H εξέγερση του Πολυτεχνείου υπήρξε μέρος μιας παγκόσμιας επαναστατικής διαδικασίας. Είναι αξεχώριστη από το Μάη του ’68 στη Γαλλία, την Άνοιξη της Πράγας, τον Ιταλικό Σεπτέμβρη, την Βιετναμέζικη Επανάσταση, την «επανάσταση των γαρυφάλων» στην Πορτογαλία, την ανατροπή της δικτατορίας στην Ισπανία, την ήττα της αποικιοκρατίας στην Αφρική. Το υπόβαθρο αυτής της παγκόσμιας επαναστατικής έκρηξης ήταν η ποιοτική αλλαγή στους οικονομικούς όρους, που σηματοδότησε η ανατροπή της μεταπολεμικής κεϋνσιανής οικονομικής άνθισης με την κατάργηση, το 1971, των Συμφωνιών του Μπρέττον Γουντς, που μαζί με τις Συμφωνίες της Γιάλτας εξασφάλιζαν το μεταπολεμικό στάτους.
Στην Ελλάδα ήδη είχαν συντελεστεί τεράστιες αλλαγές στις τάξεις που ανέτρεπαν όλους τους παλιούς συσχετισμούς δυνάμεων. Η εκβιομηχάνιση του 1963-75, η τρίτη και σημαντικότερη εκβιομηχάνιση στην Ελλάδα, έφερνε στο προσκήνιο ένα φρέσκο βιομηχανικό προλεταριάτο, οργανωμένο σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, χωρίς τα στίγματα των ηττών του παρελθόντος, νέα στρώματα «εργατών με λευκά κολάρα» και μια πολυπληθή φοιτητική και σπουδαστική μάζα. Η ανάπτυξη μιας βιομηχανικής μπουρζουαζίας, που από το 1963 είχε προσανατολιστεί στην ευρωπαϊκή αγορά άλλαζε επίσης τους συσχετισμούς δυνάμεων στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης που από την εποχή του εμφυλίου πολέμου είχε υποχρεωθεί να τηρεί φιλοαμερικάνικη πολιτική. Η όξυνση της αντίθεσης Ευρώπης – Αμερικής είχε την αντανάκλαση της στην Ελλάδα της αμερικανοκίνητης δικτατορίας του έμμισθου πράκτορα της CIA Παπαδόπουλου.
Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις που ήδη είχαν αρχίσει από τον Οκτώβρη του 1972, κλιμακώθηκαν. Το Φλεβάρη 1973 οι φοιτητές καταλαμβάνουν τη Νομική Σχολή στο κέντρο της Αθήνας. Η χούντα νοιώθει το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια της. Η κρίση της βαθαίνει. Ήδη το Μάη δυσαρεστημένοι φιλοβασιλικοί αξιωματικοί οργανώνουν το λεγόμενο «κίνημα του Ναυτικού».
Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος αντιδρά με δημοψήφισμα κατάργησης της μοναρχίας τον Ιούλιο του 1973. Λίγο αργότερα απελευθερώνει τους πολιτικούς κρατούμενους από τις φυλακές και τα ξερονήσια και επιχειρεί να νομιμοποιήσει το καθεστώς του διορίζοντας μια «πολιτική» κυβέρνηση υπό τον Μαρκεζίνη. Το τότε ΚΚΕ (εσωτ.) ερωτοτροπεί με τη Μαρκεζινοποίηση, το ΚΚΕ ζυγίζει τα πράγματα και τελικά μένει παράμερα. Είχε προηγηθεί η άρνηση των αστών πολιτικών (Κανελλόπουλος, Μαύρος κ.λπ.) να δεχτούν την πολιτικοποίηση της δικτατορίας. Και τότε ήρθε η προαναγγελθείσα αλλά όχι επακριβώς προσδιορισμένη έκρηξη. Είχε προαναγγελθεί από την κατάληψη της Νομικής, τις διαδηλώσεις της νεολαίας σε διαφορές ευκαιρίες και επίσης από εργατικές κινητοποιήσεις των εργαζομένων στα τρόλεϊ, στην Ολυμπιακή, στη ΔΕΗ, των τυπογράφων κ.ά.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου άρχισε μετά από μια συγκέντρωση φοιτητών 5 σχολών στις 11 π.μ., την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973. Αίτημα ελεύθερες εκλογές και όχι διορισμένα διοικητικά συμβούλια. Την Τετάρτη το βράδυ αρκετοί εργάτες, κυρίως οικοδόμοι, στο κτίριο Γκίνη συγκροτούν την εργατική συνέλευση. Για τρεις ημέρες η καρδιά της Αθήνας, η καρδιά της Ελλάδας χτυπά στο Πολυτεχνείο. Μέρα – νύχτα οργανώνονται διαδηλώσεις. Ο ραδιοσταθμός που άρχισε να λειτουργεί εκπέμπει εξεγερτικά μηνύματα. Προκηρύξεις τυπώνονται και ρίχνονται στους δρόμους «Κάτω η χούντα», «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», «Έξω οι Αμερικανοί», «Γενική Απεργία», «Εργάτες, αγρότες, φοιτητές». Η αστυνομία αδυνατεί να καταστείλει το κίνημα που απλώνεται στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα και τα Γιάννενα.
