Η αληθινή ιστορία του ήρωα της Αντίστασης που διείσδυσε στο Άουσβιτς
του Jack Fairweather, μετάφραση Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg, 2020
της Κατερίνας Μάτσα
Πρόκειται για μια συγκλονιστική αφήγηση της ζωής των κρατουμένων στο Άουσβιτς, από την αρχή της λειτουργίας του ως στρατόπεδο εργασίας το 1940 μέχρι την πλήρη μετατροπή του σε στρατόπεδο θανάτου. Στηρίζεται στις αναφορές του ήρωα της πολωνικής Αντίστασης κατά των ναζί, Βίτολντ Πιλέτσκι.
Ο Βίτολντ ήταν πολωνός αξιωματικός, μέλος της πολωνικής Αντίστασης, που, όταν οι ναζί κατέλαβαν την Πολωνία, δέχτηκε την απόφαση της οργάνωσης του να διεισδύσει στο Άουσβιτς για να οργανώσει εκεί ένα μυστικό δίκτυο αντίστασης.
Απίστευτο; Καταπληκτικό; Αυτός ο άνθρωπος κατάφερε επί τρία χρόνια, από το 1940 μέχρι το 1943, όχι απλά να επιβιώσει, αλλά να οργανώσει ολόκληρο αντιστασιακό δίκτυο από εκατοντάδες πολωνούς κρατούμενους. Κατάφερε να στέλνει κρυφά αναφορές στην οργάνωσή του στη Βαρσοβία, περιγράφοντας τις φρικαλεότητες του στρατοπέδου και εκλιπαρώντας τους Συμμάχους στη Βρετανία να βομβαρδίσουν αυτό το βασίλειο της φρίκης!
Στις φρικαλεότητες περιλαμβανόταν και η μαρτυρική εξόντωση χιλιάδων σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου, αλλά και εκατοντάδων χιλιάδων εβραϊκών οικογενειών, που οδηγούνταν εδώ από όλες τις χώρες της Ευρώπης και εξοντώνονταν μαζικά σε θαλάμους αερίων. Οι επιδημίες θέριζαν τους λιμοκτονούντες κρατούμενους, τα κρεματόρια γέμιζαν ασφυκτικά, πυρές άναβαν οι ναζί για να κάψουν τις σωρούς των πτωμάτων που δεν χωρούσαν πιά στα κρεματόρια, τόσο στο Άουσβιτς, όσο και στο διπλανό Μπιρκενάου.
Οι μυστικές αναφορές του Βίτολντ έφταναν στον προορισμό τους, λεπτομερείς ήταν οι περιγραφές του στρατοπέδου, απελπισμένες οι εκκλήσεις για βομβαρδισμό του. Τα μέλη του δικτύου μέσα στο στρατόπεδο περίμεναν, μάταια, κάποια ανταπόκριση, οι ναζί εκτελούσαν κατά χιλιάδες καθημερινά τα θύματά τους. Ο Τσώρτσιλ και οι Αμερικανοί σύμμαχοι αρνούνταν να προχωρήσουν στο βομβαρδισμό. Η υπομονή των μελών του πολωνικού δικτύου αντίστασης τελικά εξαντλήθηκε και τότε αποφασίστηκε η απόδραση του Βίτολντ και δύο συντρόφων του, για να μεταφέρουν οι ίδιοι τις αναγκαίες πληροφορίες στο κέντρο.
Μυθιστορηματική η περιγραφή της απόδρασης συναρπάζει τον αναγνώστη. Συγκλονιστική η περιγραφή της εξέγερσης της Βαρσοβίας τον Αύγουστο του 1944, στην οποία πήρε μέρος και ο Βίτολντ, που είχε ήδη φτάσει εκεί, μετά την απόδραση από το στρατόπεδο του θανάτου. Η εξέγερση κράτησε 54 μέρες, η Βαρσοβία μετατράπηκε σε σωρούς ερειπίων.
Το Γενάρη του 1945 οι Ρώσοι κατέλαβαν τη Βαρσοβία. Το 1947 ο Στάλιν διέταξε τους πολωνούς κομμουνιστές να υποτάξουν την πολωνική Αντίσταση, όσα μέλη της είχαν απομείνει. Στις αρχές του Μάη 1947, οι σοβιετικές αρχές συνέλαβαν τον Βίτολντ, τον φυλάκισαν, τον βασάνισαν και, τελικά, μετά από μια δίκη-παρωδία τον τουφέκισαν.
Πριν πεθάνει αυτός ο ξεχωριστός άνθρωπος είπε : «είμαι ευτυχισμένος γιατί ξέρω ότι άξιζε να αγωνιστώ». Δεν κατάφερε να σώσει ούτε τους συντρόφους του μέσα στο Άουσβιτς, ούτε τους Εβραίους, έσωσε, όμως την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, που δεν σκύβει το κεφάλι στον κατακτητή. Λέει, χαρακτηριστικά, ο συγγραφέας του βιβλίου : «Στο στρατόπεδο, όπου τα SS επιχείρησαν να κάμψουν το ηθικό των κρατουμένων και να τους στερήσουν τις αξίες τους, η ιδέα της εμπιστοσύνης θα λέγαμε πως ήταν επαναστατική. Όσο οι κρατούμενοι πίστευαν σε ένα μεγαλύτερο καλό, δεν μπορούσαν να ηττηθούν. Οι άντρες του Βίτολντ χάθηκαν με φρικτούς, απάνθρωπους τρόπους, αλλά ως την τελευταία στιγμή διατήρησαν μια αξιοπρέπεια που οι ναζί δεν κατάφεραν ποτέ να σβήσουν» (σ. 410 ).
Τελικά, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, όταν άνοιξαν τα κρατικά αρχεία και βρέθηκαν όλες οι αναφορές και αποκαλύφθηκε ο τεράστιος αγώνας του Βίτολντ, το πολωνικό κράτος τον ανακήρυξε ήρωα πολέμου…
