Ένα πολύ ενδιαφέρον διεθνιστικής προοπτικής αριστερό ενημερωτικό δελτίο που καλύπτει χώρες της Ανατολικής Ευρώπης φιλοδοξεί να παρέχει νέα από τις κοινωνικές δράσεις, το εργατικό κίνημα και τα οικολογικά ζητήματα στην περιοχή αυτή.Το Eastern European Left Media Outlet (ELMO), τεύχος 2 (Πρωτομαγιάτικο), κυκλοφόρησε με υλικό από την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία, τη Σερβία και την Ελλάδα. Το άρθρο από την Ελλάδα αφορά στο αυτοδιαχειριζόμενο εργοστάσιο της ΒΙΟΜΕ στη Θεσσαλονίκη, βασισμένο σε δημοσίευμα της ηλεκτρονικής Νέας Προοπτικής (neaprooptiki.gr).
Χρειάστηκε ένας δικαστικός αγώνας τριών ετών, χρειάστηκαν να στηθούν οδοφράγματα επί 130 ημέρες, για να ανακληθεί και νομικά η προβληματική αδειοδότηση της κατασκευής μικρού υδροηλεκτρικού εργοστασίου στον ποταμό Rupska, στο χωριό Dadince της νότιας Σερβίας.
Οι κάτοικοι του χωριού και ακτιβιστές προστασίας του περιβάλλοντος διέσωσαν το πεντακάθαρο ποτάμι Rupska από την ολοσχερή καταστροφή από το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο. Ένας από τους καθαρότερους ποταμούς στη Σερβία, ο Ρούπσκα είναι η πηγή πόσιμου νερού για 15.000 άτομα σε δύο δήμους στα νότια της χώρας. Για τους εκατό κατοίκους του Dadince, ενός χωριού χωρίς υποδομές νερού, το ποτάμι είναι η πηγή ζωής τους. Αρνήθηκαν αποφασιστικά να εγκαταλείψουν το χωριό τους.
Η επιτυχία αυτή γεμίζει χαρά και έμπνευση τους ακτιβιστές προστασίας του περιβάλλοντος στα Βαλκάνια, όπου χιλιάδες από τα τελευταία παρθένα ποτάμια της Ευρώπης χάνονται ένα-ένα από τις οικονομικές ορέξεις των αδηφάγων επιχειρηματιών. Υπάρχουν ισχυρές επιστημονικές ενδείξεις ότι (και) τα μικρά υδροηλεκτρικά προκαλούν ανεπανόρθωτη ζημιά στα οικοσυστήματα και τις τοπικές κοινωνίες, ενώ παράγουν ένα πενιχρό μερίδιο των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Παρόλα αυτά, η Σερβία συνεχίζει να παρέχει ένα ευνοϊκό νομικό πλαίσιο για τα μικρά υδροηλεκτρικά εργοστάσια, ανταμείβοντας τούς ιδιοκτήτες τους αδρά μέσω των τιμολογίων παροχής ενέργειας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το ετήσιο κέρδος για τους επιχειρηματίες είναι περίπου 20 εκατ. ευρώ και πάνω.
Οι κάτοικοι του Dadince αντιτάχθηκαν στην κατασκευή του μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού (MHP Besko) από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκε το έργο το 2019. Μαζί με μια τοπική άτυπη πρωτοβουλία πολιτών που ονομάζεται Η μάχη για τον ποταμό Βλάσινα (Bitka za Vlasinu), στην οποία προσχώρησαν σύντομα οι πολίτες της Πρωτοβουλίας για το Δικαίωμα στο νερό (Pravo na vodu) και ο Οργανισμός Πολιτικής Οικολογίας – Polekol, χρησιμοποίησαν όλα τα διαθέσιμα θεσμικά μέσα για να αποτρέψουν την κατασκευή του σταθμού.
Αμφισβήτησαν τις αρχές της πόλης Vlasotince επειδή δεν ενήργησαν σύμφωνα με τις δικές τους νομικές αποφάσεις για την απαγόρευση του υδροηλεκτρικού σταθμού (MHP) στον δήμο και επεσήμαναν μια σειρά νομικών και κανονιστικών παραβάσεων που διαπράχθηκαν από τις αρχές της πόλης κατά τη διαδικασία έκδοσης της προβληματικής άδειας κατασκευής το 2021. Οι ντόπιοι και οι σύμμαχοί τους επέμειναν ότι η κατασκευή του MHP δεν ήταν μόνο παράνομη, αλλά και ηθικά, οικολογικά και ακόμη και οικονομικά λάθος μακροπρόθεσμα, καθώς θα κατέστρεφε την υπάρχουσα και μελλοντική βιώσιμη γεωργία και τον τουρισμό σε ένα όμορφο χωριό οινοπαραγωγών και βοσκών.
Οι τοπικοί και εθνικοί θεσμοί αγνόησαν όλες τις εκκλήσεις των πολιτών μέχρι να κλιμακωθεί η σύγκρουση. Στα μέσα Δεκεμβρίου του 2022, μηχανήματα και εργάτες μπήκαν στο χωριό, για να διώξουν τους ντόπιους. Όμως, στήθηκαν οδοφράγματα, άναψαν φωτιές και ξεκίνησε νέο κύμα διαμαρτυριών. «Οι ηλικιωμένοι ήταν αποφασισμένοι να περάσουν τις τελευταίες τους μέρες δίπλα στο ποτάμι τους και οι νέοι να υπερασπιστούν την κληρονομιά των προγόνων τους», είπε ένας ακτιβιστής. Ακτιβιστές από την περιοχή κι απ’ όλη τη Σερβία ήρθαν στις γραφικές αλλά παγωμένες πλαγιές του βουνού Ostrozub («Κοφτερό») για να δείξουν την αλληλεγγύη και υποστήριξή τους.
Τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο 2023, η Πρωτοβουλία Δικαίωμα στο Νερό και οι τοπικές αρχές του Dadince, με τη Μάχη για τον ποταμό Βλάσινα, υπέβαλαν νέα νομική προσφυγή στο Υπουργείο Δημόσιων Έργων, Μεταφορών και Υποδομών για την ακύρωση της άδειας. Η ιστορία των ηρώων του Dadince, ανδρών και γυναικών, έλαβε μεγάλη δημοσιότητα στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και το Υπουργείο απάντησε τον Απρίλιο του 2023, δηλώνοντας ότι η οικοδομική άδεια είχε ακυρωθεί. Οι ντόπιοι έκαναν μια μικρή γιορτή – αλλά αρνήθηκαν να αποσύρουν τα οδοφράγματα που είχαν βοηθήσει να σώσουν το ποτάμι τους και να μεταμορφώσουν την κοινότητά τους. Με μια νέα αίσθηση της δύναμης της αλληλεγγύης, είναι έτοιμοι όχι μόνο να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε μελλοντική εχθρική ενέργεια των θεσμών, αλλά και να ταξιδέψουν, να συνδεθούν και να εμπνεύσουν άλλες κοινότητες που αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες.
Μετάφραση: Θόδωρος Κουτσουμπός
