Ο ΡΑΚΟΦΣΚΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΕΣΕΝΙΝ
(άγνωστο κείμενο για πρώτη φορά στα ελληνικά)
Παίρνω το κάθε τι όπως είναι, τ’ αποδέχομαι,
Είμαι έτοιμος να μπω στους στρωμένους πια δρόμους,
Για τον Οκτώβρη και το Μάη θάδινα την ψυχή μου,
Μόνο τη λατρευτή μου λύρα δε θα χάριζα!
Σεργκέϊ Αλεξάντροβιτς Γιεσένιν, 11 Οκτωβρίου 1895 – 28 Δεκεμβρίου 1925
Το παρόν κείμενο, αδημοσίευτο στα ελληνικά, είναι ένα γράμμα-έκκληση του στενού συνεργάτη του Τρότσκι, του επαναστάτη Κριστιάν Ρακόφσκι, που απευθύνεται στον διοικητή της GPU, Φέλιξ Ντζερζίνσκι και ζητάει να μεριμνήσει ο τελευταίος για την υγεία του σπουδαίου ρώσου ποιητή Σεργκέι Γιεσένιν.
Έχει γραφτεί ακριβώς δύο μήνες πριν την αυτοκτονία του Γιεσένιν, στις 28 Δεκεμβρίου του 1925. Το άγνωστο αυτό γράμμα, απαντάει στις θεωρίες περί σκόπιμης εξόντωσης του Γιεσένιν από το Σοβιετικό κράτος που διατυπώνουν τα τελευταία χρόνια Ρώσοι εθνικιστές και αντικομμουνιστές. Μια εξόντωση στην οποία εμπλέκονται δήθεν, σύμφωνα με αυτούς και οι οπαδοί του Τρότσκι, καθώς κατηγορούν τον τροτσκιστή δημοσιογράφο Λεβ Σοσνόφσκι ως υποκινητή της καμπάνιας ενάντια στον Γιεσένιν ήδη από το 1923 που τον κατηγόρησε για αντισημιτισμό.
Αλλά αν ήταν έτσι ούτε ο Τρότσκι θα έγραφε επιδοκιμαστικά για το ταλέντο του Γιεσένιν στα πλαίσια της νεκρολογίας του που έχει δημοσιευθεί και αναπαραχθεί σχεδόν σε κάθε έκδοση του έργου του «Λογοτεχνία και Επανάσταση», αλλά και ούτε ο Ρακόφσκι με τον Βορόνσκι θα πάσχιζαν να σώσουν τον ποιητή.
Η αλήθεια είναι ότι ο Γιεσένιν είχε ήδη από το 1923 εμφανίσει ιδιαίτερο πρόβλημα αλκοολισμού που τον οδηγούσε σε βίαιες και επιθετικές συμπεριφορές και γι’ αυτό μπαινόβγαινε σε διάφορα σανατόρια έχοντας και τραβήγματα με την αστυνομία.
Την παραμονή της αυτοκτονίας του έγραψε το τελευταίο του ποίημα με το ίδιο του το αίμα, χαρακώνοντας τα χέρια του, καθώς δεν είχε μελάνι στην διάθεσή του, το περίφημο «Αντίο, φίλε μου, αντίο»…
Πηγή: [RGASPI. F. 76. Op. 3. D. 373. L. 1-2. Autograph] Βρίσκεται στο βιβλίο «Ρώσοι διανοούμενοι, ανάμεσα στους κόκκινους και τους λευκούς στα μετα-επαναστατικά χρόνια». Συλλογή ντοκουμέντων και υλικών. «Russian Panorama» 2008. Μεταφράστηκε από τα ρώσικα στα αγγλικά από τον Σ. Γκαβ. και από εκεί στα ελληνικά από τον Γ. Χλωρό που επιμελήθηκε και τις σημειώσεις.
