του Άμπρααμ Λεόν
[Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Άμπρααμ Λεόν είναι μια από τις σημαντικότερες μορφές του διεθνούς Τροτσκιστικού κινήματος. Χάθηκε νωρίς, σε ηλικία μόλις 26 χρόνων, ύστερα από βασανιστήρια, στο ναζιστικό στρατόπεδο του Άουσβιτς, στις 7 Οκτωβρίου 1944.
Το πιο γνωστό έργο του είναι η κλασική μελέτη του για το Εβραϊκό ζήτημα. Εδώ μεταφράζουμε για πρώτη φορά στα ελληνικά την έκθεσή του, γραμμένη το 1943, για το συνέδριο των Βέλγων τεταρτοδιεθνιστών, σχετικά με το πώς τίθεται το εθνικό ζήτημα στις μεγάλες καπιταλιστικές κατεχόμενες (από τους ναζί) χώρες και τα εξεγερσιακά κινήματα που αναπτύσσονταν στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια προσέγγιση πολύ διαφορετική και ασφαλώς πιο διαλεκτική από εκείνη ενός μεγάλου μέρους των Τροτσκιστών που περίμεναν μια «καθαρή» επανάσταση. Το κείμενο είναι μια τροφή για σκέψη για πάρα πολλά ζητήματα ακόμα και σήμερα.]
Ντοκουμέντο σχετικά με το εθνικό ζήτημα
IV ° Συνεδρίου του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος, Βελγικό Τμήμα της IV Διεθνούς (Ιούλιος 1943)
Ι. Έκθεση σχετικά με το εθνικό ζήτημα
Ο πόλεμος όχι μόνο προκαλεί μια τρομερή όξυνση των ταξικών αγώνων εντός των μεγάλων καπιταλιστικών εθνών αλλά οδηγεί επίσης στην υποταγή πολλών εθνών, μικρών και μεσαίων, στους μεγάλους ιμπεριαλισμούς. Έτσι, στην πρώτη περίοδο αυτού του πολέμου [Σ.τ.Ε. – του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου] ο Γερμανικός ιμπεριαλισμός κατέκτησε ολόκληρη την Ευρώπη, ο Ιταλικός ιμπεριαλισμός έλαβε ένα κομμάτι από αυτές τις κατακτήσεις και ο Γιαπωνέζικος ιμπεριαλισμός κατέκτησε μεγάλο τμήμα της Ασίας. Ταυτόχρονα, ο Αμερικάνικος και ο Αγγλικός ιμπεριαλισμός συγκέντρωσαν τα λάφυρά τους στο δεύτερο μέρος του πολέμου. Αυτοί οι ιμπεριαλισμοί αρχίζουν τώρα να κερδίζουν το χαμένο έδαφος σε σχέση με τα ιμπεριαλιστικά έθνη του Άξονα.
Συνεπώς, η υποταγή των προηγουμένως ανεξάρτητων εθνών δεν αποτελεί παροδικό φαινόμενο ή φαινόμενο εξαίρεσης. Είναι εγγενές χαρακτηριστικό της ιμπεριαλιστικής εποχής. Τα επαναστατικά κόμματα, ακριβώς όπως χαράσσουν την τακτική τους στις ανεξάρτητες ιμπεριαλιστικές χώρες, έτσι πρέπει να χαράξουν τις κατευθυντήριες γραμμές τους για τη στάση τους στις ιμπεριαλιστικές χώρες υπό προσωρινή ή μόνιμη υποταγή.
Όταν μιλάμε για την ιμπεριαλιστική καταπίεση των κατακτημένων εθνών, πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ δύο ειδών καταπίεσης. Υπάρχει η καταπίεση της ηττημένης ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης από τους νικηφόρους ιμπεριαλισμούς και υπάρχει η καταπίεση των λαϊκών μαζών των χωρών που ηττήθηκαν από τους νικηφόρους ιμπεριαλισμούς. Ο εθνικός αγώνας της ηττημένης αστικής τάξης είναι ένας ιμπεριαλιστικός αγώνας που δεν έχει τίποτα το προοδευτικό (σε αντίθεση με τον εθνικό αγώνα της αστικής τάξης των αποικιών). Η αστική τάξη των ηττημένων χωρών δεν παλεύει για τη δημιουργία εθνικού πλαισίου παραγωγής (αυτό το στάδιο έχει ξεπεραστεί εδώ και καιρό) αλλά αγωνίζεται για αγορές και επενδύσεις κεφαλαίου.
