του Θόδωρου Κουτσουμπού
Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε ως εισήγηση για την εκδήλωση της Πανελλήνιας Ένωσης Ναυτεργατών Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΝΕΝ), που έγινε την Πέμπτη 10 Μαρτίου 2022 στην αίθουσα της ΠΝΟ στον Πειραιά, με θέμα τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Ο τίτλος της εκδήλωσης ήταν: Η ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν πλήθος ναυτεργατών. Απ’ όσο γνωρίζουμε η ΠΕΝΕΝ είναι το πρώτο συνδικάτο που οργανώνει συζήτηση για τον πόλεμο και τη στάση του εργατικού κινήματος. Την συζήτηση άνοιξε ο Πρόεδρος της ΠΕΝΕΝ Αντώνης Νταλακογεώργος με ομιλητές εκπροσώπους από ένα ευρύ φάσμα της επαναστατικής κομμουνιστικής αριστεράς. Συγκεκριμένα μίλησαν οι Πέτρος Παπακωνσταντίνου, δημοσιογράφος, ο Θόδωρος Κουτσουμπός (ΕΕΚ), Κώστας Μάρκου (Σύγχρονο Κομμουνιστικό Σχέδιο), Μιχάλης Ρίζος (ΝΑΡ - Κομμουνιστική Απελευθέρωση), Φάσουλας Γιάννης (ΚΚ - Εργατικός Αγώνας) και Σπύρος Παπακωνσταντίνου (ΚΚΕ(μ-λ). Πρόσκληση είχε σταλεί και στο ΚΚΕ για να υπάρχει εκπρόσωπός του στην εκδήλωση αλλά αρνήθηκαν.]
1. Αντί του τέλους της ιστορίας, η ιστορία επανέρχεται βιαίως, ως εποχή πολέμων και επαναστάσεων. Μόνο η παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση μπορεί να σταματήσει τη φρίκη των διαρκώς επαναλαμβανόμενων και επεκτεινόμενων ανθρωποσφαγείων.
Αυτά που συντελούνται στην Ουκρανία είναι τραγωδία για το λαό της Ουκρανίας, τραγωδία για το λαό της Ρωσίας, τραγωδία για τους λαούς όλων των χωρών.
Δεν έχουμε απλώς έναν τοπικό πόλεμο. Έχουμε μια διεθνή αναμέτρηση, διεθνή από την άποψη των δυνάμεων και των χωρών που συμμετέχουν, διεθνή στη φύση, τις αιτίες και τις επιπτώσεις της. Δεν πρέπει να μείνουμε στην μικρή εικόνα της πολεμικής αναμέτρησης των δύο χωρών. Για να την κατανοήσουμε πρέπει να δούμε την ολότητα του πράγματος. Ο πόλεμος στην Ουκρανία (που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την ίδια ακριβώς ημέρα που τα γαλλικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν το Μάλι!) συνδυάζεται με μια παράλληλη στρατιωτική κίνηση που προηγήθηκε κατά μερικούς μήνες: Στον Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό με την δημιουργία της ιμπεριαλιστικής επιθετικής συμμαχίας AUKUS (ΗΠΑ, Αυστραλία, Μ. Βρετανία) σε μια σαφή επιθετική κίνηση κατά της Κίνας και την έγκριση εξοπλισμού με πυρηνικά όπλα της Ιαπωνίας, της χώρας που γνώρισε το πυρηνικό ολοκαύτωμα στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα. Αυτή είναι η μία πλευρά της ιμπεριαλιστικής λαβίδας. Η άλλη πλευρά πιέζει, εδώ και τρεις δεκαετίες, στην κεντρική-ανατολική Ευρώπη με την επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας, τη δημιουργία στρατιωτικών βάσεων, και την μεταφορά πυρηνικών όπλων.
Και προφανώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι «ο πρώτος στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως λέει η προπαγάνδα. Δεν ξεχνάμε τη Γιουγκοσλαβία, την ισοπέδωση πόλεων, νοσοκομείων, υποδομών νερού, ηλεκτρισμού κ.λπ.
(Εδώ αξίζει να σημειώσουμε παρενθετικά πως όταν το 1999 είχαμε πάει στη Γιουγκοσλαβία σε αλληλεγγύη στους λαούς της Γιουγκοσλαβίας παρατηρήσαμε και κάτι σημαδιακό, που τότε το είχαμε σημειώσει: Οι «χειρουργικοί» βομβαρδισμοί των ΗΠΑ είχαν πλήξει και το πανύψηλο, πολύ διακριτό κτήριο της κινεζικής πρεσβείας, στο Βελιγράδι. Ήταν ένα μήνυμα με πολλούς αποδέκτες… Η σημασία του μπορεί να φανεί καλύτερα σήμερα με τη δημιουργία του AUKUS.)
