του Γιάννη Αγγέλη
Σχεδόν 24 ώρες πριν οι 27 “ηγέτες” της Ενωμένης Ευρώπης συναντηθούν στην Σύνοδο Κορυφής την περασμένη Πέμπτη (23/4), για να αποφασίσουν το πώς θα αντιμετωπίσουν “από κοινού”(!) την κρίση και την πανδημία, η ΕΚΤ προχώρησε σε μια έκτακτη συνάντηση του ΔΣ την Τετάρτη το βράδυ. Λίγο πριν τα μεσάνυκτα η ΕΚΤ ξεπερνώντας τα όρια του καταστατικού της προχώρησε στο… αδιανόητο.
Αποφάσισε, χωρίς καμία διαφωνία στις γραμμές της, να επεκτείνει το έκτακτο QE [πιστωτική χαλάρωση] που είχε δρομολογήσει τον Μάρτιο (για να σώσει τις τράπεζες), ανακοινώνοντας ότι από τις 7 Απριλίου και μετά θα αγοράζει και “junk bonds”, ήτοι ομόλογα “σκουπίδια” που δεν έχουν επενδυτική διαβάθμιση (δεν θεωρούνται αξιόχρεα).
Μέρκελ και Μακρόν είχαν ενημερωθεί από την Λαγκάρντ το ίδιο βράδυ.
Τι είχε συμβεί; Οι Οίκοι Αξιολόγησης προειδοποίησαν την ΕΚΤ ότι οι εαρινές εκθέσεις τους για την αξιολόγηση δημόσιου και ιδιωτικού χρέους θα κινηθούν σε ένα αυξανόμενο αριθμό υποβαθμίσεων. ΄Ηδη, από τον Ιανουάριο ο ουρανός είχε γεμίσει σύννεφα αλλά από τα τέλη Φεβρουαρίου και μετά η κατάσταση χειροτέρευσε ραγδαία.
Ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, από τον Φεβρουάριο οι υποβαθμίσεις εταιρικών ομολόγων έχουν αρχίσει να αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς, προκαλώντας μια πολλαπλάσια πίεση σε τράπεζες και επιχειρηματικούς ομίλους, των οποίων αφ’ ενός τα ομόλογα απαξιώθηκαν και αφ’ ετέρου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εγγυήσεις για την απορρόφηση ζωτικής στις συνθήκες της πανδημίας ρευστότητας. Οι υποβαθμίσεις και του κρατικού χρέους είναι επίσης στον ορίζοντα.
΄Ενα πρώτο σημάδι ήταν η συγκρατημένη “υποβάθμιση” του outlook του ελληνικού χρέους από θετικό σε σταθερό. Πολύ σημαντικότερη αναμένεται να είναι η αναθεώρηση της αξιολόγησης του ιταλικού χρέους που αφορά την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης.
Τι θα συμβεί με ένα ανάλογο ενδεχόμενο στην Ιταλία, η οποία πρέπει να δανεισθεί μόνο για την αναχρηματοδότηση του χρέους της περί τα 250 δις ευρώ μέχρι τέλος του έτους; Κανείς στην Ευρωζώνη δεν θέλει να φαντασθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Δεν ήταν όμως μόνο αυτό που “τρόμαξε” την ΕΚΤ.
΄Ενα δεύτερο “φαινόμενο” που προκάλεσε “πυρετό” στην ΕΚΤ αφορά τα στοιχεία Μαρτίου για αθρόες ρευστοποιήσεις μεριδίων σε δεκάδες μεγάλα Αμοιβαία Κεφάλαια (AK) στην Ευρώπη. Με τα στοιχεία Μαρτίου από την Fitch πολλές δεκάδες ΑΚ κυρίως στις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά (τα κατ’ αρχήν στοιχεία μιλάνε για 75 Αμοιβαία με 35 δις ευρώ κεφάλαια) υποχρεώθηκαν να αρνηθούν την ρευστοποίηση μεριδίων στους επενδυτές/πελάτες, δηλαδή αρνήθηκαν να επιστρέψουν στους πελάτες τους τα κεφάλαιά τους, προκαλώντας πανικό.
Εκτιμάται ότι ο πραγματικός αριθμός των ΑΚ που έχουν βρεθεί στη θέση αυτή μέσα στον Μάρτιο και κυρίως τον Απρίλιο είναι τουλάχιστον υπερδιπλάσιος. Η αδυναμία των ΑΚ να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των πελατών τους οφείλεται στο γεγονός ότι η έκταση των ρευστοποιήσεων ξεπερνά τις δυνατότητές τους σε άμεσα ρευστοποιήσιμους τίτλους (πολλά ΑΚ αφορούν σε επενδύσεις ακινήτων) λόγω της κατάρρευσης των χρηματιστηρίων αλλά και της αγοράς ακινήτων. Το τραπεζικό σύστημα που βρίσκεται “πίσω” από τον κόσμο των ΑΚ υποδέχεται την πίεση αυτή σε όλα τα επίπεδα και η μοναδική του διέξοδος είναι η στήριξη από την ΕΚΤ, με παροχή “δωρεάν” ρευστότητας και εγγυήσεις που χάνουν την διαβάθμιση του “investment grade”.