Γράμμα του Κριστιάν Ρακόφσκι στον Φέλιξ Ντζερζίνσκι [1] σχετικά με την θεραπεία του Γιεσένιν
Από την πόλη του Σεμπέζ
25 Οκτωβρίου 1925
Αγαπητέ Φέλιξ Ευδοκίμοβιτς
Σου ζητάω να μας βοηθήσεις –τον Βορόνσκι [2] και εμένα– για να σώσουμε την ζωή του διάσημου ποιητή Γιεσένιν – αναμφίβολα του πιο ταλαντούχου ποιητή στην χώρα.
Βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο προσβολής από φυματίωση (που συνδυάζεται με επίμονο βήχα, υψηλό πυρετό τα βράδια κ.λπ.). Δεν θα σου είναι δύσκολο να βρεις πού θα μπορούσε να σταλεί. Είχε σταλθεί αρχικά στο σανατόριο του Ναντεζίνσκι κοντά στην Μόσχα, αλλά δυστυχώς εξαιτίας της εριστικής συμπεριφοράς του και του προβλήματος του με το ποτό δεν μπορεί να υποβληθεί σε οποιαδήποτε θεραπεία. Αποφασίσαμε πως ο μόνος τρόπος που μας απομένει για να θεραπευτεί είναι να πιεστεί – από εσένα προσωπικά.
Σε παρακαλώ κάλεσέ τον, ασχολήσου μαζί του και στείλε και έναν σύντροφο από την GPU, μαζί του στο σανατόριο, με σκοπό να τον αποτρέπει από το να πίνει. Θλιβόμαστε για τον άνθρωπο, σκεφτόμενοι το ταλέντο και τα νιάτα του.
Μπορεί να προσφέρει πολλά, όχι μόνο εξαιτίας του σπουδαίου ταλέντου του, αλλά επίσης επειδή είναι αγρότης, και γνωρίζει πολύ καλά τους αγρότες και το περιβάλλον τους.
Γνωρίζοντας ότι απουσιάζεις από την Μόσχα, αποφασίσαμε να σου γράψουμε, αλλά δεν στάθηκε δυνατόν να γίνει αυτό παρά μόνο αφού ξεκινήσαμε και είμαστε καθοδόν, από το Σεμπέζ.
Σου εύχομαι να είσαι καλά και σε χαιρετώ
Κ. Ρακόφσκι
Σημείωμα παραπομπής του Ντζερζίνσκι
Προς τον σύντροφο Τ. Γκέρσον [3]
Ίσως θα μπορούσες να ασχοληθείς με αυτό;
Φ[έλιξ] Ν[τζερζίνσκι]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Φέλιξ Ευδοκίμοβιτς Ντζερζίνσκι, ηγετικό στέλεχος του πολωνικού και του ρωσικού επαναστατικού κινήματος, που έδρασε αρχικά με την Ρόζα Λούξεμπουργκ και κατόπιν με τους Μπολσεβίκους, και που συνέδεσε το όνομα του με την ίδρυση και διεύθυνση της πρώτης μυστικής υπηρεσίας των Σοβιέτ, της ΤΣΕΚΑ και για αυτό και απέκτησε το παρατσούκλι «Ο σιδερένιος Φέλιξ». (11 Σεπτεμβρίου 1877, Ιβιανέτς, Τσαρική Ρωσία – 20 Ιουλίου 1926, Μόσχα ΕΣΣΔ )
Γεννήθηκε από Πολωνική οικογένεια ξεπεσμένων ευγενών.
Σε ηλικία 18 ετών έγινε μέλος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στην Λιθουανία όπου ζούσε και φοιτούσε στο ίδιο σχολείο με τον Γιόζεφ Πιλσούδσκι, τον μετέπειτα δικτάτορα της Πολωνίας.