2. Ο παρών πόλεμος άναψε με την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Όμως ο πόλεμος δεν ξεκίνησε στις 24/2/2022, όταν ο Πούτιν χαράματα εμφανίστηκε στην τηλεόραση για να αναγγείλει την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» για την αποστρατιωτικοποίηση και αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας. Ο πόλεμος χαμηλότερης έντασης διεξάγεται εδώ και 8 χρόνια, από την άνοιξη του 2014. Θυμίζουμε τα γεγονότα του Μαϊντάν με την εκδίωξη του εκλεγμένου προέδρου Γιανουκόβιτς, την εμφάνιση των ναζιστών, την ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία, την δολοφονική επίθεση των ναζί στο κτήριο των συνδικάτων στην Οδησσό, τα δημοψηφίσματα και την ανακήρυξη των Λαϊκών Δημοκρατιών Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ και μια θανάσιμη πάλη με τους φασίστες όλα αυτά τα χρόνια. Η κάποια συμβιβαστική λύση με τη συμφωνία του Μινσκ ποτέ δεν υλοποιήθηκε με ευθύνη των κυβερνήσεων της Ουκρανίας, με τα «στραβά μάτια» της Δύσης.
Ο πόλεμος συνεχιζόταν όλα αυτά τα χρόνια, στην πραγματικότητα όμως επωαζόταν πολύ πριν το 2014, με την προώθηση του ΝΑΤΟ σε όλη την κεντρο-ανατολική Ευρώπη, με την ενσωμάτωση/ένταξη 13 χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ στο ΝΑΤΟ, με τον εξοπλισμό όλων αυτών των χωρών και την εγκατάσταση ακόμη και πυρηνικών όπλων.
Σ’ αυτόν τον πόλεμο συμμετέχει ενεργά η καπιταλιστική Ελλάδα που με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων, αλλά μακράν όλων του Μητσοτάκη, έχουν μετατρέψει τη χώρα σε ένα απέραντο στρατόπεδο εξόρμησης κατά της Ρωσίας (με τη λειτουργία και δράση αμερικανικών πολεμικών βάσεων από τη Σούδα, μέχρι τον Άραξο, το Στεφανοβίκειο, κι ως την Αλεξανδρούπολη).
3. Ποιες είναι οι αιτίες ; Αναφέρονται πολλοί λόγοι γεωπολιτικής ερμηνείας. Σαφώς τέτοιοι λόγοι υπάρχουν. Αλλά πρέπει να υπογραμμιστεί κάτι βαθύτερο που μπορεί να ερμηνεύσει και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Είναι η θανάσιμη, και άλυτη κρίση του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ού αιώνα αλληλοσυνδέονται με την κρίση. Είναι οι άλυτες εσωτερικές αντιφάσεις του καπιταλισμού, που εκδηλώθηκαν με μία έκρηξη πολεμική και καταστρεπτική, παραγωγικών δυνάμεων και ανθρώπων στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ο Β’ Π.Π. άμεσα προέκυψε ως συνέπεια του Πρώτου με τους επαχθείς ιμπεριαλιστικούς όρους σε βάρος της Γερμανίας. Το κραχ του 1929, πολλαπλασιάζοντας τα εκατομμύρια των ανέργων, οδήγησαν στον φασισμό και κατευθείαν στους φούρνους εξόντωσης και το ανθρωποσφαγείο και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Τώρα, μετά το ξέσπασμα της νέας παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και το κραχ του 2008, όλες οι οικονομικές στρατηγικές ανάσχεσης της ύφεσης όχι μόνο απέτυχαν αλλά με τα προγράμματα παροχής φθηνού χρήματος ενίσχυσαν τον πληθωρισμό οδηγώντας στο κύμα ακρίβειας και ενεργειακής κρίσης – πολύ πριν ο Πούτιν εισβάλει στην Ουκρανία. Η γιγάντωση των πλασματικών κεφαλαίων, ιδιωτικού και δημόσιου χρέους κι ο πληθωρισμός, κάνουν τις αντιφάσεις στα θεμέλια του καπιταλιστικού συστήματος να εκρήγνυνται με βίαιη πολεμική μορφή. Και μπορεί η απειλή πλήρους καταστροφής της ζωής στον πλανήτη Γη από τα πυρηνικά να λειτουργεί ως ένα βαθμό αποτρεπτικά για την πυροδότηση ενός Γ’ Παγκόσμιου Πολέμου, όμως στις πολεμικές αναμετρήσεις κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις αντιδράσεις των εμπόλεμων, ιδίως των χαμένων που κρατάνε στα χέρια τους ένα πυρηνικό υπερόπλο… Και είναι πολλές οι χώρες με πυρηνικά πλέον. Ήδη Ρωσία ανακοίνωσε ότι έθεσε σε επαγρύπνηση της πυρηνικές της στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ ο Μακρόν μιλά για απειλή Γ. Π.Π.
