Paranoid – 50 χρόνια μέταλ ενάντια στον πόλεμο

του Neyzan

In the fields the bodies burning
As the war machine keeps turning
Death and hatred to mankind
Poisoning their brainwashed minds

Στα πεδία καίγονται τα σώματα
Ενώ συνεχίζει να γυρίζει η πολεμική μηχανή
Θάνατος και μίσος για την ανθρωπότητα
Δηλητηριάζει τα ξεπλυμένα μυαλά τους

War Pigs (πρώτο τραγούδι του δίσκου Paranoid – 1970)

Αν ο δίσκος Black Sabbath έθεσε τα θεμέλια για ένα νέο είδος μουσικής, την Heavy Metal, ο δεύτερος δίσκος -που κυκλοφόρησε στις 18 Σεπτέμβρη του 1970- όχι μόνο καθιέρωσε το ομώνυμο συγκρότημα στην παγκόσμια μουσική σκηνή (είναι ο μόνος δίσκος τους μέχρι τον 13 που έφτασε στην κορυφή του UK Album Chart) και τους έκανε γνωστούς διεθνώς, αλλά και ανέδειξε μια άλλη πτυχή του αναπτυσσόμενου είδους – την ενασχόληση με πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα.

Εκείνη την εποχή η μέινστριμ της ροκ αναφερόταν όλο σε έρωτες και χωρισμούς ενώ τα περισσότερα αντιπολεμικά τραγούδια της δεκαετίας του ‘60 μιλούσαν μόνο για αδελφοσύνη και αγάπη μεταξύ των ανθρώπων – “και ξαφνικά ακούμε «αν πας στο Σαν Φρανσίσκο φόρα λουλούδια στα μαλλιά σου» και αναρωτιόμασταν, τί στον πούτσο είναι αυτό το Σαν Φρανσίσκο; πού είναι αυτό; τί είναι όλες αυτές οι μαλακίες με τα λουλούδια; εδώ δεν έχουμε παπούτσια να φορέσουμε”¹θυμάται ο Ozzy Osbourne στο ντοκυμανταίρ Don’t Blame Me, του 1992. Η εξεγερτική μουσική του Bob Dylan ήδη είχε αρχίσει να χάνεται στο παρασκήνιο τότε και ό,τι ακουγόταν στο ραδιόφωνο σίγουρα δεν μπορούσε να εκφράσει τους πιτσιρικάδες από το Άστον, μια προλεταριακή γειτονιά του Μπέρμιγχαμ που είχε ισοπεδωθεί από τους βομβαρδισμούς των ναζί λίγα μόλις χρόνια πριν γεννηθούν. Και οι τέσσερις της μπάντας είχαν παρατήσει το σχολείο στα 15-16 τους και είχαν πιάσει δουλειές, το οποίο ήταν και η συνήθης πρακτική για τα παιδιά της ηλικίας τους εκεί. Ο Tonny Iommi δούλευε σε μηχανουργείο, ο Bill Ward χειριζόταν μπετονιέρα και κουβαλούσε σακιά τσιμέντο (150 κιλά την φορά), ενώ ο Ozzy μεγάλωνε με άλλα πέντε αδέλφια σε ένα σπίτι με δύο δωμάτια, χωρίς τουαλέτα – και όλοι τους ήταν υπερβολικά απασχολημένοι να αποφεύγουν το μαχαίρωμα επειδή είχαν μακριά μαλλιά για να ασχολούνται με το flower power της εποχής. Έτσι ο δεύτερος δίσκος τους, το Paranoid, προχώρησε πέρα από τον κλασικής κινηματογραφικής αισθητικής τρόμο του πρώτου δίσκου για να μιλήσει για την φρίκη του πολέμου, ενώ ο πόλεμος στο Βιετνάμ (και το Λάος και την Καμπότζη) μαινόταν ήδη 15 χρόνια. Όπως θυμάται ο μπασίστας Geezer Butler, ο στιχουργός των περισσοτέρων τραγουδιών του δίσκου και ο πιο πολιτικά συνειδητοποιημένος της παρέας, “ήθελα μια πιο ουσιώδη και ρεαλιστική προλεταριακή οπτική στους στίχους μου”²βλ. το σχετικό άρθρο της Guardian.

Κάπως έτσι απόκτησε οντότητα ο δίσκος, με το πρώτο τραγούδι War Pigs να θέτει τον τόνο του όλου δίσκου, καταγγέλλοντας την ταξικότητα του πολέμου:

Politicians hide themselves away
They only started the war
Why should they go out to fight?
They leave that role to the poor

Οι πολιτικοί κρύβονται
Αυτοί απλώς ξεκίνησαν τον πόλεμο
Γιατί να πάνε αυτοί να πολεμήσουν;
Αυτό το αφήνουν στους φτωχούς.