Αλλά στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος διεξάγεται μια έντονη πάλη. Ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσει το κίνημα;
Δυο βασικές γραμμές αναμετρήθηκαν. Από τη μια η γραμμή που ήθελε να χρησιμοποιήσει το φοιτητικό κίνημα ως μέσο πίεσης για «εκδημοκρατισμό», ως διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια των αστών δημοκρατών που έβλεπαν με αμηχανία ή φόβο το ογκούμενο κίνημα εξέγερσης. Συνεπέστεροι «μαχητές» αυτής της γραμμής ήταν οι σταλινικοί και των δυο φραξιών του ΚΚΕ. Από την πρώτη στιγμή, από την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου, τα μέλη της Αντί-ΕΦΕΕ (ΚΝΕ), αγωνίζονταν για να μη γίνει η κατάληψη. Αργότερα, στην «Πανσπουδαστική» (Νο 8) και στο ραδιοσταθμό «Φωνή της Αλήθειας» που εξέπεμπε από την Ανατολική Ευρώπη θα καταγγείλουν την κατάληψη του Πολυτεχνείου ως έργο 350 προβοκατόρων του Ρουφογάλη (αρχηγού της ΚΥΠ) και του Παπαδόπουλου!
Πίσω απ’ αυτήν την πολιτική βρισκόταν η ρεφορμιστική στρατηγική αντίληψη ότι πρώτα πρέπει να γίνει ο αγώνας για αποκατάσταση της (αστικής) δημοκρατίας και αργότερα η πάλη για εργατική εξουσία και σοσιαλισμό. Η άλλη γραμμή, που παλεύτηκε ήταν η γραμμή της ανεξάρτητης αντιδικτατορικής και αντικαπιταλιστικής εξέγερσης. «Κάτω η Χούντα». «Γενική Απεργία», συνθήματα επαναλαμβανόμενα από δεκάδες χιλιάδες στόματα έσπερναν τρόμο όχι μόνο στην τυραννία των συνταγματαρχών αλλά και σ’ όλη την αστική τάξη, που έβλεπε το φάσμα ενός νέου Κόκκινου Δεκέμβρη. Αυτή η πολιτική -παρά τις αδυναμίες, την ανωριμότητα και σύγχυση, όπως για παράδειγμα η εκτίμηση ότι «η επανάσταση άρχισε», και ορισμένα αλλά σεχταριστικά λάθη-, παλεύτηκε κυρίως από τους Τροτσκιστές (μέλη της Εργατικής Διεθνιστικής Ένωσης – προκατόχου του ΕΕΚ και από μέλη άλλων τροτσκιστικών ομάδων), μέσα στη Συντονιστική Επιτροπή της Κατάληψης, μέσα στην εργατική συνέλευση, και στο μαζικό κίνημα στους δρόμους της Αθήνας.
Η κάθοδος των τανκς τις πρώτες ώρες της νύχτας της 17ης Νοεμβρίου αποσκοπούσε να καταπνίξει εν τη γενέσει του το ανεξάρτητο επαναστατικό κίνημα, πριν απλωθεί στα εργοστάσια και στις εργατικές συνοικίες. Η χούντα δολοφόνησε πολλές δεκάδες, ίσως εκατοντάδες (κι ας γράφουν για 24 νεκρούς σήμερα οι αστικές φυλλάδες), αλλά ήταν η αρχή του τέλους της. Σε λίγες μέρες ο αρχιδικτάτορας Παπαδόπουλος ανατρέπεται από τον αρχηγό της ΕΣΑ, Ιωαννίδη, που κι αυτός θα ανατραπεί τον Ιούλιο, μετά το προδοτικό πραξικόπημα στην Κύπρο.
Οι λογαριασμοί της ιστορίας έχουν ανοίξει, δεν έχουν κλείσει. Το Πολυτεχνείο δεν έρχεται από το παρελθόν, λογουχάρη ως μια καθυστερημένη ηχώ της προδομένης επανάστασης του 1941-49. Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ έρχεται από το μέλλον, εμπλουτισμένο με το πνεύμα της εξέγερσης του Δεκέμβρη 2008 και την απόφαση να μπει τέλος στις πολιτικές του συμβιβασμού και της ηττοπάθειας. «Bάρκιζα τέλος», όπως γράφτηκε στους τοίχους της Aθήνας τις μέρες του Δεκεμβριανού ξεσηκωμού του 2008.