4. Ήδη, την επαύριον της κατάρρευσης – ενδόρρηξης της ΕΣΣΔ και του ανατολικού μπλοκ του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, στο κλίμα της χαράς και των πανηγυρισμών για την «επικράτηση της δημοκρατίας», αντί να τελειώσουν οι συνέπειες του Ψυχρού Πολέμου, έγινε φανερό ότι μια νέα εποχή πολέμων και επαναστάσεων ξεκινούσε. Αρχικά, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός για να καθησυχάσει τους Ρώσους δια στόματος Κλίντον υποσχέθηκε την μη επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς. Τρεις δεκαετίες αργότερα βλέπουμε το ΝΑΤΟ να αυξάνει διαρκώς τις πολεμικές του δαπάνες, να διεξάγει παντού πολέμους (Γιουγκοσλαβία, Αφγανιστάν όπου γνώρισε μια ταπεινωτική ήττα, Ιράκ, Λιβύη), να διευρύνεται προς ανατολάς στην Ευρώπη, και τώρα θέλει να εγκαταστήσει τις βάσεις του στην Ουκρανία, σε απόσταση που ένας πύραυλος με πυρηνικά θα μπορεί να φθάσει σε λίγα μόλις λεπτά της ώρας στη Μόσχα. Για τους ιμπεριαλιστές δεν αρκούσε ότι βγήκαν νικητές στην ιστορική μάχη με τον επάρατο κομμουνισμό, το έστω διαστρεβλωμένο παράγωγο της Οκτωβριανής επανάστασης. Η ενσωμάτωση του χώρου της ΕΣΣΔ στον παγκόσμιο καπιταλισμό, η συγκόλληση της αλυσίδας που έσπασε το 1917, έπρεπε να συντελεστεί. Και δεν αρκούσε που οι πρώην σταλινικοί γραφειοκράτες ληστέψανε τη χώρα και αναδείχθηκαν ολιγάρχες και άφησαν ορθάνοιχτες τις πόρτες για την καπιταλιστική – ληστρική εκμετάλλευση.
Από την πλευρά της αμερικανικής στρατηγικής έχουν γίνει σαφή τα σχέδια επέκτασης προς ανατολάς, στο χώρο της Ρωσίας. Σε άλλη τροχιά από τον Κίσινγκερ, αρχιτέκτονα της συμπλησίασης ΗΠΑ-Κίνας (συνάντηση Νίξον – Μάο Τσε Τουνγκ το 1972), η νέα στρατηγική για την αντιμετώπιση της Ρωσίας, του κράτους-κληρονόμου της ΕΣΣΔ, προωθεί την πλήρη διάλυση, τεμαχισμό και αποικιοποίηση της Ρωσίας. Αναφέρω ενδεικτικά:
Στις 8 Μαρτίου 1992 (δηλαδή ακριβώς πριν 30 χρόνια) δημοσιοποιήθηκε η λεγόμενη Defense Policy Guidance: Preventing the Re-Emergence of a New Rival” που συνέταξε ο τότε Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Μπους πατρός, Πολ Βόλφοβιτς (αρχιτέκτονας του πολέμου κατά του Ιράκ) για την ανακατάκτηση του πρώην σοβιετικού χώρου και τον κατακερματισμό της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Την 1η Σεπτεμβρίου 1997 ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι θα διατυπώσει το περιβόητο γεωστρατηγικό δόγμα για την διάλυση της Ρωσίας σε 3 τουλάχιστον κράτη, ένα ευρωπαϊκό, ένα Σιβηριανό και ένα της Άπω Ανατολής. Ο ίδιος Μπρεζίνσκι είχε πει ότι το κλειδί είναι η Ουκρανία, αντίθετα με τις προειδοποιήσεις του Κίσινγκερ ότι το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία σημαίνει παγκόσμιο πόλεμο.
Συνειδητά και μεθοδικά προωθούνται τα ιμπεριαλιστικά σχέδια. Η περικύκλωση κορυφώνεται με το αίτημα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ που πυροδοτεί τον συγκεντρωμένο δυναμίτη. Όπως αποκάλυψε η αμερικανική εφημερίδα Washington Post -φανατικά αντιρωσική και φιλοπόλεμη- ήδη από τον Δεκέμβριο 2021 οι ΗΠΑ στέλνουν συγκεκριμένο πολεμικό εξοπλισμό στην Ουκρανία για αντιαεροπορική “άμυνα” και για μάχες μέσα στην πόλη.