Χωρίς αυτό το τραγούδι όλα τα υπόλοιπα του δίσκου ίσως και να μπορούσαν να θεωρηθούν απλά ψυχεδελικές αναφορές σε επιστημονική φαντασία και ναρκωτικά, τώρα όμως η πραγματική σημασία τους είναι ξεκάθαρη – όλα τα τραγούδια αναφέρονται στον πόλεμο και τις επιπτώσεις του σε αυτούς που πολέμησαν.

Έτσι, αμέσως μετά το War Pigs ο δίσκος συνεχίζει στο ομώνυμο Paranoid, μια σκληρή περιγραφή της αποξένωσης που ένιωθαν οι στρατιώτες που επέστρεφαν από την πολεμική φρίκη του Βιετνάμ. “Ο κόσμος θεωρεί ότι είμαι τρελός επειδή κατσουφιάζω όλη την ώρα” – όλη η παράνοια του πολέμου σε έναν στίχο. Μετά την sci-fi μπαλάντα Planet Caravan, που, όσο γλυκά και η μουσική του, εκφράζει την απέχθειά του προς τον πόλεμο λέγοντας “και έτσι προσπερνάμε το κόκκινο μάτι του μεγάλου θεού Άρη, καθώς ταξιδεύουμε το σύμπαν”, μέσω της επίσης επιστημονικής φαντασίας ιστορίας ενός στρατιώτη που έρχεται από το μέλλον για να προειδοποιήσει για την επερχόμενη αποκαλυπτική καταστροφή στο Iron Man -που βέβαια αγνοείται πλήρως- περνάμε στο πυρηνικό ολοκαύτωμα που περιγράφεται λιτά και γραφικά στο Electric Funeral, σε μια εποχή που ο πυρηνικός πόλεμος φάνταζε πολύ πραγματικός και άμεσος.

Αμέσως μετά έρχεται το ζενίθ (και το ναδίρ ταυτόχρονα) του δίσκου με το τραγούδι Hand of Doom, μια γλαφυρή περιγραφή της απελπισίας και της εξάρτησης από την ηρωίνη, στην οποία οδηγήθηκαν πολλοί από τους βετεράνους που επέζησαν και επέστρεψαν από το Βιετνάμ, μόνο και μόνο για να συνειδητοποιήσουν ότι ήταν πια τελείως αποξενωμένοι από την κοινωνία. Παραθέτουμε εδώ αυτούσιους ολόκληρους τους στίχους του τραγουδιού:

What you gonna do
Time’s caught up with you
Now you wait your turn
You know there’s no return

Change your empty rules
You join the other fools
Turn to something new
Now it’s killing you

First it was the bomb,
Vietnam napalm
Disillusioning,
You push the needle in

From life you escape,
Reality’s black drape
Colours in your mind
Satisfy your time

Oh you, you know you must be blind
To do something like this
To take the sweet that you don’t know
You’re giving death a kiss
Poor little fool now

Your mind is full of pleasure
Your body’s looking ill
To you it’s shallow leisure
So drop the acid pill
Don’t stop to think now

You’re having a good time baby
But that won’t last
Your mind’s all full of things
You’re living too fast
Go out, enjoy yourself
Don’t bottle it in
You need someone to help you
Stick the needle in, yeah

Now you know the scene
Your skin starts turning green
Your eyes no longer seeing
Life’s reality

Push the needle in
Face death’s sickly grin
Holes are in your skin
Caused by deadly pin

Head starts spinning ’round
You fall down to the ground
Feel your body heave
Death hand starts to weave

It’s too late to turn
You don’t want to learn
Price of life is high
Now you’re gonna die

Τί θα κάνεις
Ο χρόνος σε πρόλαβε
Τώρα περιμένεις την σειρά σου
Ξέρεις ότι δεν υπάρχει επιστροφή

Άλλαξε τους ανούσιους κανόνες σου
Συντάσσεσαι με τους άλλους γελοίους
Στρέψου σε κάτι καινούριο
Τώρα σε σκοτώνει

Πρώτα ήταν η βόμβα
Ναπάλμ του Βιετνάμ
Χάνοντας τις αυταπάτες σου
Σπρώχνεις μέσα την βελόνα

Ξεφεύγεις από την ζωή
Την μαύρη κουρτίνα της πραγματικότητας
Χρώματα στο μυαλό σου
Ικανοποίησε τον χρόνο σου