Kι αν πριν 43 χρόνια αψηφίσαμε τη χούντα με την εξέγερση του Πολυτεχνείου και λίγο αργότερα τους ανατρέψαμε, μετά και την προδοσία τους στην Kύπρο, σήμερα θα πρέπει να τελειώσουμε το έργο που αφήσαμε ημιτελές. Nα συντρίψουμε πρέπει τα πολιτικά παιδιά τους, τους φασίστες και τους ρατσιστές, και το σύστημα που τους γεννά και τους θρέφει, τις πολιτικές και τις κυβερνήσεις των μνημονίων, της EE, του ΔNT και της Tρόικας, το σύστημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και της ιμπεριαλιστικής επιβολής.
Θ.K.
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
Τι πραγματικά συνέβη στο Πολυτεχνείο το 1973
[Το κείμενο που ακολουθεί αναδημοσιεύεται από τη Σοσιαλιστική Αλλαγή, αριθμός φύλλου 112, 13 Νοεμβρίου 1976. Η Σοσιαλιστική Αλλαγή ήταν εφημερίδα της ΕΔΕ / ΕΕΚ μέχρι το 1989. Αρχικά κυκλοφορούσε μια φορά την εβδομάδα και αργότερα δυο φορές την εβδομάδα. Η έκδοση της διακόπηκε μετά το σχίσμα του 1989 και συνεχίζεται από την ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ]
Ο Τάκης Νικολαϊδης, Γραμματέας των Νέων Σοσιαλιστών και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου τις μέρες της κατάληψης, αφηγείται:
«Ήμουνα μέσα στο Πολυτεχνείο από το πρωί της Τετάρτης μέχρι τις 3 η ώρα τη νύχτα της Παρασκευής, προς το Σάββατο όταν μπήκαν τα τανκς. Εκλέχτηκα από τη Γενική Συνέλευση της Αρχιτεκτονικής στη Συντονιστική Επιτροπή του Πολυτεχνείου, την επιτροπή της κατάληψης. Πήρα μέρος σε όλες τις συνεδριάσεις της επιτροπής μέχρι τη στιγμή που μπήκαν τα τανκς.
Εκείνη την περίοδο, επίσης ήμουνα μέλος της ΕΔΕ και πάλεψα μέσα στο Πολυτεχνείο, όπως κι ολόκληρη η ΕΔΕ για την ανατροπή της δικτατορίας μέσα από μια Γενική Απεργία. Ο καθένας ξέρει ότι η Γενική Απεργία, ήταν το κύριο σύνθημα της κατάληψης. Ιδιαίτερα τις πρώτες μέρες. Και ήταν επίσης το κύριο σύνθημα που μεταδίδονταν από το ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου μέχρι το πρωί της Παρασκευής.
Δυο μήνες αργότερα οι σταλινικοί γράψανε στο τεύχος Γενάρη – Φλεβάρη του 1974 της «Πανσπουδαστικής», οργάνου της Αντι-ΕΦΕΕ, της σημερινής «Πανσπουδαστικης σ.κ.» ότι το σύνθημα της Γενικής Απεργίας ρίχτηκε στο Πολυτεχνείο από προβοκάτορες, πράκτορες της ΚΥΠ που εισδύσανε στο Πολυτεχνείο και προκάλεσαν την κατάληψη. Αλλά τις μέρες της κατάληψης, μολονότι από το μεσημέρι της Παρασκευής το σύνθημα της Γενικής Απεργίας δε μεταδίδονταν από το σταθμό του Πολυτεχνείου, οι ίδιοι οι σταλινικοί δεν τολμούσαν να μιλήσουν ανοιχτά ενάντια στη Γενική Απεργία.
Η τελευταία ανακοίνωση της Σ.Ε. που βγήκε το απόγευμα της Παρασκευής αναφερόταν στη Γενική Απεργία σαν το στόχο του κινήματος για την ανατροπή της δικτατορίας. Η κατάληψη του Πολυτεχνείου αποφασίστηκε από τους φοιτητές πολλών σχολών του Πολυτεχνείου το βράδυ της Τέταρτης, 14 του Νοέμβρη. Βρισκόμασταν στην εποχή της προετοιμασίας των χουντοεκλογών κάτω από την κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Η χούντα προσπάθησε να καθησυχάσει τους φοιτητές, να σταματήσει όσο ήταν δυνατό τις κινητοποιήσεις τους και να προχωρήσει όσο γινόταν πιο ήρεμα στις εκλογές. Το ΚΚΕ (εσωτερικού) είχε δεχτεί να πάρει μέρος σ’ αυτές. Για να πετύχει η χούντα μια ανακωχή στο φοιτητικό κίνημα λίγο πριν από την κατάληψη του Πολυτεχνείου είχε άρει την στράτευση 100 και πάνω συνδικαλιστών φοιτητών που είχε κάνει τον προηγούμενο χρόνο.
