Οι πέντε ημέρες (12/9 – 17/9) που θα μπορούσαν να… ταρακουνήσουν τον κόσμο
Είναι για πρώτη φορά από το 2009, λίγους μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, που τα Διοικητικά Συμβούλια της ΕΚΤ και της FED σε τόσο κοντινό χρονικό διάστημα -με μόλις πέντε ημέρες διαφορά- ετοιμάζονται, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα δηλώσεις μελών τους, για αποφάσεις που συγκλίνουν στην κατεύθυνση της επιστροφής σε νομισματικές πολιτικές “ποσοτικής χαλάρωσης”.
Τότε, το 2009 είχε προηγηθεί η κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβρη του 2008.
Τώρα τι έχει “συμβεί”, που τις υποχρεώνει σε μία ανάλογης –ίσως και μεγαλύτερης– κλίμακας συντονισμένη “κίνηση”;
Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία δείχνουν και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού μια (διαφορετικού ρυθμού) τάση οικονομικής επιβράδυνσης με τελικό “προορισμό” την ύφεση, μέσα σε ένα περιβάλλον υψηλής πολιτικής έντασης, γεωπολιτικών αναταραχών και ισχυρών εμπορικών συγκρούσεων ανάμεσα στις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη, τις ΗΠΑ, την Ευρωζώνη και την Κίνα.
Οι συνέπειες μιας ισχυρής και συντονισμένης οικονομικής επιβράδυνσης σε ένα τέτοιο περιβάλλον, επιβαρυμένο την τελευταία δεκαετία από την πρωτοφανή αύξηση του χρέους –ιδιαίτερα του ιδιωτικού– παρά τους τεράστιους όγκους χρηματοδότησης (μηδενικού κόστους) από της Κεντρικές Τράπεζες, απειλεί πριν απ’ όλα να ταρακουνήσει για δεύτερη φορά μέσα στην δεκαετία τα θεμέλια του τραπεζικού συστήματος. Αλλά και τα χρηματιστήρια μετοχών, προϊόντων, υπηρεσιών και συναλλάγματος, προκαλώντας μια χωρίς προηγούμενη ύφεση στις παραγωγικές δομές της καπιταλιστικής οικονομίας.
Απέναντι στην απειλή αυτή οι δύο κεντρικοί τραπεζίτες –και παρά το γεγονός ότι ο Μάριο Ντράγκι αποχωρεί σε δύο μήνες– είναι υποχρεωμένοι να κινηθούν σχεδόν ταυτόχρονα και σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς ή και ενάντια στην γνώμη “πολιτικών” και άλλων κεντρικών τραπεζιτών.
Στις ΗΠΑ όσο πλησιάζει η 17/18η Σπετεμβρίου αυξάνονται οι εντάσεις ανάμεσα σ’ αυτούς που –όπως ο Ντ. Τράμπ– πιέζουν ασφυκτικά (έχει εκλογες το 2020) για ισχυρή μείωση των επιτοκίων και εκκίνηση ενός τρίτου QE και εκείνους που, όπως πολλοί από τους ομοσπονδιακούς κεντρικούς τραπεζίτες της Fed, ασκούν πιέσεις για μια πολύ μετριοπαθέστερη και συγκρατημένη “ποσοτική χαλάρωση”.
Η απειλή πίσω από τον πανικό των κεντρικών τραπεζιτών έχει αποκτήσει πλέον “όνομα”. Είναι η αποκαλούμενη κόκκινη γραμμή της “financial friction” ήτοι της υπέρβασης του ορίου αντοχής του συστήματος από την μειωμένη έως και αρνητική διαφορά μεταξύ της απόδοσης και του κόστους του κεφαλαίου.
Ήτοι, αυτού που ο Μαρξ είχε ήδη επισημάνει στον Κεφάλαιο για την αναγκαία σχέση μεταξύ του κεφαλαίου που δανείζεται με θετικό επιτόκιο από τον “κεφαλαιούχο” στον καπιταλιστή επιχειρηματία προκειμένου να προχωρήσει στην παραγωγική διαδικασία επέκτασης του κεφαλαίου μέσα από την εκμετάλλευση της εργασίας.
Οι κεντρικές τράπεζες για να αντιμετωπίσουν την κρίση έχουν διοχετεύσει στο σύστημα τα τελευταία 6 – 7 χρόνια πάνω από 15 τρις δολ. με μηδενικό ή και αρνητικό επιτοκιακό κόστος. Και έχουν οδηγήσει (στοιχεία Αυγούστου) στην παραγωγή 17 και πλέον τρις ευρώ χρέους που σήμερα “κινείται” με αρνητικά επιτόκια. Η επιτροφή σε πολιτικές ποσοστικής χαλάρωσης απειλεί με “σκάσιμο” αυτής της φούσκας χρέους καθώς έχει ήδη ξεπεράσει τις αντοχές της διαδικασίας επέκτασης του κεφαλαίου, έχει ξεπεράσει το όριο της “financial friction”.
Στην Ευρώπη ο Μάριο Ντράγκι και ο Ολι Ρεν, ο φιλανδός κεντρικός τραπεζίτης και παλιός γνώριμος από το Α και Β μνημόνιο, έχουν ήδη προδιαθέσει τις αγορές για ένα νέο κύκλο ισχυρής ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά μια δυναμική “μειοψηφία” στο ΔΣ της ΕΚΤ επιμένει ότι το “πακέτο” πρέπει είτε να καθυστερήσει είτε να είναι περιορισμένο. Πίσω από τις ισχυρές αντιρρήσεις είναι τα ίδια επιχειρήματα όπως και στην Fed.
Στο μεταξύ οι “αγορές” έχουν στείλει σε πρωτοφανή ύψη τις εισροές κεφαλαίων στα “ασφαλή” κρατικά ομόλογα, οδηγώντας τις αποδόσεις τους ακόμα χαμηλότερα κάτω από το μηδέν (πάνω από 17 τρις. δολ), ενώ ταυτόχρονα η “έξοδος” από τα μετοχές βρίσκεται σε ισχυρά ανοδική τάση σε διεθνή κλίμακα για πρωτη φορά σε τόσο μεγάλη κλίμακα από το 2009.
Σιωπηρή αλλά σταθερή και η άνοδος των τιμών του χρυσού…
Οι ημέρες πλέον φαίνεται να μετρούν “ανάποδα” για το κρίσιμο πενθήμερο όπου οι κ.κ. Ντράγκι και Πάουελ θα κληθούν να αποφασίσουν για το πώς θα είναι η “επόμενη ημέρα”, σε οικονομία αλλά και… πολιτική.
Από αυτόν τον… “πλανήτη” περιμένει την ανάπτυξη και τις επενδύσεις στην ΔΕΘ ο Μητσοτακης!
Γιαν. Aγγ.