Το επαναστατικό προλεταριάτο δεν έχει τίποτα κοινό με τον αγώνα για την «εθνική απελευθέρωση» της αστικής τάξης του. Αντιτίθεται με όλη του τη δύναμη στην αποκατάσταση της πολιτικής της ισχύος (Στρατός, Κράτος). Ο εθνικός αγώνας των λαϊκών μαζών (μικροαστική τάξη και προλεταριάτο), από την άλλη πλευρά, δεν είναι τίποτα περισσότερο από την αντίσταση των λαϊκών μαζών στον ξένο ιμπεριαλισμό που τις εκμεταλλεύεται με τον ίδιο τρόπο που εκμεταλλεύεται τις δικές «του» λαϊκές μάζες. Η μικροαστική τάξη των κατεχόμενων χωρών απαλλοτριώνεται και καταπιέζεται. Το προλεταριάτο πέφτει θύμα υπερεκμετάλλευσης. Το επαναστατικό κόμμα πρέπει χωρίς κανένα δισταγμό να υποστηρίξει την αντίσταση των λαϊκών μαζών κατά της εκμετάλλευσης από τον ξένο ιμπεριαλισμό.
Ο Λένιν έλεγε: «Αν δεν θέλουμε να προδώσουμε το σοσιαλισμό, πρέπει να υποστηρίζουμε κάθε εξέγερση ενάντια στον κύριο εχθρό μας, την αστική τάξη των μεγάλων κρατών, αν η εξέγερση αυτή δεν είναι της αντιδραστικής τάξης. Όταν αρνιόμαστε να υποστηρίξουμε την εξέγερση των προσαρτημένων περιοχών γινόμαστε –αντικειμενικά- οπαδοί των προσαρτήσεων. Ακριβώς “στην εποχή του ιμπεριαλισμού” που είναι η εποχή της κοινωνικής επανάστασης που αρχίζει, το προλεταριάτο θα υποστηρίξει με ιδιαίτερη ενεργητικότητα σήμερα την εξέγερση των προσαρτημένων περιοχών, για να επιτεθεί αύριο ήδη ταυτόχρονα ενάντια στην αστική τάξη της “μεγάλης” Δύναμης που αδυνατίζει μ’ αυτήν την εξέγερση».
[Λένιν, Άπαντα, τομ. 30, Τα αποτελέσματα της συζήτησης για την Αυτοδιάθεση, σελ. 30 – Σ.τ.Ε.]
Είναι αυτονόητο ότι αυτός ο αγώνας των λαϊκών μαζών των κατεχομένων χωρών ενάντια στον ξένο ιμπεριαλισμό που τους καταπιέζει -Βόσνιοι ή Σέρβοι αγρότες που υπερασπίζονται τις καλλιέργειές τους, Ολλανδοί εργάτες, Βέλγοι, Γάλλοι κλπ., που αγωνίζονται κατά της απέλασής τους, Εβραίοι της Βαρσοβίας που αγωνίζονται για τη ζωή τους, εργάτες από την Αλσατία και το Λουξεμβούργο που αγωνίζονται εναντίον της επιστράτευσής τους στη Βέρμαχτ- συνοδεύεται από άνθηση σωβινιστικών προκαταλήψεων. Αλλά ο υποκειμενικά αντιδραστικός χαρακτήρας του κινήματος δεν αλλάζει τον αντικειμενικά επαναστατικό χαρακτήρα του. Ο Λένιν έλεγε: «Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά το ξέσπασμα της μαζικής πάλης όλων των καταπιεζομένων και δυσαρεστημένων. Αναπόφευκτα θα πάρουν μέρος σ’ αυτήν τμήματα των μικροαστών και των καθυστερημένων εργατών – χωρίς μια τέτοια συμμετοχή δεν είναι δυνατή η μαζική πάλη, δεν είναι δυνατή καμιά επανάσταση – κι εξίσου αναπόφευκτα θα φέρουν μαζί τους στο κίνημα τις προλήψεις τους, τις αντιδραστικές τους φαντασιοπληξίες, τις αδυναμίες και τα λάθη τους. Αντικειμενικά όμως, θα επιτίθενται στο κεφάλαιο, και η συνειδητή εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, το πρωτοπόρο προλεταριάτο, εκφράζοντας αυτήν την αντικειμενική αλήθεια της ποικιλόχρωμης και ποικιλόφωνης, ανομοιόμορφης και εξωτερικά κομματιασμένης μαζικής πάλης, θα μπορέσει να τη συνενώσει και να την κατευθύνει, να κατακτήσει την εξουσία, να καταλάβει τις τράπεζες, να απαλλοτριώσει τα μισητά για όλους τραστ» κλπ. [Λένιν, ό.π. σελ. 54-55]
