Μπορεί ο νόμος “να μείνει στα χαρτιά”;
Η ανάγκη για ανεξάρτητη ταξική απάντηση
του Κώστα Αβραμίδη, Προέδρου του Συλλόγου Εργαζόμενων ΤΕΕ
Η πρωτοβουλία των 4 σωματείων (ΠΕΝΕΝ, ΣΕΤΕΕ, ΣΥΛΕΕΓΟ, Κ.ΣΩΤΗΡΙΟΥ) για σύσκεψη στις 27 Οκτωβρίου με θέμα: «ΚΑΛΕΣΜΑ ΓΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΤΑΞΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ν. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ», απευθύνονταν σε «κάθε σωματείο και συλλογικότητα, κάθε εργαζόμενο/η ή άνεργο/η, αγωνιστή και αγωνίστρια, που έχει συνειδητοποιήσει ότι η μόνη δύναμη που μπορεί να μας βγάλει από αυτό τον καταστροφικό κλοιό και να ανοίξει δρόμο προς την ανατροπή του, είναι ο δικός μας ανεξάρτητος αγώνας, να συμμετέχει στη συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 27 Οκτωβρίου, στο Εργατικό Κέντρο».1Απόσπασμα από το κείμενο του καλέσματος στόχευε στο άνοιγμα της συζήτησης γύρω από το νόμο 4808/21, νόμο Χατζηδάκη. Συγκεκριμένα να συζητήσουμε, «με επίκεντρο την επικείμενη εφαρμογή του νόμου Χατζηδάκη και τον τρόπο που οι ανεξάρτητες ταξικές δυνάμεις θα απαντήσουν!».2Απόσπασμα από το κείμενο του καλέσματος
Με το ίδιο κάλεσμα τοποθετηθήκαμε κριτικά απέναντι στις πολιτικές και συνδικαλιστικές «δυνάμεις που τον Ιούνιο ανέστειλαν προκηρυγμένες απεργίες ενώ σήμερα παρά τις στεντόρειες διακηρύξεις τους, κατέληξαν σε μια απόφαση για κατακερματισμένα απογευματινά συλλαλητήρια στις 4 Νοέμβρη». Επίσης στο κάλεσμά των σωματείων αναφέρονταν ξεκάθαρα ότι η σύσκεψη αφορούσε τον αγώνα για την κατάργηση του νόμου.3Από το κείμενο του καλέσματος: «Ο αγώνας όμως για την κατάργηση του νόμου δεν μπορεί να έχει ελπίδες επιτυχίας αν δεν υπάρξει παράλληλα και ο απολογισμός του αγώνα που έγινε, αν δεν κατανοηθούν τα λάθη και οι παραλείψεις, που επέτρεψαν την ανώδυνη για την κυβέρνηση υπερψήφισή του ώστε να ξεπεραστούν.»
Το ζήτημα ουσίας λοιπόν αφορά στον ίδιο το νόμο. Γι’ αυτό ας δούμε τον ίδιο το νόμο και τις αλλαγές που φέρνει ώστε να είναι «προ οφθαλμών» αυτό που συζητάμε αν δηλαδή υπάρχει το περιθώριο συμβίωσης με το νόμο δηλαδή «ο νόμος να μείνει στα χαρτιά» άρα να καταργηθεί στην πράξη με απειθαρχία.
Θα επικεντρωθούμε σε ορισμένα μόνο άρθρα που χαρακτηρίζουν το νέο νόμο από τα δεκάδες γιατί στόχος μου δεν είναι η ανάλυση του νόμου αλλά με μια ενδεικτική παράθεση να δούμε κατά πόσο μπορεί να υπάρξει εφαρμογή της προτροπής «ο νόμος να μείνει στα χαρτιά» μέσα από την απειθαρχία αλλά και ποια είναι τα πραγματικά όρια επίδρασης της απειθαρχίας στο νόμο.
Άρθρο 59
Συμφωνία περί διευθέτησης του χρόνου εργασίας – Τροποποίηση της παρ. 6 και προσθήκη παρ. 12 στο άρθρο 41 του ν. 1892/1990
Το άρθρο αυτό περιλαμβάνει την κατάργηση του 8ώρου. Για έξι συνεχόμενους μήνες οι εργαζόμενοι μπορεί να υποχρεώνονται σε δεκάωρη εργασία και να αμείβονται για οκτώ ώρες, ενώ οι επιχειρήσεις και εργοδότες, το ίδιο διάστημα (της δεκάωρης εργασίας) και το επόμενο (με μειωμένο ωράριο, που θα χορηγούνται άδειες ή ρεπό), θα έχουν τη δυνατότητα επιπλέον υπερωριών, καθώς με το νομοσχέδιο αυξάνονται στο υπερδιπλάσιο οι υπερωρίες που θα μπορεί να επιβάλει σε ετήσια βάση ο εργοδότης.
