του Γιάννη Αγγέλη
Αυτή την εβδομάδα, την Πέμπτη 15/12 η ΕΚΤ και μία μέρα πριν από αυτή, η αμερικανική κεντρική τράπεζα Fed θα ανακοινώσει την περαιτέρω «σύσφιξη» της νομισματικής πολιτικής με νέα αύξηση επιτοκίων και ακόμα μεγαλύτερη συρρίκνωση της διαθέσιμης ρευστότητας. Ήδη, μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα (ΕΚΤ) θα έχει αποσύρει περί τα 744 δις ευρώ (μέσα στον Δεκέμβριο) από τα επιδοτούμενα δάνεια του προγράμματος TLTROs στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Η κίνηση αυτή έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τέλειας καταιγίδας στην πίστωση.
Όλα αυτά, όπως λένε στην ΕΚΤ, όπου προῒσταται η κυρία Λαγκάρντ, τα κάνουν για να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό που έχει χτυπήσει «κόκκινο».
Σαν προειδοποίηση μάλιστα εξακοντίζουν δεξιά κι αριστερά προειδοποιήσεις στις κυβερνήσεις –και αυτές με ευχαρίστηση τις αποδέχονται σαν θέσφατα– ότι δεν πρέπει να γίνουν αυξήσεις μισθών στο ύψος του πληθωρισμού γιατί αυτό θα τροφοδοτήσει την σπείρα μισθών-τιμών και έτσι «χάνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι».
Ισχύει αυτό; Είναι δηλαδή οι αυξήσεις μισθών υπεύθυνες για την αύξηση των τιμών; Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat αποδεικνύουν το αντίθετο: οι μισθοί όπου έχουν δοθεί αυξήσεις είναι δραματικά κάτω από τον πληθωρισμό, αλλά οι τιμές (και τα κέρδη των επιχειρήσεων) αυξάνονται με πολλαπλάσιους ρυθμούς ιδιαίτερα στα ενεργειακά προϊόντα και στα παράγωγά τους με αποτέλεσμα μια σπείρα ανατιμήσεων που καταλήγει και στα τρόφιμα…

Το θέμα όμως αυτού του ισχυρισμού περί της «σπείρας» μισθών-τιμών είναι παλιό… παραμύθι και το έχουν ξεκαθαρίσει πολλά χρόνια πριν ο Κάρολος Μάρξ αλλά παραδόξως πρόσφατα και το ΔΝΤ!
Το εντυπωσιακό και ενδιαφέρον είναι ότι με 157 χρόνια διαφορά καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα όσον αφορά στην αλήθεια για την περιβόητη σπείρα «μισθών – τιμών», μια σπείρα που οι κεντρικοί τραπεζίτες εμφανίζουν τελευταία σαν τον μεγάλο κίνδυνο για την ακόμα μεγαλύτερη έκρηξη του πληθωρισμού στις μέρες μας.
Ιδού λοιπόν η ιστορία της… συμφωνίας του Μαρξ με το ΔΝΤ.
Το 1865, στη Διεθνή Ένωση Εργαζόμενων, ο Μαρξ συζητούσε με το μέλος του Συμβουλίου της IWMA τον Τόμας Γουέστον, συνδικαλιστή ηγέτη των ξυλουργών για το θέμα μισθών και πληθωρισμού.
