του Άρη Μαραβά
Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ καυχιέται πως οι δασμοί τον έχουν τοποθετήσει «στο τιμόνι» της παγκόσμιας οικονομίας, δεν κάνει τίποτε άλλο από το να αναπαράγει ένα παλιό αφήγημα του αστικού εθνικισμού, μεταμφιεσμένο σε στρατηγική πολιτική. Πίσω όμως από το θέατρο ισχύος και τις εκτελεστικές εντολές που επιδεικνύονται μπροστά στις κάμερες, κρύβεται μια βίαιη ταξική πολιτική: μια πολιτική προστασίας των κερδών του αμερικανικού κεφαλαίου σε βάρος της εργατικής τάξης, εντός και εκτός συνόρων.
Ο δασμός ως εργαλείο ταξικής εξουσίας
Ο Τραμπ και οι υποστηρικτές του παρουσιάζουν τους δασμούς ως μοχλό πίεσης ενάντια σε ξένες δυνάμεις -ιδίως την Κίνα- και ως προστατευτικό δίχτυ για τη «ντόπια βιομηχανία». Όμως, ποιον πραγματικά προστατεύει αυτή η πολιτική; Δεν είναι οι εργάτες αυτοί που ωφελούνται από τις αυξήσεις τιμών στα εισαγόμενα αγαθά. Ούτε είναι αυτοί που κάθονται στο τραπέζι των διεθνών διαπραγματεύσεων. Οι δασμοί δεν είναι τίποτε άλλο από ένα όπλο που ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση των αμερικανικών πολυεθνικών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αναδιατάσσουν την παγκόσμια παραγωγή και να επιβάλλουν πιο ευνοϊκούς όρους για το κεφάλαιο σε στρατηγικές αγορές.
Και ο ίδιος ο Τραμπ δεν το κρύβει: «Θα κάνουν τα πάντα για εμάς», λέει. Μα ποιούς «εμάς»; Δεν είναι ο απολυμένος εργάτης στο Ντιτρόιτ, ούτε ο μετανάστης αγρότης στα θερμοκήπια της Καλιφόρνια. Είναι οι τεχνολογικοί κολοσσοί, οι ενεργειακές υπερδυνάμεις και οι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι που βλέπουν στους δασμούς ένα μοχλό επαναποικιοποίησης των αγορών και επαναδιαπραγμάτευσης των διεθνών σχέσεων από θέση ιμπεριαλιστικής υπεροχής.
TikTok, Κίνα και η φαντασίωση της οικονομικής κυριαρχίας
Η περίπτωση της TikTok αποτυπώνει ιδανικά αυτή τη λογική. Ο Τραμπ υπαινίσσεται ότι η Κίνα ίσως εγκρίνει την πώληση της πλατφόρμας, αν πρώτα επανεξεταστούν οι δασμοί. Εδώ, ο οικονομικός εκβιασμός παρουσιάζεται σαν θεμιτή πρακτική: «δώσε μας την επιχείρησή σου, και θα μειώσουμε το κόστος της τιμωρίας». Δεν πρόκειται για υπεράσπιση της αμερικανικής οικονομικής κυριαρχίας – πρόκειται για ξεκάθαρη απόδειξη του τρόπου με τον οποίο ο ιμπεριαλισμός μετατρέπει την παγκόσμια αγορά σε πεδίο μάχης για την αρπαγή αξίας και τεχνολογίας.
Ο καπιταλισμός στη φάση του ιμπεριαλισμού -όπως εύστοχα περιέγραψε ο Λένιν- δεν επιδιώκει ισορροπίες μεταξύ εθνών, αλλά την αδιάκοπη επέκταση του χρηματιστικού κεφαλαίου με όπλα τη βία, τον εκβιασμό και την πολιτική χειραγώγηση.
Και οι εργάτες; Πάλι στην υπηρεσία του κεφαλαίου
Το αφήγημα της «διαπραγματευτικής ισχύος» μέσω των δασμών είναι ένα ταξικό ψέμα. Ενώ οι εταιρείες απαιτούν επιδοτήσεις και ειδικά προνόμια, οι εργαζόμενοι πληρώνουν το τίμημα πρώτοι. Οι δασμοί ανεβάζουν τις τιμές, καταστρέφουν θέσεις εργασίας σε κλάδους εξαρτημένους από εισαγωγές και κλιμακώνουν γεωπολιτικές εντάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε καταστροφικούς εμπορικούς πολέμους.
Ο Τραμπ επιστρατεύει τον οικονομικό εθνικισμό για να αποπροσανατολίσει από τις πραγματικές αντιφάσεις του αμερικανικού καπιταλισμού: τους παγωμένους μισθούς, την αποβιομηχάνιση, την παρασιτική χρηματηριοποίηση και την κατάρρευση των δημόσιων υπηρεσιών. Αντί να τεθεί υπό αμφισβήτηση το ίδιο το σύστημα που παράγει αυτές τις ανισότητες, στους εργαζομένους προσφέρεται μια δόση άδειου εθνικισμού «για την πατρίδα» και η ψευδαίσθηση ότι η Αμερική «θα γίνει ξανά μεγάλη» μέσω οικονομικής καταπίεσης.
Μια διέξοδος ταξική, όχι κρατικοκεντρική
Απέναντι σε αυτή τη γελοία και επικίνδυνη φάρσα, η μόνη διέξοδος είναι μια εναλλακτική ταξική: μια πολιτική διεθνιστική, που να βασίζεται στην αλληλεγγύη των λαών και όχι στον ανταγωνισμό μεταξύ των αφεντικών. Η λύση δεν είναι να προστατεύσουμε τη «δική μας» αστική τάξη από τη «δική τους», αλλά να οικοδομήσουμε έναν κοινό αγώνα της διεθνούς εργατικής τάξης ενάντια στο σύστημα που διαιωνίζει την εκμετάλλευση σε κάθε ήπειρο.
Οι δασμοί του Τραμπ δεν είναι λάθος τακτικής – είναι οργανικό στοιχείο ενός αυταρχικού καπιταλιστικού σχεδίου επαναδιαμόρφωσης της παγκόσμιας τάξης προς όφελος ενός στενού πυρήνα του αμερικανικού κεφαλαίου. Το δίλημμά μας δεν είναι δασμοί ή ελεύθερο εμπόριο – και τα δύο είναι μορφές καπιταλιστικής κυριαρχίας. Η αποστολή μας είναι να χτίσουμε μια σοσιαλιστική εναλλακτική που θα βάλει στο κέντρο τις ανθρώπινες ανάγκες και όχι τα εταιρικά κέρδη.