Η κατάργηση του 8ώρου αποτελεί κοινωνική και πολιτισμική οπισθοχώρηση και αναιρεί τον πυρήνα των εργασιακών σχέσεων που προσδιόριζαν την αξία της εργατικής δύναμης απέναντι στον εργοδότη, αφού έθετε από τη μεριά των μισθωτών εργαζομένων το 8ωρο (το αίτημα 8 ώρες δουλειά 8 ώρες ελεύθερος χρόνος και 8 ώρες ύπνος) ως όριο στο ταξικό επίδικο για την «Κανονική Εργάσιμη Ημέρα», και ταυτόχρονα απαιτούσε στο όνομα της κοινωνίας οι θέσεις του να αποτυπώνονται σε «ένα νόμο, ένα κοινωνικό πρόσκομμα που να τους εμποδίζει τους ίδιους να πουλάνε με εθελοντικό συμβόλαιο με το κεφάλαιο τον εαυτό τους και το γένος τους στο θάνατο και στη σκλαβιά. Στη θέση του περίλαμπρου καταλόγου των «αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων του ανθρώπου» μπαίνει η μετριόφρoνη Magna Charta μιας εργάσιμης ημέρας που την περιορίζει ο νόμος και που «επιτέλους ξεκαθαρίζει πότε τελειώνει ο χρόνος που πουλάει ο εργάτης και πότε αρχίζει ο χρόνος που ανήκει σε αυτόν τον ίδιο».4ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ, τόμος 1ος, κεφάλαιο 8ο – η εργάσιμη μέρα, σελ. 316
Σε συνέχεια της κατάργησης του 8ώρου στο νόμο 4808/21, πραγματοποιείται και η κατάργηση του εργάσιμου χρόνου ως ενιαίου καθορισμένου χρονικού διαστήματος.5Άρθρο 57, Παροχή πρόσθετης εργασίας από εργαζομένους μερικής απασχόλησης – Τροποποίηση της παρ. 11 του άρθρου 38 του ν. 1892/1990 σε διάκριση από τον ελεύθερο χρόνο ή τον χρόνο ανάπαυσης στους ελαστικά εργαζόμενους και συνιστά ποιοτική στροφή και ακόμη μεγαλύτερη κοινωνική οπισθοδρόμηση.
Οι διατάξεις του 4808/21, νόμος Χατζηδάκη, που αφορούν στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας σαφώς ήδη εφαρμόζονται από την εργοδοσία και επιβάλλονται στον εργαζόμενο ακόμη και εκεί που, υποτίθεται, είναι απαραίτητη η συναίνεσή του. Με το νόμο δεν απαιτείται καν η συναίνεση του συνδικαλιστικού οργάνου της επιχείρησης.6Άρθρο 59, παρ. 1: «Εάν δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση ή δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ της συνδικαλιστικής οργάνωσης και του εργοδότη, μπορεί, κατόπιν αιτήματος του εργαζομένου, να εφαρμοσθεί το σύστημα διευθέτησης του χρόνου εργασίας, μετά από έγγραφη συμφωνία»
Μπορεί να «απειθαρχήσει» ατομικά ένας εργαζόμενος στο νόμο; Είναι προφανές ότι ο εργοδότης στο όνομα του νόμου που «έχει μείνει στα χαρτιά», θα απαιτήσει την τήρησή των διατάξεών του. Αν ο εργαζόμενος αρνηθεί να συμμορφωθεί τότε ο εργοδότης έχοντας μαζί του, στη βάση του νόμου, τα αρμόδια κρατικά όργανα επιβολής του θα βρει «… έναν άλλο μέσα από το πλήθος των ανέργων, που είναι πρόθυμοι να μισθωθούν από οποιονδήποτε.».7Λένιν Άπαντα, 2ος τόμος, 1ο Κεφάλαιο: Ερμηνεία του νόμου για τα πρόστιμα
Άρθρο 66
Προστασία από τις απολύσεις
Με το άρθρο αυτό στο νομοσχέδιο καταργείται η επαναπρόσληψη του εργαζόμενου, ακόμη και στην περίπτωση που έχει κριθεί δικαστικά ως άκυρη η απόλυσή του. Στη θέση της επαναπρόσληψης (δηλαδή της αποκατάστασης της βλάβης που έπαθε ο εργαζόμενος από την παράνομη απόλυση) ο νόμος προβλέπει μόνο μια ευτελή αποζημίωση από τον εργοδότη.