Ο Γουέστον υποστήριζε πως το αίτημα για αυξήσεις είναι στην ουσία ένας φαύλος κύκλος, γιατί αν αυξάνονταν οι μισθοί οι εργοδότες θα ανέβαζαν τις τιμές για να διατηρήσουν τα κέρδη τους. Και έτσι ο πληθωρισμός θα απορροφούσε την όποια αύξηση είχαν κερδίσει. Και οι πραγματικοί μισθοί δηλαδή ο ονομαστικός μείον τον πληθωρισμό, θα γύριζε πάλι πίσω στα προηγούμενα επίπεδα αν δεν γινόταν και χαμηλότερος…

Ο Μαρξ μέσα από ένα κείμενό του που μέχρι σήμερα είναι γνωστό με τον τίτλο «Μισθός, Τιμή, Κέρδος» απάντησε στον Γουέστον αναλυτικά απορρίπτοντας το επιχείρημά του, με τα ακόλουθα επιχειρήματα, υποστηρίζοντας κατ’ αρχήν ότι «οι αυξήσεις των μισθών συμβαίνουν γενικά στην πορεία και την εξέλιξη των προηγούμενων αυξήσεων των τιμών». Δηλαδή ότι οι αυξήσεις αυτές των μισθών είναι απλώς μια απάντηση κάλυψης της υστέρησης που έχει ήδη δημιουργηθεί και όχι λόγω «υπερβολικών» και μη ρεαλιστικών απαιτήσεων για υψηλότερους μισθούς από τους εργαζόμενους. Με άλλα λόγια οι αυξήσεις έρχονται να αποκαταστήσουν τις διαφορές στην αγοραστική δύναμη των μισθών αφού έχουν ήδη προηγηθεί οι αυξήσεις των τιμών.
Το βασικό του όμως επιχείρημα αφορούσε τις «πηγές» του πληθωρισμού που συνδέονται άμεσα με την λειτουργία του συστήματος της παραγωγής και εμπορίας των αγαθών (και για το οποίο η ΝΠ έχει δημοσιεύσει από την άνοιξη του 2021 σημαντικό αριθμό άρθρων).
Οι πηγές αύξησης του πληθωρισμού κατά τον Μάρξ βρίσκονται σε πολλά σημεία αυτής της διαδικασίας, αλλά τα βασικά αίτια πρέπει να αναζητηθούν στο ότι «το ποσό της παραγωγής (σ.σ. δηλαδή στους ρυθμούς ανάπτυξης), τις παραγωγικές δυνάμεις της εργασίας (σ.σ. δηλαδή στην αύξηση παραγωγικότητας), «την αξία του χρήματος (σ.σ. δηλαδή στην αύξηση της προσφοράς χρήματος ή αλλιώς νομισματικό πληθωρισμό), «τις διακυμάνσεις των τιμών της αγοράς (σ.σ. εξ αιτίας της ανισορροπίας προσφοράς – ζήτησης) και βέβαια στις διάφορες φάσεις του βιομηχανικού κύκλου” (σ.σ. δηλαδή τις ανόδους και καθόδους της βιομηχανικής παραγωγής).
Διευκρινίζει δε επιπλέον ότι «Μια γενική αύξηση του ποσοστού των μισθών θα οδηγήσει σε πτώση του γενικού ποσοστού κέρδους, αλλά δεν θα επηρεάσει τις τιμές των εμπορευμάτων». Με άλλα λόγια, δεν είναι οι αυξήσεις μισθών σε αποκατάσταση της απώλειας της αγοραστικής τους δύναμης που προκαλούν την αύξηση των τιμών, αλλά η αύξηση των τιμών αφορά στην τάση αποκατάστασης ή υπέρβασης της κερδοφορίας. Κάτι που ήδη δηλαδή καταγράφεται στα στοιχεία της Eurostat!
Ήτοι, δεν είναι η σπείρα μισθών – τιμών που τροφοδοτεί τον πληθωρισμό αλλά η τάση διατήρησης ή αύξησης του ποσοστού των κερδών. Το ότι σε υπεράσπιση του επιχειρήματος αυτού θα ερχόταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν είναι κάτι που το περιμένει κανείς…
Κι όμως το ΔΝΤ δημοσιοποίησε μελέτη του (βρίσκεται στην ιστοσελίδα του) με μια ανάλυση δεδομένων τα οποία σε χρονικές σειρές είναι τα μεγαλύτερα που ερευνήθηκαν ποτέ όσον αφορά την συσχέτιση μισθών και τιμών για να αποκαλύψει πολλά περισσότερα από όσα είχε προειδοποιήσει ο Μάρξ και να καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα με αυτόν, από την πλευρά των δεδομένων και όχι απλά της ανάλυσης.