Οπαδός και συνεργάτης της Ρόζας Λούξεμπουργκ στο εθνικό ζήτημα, από το 1897, αρχικά θα συγκρουστεί με τις απόψεις του Λένιν για αυτό, όντας στέλεχος του Πολωνικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Μεταξύ 1898 και 1904 μπαινοβγαίνει σε φυλακές και εξορίες όντας δραστήριος επαναστάτης.
Μεταξύ 1908 και 1910 θα βρεθεί ξανά στην εξορία από όπου θα δραπετεύσει και θα περάσει τα επόμενα δύο χρόνια κρυβόμενος από την Οχράνα, μέχρι την αποκάλυψη και σύλληψή του ξανά το 1912. Είναι τότε που θα αναπτύξει ιδιαίτερες ικανότητες απόκρυψης στην παρανομία, πράγμα που αργότερα θα αναγνωριστεί και γι’ αυτό θα τοποθετηθεί στη διοίκηση της μυστικής υπηρεσίας των Σοβιέτ.
Τα επόμενα 4,5 χρόνια θα φυλακιστεί σε ιδιαίτερα σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες με συχνούς ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια, μέχρι την Φεβρουριανή επανάσταση του 1917 που θα τον απελευθερώσει.
Τότε είναι που θα ταχθεί πλέον στο πλευρό του Λένιν και των Μπολσεβίκων στους οποίους θα μπει τον Ιούλιο του 1917 που τον υποδέχτηκαν ως «ήρωα της επανάστασης». Σε αντίθεση με την κατοπινή σταλινική μυθολογία που του αποδίδει το στάτους του «παλιού μπολσεβίκου και φίλου του Λένιν», ο Ντζερζίνσκι, όχι μόνο μπήκε σχετικά αργά στο κόμμα, αλλά σε κορυφαία ζητήματα βρέθηκε σε κόντρα με τον Λένιν, όπως στην αντίθεσή του στη συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ, στο θέμα των συνδικάτων, στην αντίθεσή του στην εθνική πολιτική των Σοβιέτ συνεχίζοντας να υποστηρίζει έναν αφηρημένο «Λουξεμπουργκισμό» και για αυτό ο Λένιν τον κατηγόρησε για απολογητή του μεγαλο-Ρώσικου εθνικισμού, κ.λπ.
Ωστόσο ξεχώρισε για την αποφασιστικότητά του στη δημιουργία της μυστικής αστυνομίας των Σοβιέτ που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προστασία της επανάστασης την εποχή του εμφυλίου, χωρίς φυσικά να λείψουν και άστοχες ενέργειες και υπερβολές όπως σε κάθε επανάσταση.
Στην αντιπαράθεση μεταξύ Στάλιν και Τρότσκι, υποστήριξε τον πρώτο. Ωστόσο, ως έντιμος επαναστάτης πάντα ήταν σε διάλογο με τους οπαδούς του Τρότσκι όπως φαίνεται και από το παρόν σημείωμα που του στέλνει ο Ρακόφσκι και που το προωθεί θετικά στον υφιστάμενό του.
Πέθανε από καρδιακό επεισόδιο το 1926.
[2] Αλεξάντρ Κονσταντίνοβιτς Βορόνσκι, επιφανής Μπολσεβίκος της «Παλαιάς Φρουράς», ηγετικό στέλεχος της Ρωσικής Αριστερής Αντιπολίτευσης υπό τον Τρότσκι και πολυγραφότατος λογοτέχνης, διανοούμενος και συγγραφέας (γεν. 8 Σεπτεμβρίου 1884, Χοροσάβκα-Ταμπώφ, Τσαρική Ρωσία – πεθ. 13 Αυγούστου 1937, Μόσχα ΕΣΣΔ ).
Από φτωχή αγροτική οικογένεια, συνδέθηκε με τους Μπολσεβίκους από το 1904 συμμετέχοντας στο επαναστατικό κίνημα από το 1905. Μέλος της ΚΕ από το 1912 θα συλληφθεί, θα φυλακιστεί και θα εξορισθεί αρκετές φορές μέχρι την γενική αμνηστία του 1914.
