Πώς η πανδημία ολοκληρώνει την περιβαλλοντολογική καταστροφή στη διατροφική αλυσίδα. Το παράδειγμα της παραγωγής κρέατος στις ΗΠΑ
της Μαργαρίτας Κουτσανέλλου
Μιλώντας για την αγροτική παραγωγή στην Αμερική, παραδοσιακά το μυαλό μας πηγαίνει σε εικόνες λιβαδιών στα οποία βόσκουν αμέριμνα ζώα. Παρόλα αυτά αυτή η εικόνα εδώ και δεκαετίες απηχεί μία κατάσταση που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Εδώ και δεκαετίες, σχεδόν όλη η φυτική και ζωική παραγωγή στην αχανή χώρα έχει οργανωθεί με όρους υπερεντατικής εκμετάλλευσης με βιομηχανικούς όρους.
Αυτό σημαίνει ότι το κριτήριο του κέρδους επικρατεί σε κάθε ζήτημα όσον αφορά τους όρους παραγωγής, δηλαδή ακολουθούνται πρακτικές που δεν δεσμεύονται από οποιαδήποτε ηθική, οποιοδήποτε κανόνα ασφάλειας και υγιεινής ή προστασίας του περιβάλλοντος, για παράδειγμα υπερβολική χρήση αντιβιοτικών και χημικών που μολύνουν το έδαφος ή παντελής έλλειψη ευζωίας των ζώων. Σε αυτές τις συνθήκες είναι πολύ συχνό και καθόλου αναπάντεχο φαινόμενο το ξέσπασμα επιδημιών οι οποίες επηρεάζουν σαφώς την διατροφική αλυσίδα. Όσον αφορά τους ίδιους τους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτές τις γιγάντιες αγροδιατροφικές επιχειρήσεις τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλύτερα. Οι περισσότεροι εργάτες που κρατούν στις πλάτες τους τη λειτουργία αυτών των τεράστιων οργανισμών/επιχειρήσεων περιλαμβάνουν κυρίως πρόσφυγες από την Ασία, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Συνήθως μιλούν τη γλώσσα της χώρας ελάχιστα, ενώ είναι δυνατόν ακόμα και σε μία εγκατάσταση να μιλιούνται ακόμα και 30 διαφορετικές γλώσσες. Όπως είναι φυσικό και αναμενόμενο αυτού του είδους το εργατικό δυναμικό εμφανίζεται σαφώς πιο πρόθυμο να ανεχθεί τις εξαιρετικά απάνθρωπες συνθήκες εργασίας, αλλά και την αυταρχική επιτήρηση της επιχείρησης, κάτι το οποίο δύσκολα ένας συνηθισμένος Αμερικανός εργάτης θα δεχόταν. Αυτή η τόσο ευάλωτη κατάσταση των ξένων εργατών χωρίς δικαιώματα, δεν θα μπορούσε παρά να οδηγεί και στην διευκόλυνση της ασύδοτης εκμετάλλευσής τους.
Η σημερινή εικόνα της βιομηχανίας κρέατος έχει πλήρως απομακρυνθεί απ’ ό,τι μέχρι σήμερα ήταν γνωστό ως εικόνα για την αμερικανική αγροτική παραγωγή. Ο μετασχηματισμός αυτός έχει κατά κύριο λόγο προκληθεί από το γεγονός ότι η παραγωγή κρέατος έχει συγκεντρωθεί στα χέρια τεσσάρων γιγαντιαίων αγροτοδιατροφικών εταιρειών, οι οποίες ελέγχουν την προμηθευτική αλυσίδα και μάλιστα σε κάθετη παραγωγή. Ανάμεσα στις τέσσερις αυτές, η μεγαλύτερη είναι η TYSON, η οποία απασχολεί περίπου 100.000 εργάτες στις εγκαταστάσεις της που παράγουν κρέας κοτόπουλου, βοδινού και χοιρινού. Η TYSON αν και εισηγμένη στο χρηματιστήριο, ελέγχεται από την οικογένεια TYSON. Η επόμενη εταιρεία είναι η SMITHFILD, η οποία ανήκει σε ένα όμιλο εταιρειών κινεζικών συμφερόντων και είναι η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής χοιρινού κρέατος. Επίσης, η εταιρεία GARGILL, η οποία είναι ο μεγαλύτερος έμπορος αγροτικών προϊόντων παγκόσμια και απασχολεί 28.000 εργαζόμενους σε 36 βιομηχανικές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η τέταρτη από αυτές τις εταιρείες κολοσσούς, η JBS ανήκει σε Βραζιλιάνους. Και οι τέσσερις εταιρείες βρίσκονται μεταξύ των μεγαλύτερων εξαγωγέων κρέατος και αγροτικών εμπορευμάτων παγκόσμια. Η συγκέντρωση αυτής της τεράστιας οικονομικής δύναμης έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός ιδιαίτερα αποδοτικού και εξελιγμένου συστήματος στην παραγωγή και επεξεργασία κρέατος, το οποίο όμως ελέγχεται από ένα απόλυτα επιθετικό σχεδιασμό με στόχο τον περιορισμό του κόστους, ο οποίος θέτει σε απόλυτη προτεραιότητα, πάνω από κάθε άλλη παράμετρο και έναντι οποιουδήποτε τιμήματος, το κέρδος με αντίτιμο όμως την απόλυτη εκμετάλλευση των εργατών, εις βάρος της ευζωίας των ζώων και σίγουρα με ανεπανόρθωτες βλάβες στο περιβάλλον.