Με το νόμο 4808/21 παράγραφος 3, καθορίζεται ότι ο εργοδότης θα μπορεί να απολύει παράνομα τον ενοχλητικό εργαζόμενο με κάποιο πρόσχημα και ταυτόχρονα αντί να κριθεί άκυρη η απόλυση και να επιστρέψει ο παράνομα απολυμένος στη δουλειά, ο εργοδότης γίνεται και αντικείμενο φροντίδας του νόμου ώστε να μην παραξοδευτεί (ο νόμος προβλέπει απλά αποζημίωση από 3 έως 24 μισθούς ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του εργοδότη!).
Το επίδικο όμως μιας απόλυσης δημιουργούσε όρους για συνδικαλιστικό αγώνα με αίτημα την επαναπρόσληψη που συνήθως περνούσε μέσα από μακροχρόνιο αγώνα και από δικαστική δικαίωση. Τέτοιοι αγώνες συσπείρωναν ευρύτερα εργαζόμενους στη βάση της ταξικής και συναδελφικής αλληλεγγύης. Με την θεσμοθέτηση όμως μιας ευτελούς αποζημίωσης αντί της επαναπρόσληψης, ο αγώνας αυτός σχεδόν στερείται αντικειμένου.
Το ερώτημα προς όλους όσους θεωρούν εφικτό απλά να «καταργήσουμε το νόμο στην πράξη» και ο νόμος «να μείνει στα χαρτιά» είναι: πώς θα συμβεί αυτό όταν ο ψηφισμένος νόμος δεν εφαρμόζεται βέβαια από τους εργαζόμενους ή από τα σωματεία, αλλά από τον δικαστή και τα υπόλοιπα κρατικά όργανα επιβολής του, σύμφωνα με τη νόμιμη απαίτηση του εργοδότη;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’: ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Εδώ ακριβώς έρχεται ο νόμος 4808/21 και με τις ρυθμίσεις του Συλλογικού Εργατικού Δικαίου στο Κεφάλαιο Δ΄ να αφαιρέσει από τον εργαζόμενο και τα συνδικαλιστικά του όργανα κάθε πραγματική δυνατότητα νόμιμου συλλογικού αγώνα σε συνδικαλιστικό επίπεδο.
Ο νόμος 4808/21 στο Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο αποτελεί αντιδραστική τομή ανάλογη με την τομή που πραγματοποιεί στις εργασιακές σχέσεις και ολοκληρώνει την αντιδραστική ανατροπή στο εργατικό δίκαιο συνολικά.
Κάθε πράξη του συνδικάτου κάθε απόφαση των οργάνων του απαιτεί να καταγράφεται ψηφιακά στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. και ελέγχεται ως προς την συμμόρφωση της προς τις διατάξεις του νόμου. Οι συνέπειες της μη συμμόρφωσης ή της αποφυγής της καταγραφής αυτή τη φορά δεν περιορίζονται μόνο σε δικαστικές αποφάσεις που αφορούν τη νομιμότητα μιας απεργίας ή σε οικονομικές (πρόστιμα και διώξεις στους «Πραγματικούς Δικαιούχους» δηλαδή τη Διοίκηση του σωματείου, αλλά στρέφονται κατά της ίδιας της υπόστασης του.
