστούν στις 8 το πρωί της 29ης Σεπτεμβρίου στη γωνία των οδών Μελνικόφσκι και Ντοκτούροφ, κοντά στο νεκροταφείο. Θα πρέπει να φέρουν μαζί τους οποιοδήποτε έγγραφο που να πιστοποιεί την ταυτότητά τους, καθώς και τα προσωπικά τους είδη. Όποιος παρακούσει τη διαταγή και βρεθεί σε άλλο μέρος της πόλης θα εκτελείται επιτόπου, όπως και κάθε πολίτης που θα εισέλθει σε κατοικία εβραίου και συλληφθεί να κλέβει». Στα «προσωπικά είδη» που ζητούσαν περιλαμβάνονταν τα χρήματα και τα τιμαλφή τους…
Από τους 220.000 Εβραίους κατοίκους της περιοχής είχαν απομείνει μόνο 50.000 καθώς πολλοί από τους άνδρες υπηρετούσαν στον Κόκκινο Στρατό, ενώ πολλοί εργάτες μαζί με τον εργοστασιακό εξοπλισμό είχαν μεταφερθεί στη Σιβηρία και άλλοι είχαν καταφέρει να διαφύγουν και να σωθούν. Οι εναπομείναντες Εβραίοι αναγκάστηκαν να υπακούσουν. Φήμες που διαδίδονταν έλεγαν πως θα τους στείλουν σε στρατόπεδα εργασίας στη Γερμανία. Χιλιάδες άνθρωποι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, στάθηκαν στην ουρά. Ανά 100, υπό τη συνοδεία στρατιωτών, οδηγούνταν στη χαράδρα Μπάμπι Γιάρ (που σημαίνει Φαράγγι της Γιαγιάς). Εκεί τους διέτασσαν να γδυθούν και να στοιβάξουν τα ρούχα και τα υπάρχοντά τους. Στη συνέχεια, γυμνοί, κατά ομάδες των 10 ατόμων, οδηγούνταν στην άκρη της χαράδρας, όπου τους περίμεναν οι εκτελεστές. Τους γάζωναν με τα πολυβόλα και τα πτώματα έπεφταν στη χαράδρα. Για να μην ξεφύγει κανείς, γύρω περιπολούσαν ομάδες των SS και της ουκρανικής αστυνομίας. Η σφαγή κράτησε τουλάχιστον 4 εικοσιτετράωρα. Ο αριθμός των εκτελεσθέντων υπολογίζεται σε περίπου 35.000 σύμφωνα με το Ίδρυμα Σίμον Βίζενταλ. Άλλες όμως πηγές (Ντόυτσε Βέλλε) αναφέρουν ότι οι δολοφονίες συνεχίζονταν μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου και ανεβάζουν τον αριθμό των δολοφονημένων Εβραίων σε 50.000.
Ήταν η πρώτη μαζική εκτέλεση Εβραίων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συνέχεια η εξόντωση των Εβραίων, όχι μόνο της Σοβιετικής Ένωσης αλλά όλης της Ευρώπης, των Βαλκανίων και της Ελλάδας, και κυρίως της Θεσσαλονίκης που είχε την πιο μεγάλη κοινότητα, θα εξελιχθεί σε βιομηχανική επιχείρηση θανάτου με τη δημιουργία των στρατοπέδων Άουσβιτς – Μπιρκενάου, Τρεμπλίνκα και δεκάδων άλλων.
Πάντως το Μπάμπι Γιάρ δεν εγκαταλείφθηκε από τους ναζί ως τόπος εκτελέσεων. Μέχρι την πλήρη ήττα και αποχώρησή τους από τη σοβιετική Ουκρανία συνέχισαν να εκτελούν Ρομά, ανάπηρους και σοβιετικούς αιχμαλώτους. Υπολογίζεται ότι στη Χαράδρα του Μπάμπι Γιάρ εκτελέσθηκαν συνολικά 200.000 άνθρωποι! Ο εφιάλτης σταμάτησε στις 6 Νοεμβρίου 1943 όταν ο Κόκκινος Στρατός με μεγάλες απώλειες απελευθέρωσε το Κίεβο.
Ο συνταγματάρχης των SS Πάουλ Μπλόμπελ που ηγήθηκε της δολοφονικής επιχείρησης στο Μπάμπι Γιάρ το 1941, θα επανέλθει, το 1943, όταν μετά την αντίσταση στο Στάλινγκραντ διαφαινόταν η ήττα του γερμανικού στρατού, για να κρύψει τα ίχνη του εγκλήματος. Έβαλε εργάτες να ξεθάψουν τα πτώματα και επί 6 εβδομάδες ξέθαβαν και έκαιγαν. Ο Μπλόμπελ έφυγε για την Πολωνία όπου επιτηρούσε την εξόντωση των εκατομμυρίων Εβραίων στους θαλάμους αερίων. Μετά την ήττα της Γερμανίας, συνελήφθη και δικάστηκε από το αμερικανικό στρατιωτικό δικαστήριο στην ένατη δίκη της Νυρεμβέργης, στη δίκη του Einsatzgruppen. Του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για τον θάνατο 59.018 ανθρώπων! Καταδικάστηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε στις φυλακές Landsberg λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 7ης Ιουνίου 1951.
Στην ΕΣΣΔ μνημείο για τα θύματα του Μπάμπι Γιάρ ανεγέρθηκε το 1976. Αρχικά δεν αναφέρονταν ως εκτελεσθέντες Εβραίοι. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα η «παράλειψη» επανορθώθηκε με την ανέγερση νέου μνημείου.