Όσο περισσότερο συγκεντρώνονται σε λιγότερα σημεία τα σφαγεία και τα συσκευαστήρια, μεγαλώνοντας ταυτόχρονα το μέγεθός τους, τόσο περισσότερο εξασφαλίζονται οικονομίες κλίμακας, που όμως δημιουργούν συνθήκες μεγαλύτερης διακινδύνευσης όλης της μονάδας, όταν ένα μέρος της αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα. Όταν συμβαίνει αυτό, τα μοσχάρια παραμένουν σε κάποιο ράντσο, αλλά τα κοτόπουλα και τα χοιρινά πρέπει να εξοντωθούν, καθώς απαιτούνται τεράστιοι χώροι για να παραμείνουν ζωντανά. Εκατομμύρια ζώα σκοτώνονται απλώς επειδή χρειάζεται να αποσυμφορηθούν αυτές οι υποδομές. Οι συνθήκες αυτές με την έκρηξη της πανδημίας μεγεθύνθηκαν και μπλοκάρισαν τη λειτουργία του συστήματος παραγωγής, θέτοντας τη μεγαλύτερη απειλή στην κάλυψη της τροφοδοτικής αλυσίδας σε κρέας από την περίοδο του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου! Από το Μάρτιο του 2020 και έπειτα, ο COVID19 εξαπλώθηκε σε όλες τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της κρεατοπαραγωγής. Μέσα στις κρύες και υγρές αυτές εγκαταστάσεις, δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη του θανατηφόρου ιού. Οι εργάτες σε αυτό το περιβάλλον, εργάζονται στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, σε αλυσίδες παραγωγής που επιβάλλουν να στέκονται δίπλα-δίπλα, χωρίς κανένα προστατευτικό εξοπλισμό και καμία εγρήγορση από την πλευρά των εταιρειών στη λήψη των απαιτούμενων μέτρων όταν προκύπτει οποιαδήποτε ανάγκη. Μόνο στην περίπτωση που προκύπτει κάποια αντίδραση από την πλευρά των εργατών, τότε το πολύ – πολύ να τους παρασχεθεί κάποια μάσκα προστασίας και μόνο για να συμμορφώνονται με τη σχετική νομοθεσία. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν μιλάμε για τις ειδικές μάσκες, με τις οποίες θα έπρεπε κανονικά να εξοπλίζονται οι εργάτες. Σε λίγες εβδομάδες, αυτή η κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 5.000 εργάτες να προσβληθούν από τον COVID-19, με το θάνατο να θερίζει τους εργάτες ή μέλη των οικογενειών τους. Χρειάστηκε για το λόγο αυτό να κλείσουν 18 βιομηχανικές εγκαταστάσεις, γεγονός που μείωσε την επάρκεια σε επεξεργασμένο χοιρινό και βοδινό κρέας κατά 40%. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι σε μία από τις εγκαταστάσεις της TYSON, από τους 4.300 εργαζόμενους βρέθηκαν 900 θετικοί στον ιό! Τον περσινό Απρίλιο, ο John Tyson, o δισεκατομμυριούχος Πρόεδρος της TYSON FOODS, ενημέρωσε το κοινό με δημοσιεύσεις σε μεγάλες εφημερίδες ότι «σπάει η διατροφική αλυσίδα», κλείνοντας στη συνέχεια έξι βιομηχανικές εγκαταστάσεις της εταιρείας. Με την ανακοίνωση αυτή, εμφανίστηκε το φαινόμενο καταναλωτές σε πανικό να αγοράζουν σε μεγάλες ποσότητες κρέας, προκειμένου να προετοιμαστούν σε πιθανές ελλείψεις κρέας, μία αναμενόμενη αντίδραση, η οποία όμως δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερες ελλείψεις.