Μέχρι να καταγραφούν τα δεδομένα που απαιτεί ο νόμος στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. το σωματείο δεν υφίσταται ως νομική οντότητα, τα συνδικαλιστικά στελέχη του δεν αναγνωρίζονται και δεν προστατεύονται, η συνδικαλιστική οργάνωση δεν μπορεί να διαπραγματευτεί με τον εργοδότη.8Άρθρο 83, Καταχώριση συνδικαλιστικών οργανώσεων – Αντικατάσταση του άρθρου 2 του ν. 1264/1982, παρ. 6. Αν η συνδικαλιστική οργάνωση δεν εγγραφεί στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. ή δεν καταθέσει σε αυτό τα στοιχεία της παρ. 4 ή δεν τα τηρεί επικαιροποιημένα, τότε, για όσο χρόνο διαρκεί η παράλειψή της και μέχρι αυτή να αποκατασταθεί, τελούν σε αναστολή ειδικώς τα παρακάτω δικαιώματα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και των στελεχών της, τα οποία, είτε για να ασκηθούν είτε για να ελεγχθεί η άσκησή τους, προϋποθέτουν την αποκατάσταση της συγκεκριμένης παράλειψης και συγκεκριμένα:
α) Μέχρι να αποκατασταθεί οποιαδήποτε παράλειψη σχετική με τα στοιχεία των περ. α’, β’ και γ’ της παρ. 4, αναστέλλονται το δικαίωμα της συνδικαλιστικής οργάνωσης να διαπραγματεύεται συλλογικώς και να καταρτίζει συλλογικές συμβάσεις εργασίας, σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 1876/1990, η προστασία των στελεχών της συνδικαλιστικής οργάνωσης έναντι της απόλυσης και της μετάθεσης, σύμφωνα με το άρθρο 14, με εξαίρεση τις περ. β’ και γ’ της παρ. 5, και τα δικαιώματα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και των στελεχών της, σύμφωνα με τα άρθρα 16 και 17. Ειδικά για την προστασία των συνδικαλιστικών στελεχών, αυτή αναστέλλεται αφού παρέλθουν δέκα (10) ημέρες: (αα) από τις αρχαιρεσίες και (αβ) από τη συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου σε σώμα και εφόσον δεν έχει υποβληθεί στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. είτε το πρακτικό εκλογής, όπου εμφαίνεται και η σειρά εκλογής των εκλεγμένων είτε η απόφαση συγκρότησης.
β) Μέχρι να αποκατασταθεί οποιαδήποτε παράλειψη σχετική με τα στοιχεία της περ. δ’ της παρ. 4, αναστέλλεται και δεν καταβάλλεται οποιαδήποτε χρηματοδότηση της συνδικαλιστικής οργάνωσης ή συνδεδεμένης με αυτήν οντότητας από κρατικούς ή συγχρηματοδοτούμενους πόρους.».
Ειδικά για ένα νέο σωματείο που δημιουργήθηκε μετά την ψήφιση του νόμου τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Κατ αρχήν στη συλλογικότητα των πρωτοπόρων που αποπειράται να ιδρύσει σωματείο σύμφωνα με τους όρους του 4808/21, προστατεύεται μικρότερος αριθμός από τα ιδρυτικά μέλη, σχετικά με ότι ίσχυε πριν. Ακόμη όμως και αν καταφέρουν και συμπληρώσουν τον ελάχιστο αριθμό υπογραφών που απαιτείται για την ίδρυση σωματείου, το σωματείο δεν αποκτά νομική προσωπικότητα αν δεν γραφεί στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε., το οποίο έχει αντικαταστήσει το ειδικό βιβλίο συνδικαλιστικών οργανώσεων του κατά τόπο αρμόδιου Πρωτοδικείου που ίσχυε μέχρι τώρα! Δηλαδή στην κρίσιμη περίοδο που συγκροτείται ένα σωματείο, οι πρωτοπόροι εργαζόμενοι μένουν στον αέρα χωρίς καμιά προστασία του νόμου ως συνδικαλιστές και επίσης χωρίς δυνατότητα νομικής υπόστασης ή αναγνώρισης της εργατικής συλλογικότητας ως σωματείου.
Πώς θα λειτουργήσει ένα νέο σωματείο ή πως θα σταθεί απέναντι στον εργοδότη χωρίς νομική οντότητα; Τι νόημα θα έχει να συνυπογράψουν 20 άνθρωποι βάζοντας σε κίνδυνο την εργασία τους κλπ αν η συλλογικότητα που θα δημιουργηθεί μετά δεν θα μπορεί να έχει νομική υπόσταση και αυτοί δεν θα έχουν καμιά προστασία;
Ποιο κύρος θα έχει απέναντι στους εργαζόμενους αυτή η συλλογικότητα όταν δεν έχει νομική οντότητα;
Αρκούν αυτά να καταλάβουμε ότι το εφεύρημα της «μη εφαρμογής του νόμου» ή του «να μείνει ο νόμος στα χαρτιά» και της κατακερματισμένης απειθαρχίας στο νόμο θα συμβάλλει μόνο στην διαιώνισή του νόμου εξατομικεύοντας και κατακερματίζοντας τις αντιδράσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι πρωτεργάτες σε αυτό το σύνθημα είναι οι ίδιες δυνάμεις που στις 3 Ιούνη ανέστειλαν την απεργία.