5. Εδώ διασταυρώνονται δύο πλέγματα αντιφάσεων. Οι αντιφάσεις της καπιταλιστικής παλινόρθωσης και οι αντιφάσεις του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού. Η σημερινή Ρωσία, ασφαλώς δεν έχει σχέση με κομμουνισμό, στην εκφυλισμένη έστω γραφειοκρατική του εκδοχή – που τα κομμουνιστικά κόμματα και πολλοί στην αριστερά υμνούσαν αγνοώντας και συκοφαντώντας τις τροτσκιστικές κριτικές. Στη Ρωσία οι πρώην κομματικοί αξιωματούχοι κλέψανε και ιδιοποιήθηκαν την κρατική περιουσία. Το κράτος είναι καθαρά καπιταλιστικό και εντεταλμένο να υπερασπίζεται όχι κάποια κοινωνική ιδιοκτησία, αλλά την ατομική καπιταλιστική ιδιοκτησία. Όμως, η μετάβαση από το εκφυλισμένο εργατικό γραφειοκρατικό κράτος στον καπιταλισμό δεν είναι στιγμιαία και όπως κάθε μετάβαση εμπεριέχει αντιφάσεις. Συντελείται μέσα στον χρόνο, και στον χρόνο της ιστορίας. Η «θεραπεία σοκ» του Γκαϊντάρ και του Γιέλτσιν στη δεκαετία του ‘90 προκάλεσε τρομακτική καταστροφή, πείνα, δυστυχία και ένας ολόκληρος λαός σπρωχνόταν στο χείλος της αναξιοπρέπειας. Παρόλα αυτά η διαδικασία καπιταλιστικοποίησης μπλοκαρίστηκε από τις αντιφάσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού και την κρίση του. Το κραχ με επίκεντρο τις αγορές της Ασίας και την Ιαπωνία το 1997 έφερε την πλήρη χρεοκοπία του χρηματιστηρίου της Μόσχας το 1998. Η νομενκλατούρα που είχε συγκατανεύσει στην πορεία προς τον καπιταλισμό, άλλαξε κατεύθυνση και υποστήριξε τον Πούτιν, την επανεθνικοποίηση στρατηγικών τομέων. Αλλά το μπλοκάρισμα της καπιταλιστικής διαδικασίας παλινόρθωσης δεν σημαίνει αναστροφή. Το καθεστώς Πούτιν είναι ένα γραφειοκρατικό-ολιγαρχικό σύστημα υποστήριξης του καπιταλισμού. Όμως ο καπιταλισμός τους είναι ένα υβρίδιο παρά ένας λειτουργικός και δρων καπιταλισμός.
Συνυφασμένη είναι η ανάπτυξη της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού που κάνει τον διεθνή ιμπεριαλισμό ανίκανο να «καταπιεί», να αφομοιώσει, τη γιγάντια χώρα της Ρωσίας. Η στρατηγική καταστροφής και τεμαχισμού της Ρωσίας έχει πίσω της μια οικονομική και μια στρατιωτική βάση. Η Ρωσία είναι η μόνη εν δυνάμει ικανή πυρηνική δύναμη που μπορεί να αντιπαρατεθεί στις ΗΠΑ σε έναν παγκόσμιο πόλεμο. Ούτε θα ήταν νοητό να αποκτήσει μεγάλη οικονομική ισχύ συνδυασμένη με την στρατιωτική της ισχύ. Η προώθηση των εθνικισμών και των άλυτων εθνικιστικών ζητημάτων που η Οκτωβριανή επανάσταση -δεν λέμε ότι έλυσε- αλλά αντιμετώπισε με την ίδρυση της ΕΣΣΔ, είναι η μέθοδος προώθησης των ιμπεριαλιστικών πολεμικών σχεδίων αποικιοποίησης. Η Ουκρανία είναι το τελευταίο αιματηρό επεισόδιο που φέρνει τον κόσμο πιο κοντά στον παγκόσμιο πόλεμο.
6. Οι σοσιαλιστές, οι κομμουνιστές, πάντα τάσσονται υπέρ της ειρήνης διεκδικώντας έναν κόσμο ειρήνης χωρίς εκμετάλλευση, καταπίεση και αναξιοπρέπεια. Όμως, όπως ο Λένιν μας δίδαξε πρέπει να βλέπουμε την ταξική φύση του πολέμου και των αντιμαχόμενων δυνάμεων. Θεωρούμε ότι η πολιτική ίσων αποστάσεων, η εξίσου καταδίκη και της μίας και της άλλης εμπόλεμης δύναμης είναι λάθος. Σε ένα πόλεμο δεν έχει πάντα σημασία ποιος έριξε τον πρώτο πυροβολισμό. Και σχεδόν πάντα είναι δύσκολο και να το ξέρουμε άμεσα.
