Ήταν 25 Απριλίου 1974, λίγο μετά τα μεσάνυκτα, όταν η Πορτογαλία, από το Radio Renascença κατακλύστηκε από τις μελωδίες ενός απαγορευμένου αντιφασιστικού τραγουδιού, του Grândola, Vila Morena του Zeca Afonso που αναφέρεται στην αδελφοσύνη και τη δύναμη των εργατών. Ήταν το σινιάλο για το Movimento das Forças Armadas -το Kίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων- και την Eπανάσταση των Γαρυφάλλων που θα ανατρέψει την 48χρονη δικτατορία του Σαλαζάρ.
Aπό το 1926 όταν με στρατιωτικό πραξικόπημα ανατράπηκε η 1η Πορτογαλική Δημοκρατία, η Πορτογαλία κυβερνάται δικτατορικά. Aπό το 1932 ο υπουργός οικονομικών από το 1928 Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ θα επιβάλλει φασιστικού τύπου δικτατορία εγκαθιδρύοντας το Estado Novo (Νέο Κράτος). Ένα κορπορατίστικο κράτος εγκαθιδρύεται, οι απεργίες απαγορεύονται. H Πορτογαλία θα βιώσει το φασισμό για μισό αιώνα. Kάθε αμφισβήτηση του καθεστώτος καταστέλλεται βιαίως κι επιβάλλεται λογοκρισία. Στο μισό αυτόν αιώνα, το εργατικό κίνημα απέτυχε πολλές φορές να ανατρέψει το καθεστώς. Αξιοσημείωτη απόπειρα ήταν από μεριάς των αναρχοσυνδικαλιστών της CGT (Confederação Geral do Trabalho – Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας) το 1934 που μαζί με το PCP (Partido Comunista Português – Κομμουνιστικό Κόμμα Πορτογαλίας) κήρυξαν γενική απεργία διαρκείας που οδήγησε το λαό σε εξέγερση. Τόσο το αδύναμο αντιεξουσιαστικό πρόγραμμα της πρώτης όσο και η σταλινικού τύπου προδοσία του δεύτερου έφεραν την ήττα του κινήματος. O Σαλαζάρ θα συνεργαστεί με τον Ισπανό φασίστα Φράνκο που έσπερνε τον όλεθρο στην Ισπανία με το δικό του φασιστικό κίνημα ενάντια στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου. Η ήττα των λαών της Iβηρικής, λοιπόν, την περίοδο εκείνη, πήγαζε από κοινές αδυναμίες και προδοσίες.
Το 1968 ο άρρωστος πια Σαλαζάρ παραχώρησε την προεδρία στον Μαρσέλο Καετάνο που προέβη σε μια δήθεν φιλελευθεροποίηση. Το Estado Novo επιβίωσε απαράλλαχτο μέχρι τις 24 Απριλίου 1974. Στις 25 Απριλίου το σινιάλο είχε δοθεί κι η Επανάσταση ήταν γεγονός.
Μπορεί ο μισός αιώνας της σαλαζαρικής καταπίεσης να έκανε τους εργαζομένους να πιστέψουν ότι δε θα τέλειωνε ποτέ, όταν όμως κατόρθωσαν να ξεφύγουν απ’ αυτήν ένιωσαν τόση έκπληξη, ενθουσιασμό και αυτοπεποίθηση ώστε έφτασαν μονομιάς στο άλλο άκρο. Όχι μόνο έπαψαν να θεωρούν την επανάσταση ανέφικτη, αλλά πίστεψαν πως είναι εύκολη – και αυτή η αντίληψη είναι καμιά φορά ικανή από μόνη της να την κάνει εύκολη. Το MFA διέθετε ένα ασαφές και γενικόλογο φιλολαϊκό πρόγραμμα που αντανακλούσε τις συγκρούσεις στο εσωτερικό του μεταξύ δεξιάς, αριστεράς και των αμφιταλαντευομένων. Στο πρόγραμμά του, κάθε κοινωνικό κομμάτι έβλεπε τον υπερασπιστή των δικών του ξεχωριστών συμφερόντων κι απ’ την άλλη, το ίδιο το MFA, ο βασικός πυλώνας εξουσίας στη χώρα, προσπαθούσε να διατηρήσει τις απαραίτητες ισορροπίες. Βγάζοντας όμως απ’ τη μέση το φασιστικό καθεστώς, απελευθέρωσε ένα ορμητικό ριζοσπαστικό κύμα απ’ τη βάση που ζητούσε όλο και περισσότερα.
Η Επανάσταση των Γαρυφάλλων (Revolução dos Cravos) όπως ονομάστηκε το ανατρεπτικό αυτό κίνημα, πήρε το όνομά του από τις εργατικές και νεολαιΐστικες μάζες που με την πτώση του φασιστικού κράτους ξεχύθηκαν στους δρόμους σε μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις και έβαζαν γαρύφαλλα στις κάννες των όπλων των στρατιωτών. Η πτώση του Estado Novo δε σήμανε την απελευθέρωση μόνο της Πορτογαλίας από τον φασιστικό ζυγό αλλά και των αποικιών και υπερπόντιων κτήσεών της (Aγκόλα, Γουϊνέα, Mοζαβίκη κ.λπ.) που εξεγείρονταν και καταστέλλονταν βίαια από τη δικτατορία. Οι αποικίες αυτές ανεξαρτητοποιήθηκαν.
H επαναστατική ανατροπή στην Πορτογαλία είναι μέρος του διεθνούς επανατατικού κύματος μετά το Mάη του ’68 στη Γαλλία και το αντάρτικο στο Bιετνάμ. Eίναι το ίδιο κύμα που εκφράστηκε στην Eλλάδα με το Πολυτεχνείο και την ανατροπή της χούντας. Στη βάση αυτού του επαναστατικού κύματος ήταν το μπλοκάρισμα της μεταπολεμικής οικονομικής άνθισης, με το τέλος της Kεϋνσιανής πολιτικής.
Η κρίση στην Πορτογαλία του ‘74 εμφανιζόταν ως πολιτική. Αυτή της σημερινής Ελλάδας ως οικονομική. Και οι δυο τους δεν είναι τίποτα άλλο παρά η μορφή κρίσης που συνοδεύει τον καπιταλισμό, δηλαδή η κοινωνική. Ο καπιταλισμός σε κρίση ξερνάει τα πιο αντιδραστικά κομμάτια του στο σήμερα που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα συμφέροντα της εργατικής τάξης που πρέπει να κατακτήσει την πολιτική της ανεξαρτησία και να θέσει σε εφαρμογή ένα επαναστατικό πρόγραμμα που θα τοποθετεί την ίδια ηγέτιδα των καταπιεσμένων για την οικοδόμηση του παγκόσμιου κομμουνισμού για την πανανθρώπινη χειραφέτηση.
Βαδίζοντας στο δρόμο του Κόκκινου Οκτώβρη, ας αξιοποιήσουμε τις εμπειρίες της εργατικής τάξης για την τελική αναμέτρηση ενάντια στους δολοφόνους και καταπιεστές των ονείρων μας. Ζήτω η Παγκόσμια Σοσιαλιστική και Ελευθεριακή Επανάσταση και ο Διεθνισμός.
Andando pela rua do Outubro Vermelho, usemos as experiências da classe trabalhadora para o assalto final contra os assassinos e opressores dos nossos sonhos. Viva a Revolução Socialista e Libertária e o Internacionalismo.
Θάνος Θ.
