Βιβλιοπαρουσίαση
της Κατερίνας Μάτσα
Σ’ αυτό το συγκλονιστικό μυθιστόρημα ο μεγάλος επαναστάτης Βίκτωρ Σερζ δίνει φωνή σε όλους εκείνους που τους πνίγανε τη φωνή και πλάθει χαρακτήρες που δρουν σαν συλλογικά υποκείμενα της Ιστορίας: περιγράφει τη ζωή των τροτσκιστών στις φυλακές και τις εξορίες στη δεκαετία του 1930, όταν το ρολόι της Ιστορίας σήμαινε «μεσάνυχτα στον αιώνα».
Φυλακισμένοι, εκτοπισμένοι, εξόριστοι στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα της αχανούς σοβιετικής γης, χιλιάδες επαναστάτες έμειναν μέχρι τέλους πιστοί στην υπόθεση του σοσιαλισμού, κρατώντας ψηλά τη σημαία της καθολικής απελευθέρωσης του ανθρώπου. Άντεξαν τα βασανιστήρια, τις κακουχίες, την πείνα, την εξαντλητική καταναγκαστική εργασία σε αρκτικές θερμοκρασίες, αποφασισμένοι να μη σκύψουν το κεφάλι στους σταλινικούς δήμιους της Οκτωβριανής και της Παγκόσμιας Επανάστασης, προσμένοντας «το ξημέρωμα της αταξικής κοινωνίας».
Κεντρικό πρόσωπο στο μυθιστόρημα είναι ένας μισοαμόρφωτος εργάτης, ο Ροντιόν, που είχε σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της φυλακής και της εξορίας, όπου οι παλιοί μπολσεβίκοι, σύντροφοι του Λένιν και του Τρότσκυ, αγωνίζονταν να μεταλαμπαδεύσουν τις επαναστατικές παραδόσεις στις νεότερες γενιές, να αποκαταστήσουν την ιστορική αλήθεια, που πλαστογραφούσε συστηματικά ο Στάλιν και η καμαρίλα του, ένας τεράστιος εσμός άχρηστων και επικίνδυνων ηλιθίων.
Αυτό που φοβόταν, πάνω απ’ όλα η σταλινική γραφειοκρατία ήταν «οι επικίνδυνες ιδέες, οι θέσεις της Αριστεράς, της τροτσκιστικής φράξιας των κρατουμένων. Ξεκινούν από τις κεντρικές φυλακές των πολιτικών κρατουμένων, περνούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στις αποικίες των εκτοπισμένων, στα παραπήγματα… σε όλη αυτή τη διαδρομή η επαναστατική σκέψη καταφέρνει και μένει ζωντανή» (σελ. 215). Κανείς δεν θα μάθει ποτέ πώς έφευγαν τα μηνύματα και με ποια θαυμαστά τεχνάσματα έφταναν εκεί που έπρεπε.
«Η σκέψη είναι τώρα ένας ήλιος του μεσονυχτίου πάνω απ’ το κεφάλι μας. Παγωμένος. Τί να κάνουμε όταν σημαίνουν μεσάνυχτα στον αιώνα; Να είμαστε οι άνθρωποι του μεσονυχτίου» (σ. 164).
Ο Bίκτωρ Λβόβιτς Κιλμπάτσιτς, ή Βίκτωρ Σερζ, γεννημένος στο Βέλγιο από Ρώσους εξόριστους αναρχικούς και με διεθνή επαναστατική δράση, πηγαίνει στην επαναστατική Ρωσία των Σοβιέτ και συμμετέχει ενεργά στην Επανάσταση, για να βιώσει αργότερα και αυτός την θηριωδία του σταλινικού γραφειοκρατικού μηχανισμού εξόντωσης. Εκτοπίστηκε κάπου στα Ουράλια, από το 1933 μέχρι το 1936, οπότε απελευθερώθηκε -και απελάθηκε από τη χώρα- χάρη στον αγώνα που έδωσε ένα μεγάλο κίνημα συμπαράστασης στην Ευρώπη, με επικεφαλής γνωστούς διανοούμενους της εποχής, τον Μαλρώ, τον Ζίντ, τον Ρολάν κ.ά.
Ήταν σπουδαίος δημοσιογράφος, ιστορικός και προπαντός λογοτέχνης. Γνωστά του έργα είναι το αριστουργηματικό μυθιστόρημα Υπόθεση Τουλάγιεφ (εκδόσεις Scripta 2007), η συγκλονιστική αυτοβιογραφία Οι Αναμνήσεις ενός επαναστάτη (Ακυβέρνητες Πολιτείες 2017), Η Ζωή και ο Θάνατος του Λέοντα Τρότσκυ (γράφτηκε σε συνεργασία με την Ναταλία Ιβάνοβνα Σέντοβα, την γυναίκα του Τρότσκυ το 1946 και πρωτοεκδόθηκε το 1951) και άλλα.
Ο Βικτωρ Σερζ, φίλος και σύντροφος του Τρότσκυ για μια μακριά περίοδο, θα έρθει αργότερα, τον καιρό της Ισπανικής Επανάστασης, σε ρήξη μαζί του. Όπως αποκαλύφθηκε, αργότερα, η ρήξη ήταν κυρίως ο καρπός της δηλητηριώδους υπονομευτικής και συκοφαντικής δραστηριότητας του πράκτορα της Γκεπεού Μαρκ Ζμπορόφσκι, που είχε διεισδύσει στο τροτσκιστικό κίνημα και στα ηγετικά του κλιμάκια με το ψευδώνυμο Ετιέν, συνωμοτώντας για την πολιτική και συχνά τη φυσική εξόντωση κορυφαίων στελεχών της Αριστερής Αντιπολίτευσης και της Τέταρτης Διεθνούς, όπως ήταν ο Ρούντολφ Κλέμεντ, πρώτος οργανωτικός γραμματέας της Τέταρτης Διεθνούς, ο Ίγκνας Ράις αλλά και ο πρόωρα αδικοχαμένος νεαρός γιος του Τρότσκυ, ο Λέων Σεντώφ.
Ο Βίκτωρ Σερζ έταξε όλη την ταραχώδη ζωή του στην παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση, και μια κοινωνία χωρίς αφεντικά, γραφειοκράτες και κρατικά σύνορα. Πέθανε το 1947, κυνηγημένος από όλες τις αστυνομίες του καπιταλισμού, διωγμένος και συκοφαντημένος από τον σταλινισμό, εξόριστος στο Μεξικό, απελπισμένος και πάμπτωχος.
Το έργο του Μεσάνυχτα στον αιώνα είναι ένας φόρος τιμής σε όλους τους ασυμβίβαστους μαρξιστές επαναστάτες, που πέσανε θύματα της σταλινικής θηριωδίας γιατί μείνανε πιστοί στην Οκτωβριανή Επανάσταση και στις διεθνείς προοπτικές της. Είναι ένας ύμνος στο ηθικό τους μεγαλείο, τη χαλύβδινη θέλησή τους, την πίστη τους στην ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, που πηγάζει από την ίδια την ιστορική της αναγκαιότητα και την κατανόησή της. Είναι ένα έργο κτήμα εσαεί στην πάλη για την καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση, τον κομμουνισμό, προπαντός μια πηγή έμπνευσης και μαθημάτων για τη νέα γενιά των επαναστατών του 21ου αιώνα.
05/01/21