Ο Λένιν έλεγε επίσης, «Η επανάσταση του 1905 ήταν αστική δημοκρατική. Αποτελούνταν από μια σειρά μαχών που διεξάγονταν από όλες τις τάξεις, ομάδες, δυσαρεστημένα στοιχεία του πληθυσμού. Μεταξύ αυτών υπήρχαν μάζες που διατηρούσαν τις πιο απίστευτες προκαταλήψεις, που επιδίωκαν εξαιρετικά συγκεχυμένους και φανατικούς στόχους, υπήρχαν μικρές ομάδες που αποδέχονταν χρήματα από την Ιαπωνία, υπήρχαν κερδοσκόποι, τυχοδιώκτες κλπ., κλπ. Αντικειμενικά, το μαζικό κίνημα όμως διέλυε τον Τσαρισμό και άνοιξε το δρόμο προς τη δημοκρατία, και έτσι οι συνειδητοποιημένοι εργαζόμενοι το καθοδηγούσαν».
Ο Λένιν λέει λοιπόν ότι εκείνοι που δεν κατανοούν την αντικειμενικά επαναστατική φύση αυτών των διαφορετικών κινημάτων, είναι αποστάτες της κοινωνικής επανάστασης, επαναστάτες μόνο στα λόγια. «Να πιστεύουμε ότι η κοινωνική επανάσταση είναι εφικτή χωρίς την εξέγερση των μικρών εθνών στις αποικίες και στην Ευρώπη, χωρίς μια επαναστατική έκρηξη της μικροαστικής αστικής τάξης με όλες τις προκαταλήψεις της, χωρίς το κίνημα των μη συνειδητών προλεταριακών και ημι-προλεταριακών μαζών ενάντια στον τσιφλικάδικο, εκκλησιαστικό, μοναρχικό, εθνικό κλπ. ζυγό, όταν σκέπτεται κανείς έτσι, σημαίνει ότι απαρνείται την κοινωνική επανάσταση. Είναι σαν να πρόκειται να συνταχθεί από το ένα μέρος ένας στρατός που θα πει: “εμείς είμαστε υπέρ του σοσιαλισμού”, ένας άλλος στρατός που θα πει: “εμείς είμαστε υπέρ του ιμπεριαλισμού”, κι αυτό φαντάζονται θα είναι η κοινωνική επανάσταση!!… Όποιος περιμένει για μια “καθαρή” κοινωνική επανάσταση, δεν θα την δει ποτέ του. Αυτός είναι επαναστάτης στα λόγια που δεν καταλαβαίνει τι θα πει αληθινή επανάσταση». [Λένιν, ό.π. σελ. 54. Ο συγγραφές χρησιμοποιεί προφανώς την μπροσούρα “Lenin, Contre le Corant”, σελ. 130, 150, 151]
«Στο σημερινό πόλεμο τα στρατιωτικά επιτελεία προσπαθούν προσεκτικά να χρησιμοποιήσουν κάθε εθνικό και επαναστατικό κίνημα στο εχθρικό στρατόπεδο. Οι Γερμανοί θέλουν να χρησιμοποιήσουν την Ιρλανδική εξέγερση, οι Γάλλοι θέλουν να χρησιμοποιήσουν το Τσεχικό κίνημα, κλπ. Και από την άποψή τους, ενεργούν πάρα πολύ σωστά. Δεν μπορεί κανείς να διεξαγάγει έναν σοβαρό πόλεμο χωρίς να προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την παραμικρή αδυναμία του αντιπάλου, χωρίς να προσπαθήσει να αδράξει την παραμικρή πιθανότητα, ειδικά επειδή είναι αδύνατο να γνωρίζουμε σε ποια συγκεκριμένη στιγμή και με τι δύναμη “θα εκραγεί” εδώ ή εκεί η μια ή η άλλη πυριτιδαποθήκη. Θα ήμασταν πολύ κακοί επαναστάτες, αν στο μεγάλο πόλεμο χειραφέτησης του προλεταριάτου