Προσπαθούσε στη συνέχεια να αποφύγει τις εκλογές που έπρεπε να γίνουν στους φοιτητικούς συλλόγους γιατί ήξερε καλά ότι μια νέα απόπειρα για νοθεία θα ξεσήκωνε μεγάλες αντιδράσεις και κινητοποιήσεις μέσα στους φοιτητές. Την παραμονή της κατάληψης ο (υπουργός παιδείας) Σιφναίος είχε έρθει στο Πολυτεχνείο, συζήτησε με τις εκλεγμένες επιτροπές των σχολών και προσπάθησε να τους πείσει να δεχτούν την αναβολή των φοιτητικών εκλογών μέχρι να γίνουν οι Βουλευτικές. Διηγήθηκε μάλιστα πόσο δυσάρεστες είναι οι καταστάσεις πολέμων και εμφύλιων πολέμων και είπε ότι “αν δεν γίνουν κύριοι, αυτές οι εκλογές (οι Βουλευτικές) χαθήκαμε”.
Την επόμενη της επίσκεψης του Σιφναίου, την Τετάρτη το πρωί, οι παράνομες επιτροπές είχαν αποφασίσει μια συγκέντρωση στον περίβολο του Πολυτεχνείου για να ζητήσουν να διενεργηθούν αμέσως οι εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους. Το απόγευμα γίνανε συνελεύσεις όλων των σχολών, ενώ η συγκέντρωση διαμαρτυρίας στον περίβολο συνεχιζόταν και αποφασίστηκε σε όλες, αν θυμάμαι καλά, τις σχολές η κήρυξη απεργίας διαρκείας. Λίγο αργότερα, όταν μετά τις συνελεύσεις οι φοιτητές έβγαιναν στον περίβολο, άρχισε να συζητιέται η κατάληψη.
Οι σταλινικοί ήταν αντίθετοι από την αρχή μέχρι το τέλος στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Κι όχι απλώς ήταν αντίθετοι αλλά πολέμησαν μ’ όλες τους τις δυνάμεις άλλοτε φανερά και άλλοτε καλυμμένα για να αποτρέψουν και να διαλύσουν την κατάληψη.
Τώρα, ο Ρήγας Φεραίος παραδέχτηκε δημόσια ότι ήταν αντίθετος στην κατάληψη. Η ΚΝΕ αρνείται ότι ήταν αντίθετη. Αλλά αυτό είναι ψέμα. Τελικά, όταν η κατάληψη άρχισε να οργανώνεται είχαν φύγει άπραχτοι. Φύγαν για να επιστρέψουν την επόμενη μέρα. Προσπάθησαν να ελέγξουν την κατάληψη, να τη φέρουν στα δικά τους κανάλια, να κόψουν από το ραδιοσταθμό το σύνθημα της Γενικής Απεργίας και να ζητήσουν μια κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Αυτό κατάφεραν να το κάνουν ως ένα πολύ μεγάλο βαθμό την Παρασκευή.
Μέχρι το απόγευμα της Παρασκευής, πριν αρχίσουν οι συγκρούσεις με την αστυνομία και οι πυροβολισμοί, ήρθε από «πάνω», από ανθρώπους που ήταν σε θέση να γνωρίζουν τι προετοιμαζόταν, η εντολή τα στελέχη της ΚΝΕ να εγκαταλείψουν το χώρο του Πολυτεχνείου και να πάνε στα σπίτια τους!!!
Το βράδυ της Παρασκευής, όταν οι μάχες μαίνονταν στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο και τους δρόμους της Αθήνας, από τη Συντονιστική Επιτροπή είχαν χαθεί τα μέλη της ΚΝΕ. Είχαν εγκαταλείψει το Πολυτεχνείο στην τύχη του, τους φοιτητές, τους εργάτες κι ολόκληρη τη νεολαία που πάλευε μέσα κι έξω απ’ αυτό.
Οι σταλινικοί θα προσπαθήσουν και φέτος, μέσω της ΕΦΕΕ, της ΚΝΕ, του Ρήγα Φεραίου, αγκαλιά με τον Καραμανλή, τον Μαύρο, τον Παπανδρέου, να μετατρέψουν για ένα τριήμερο το Πολυτεχνείο σε νεκροταφείο. Αλλά θα αποφύγουν για μια ακόμα φορά να αναφερθούν με τον οποιονδήποτε τρόπο στον δικό τους προδοτικό ρόλο. Αλλά βέβαια, η νεολαία και η εργατική τάξη δεν πρόκειται να ξεχάσει».