Εκτός αν το σύνθημα για τη «μη εφαρμογή» και ο τρόπος που θα «μείνει ο νόμος στα χαρτιά» ταυτίζεται με την κουτοπονηριά του Ε.Κ. Πειραιά εκεί που το που το ΠΑΜΕ είναι πρώτη δύναμη, σε συμφωνία με το συνδικαλιστικό μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ οργανώνουν 4 μήνες πρόωρα το εκλογικό – απολογιστικό συνέδριο για να μην έρθουν σε σύγκρουση με τον νόμο Χατζηδάκη και από το 2022 το μπαλάκι της απειθαρχίας το πετάνε στα πρωτοβάθμια σωματεία!9Επιστολή της ΠΕΝΕΝ με θέμα: Σχετικά με την ματαίωση της Ανεξάρτητης εργατικής συγκέντρωσης στην πλατεία Κλαυθμώνος στις 4/11/2021
Το δικαίωμα στην απεργία με το νέο νόμο ουσιαστικά καταργείται και ο ρόλος της συνδικαλιστικής οργάνωσης περιορίζεται σε ρόλο πολιτιστικού και εξωραϊστικού συλλόγου. Ειδικά με το άρθρο 93, «Προστασία δικαιώματος στην εργασία» αντιστρέφει το ρόλο της συνδικαλιστικής οργάνωσης και την μετατρέπει σε φύλακα των απεργοσπαστών!10Άρθρο 93, Προστασία δικαιώματος στην εργασία: «Η συνδικαλιστική οργάνωση που κηρύσσει απεργία υποχρεούται να προστατεύει το δικαίωμα των εργαζομένων, οι οποίοι δεν συμμετέχουν στην απεργία, ώστε να προσέρχονται και να αποχωρούν ελεύθερα και ανεμπόδιστα από την εργασία τους και να παρέχουν αυτήν χωρίς εμπόδιο και ιδίως χωρίς την άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας σε βάρος τους από οιονδήποτε.»!
Συμπερασματικά: Πολιτικά και συνδικαλιστικά δεν υπάρχει κανένας τρόπος «συμβίωσης» με το νόμο όπως δηλώνει το σύνθημα «ο νόμος να μείνει στα χαρτιά» είτε με κουτοπονηριές του ΠΑΜΕ και του ΣΥΡΙΖΑ στο Ε.Κ. Πειραιά, είτε καλώντας τους εργαζόμενους ατομικά σε «απειθαρχία», είτε ακόμη με «ηρωικά» σωματεία που θα λειτουργούν αποσπασματικά σε ένα συνδικαλιστικό περιβάλλον που θα καθορίζεται από το νόμο 4808/21.
Η μοναδική διέξοδος βρίσκεται στον απολογισμό για τις ευθύνη της αμαχητί παράδοσης των εμβληματικών κατακτήσεων με την ψήφιση ενός τέτοιου νόμου και στον ανυποχώρητο πολιτικό αγώνα για την κατάργηση του.
Οι πρόσφατες εμπειρίες από την ακύρωση της προκηρυγμένης απεργίας στις 3 Ιούνη και της ακύρωσης των αποφάσεων των Γενικών Συνελεύσεων στη Γ.Σ. της ΟΛΜΕ δείχνουν ότι ο αγώνας για να έχει ελπίδα θα πρέπει να περάσει στα χέρια του ανεξάρτητου ταξικού κινήματος και του πολιτικού προτάγματος που αφορά σε ένα ξεκάθαρο πολιτικό λόγο και αυτός είναι η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ του νόμου 4808/21, του διαβόητου νόμου Χατζηδάκη. Για αυτό η συστράτευση με τον πολιτικό χώρο που ακύρωσε την απεργία και κάλεσε την σύσκεψη στο «Σπόρτινγκ» και την συγκέντρωση στο Σύνταγμα κάτω από το σύνθημα «ο νόμος θα μείνει στα χαρτιά» κινείται σε λάθος κατεύθυνση.
Υποσημειώσεις