για τον σοσιαλισμό, δεν ήμασταν σε θέση να χρησιμοποιήσουμε κάθε λαϊκό κίνημα ενάντια στις διάφορες συμφορές που φέρνει ο ιμπεριαλισμός επιδιώκοντας να επιδεινώσουμε και να διευρύνουμε την κρίση με αυτόν τον τρόπο». (Λένιν) Είναι αυτονόητο ότι το επαναστατικό κόμμα, υποστηρίζοντας το ένα ή το άλλο λαϊκό κίνημα κατά της μίας ή της άλλης ιμπεριαλιστικής καταστροφής, στην προκειμένη περίπτωση κατά της εκμετάλλευσης των υποδουλωμένων μαζών ενός έθνους που κατακτήθηκε από έναν ξένο ιμπεριαλισμό, πρέπει να αγωνιστεί με όλη του τη δύναμη κατά του εθνικισμού και των σωβινιστικών προκαταλήψεων με τις οποίες είναι διαποτισμένες αυτές οι μάζες.
Πρέπει να εξηγήσει με την αγκιτάτσια του σε αυτές τις μάζες ότι οι εργάτες των ιμπεριαλιστών εισβολέων δεν ευθύνονται καθόλου για τα βάσανά τους. Αντιθέτως, υποφέρουν κι αυτοί επίσης και καταπιέζονται από τη δική τους αστική τάξη. Το επαναστατικό κόμμα, που υποστηρίζει τις μάζες στον αγώνα τους εναντίον της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης, πρέπει διαρκώς να τους ζητά να δημιουργήσουν ένα ενιαίο μέτωπο με τους εργάτες των κατοχικών χωρών. Μόνο έτσι μπορεί ο αγώνας των εργατών των χωρών που έχουν γνωρίσει εισβολή μπορεί να καταφέρει να έχει συγκεκριμένα αποτελέσματα.
Το επαναστατικό κόμμα πρέπει να πολεμήσει με όλη του την ενεργητικότητα την επιρροή της εθνικής αστικής τάξης ή του «συμμαχικού» ξένου ιμπεριαλισμού, ο οποίος μπορεί να ασκηθεί στις λαϊκές μάζες στον αγώνα. Πρέπει να δείξει στις λαϊκές μάζες ότι αυτή η αστική τάξη και αυτός ο ιμπεριαλισμός διεξάγουν έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο και όχι έναν πόλεμο «για την απελευθέρωση των μικρών εθνών». Το επαναστατικό κόμμα πρέπει να προσπαθήσει να συνδέσει σε όλες τις περιστάσεις την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης από τον ξένο ιμπεριαλισμό με την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης από την εθνική αστική τάξη. Επιπλέον, στην πράξη, αυτοί οι δύο αγώνες είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι. Οι μάζες δεν μπορούν να επιτεθούν αποτελεσματικά κατά της εκμετάλλευσης του εχθρικού ιμπεριαλισμού χωρίς να επιτεθούν κατά της εκμετάλλευσης της εθνικής αστικής τάξης.
Είναι αυτονόητο ότι η υποστήριξη των μαζικών κινημάτων κατά του ξένου ιμπεριαλισμού δεν μπορεί να είναι «αυτοσκοπός». Είναι προφανές, ειδικά στην επαναστατική περίοδο που προκλήθηκε από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, ότι το επαναστατικό κόμμα πρέπει να μετατρέψει κάθε αντικειμενικά επαναστατικό λαϊκό κίνημα σε γενική επίθεση κατά του καπιταλισμού. Σε κάθε μεγάλη απεργία, κάθε εξέγερση, το κόμμα του προλεταριάτου θα αγωνιστεί για να σχηματίσει ή να παγιώσει τα όργανα της δυαδικής εξουσίας, τα σοβιέτ, που σε μια ευνοϊκή στιγμή θα γίνουν όργανα προλεταριακής εξουσίας.