Ο σοβιετικός ποιητής Γιεβγκένι Γιεφτουσένκο το 1961 έγραψε ένα ποίημα στη μνήμη δολοφονημένων Εβραίων στο Μπάμπι Γιαρ το οποίο παραθέτουμε. Εκτός από την καταγγελία του ναζιστικού εγκλήματος, οι αιχμές για τον αντισημιτισμό της σοβιετικής γραφειοκρατίας είναι οξείες. Ο δε μεγάλος σοβιετικός συνθέτης Ντμίτρι Σοστακόβιτς τιτλοφόρησε τη 13η Συμφωνία του, «Μπάμπι Γιάρ», περιλαμβάνοντας σε αυτή μελοποιημένο το ποίημα του Γιεφτουσένκο.
Να συμπληρώσουμε τούτη τη μικρή αναφορά στο Μπάμπι Γιάρ σημειώνοντας ότι οι Ουκρανοί συνεργάτες των Γερμανών ναζί κατακτητών επιβραβεύτηκαν, το 2014, από τον τότε πρόεδρο Βίκτορ Γιούσενκο ο οποίος ανακήρυξε Ήρωα της Ουκρανίας τον Στεπάν Μπαντέρα, αρχηγό και ιδεολογικό πατέρα τους.
Γιεβγκένι Γιεφτουσένκο
Μπάμπι Γιαρ
Πάνω απ’ το Μπάμπι Γιαρ μνημείο δεν υπάρχει.
Απότομη χαράδρα, σαν επιτύμβιο κακοφτιαγμένο.
Μπήκαν στη γη, και με τιμές εγκληματίες και
πολέμαρχοι,
Αλλά ο λάκκος τεράστιος χιλιάδων Εβραίων,
έμεινε βουβαμένο.
Εδώ, μου φαίνεται πως είμαι Ιουδαίος.
Να, οδοιπορώ στην Αίγυπτο των φαραώ,
Ενώ ιδού εκπνέω Εσταυρωμένος,
και μέχρι τώρα πάνω μου ουλές καρφιών.
Νομίζω πως ο Ντρέιφους, είμαι ‘γω.
Η εχθρική προδιάθεση ο καταδότης μου κι ο δικαστής.
Για τα σίδερα με πάνε σαν κοινό κακούργο.
Έπεσα στην παγίδα, είμαι περικυκλωμένος,
κυνηγημένος και συκοφαντημένος.
Κι οργισμένες κυράτσες με φραμπαλάδες και δαντέλες
χώνουν στο πρόσωπό μου τις ομπρέλες.
Μου φαίνεται πως είμαι αγόρι από το Μπελοστόκ.
Τρέχει το οινόπνευμα και ρέει το αίμα περισσό.
Ασχημονούν οι θαμώνες του πάγκου της ταβέρνας,
μυρίζουν βότκα και κρεμμύδι μισό – μισό.
Με τις μπότες τους μ’ έφεραν σε ακινησία.
Τους μπροστάρηδες του πογκρόμ ικετεύω ματαίως.
Υπό το χάχανο: «Χτύπα Ιούδες, σώσε τη Ρωσία!»
τη μητέρα μου βιάζει ο αλευράς λυσσαλέος.
Ω! ρωσικέ λαέ! Γνωρίζω, ότι είσαι
Διεθνιστής στην ουσία.
Αλλά συχνά οι φανατισμένοι αντισημίτες,
το όνομά σου έκαναν θυσία.
Γνωρίζω την καλοσύνη της γης σου.
Τι ατιμία! Οι άνθρωποι του Διαβόλου του ναού
τους εαυτούς τους πομπώδης βάφτισαν:
«Ένωση ρωσικού λαού!»
Μου φαίνεται: είμαι η Άννα Φρανκ,
λεπτή σαν του Απρίλη το κλαδάκι.
Τις μέρες άγριες μετρώ,
με το στυλό στο χέρι.
Εδώ και δύο χρόνια κρύβομαι σ’ ένα κλουβάκι.
Μου αρπάξανε τη γη και τη ζωή.
Απαγορεύεται ο ουρανός, δεν γίνεται να νιώθω αεράκι.
Αλλά και επιτρέπονται πολλά: γίνεται στο σκοτεινό
κελί μας, με τρυφερότητα ν’ αγκαλιαστούμε.
Έρχεται κάποιος;
Μη φοβάσαι! Είναι το βοητό της άνοιξης που έρχεται.
Αγκάλιασέ με πιο σφιχτά.
Και μην τρομάζεις.
Σπάνε την πόρτα;
Όχι, σπάει ο πάγος στο ποτάμι…
Παν’ απ’ το Μπάμπι Γιαρ των αγριόχορτων η θροή.
Σαν δικαστές κοιτάνε τα δέντρα αυστηρά.
Τα πάντα με σιωπή φωνάζουν,
και το καπέλο βγάζοντας,
νιώθω πως τα μαλλιά μου ασπρίζουν αργά.
Κι ο ίδιος είμαι σαν άηχη ασταμάτητη κραυγή,
παν’ απ’ τον χιλίων χιλιάδων ενταφιασμένων.
Είμαι του κάθε, εδώ τουφεκισμένου γέρου η οργή.
Είμαι το κάθε παιδί τουφεκισμένο.
Τίποτα μέσα μου μπορεί να ξεχάσει αυτό!
Η «Διεθνής» να βροντά σαν δυναμίτης,
όταν για πάντα θα θαφτεί
ο τελευταίος πάνω στη γη αντισημίτης.
Αίμα εβραϊκό δεν έχει το δικό μου αίμα.
Των Εβραίων το αίμα βράζει στην ψυχή μου
Αλλά τον δρόμο που κρατάω είναι ίσιος:
Εβραίος είμαι για αντισημίτες,
γι’ αυτό και είμαι Ρώσος γνήσιος!