Ω εσύ, ξέρεις πως πρέπει να είσαι τυφλός
Να κάνεις κάτι σαν κι αυτό
Να παίρνεις την γλύκα που δεν ξέρεις
Δίνεις στον θάνατο φιλί
Καημένο μικρό χαζό

Το μυαλό σου είναι γεμάτο ηδονή
Το σώμα σου δείχνει αρρωστημένο
Για σένα είναι ρηχή άνεση
Παράτα οπότε το οξύ
Μην σταματάς να σκεφτείς

Περνάς καλά μωρό μου
Μα δεν θα κρατήσει
Το μυαλό σου είναι γεμάτο πράγματα
Ζεις υπερβολικά γρήγορα
Βγες, διασκέδασε
Μην τα κρατάς μέσα σου
Χρειάζεσαι κάποιον να σε βοηθήσει
Να σπρώξεις μέσα την βελόνα, ναι

Τώρα ξέρεις την πιάτσα
Το δέρμα σου γίνεται πράσινο
Τα μάτια σου δεν βλέπουν πια
Την πραγματικότητα της ζωής

Σπρώξε μέσα την βελόνα
Αντιμετώπισε το αρρωστιάρικο χαμόγελο του θανάτου
Το δέρμα σου είναι τρύπιο
Απ’ την θανατερή καρφίτσα

Το κεφάλι σβουρίζει
Πέφτεις στο πάτωμα
Νιώσε το σώμα σου να ανακατεύεται
Το χέρι του θανάτου γνέθει

Είναι πολύ αργά να αποστραφείς
Δεν θες να μάθεις
Το κόστος της ζωής είναι υψηλό
Τώρα θα πεθάνεις.

Ωμές και σκληρές εικόνες, εμπνευσμένες τόσο από την (ευτυχώς ολιγόχρονη) εξάρτηση του ίδιου του Geezer από την ηρωίνη όσο και από την άμεση επαφή του με βετεράνους του Βιετνάμ – ανάμεσά τους και δύο αδέλφια του.

Μετά από αυτό το τραγούδι ακολουθούν δύο κομμάτια ακόμα, η οργανική ψυχεδέλεια Rat Salad, που εκφράζει και αυτή μουσικά την όλη παράνοια του πολέμου, και το τραγούδι Fairies Wear Boots σε στίχους του Ozzy Osbourne που, παρά τις αντικρουόμενες απόψεις για την σημασία του, ξεκάθαρα περιγράφει ένα κακό τριπ ενός εξαρτημένου -υποθέτουμε βετεράνου- από ψυχεδελικές ουσίες· “Παιδί μου, παιδί μου, το παράκανες, γιατί να καπνίζεις και να τριπάρεις είναι το μόνο που κάνεις”.

Όπως είπαμε και στην αρχή ο δίσκος αυτός εγκαθίδρυσε τους Black Sabbath στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα και έθεσε το θεμέλιο για την ενασχόληση με κοινωνικά ζητήματα στην Heavy Metal. Μπορεί η ίδια η παρέα του Μπέρμιγχαμ τότε να μην αναγνώριζε τον εαυτό της στον όρο (που έτσι κι αλλιώς μάλλον δεν υπήρχε ακόμα) αλλά χωρίς αυτόν τον δίσκο δεν ξέρουμε αν χρόνια αργότερα οι Iron Maiden θα έγραφαν για τις σφαγές των ιθαγενών στην Αμερική, οι Slayer για τα βασανιστήρια και πειράματα του Μένγκελε, οι Obituary για την καταστροφή του περιβάλλοντος ή οι Rage Against the Machine να καλούν σε επανάσταση (για να αναφέρουμε λίγα από τα άπειρα παραδείγματα).

Σήμερα, 50 χρόνια μετά την κυκλοφορία του Paranoid, συνεχίζουμε παγκόσμια να ζούμε την παράνοια του πολέμου και την άμεση απειλή του στην γειτονιά μας – και οι στίχοι του War Pigs παραμένουν το ίδιο επίκαιροι όπως τότε, κατά την διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ:

Day of judgement, God is calling
On their knees, the war pigs crawling
Begging mercy for their sins
Satan laughing, spreads his wings

Ημέρα της κρίσης, ο Θεός καλεί
Στα γόνατά τους σέρνονται τα γουρούνια του πολέμου
Ικετεύουν έλεος για τις αμαρτίες τους
Ο σατανάς γελώντας, απλώνει τα φτερά του.

Η ημέρα της κρίσης, η επανάσταση, έρχεται ταχύ…

18/09/2020