Η επανάσταση του 1917 τον βρίσκει επικεφαλής του Σοβιέτ της Οδησσού. Από εκεί θα βρεθεί επικεφαλής σε διάφορα πόστα των Σοβιέτ και του κόμματος, θα γράψει δεκάδες άρθρα και θα εκφωνήσει πάρα πολλούς λόγους καθώς διαθέτει ένα ιδιαίτερο χάρισμα τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο, ενώ το 1919 συμμετέχει στον επαναστατικό πόλεμο του Κόκκινου Στρατού στο επιτελείο του Μ. Φρούνζε.
Τον Οκτώβριο του 1923 θα είναι μέσα στον πρώτο πυρήνα ηγετών του κόμματος που θα στηρίξουν τον Τρότσκι με το περίφημο «Γράμμα των 46». Μεταξύ 1923 και 1927 συμμετέχει παράλληλα σε διάφορα συνέδρια και συζητήσεις για τον ρόλο της τέχνης, των καλλιτεχνών και διανοούμενων στην επανάσταση αλλά και στις δραστηριότητες της Ρωσικής Αριστερής Αντιπολίτευσης. Είναι από εκείνη την περίοδο που γίνεται και η προσπάθεια από κοινού με τον Ρακόφσκι για να σωθεί ο Γιεσένιν.
Το 1927 καθαιρείται από όλα τα κομματικά και εκδοτικά του πόστα, το 1928 διαγράφεται από το κόμμα με εντολές της σταλινικής διοίκησης, ενώ το 1929 θα εξοριστεί αλλά μετά από μερικούς μήνες θα αποκηρύξει την αντιπολίτευση και θα συνθηκολογήσει με τους σταλινικούς που του επιτρέπουν να γυρίσει στην Μόσχα.
Θα συλληφθεί ξανά από την NKVD στις 13 Αυγούστου του 1937 και θα τουφεκιστεί με συνοπτικές διαδικασίες, ακραίες ακόμη και για την σταλινική συμμορία.
Το 1957, επί Χρουτσώφ, αποκαταστάθηκε το όνομα του, και απαλείφθησαν οι κατηγορίες εναντίον του, αλλά τα βιβλία και τα κείμενα του παρέμεινα απαγορευμένα μέχρι το 1991 και την διάλυση της ΕΣΣΔ.
[3] Λεονάρντοβιτς Γκέρσον Μπέντζαμιν, στέλεχος της ΤΣΕΚΑ, της GPU και της NKVD (γεν. 1891, Τουκούμ, Τσαρική Ρωσία – πεθ. 26 Ιανουαρίου 1940, Μόσχα ΕΣΣΔ ).
Μέλος του κόμματος των Μπολσεβίκων από το 1917. Από το 1918 τοποθετήθηκε σε διάφορα πόστα των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών όπως στην PBC-Τσεκά που μετεξελίχθηκε σε OGPU και τέλος σε NKVD μέχρι και το 1938. Στη διάρκεια αυτών των ετών, έκανε πολλές προσπάθειες να διασώσει και να εκδώσει κείμενα και γραπτά του Ντζερζίνσκι μαζί με στοιχεία της βιογραφίας του, συμμετέχοντας στην σχετική επιτροπή μνήμης που είχε επιφορτιστεί με αυτό το καθήκον.
Συννελήφθη στις 3 Μαρτίου του 1938, με εντολή Γιεζόφ, κατηγορούμενος για «αντεπαναστατικές τρομοκρατικές ενέργειες». Τουφεκίστηκε στις 26 Ιανουαρίου του 1940 με εντολές Μπέρια που είχε στο μεταξύ αντικαταστήσει τον Γιεζόφ. Αποκαταστάθηκε το 1955 κατά την διάρκεια των Χρουστσωφικών ενεργειών μερικής αποσταλινοποίησης.