Στον πόλεμο που διεξάγεται και τον οποίο πληρώνουν με τις ζωές τους άνθρωποι, με το δράμα τους εκατομμύρια άνθρωποι, γυναίκες, παιδιά, άνθρωποι που παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς, θεωρούμε ότι ο κύριος υπεύθυνος είναι ο ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός. Και αν δεν ξεμπερδέψουμε με τον καπιταλισμό, δεν θα απαλλαγούμε από τον φασισμό, τον πόλεμο και τον εφιάλτη του πυρηνικού ολοκαυτώματος.
Το ΕΕΚ αρνείται την πολιτική των ίσων αποστάσεων. Καταγγέλλουμε την πολιτική υποτιθέμενων αριστερών και δη τροτσκιστικών τάσεων όπως της Εκτ. Γραμματείας της Τέταρτης Διεθνούς που υποστηρίζει το καθεστώς του Κιέβου. Καταγγέλλουμε όλους αυτούς που στις αναλύσεις και θέσεις τους δεν αφιερώνουν ούτε μία γραμμή για να μιλήσουν για την εγκληματική δράση των ναζιστικών ταγμάτων του Αζόφ, των οπαδών του Μπαντέρα και νοσταλγών του Χίτλερ. Αντιτασσόμαστε επίσης στην πολιτική των ίσων αποστάσεων, που καλύπτεται πίσω από το χαρακτηρισμό των αντιμαχόμενων ως ιμπεριαλιστών. Π.χ. θεωρούμε χρεοκοπία κάθε κομμουνιστικής αντίληψης την αφίσα του ΚΚΕ που εξομοιώνει τους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας από τις ΗΠΑ/ΝΑΤΟ με αυτούς στην Ουκρανία από τη Ρωσία και διαδηλώνει στη Ρωσική και την Αμερικανική πρεσβεία. Όχι γιατί υπάρχουν καλοί και κακοί βομβαρδισμοί. Όμως, και στις δύο περιπτώσεις υπεύθυνος είναι ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Αυτοί χρηματοδότησαν, εξόπλισαν και οργάνωσαν τους φασίστες στην Ουκρανία για να προωθήσουν τα ιμπεριαλιστικά σχέδια διάλυσης και κατασπάραξης του κουφαριού της πρώην ΕΣΣΔ και συνειδητά βήμα το βήμα προκάλεσαν τον πόλεμο του Πούτιν κατά της Ουκρανίας. Αυτοί είναι οι εμπρηστές του πολέμου.
«Οι σοσιαλιστές», όπως σημείωνε ο Λένιν (Οι σοσιαλιστικές αρχές και ο Πόλεμος που έγραψε μαζί με τον Ζηνόβιεφ), «πάντα καταδικάζανε τον πόλεμο για την βαρβαρότητα και την αγριότητά του». Ωστόσο, η θέση μας διαφέρει από την υποκριτική θέση των αστών, των ρεφορμιστών και των αναρχικών. «Η διαφορά μας με τους πρώτους είναι ότι εμείς πιστεύουμε ότι ο πόλεμος είναι στενά συνδεμένος με την πάλη των τάξεων μέσα σε κάθε χώρα και γι’ αυτό είναι αδύνατο ν’ απαλλαγούμε από τους πολέμους όσο δεν θάχουμε εξαλείψει τις τάξεις και δεν θάχουμε εγκαθιδρύσει τον σοσιαλισμό»… «Διαφέρουμε επίσης από τους ειρηνόφιλους και από τους αναρχικούς γιατί εμείς οι μαρξιστές πιστεύουμε ότι κάθε πόλεμος πρέπει να εξετάζεται χωριστά, από την άποψη της ιστορικής ανάγκης (δηλαδή από την άποψη του ιστορικού υλισμού του Μαρξ)».
Ποια είναι η ταξική φύση του παρόντος πολέμου, ποιες τάξεις τον καθοδηγούν, ποια είναι η φύση των δυνάμεων που παίρνουν μέρος; Σε αυτό πρέπει να απαντήσουμε και να χαράξουμε τη στρατηγική και το πρόγραμμα για την ειρήνη και την κοινωνική χειραφέτηση του προλεταριάτου.
7. Ερχόμαστε λοιπόν στο ζήτημα της ταξικής φύσης της Ρωσίας. Είναι η Ρωσία ιμπεριαλισμός; όπως λέει το ΚΚΕ ήδη από το 18ο συνέδριό του το 2008; Κι όχι μόνο το ΚΚΕ αλλά σχεδόν το σύνολο της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς; Θεωρούμε ότι πρόκειται για μια πλήρη διαστρέβλωση της θέσης και ανάλυσης του Λένιν για τον Ιμπεριαλισμό ως ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού.
Θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από κείμενο που είχαμε γράψει πριν από αρκετά χρόνια, ως κριτική αυτής της αντίληψης, το 2008, κριτική στις Θέσεις για το 18ο συνέδριο του ΚΚΕ. Δημοσιεύτηκε τις μέρες της εξέγερσης του Δεκέμβρη στην Ελλάδα και εκδόθηκε ως ξεχωριστή μπροσούρα τον Γενάρη του 2009.
«Ο Ρωσικός ιμπεριαλισμός
Tο ίδιο αντιμαρξιστική είναι η αντιμετώπιση της Pωσίας στις Θέσεις για το 18ο Συνέδριο. Mιλώντας για τις ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις το ντοκουμέντο της K.E. του KKE βεβαιώνει ότι «ο χαρακτήρας της σημερινής Pωσίας είναι ιμπεριαλιστικός». [Kεφάλαιο 1ο, Δ, 9]
Όπως φαίνεται από τις Θέσεις, η ηγεσία του KKE δεν έχει μια μαρξιστική θεωρία του ιμπεριαλισμού. Στο κεφάλαιο 1ο, Δ. υπό τον τίτλο «Eνδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις», μιλώντας για την αναδιάρθρωση των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών και αντίπαλων πόλων, κατατάσσουν στην κατηγορία του ιμπεριαλισμού όχι μόνο τη Pωσία και την Kίνα, αλλά και τη Λατινική Aμερική.
Δεν αμφιβάλουμε για τη βαρβαρότητα του καθεστώτος Πούτιν στη Pωσία ενάντια στους λαούς της πρώην EΣΣΔ, αν και δεν ξεχνάμε τη βαρβαρότητα της γραφειοκρατίας και τα πογκρόμ του Στάλιν κατά πλήθους εθνοτήτων που χαρακτηρίζονταν «εχθροί του σοσιαλισμού». Oύτε τη βαρβαρότητα του Kαπιταλιστικού Kόμματος Kίνας, ούτε βεβαίως το ρόλο πολλών κεντροαριστερών κυβερνήσεων της Λατινικής Aμερικής.
Aλλά η έννοια ιμπεριαλισμός στη μαρξιστική θεωρία έχει ένα θεωρητικό περιεχόμενο. Δεν είναι απλά μια επεκτατική πολιτική με στρατιωτικά μέσα, αλλά μια ιστορική εποχή της καπιταλιστικής ανάπτυξης, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού κατά την έκφραση του Λένιν.
Tο μετα-σοβιετικό ρωσικό κράτος, με κορωνίδα του το βοναπαρτιστικό καθεστώς του Πούτιν, ασφαλώς υπερασπίζεται και προωθεί τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, και από αυτή την άποψη το πρώην εργατικό κράτος -ή εκφυλισμένο εργατικό κράτος, κατά την ανάλυση του Tρότσκυ στη δεκαετία του 30- έχει μετατραπεί σε αστικό κράτος. Aλλά αυτό δεν κάνει τη Pωσία ιμπεριαλιστική. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα υβριδικό αστικό κράτος όπου η κυβερνώσα ελίτ (με πρωταγωνιστές τα στελέχη της πρώην σταλινικής γραφειοκρατίας) δεν έχει ακόμα κατορθώσει να μετατραπεί σε κανονική αστική τάξη και να εγκαθιδρύσει τον καπιταλισμό, πολλώ μάλλον να εξελιχθεί σε ιμπεριαλισμό. Παρά τα τεράστια έσοδα από την πώληση φυσικού αερίου και πρώτων υλών, η Pωσία δεν αποτελεί μια ιμπεριαλιστική δύναμη με χαρακτηριστικά τη σύμφυση τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου, εξαγωγό κεφαλαίων στο εξωτερικό κ.λπ. Mπορεί να έχει τεράστια έσοδα, από τις πωλήσεις της Γκασπρόμ στη διεθνή αγορά, μπορεί να είναι ακόμη στρατιωτική υπερδύναμη, αλλά είναι σε μια επισφαλή μεταβατική κατάσταση. Tο κραχ στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις υπονομεύει τη μετάβαση προς τον καπιταλισμό, καθώς το χρηματιστήριο και οι ιδιωτικές τράπεζες έχουν καταρρεύσει. Aν μάλιστα τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου πέσουν σημαντικά λόγω της ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία, το καθεστώς Πούτιν θα βρεθεί σε κρίση. Oι προοπτικές της Pωσίας, σε τελική ανάλυση, είναι, είτε μια πλήρης κατάρρευση και αποικιακή αποσύνθεση είτε μια νέα αναγέννηση της επανάστασης με τη μορφή ενός δεύτερου Kόκκινου Oκτώβρη.».
Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα μπορεί να έχουν εξαπλωθεί οι Ρώσοι (όπως βεβαίως και οι Ουκρανοί) ολιγάρχες στον κόσμο, με καταθέσεις τεράστιων κλεμμένων ποσών στις διεθνείς τράπεζες, στη Γερμανία, τη Βρετανία, την Ελβετία ή την Κύπρο, όμως η φύση αυτής της ληστρικής κάστας δεν έχει αλλάξει. Κλέφτες του πλούτου της Ρωσίας είναι, όμως καπιταλιστές με την οικονομική έννοια του όρου, που εξάγουν κέρδη από την χρήση και εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, δεν είναι˙ ούτε ιμπεριαλιστές που εξάγουν κεφάλαια για επενδύσεις σε άλλες χώρες. Η παλιά παρασιτική προνομιούχα γραφειοκρατία του εκφυλισμένου εργατικού κράτους έχει μετατραπεί σε εξίσου παρασιτική ληστρική ολιγαρχία του υβριδικού καπιταλισμού. Ο γερασμένος και σε κρίση διεθνής καπιταλισμός δεν μπόρεσε να ενσωματώσει και να γονιμοποιήσει την ανα-γέννηση του καπιταλισμού στη Ρωσία. Επιχειρεί μόνο να την τεμαχίσει, να την εκμεταλλευτεί αποικιακά και να την ελέγξει στρατιωτικά.
8. Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Το ΕΕΚ υποστήριξε τον αγώνα των λαών του Ντονμπάς ενάντια στους φασίστες του Κιέβου και τα τάγματα του Αζόφ. Και φυσικά δεν αντιταχθήκαμε στην -καθυστερημένη για 8 χρόνια- αναγνώριση των Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ από τον Πούτιν. Όμως, θεωρούμε ότι από άποψη τακτικής η εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, και πέραν του ποταμού Δνείπερου, για κατάληψη, ενσωμάτωση της Ουκρανίας ή σχηματισμού ενός κράτους προσαρτημένου, είναι λάθος γιατί παροξύνει τις εθνικές διαιρέσεις και τα εθνικιστικά μίση δημιουργώντας το έδαφος για έναν ατέρμονα πόλεμο και κόλαση για τους δύο λαούς. Θυμίζω ότι σε ένα επεισόδιο τον καιρό της Οκτωβριανής επανάστασης, όταν οι Πολωνοί χρησιμοποιούνταν ως λόγχη του ιμπεριαλισμού, ο νικητής Κόκκινος Στρατός με πρωτοβουλία του Στάλιν και του Βοροσίλοφ και συγκατάθεση του Λένιν, εισέβαλε στο έδαφος της Πολωνίας επιδιώκοντας την αλλαγή καθεστώτος «από έξω». Ο Τρότσκι τότε αντιτάχθηκε. Η εισβολή αυτή πληρώθηκε ακριβά και το λάθος το αναγνώρισε ο Λένιν.
Λέμε λοιπόν ότι ο ρωσικός στρατός πρέπει να αποχωρήσει από την Ουκρανία.
9. Επιπτώσεις. Ο πόλεμος στην Ουκρανία πυροδοτημένος από την κρίση έρχεται να επιδεινώσει αφάνταστα την ενεργειακή και τη συνολική κρίση του καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Η κατάσταση γίνεται ανεξέλεγκτη από τη συνδυασμένη ύφεση, την πανδημία του Covid-19 και την έκρηξη του πληθωρισμού ιδίως στην ενέργεια. Οι επιπτώσεις στο ψωμί και τα τρόφιμα θα είναι άμεσες. Οι λαοί και η εργατική τάξη θα πληρώσουν τα σπασμένα, όμως δημιουργούνται συνθήκες για την προλεταριακή επανάσταση.
Όποια τροπή και να πάρει ο πόλεμος θα υπάρξουν και ήδη υπάρχουν δραματικές ανακατατάξεις. Η ίδια η Ευρώπη απειλείται με νέους εσωτερικούς κλυδωνισμούς όχι μόνο λόγω της εξάρτησής της από το φυσικό αέριο της Ρωσίας και την παρούσα έξαρση της ενεργειακής κρίσης. Η μεταπολεμική Ευρώπη βασίστηκε σε μια στρατιωτικά ισχυρή Γαλλία εξοπλισμένη με πυρηνικά όπλα και μια στρατιωτικά ανίσχυρη αλλά οικονομικά πανίσχυρη Γερμανία. Τώρα αυτοί οι συσχετισμοί αλλάζουν. Ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας (με 100 δις ευρώ ετησίως για τα τρία επόμενα χρόνια) ανατρέπει τους συσχετισμούς πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η ΕΟΚ, αρχικά, και μετά η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η σχέση επίσης της Ευρώπης με τις ΗΠΑ αλλάζουν σε βάρος της πρώτης καθώς το εμπάργκο στο ρωσικό αέριο την εξαρτά απόλυτα από τις ΗΠΑ.