Διάσπαση
Παρ’ όλα αυτά οι “ισχυροί” του ευρωπαϊκού κεφαλαίου Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία και Σουηδία αρνήθηκαν την επόμενη ημέρα να κάνουν έστω και ένα βήμα απέναντι στην απαίτηση των “φτωχών” νότιων για οικονομική στήριξη μέσω ευρω-ομολόγων απέναντι στην πανδημία και την οικονομική κατάρρευση. Η Σύνοδος Κορυφής κατέληξε σε ένα φιάσκο, μία “συμφωνία”, η οποία δεν περιείχε τίποτα άλλο από την έγκριση της απόφασης του Eurogroup για ένα κατά γενική ομολογία ανεπαρκές “πακέτο” δανειακών χρηματοδοτήσεων 540 δις ευρώ, από τον ESM, την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Και μία “υπόσχεση” ότι η Κομισιόν στο πλαίσιο του επόμενου επταετούς προϋπολογισμού της Ε.Ε. (2021 – 2027) που θα αυξηθεί από το 1,1% του ΑΕΠ σε 2%(!) θα συγκροτήσει ένα Ταμείο Ανασυγκρότησης για την στήριξη των χωρών που θα έχουν πρόβλημα. Με άλλα λόγια “ζήσε Μάη μου…”.
Το κύριο ζητούμενο ήταν μιά δωρεάν χρηματοδότηση με την έκδοση ευρωπαϊκού χρέους. Kαι η απάντηση ήταν: λεφτά δωρεάν… δεν υπάρχουν για την από κοινού έξοδο από τον εφιάλτη της πανδημίας στην “Ενωμένη Ευρώπη”. Η ΕΚΤ είχε ενημερωθεί για τις προθέσεις του Βερολίνου και την επικείμενη αποδοχή τους από τον Μακρόν. Για το λόγο αυτό κινήθηκε πριν από την Σύνοδο Κορυφής για να προλάβει τις αντιδράσεις των αγορών κάνοντας το… αναπάντεχο.
Αυτή είναι η κατ’ αρχήν ερμηνεία που δόθηκε στην “αδιανόητη” ή για την ακρίβεια “απεγνωσμένη” κίνηση της ΕΚΤ καθώς κάποιος έπρεπε να κρατήσει το οικοδόμημα “όρθιο” μπροστά στα όσα ήδη είχαν αρχίσει!
Στην πραγματικότητα η απόφαση-φιάσκο της Συνόδου Κορυφής την Πέμπτη, υποχρεώνει την ΕΚΤ να αναλάβει εκ νέου “δράση” προκειμένου να κρατήσει το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα στα πόδια του και μαζί του τις οικονομίες της Ευρώπης, έστω και με παρεμβάσεις που ξεπερνούν κάθε καταστατικό της όριο. Μέχρι οι ηγέτες της, πολιτικοί εκπρόσωποι του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, αποφασίσουν αν θα συνεχίσουν όλοι μαζί στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Τον Μάϊο, οι 27 της Ε.Ε. θα ξανασυναντηθούν για να εξετάσουν τις προτάσεις που ανέλαβε στο μεταξύ την Πέμπτη να συντάξει η Κομισιόν.
Eνδιάμεσα, οι χώρες της Ευρώπης που χρειάζονται οικονομική στήριξη θα πρέπει να αρκεστούν στα τυπικά 540 δις ευρώ (ουσιαστικά είναι 300 δις αφού κανείς δεν θέλει να δανεισθεί λεφτά από τον ESM) της συμφωνίας του Eurogroup στις 9/3, τα οποία θα είναι διαθέσιμα μετά την 1η Ιουνίου. Τα τρία “εργαλεία” μέσω των οποίων θα διατεθούν, όσα εξ αυτών διατεθούν, είναι τα δάνεια του ESM (200 δις ευρώ μέσω του ECCL), της Κομισιόν (100 δις ευρώ μέσω του SURE για επιδόματα ανεργίας) και της Eυρωπαϊκής Tραπεζας Eπενδύσεων (240 δις ευρώ για δάνεια σε επιχειρήσεις).
Το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται πλέον η “Ενωμένη Ευρώπη” είναι ολοένα και περισσότερο μια αρένα επιβίωσης της λογικής “ο σώζων εαυτόν σωθήτω…”. Και γιατί όχι και εις βάρος των “άλλων” ευρωπαϊκών εταίρων.