Στη βιομηχανική εγκατάσταση χοιρινού κρέατος της Smithfild στη Νότια Ντακότα, όπου εργάζονται 3.700 εργάτες, επιβεβαιώθηκαν 655 κρούσματα κορονοϊού, το οποίο συνιστά ρεκόρ κρουσμάτων στη συγκεκριμένη πολιτεία. Και σε αυτή την εγκατάσταση, ο μεγαλύτερος αριθμός των προσβεβλημένων αφορούσε εργάτες μετανάστες και πρόσφυγες. Αν και φοβόντουσαν να πάνε στη δουλειά, τελικά αναγκάστηκαν γιατί διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους ή θα βρίσκονταν αντιμέτωποι με την απόλυση. Με την επίκληση αυτής της επερχόμενης έλλειψης της αγοράς σε κρέας, ο απελθών Πρόεδρος Τραμπ ζήτησε να συνεχίσουν να λειτουργούν κανονικά οι βιομηχανίες, επικαλούμενος διατάξεις του 1950 από την εποχή του πολέμου στην Κορέα, υποσχόμενος ότι θα εξασφαλίσει την παροχή μέσων προστασίας στους εργάτες των κρεατοβιομηχανιών, με την προϋπόθεση όμως να καταφεύγουν σε μηνύσεις οι εργάτες σχετικά με τους όρους ασφάλειας και υγιεινής. Στην πράξη, οι επιχειρήσεις σε τίποτα δεν πιέστηκαν και τα μέτρα δεν τηρούνταν καθόλου, ενώ οι φοβισμένοι εργάτες δύσκολα θα έφθαναν στο σημείο να μηνύσουν και να καταγγείλουν στις επιθεωρήσεις εργασίας τους παραβάτες εργοδότες τους. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις ασκούσαν ακόμα μεγαλύτερη πίεση για την αύξηση της παραγωγικότητας, εις βάρος των κανόνων ασφάλειας και υγιεινής, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός από τους εργαζόμενους ασθενούσε και δεν εργαζόταν. Η τροφοδοσία σε κρέας μειώθηκε κατά 28% μέσα επτά εβδομάδες. Την ίδια στιγμή η θανάτωση ζώων έμπαινε σε καθημερινή βάση, με μεθόδους όπως την ασφυξία των κοτόπουλων ή τη δηλητηρίαση των χοίρων με αέρια ή υπερβολική δόση αναισθησίας.
Η πανδημία ανέδειξε με εφιαλτικό τρόπο τα αδιέξοδα στα οποία οδηγεί η εντατική γεωργία, η οποία έχει δρομολογηθεί πολλές δεκαετίες τώρα, από τότε που η αγροδιατροφική παραγωγή πέρασε στα χέρια αυτών των εταιρειών – κολοσσών. Ο αγροδιατροφικός καπιταλισμός είναι από τους πιο άγριους και καταστροφικούς για το περιβάλλον, την ανθρώπινη υγεία και την ευζωία ανθρώπων και ζώων. Δεν υπάρχει τίποτα πιο επείγον για το λόγο αυτό από την οργάνωση του αγώνα για την ανατροπή του, αφού αφορά πλέον ευθέως την ίδια τη ζωή. Καμία λύση δεν έχει, ούτε μπορεί να δώσει ένα σύστημα που έχει σχεδιαστεί για να παρασιτοζωεί, πάνω στους ανθρώπους και το φυσικό περιβάλλον. Ο περιβαλλοντολογικός πυρετός στον πλανήτη, του οποίου ο άνθρωπος αποτελεί οργανικό και αναπόσπαστο μέρος, δεν πρόκειται να σταματήσει και οδηγεί μόνο στο θάνατο, όσο το κυνήγι του κέρδους και όχι οι ανάγκες της κοινωνίας και η αρμονία με τη φύση καθοδηγούν την ανθρώπινη δραστηριότητα.