Στα καθ’ ημάς, η στάση του «Κούλη» Μητσοτάκη της Δεξιάς που έτρεξε να δώσει διαπιστευτήρια σαν καλό κυνηγόσκυλο των ιμπεριαλιστών, θα έχει μεγάλες συνέπειες. Όχι μόνο με τη Ρωσία που με τις πράξεις του Μητσοτάκη (που απαγόρευσε ακόμη και την παράσταση της Λίμνης των Κύκνων) έβαλε την Ελλάδα στη λίστα των εχθρικών χωρών. Ο Μητσοτάκης, με την στήριξη όλου του αστικού φάσματος, συμπεριλαμβανομένου του κεντροαριστερού ΣΥΡΙΖΑ, ως άλλος Ελευθέριος Βενιζέλος θέλησε να κάνει τη δική του Ουκρανική εκστρατεία. Ό,τι όμως την πρώτη φορά ήταν τραγωδία (που κατέληξε στη Μικρασιατική Καταστροφή), τη δεύτερη φορά γίνεται φάρσα και γελοιότητα. Νόμισε ότι με το να εμφανιστεί βασιλικότερος του βασιλέως θα γίνει αρεστός στα μάτια των Ευρωπαίων και των Αμερικανών και θα κερδίσει πόντους στην αντιπαράθεση Ελλάδας – Τουρκίας. Ο Ερντογάν, αν και συμμετείχε στον εφοδιασμό της Ουκρανίας με πολεμικό υλικό και drones, κατάφερε να διατηρεί σχέσεις και με τον Πούτιν και να είναι, μαζί με τον Μπένετ του Ισραήλ, ο μεσολαβητής στις διαπραγματεύσεις για την όποια επίτευξη εκεχειρίας στον πόλεμο. Και είναι σαφώς αναβαθμισμένος στις σχέσεις του με τους ηγέτες της Ευρώπης όπως φαίνεται και από την εσπευσμένη επίσκεψη του Γερμανού Σολτς για συνομιλίες στην Τουρκία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κλονίζει πιο πολύ τις ήδη διαταραγμένες σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας.
10. Διεθνής, διεθνιστική απάντηση
Ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί μια νέα κρίσιμη στροφή της παγκόσμιας ιστορίας. Για να μη γίνουμε παρανάλωμα σε τοπικούς πολέμους-ανθρωποσφαγεία, για να μη βυθιστεί η ανθρωπότητα στη βαρβαρότητα και σε ένα θερμοπυρηνικό ολοκαύτωμα, είναι αναγκαία η διεθνής και διεθνιστική κινητοποίηση της εργατικής τάξης και των λαών σε όλο τον κόσμο. Η πάλη για την ειρήνη συνυφαίνεται με την πάλη ενάντια στο σύστημα που γεννά τον πόλεμο και τον φασισμό.
Είναι αναγκαίο οι εργατικές πολιτικές οργανώσεις και κόμματα, συνδικάτα, συλλογικότητες κοινωνικής και αντιφασιστικής πάλης να συναντηθούν και να συζητήσουν δράσεις για την αντιμετώπιση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, των εθνικισμών και του φασισμού. Το πρόβλημα δεν είναι τοπικό, είναι διεθνές και παγκόσμιο. Το προλεταριάτο χρειάζεται μια διεθνή, διεθνιστική επαναστατική οργάνωση, μια Διεθνή. Μια συνάντηση τύπου Τσίμερβαλντ πρέπει άμεσα να οργανωθεί και πρέπει να συμβάλλουμε όλοι.
Ήττα των ιμπεριαλιστών των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Ο βασικός εχθρός είναι στη δική μας χώρα. Κάτω ο Μητσοτάκης και το αστικό κατεστημένο. Έξω από το ΝΑΤΟ, κλείσιμο των πολεμικών βάσεων του ιμπεριαλισμού. Όχι στην πολιτική ουράς απέναντι στην αυταρχία του Πούτιν. Για την ήττα των παλινορθωτών του καπιταλισμού στη Ρωσία και την Κίνα. Για την ενότητα και τη διεθνιστική αλληλεγγύη των λαών από τη Ρωσία και την Ουκρανία, σε Δύση και Ανατολή.
10/3/2022