Το ΔΝΤ… επιβεβαιώνει τον Μάρξ
Το ΔΝΤ όπως σημειώνεται στη μελέτη του «αντιμετωπίζει αυτά τα ερωτήματα δημιουργώντας έναν εμπειρικό ορισμό της σπείρας μισθών-τιμών και εφαρμόζοντάς τον σε μια δι-οικονομική βάση δεδομένων προηγούμενων επεισοδίων μεταξύ προηγμένων οικονομιών που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1960». Δηλαδή αφορά σε σειρές δεδομένων που ξεπερνούν τα 60 χρόνια και συμπεριλαμβάνουν την δεκαετία του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού μετά το 1970.
Ιδού οι διαπιστώσεις των αναλυτών του ΔΝΤ : «Οι σπείρες μισθών-τιμών, που ορίζονται τουλάχιστον ως μια διαρκής επιτάχυνση των τιμών και των μισθών, είναι δύσκολο να βρεθούν στα πρόσφατα ιστορικά αρχεία. Από τα 79 επεισόδια που ταυτίστηκαν με την επιτάχυνση των τιμών και των μισθών που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1960, μόνο μια μειοψηφία από αυτά είδε περαιτέρω επιτάχυνση μετά από οκτώ τρίμηνα…».
Επιπλέον, «η διαρκής επιτάχυνση των μισθών-τιμών είναι ακόμη πιο δύσκολο να βρεθεί όταν εξετάζουμε επεισόδια παρόμοια με τα σημερινά, όπου οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί σημαντικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ονομαστικοί μισθοί έτειναν να καλύψουν την υστέρηση από τον πληθωρισμό για να ανακτήσουν εν μέρει τις απώλειες των πραγματικών μισθών και οι ρυθμοί ανάπτυξης έτειναν να σταθεροποιούνται σε υψηλότερο επίπεδο από ό,τι πριν από την αρχική επιτάχυνση. Οι ρυθμοί αύξησης των μισθών ήταν τελικά συμβατοί με τον πληθωρισμό και τη στενότητα στην αγορά εργασίας που παρατηρήθηκε. Αυτός ο μηχανισμός δεν φάνηκε να οδηγεί σε επίμονη δυναμική επιτάχυνσης που μπορεί να χαρακτηριστεί ως σπιράλ μισθών-τιμών».
Ακόμα περισσότερο, σημειώνει η μελέτη του ΔΝΤ, «Όταν επικεντρωνόταν σε επεισόδια που μιμούνταν το πρόσφατο μοτίβο μείωσης των πραγματικών μισθών και σύσφιξης των αγορών εργασίας, έτειναν να ακολουθούν η μείωση του πληθωρισμού και οι αυξήσεις των ονομαστικών μισθών – επιτρέποντας έτσι στους πραγματικούς μισθούς να καλύψουν την υστέρηση…».
Και για να μη αφήσει καμία παρεξήγηση να πλανάται στον αέρα, η μελέτη του ΔΝΤ ξεκαθαρίζει : «Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η επιτάχυνση των ονομαστικών μισθών δεν πρέπει απαραίτητα να θεωρείται ως ένδειξη ότι επικρατεί μια σπείρα μισθών-τιμών».
Το συμπέρασμα είναι σαφές, όταν δημιουργούνται πληθωριστικές πιέσεις της τάξης που αφορά σε καταστάσεις όπως η τρέχουσα συγκυρία, οι αυξήσεις μισθών τείνουν να καλύψουν τις αυξήσεις στις τιμές, αλλά ακόμα και έτσι οι αυξήσεις των μισθών δεν προκαλούν την δημιουργία σπείρας μισθών-τιμών. Όπως είχε εξηγήσει εδώ και πολλά – πολλά χρόνια ο Καρλ Μάρξ και σήμερα διαπιστώνει το ΔΝΤ.
Η ΝΠ επιμένει στο ζήτημα αυτό ιδιαίτερα τώρα, καθώς αυτή την εβδομάδα τόσο η EKT όσο και η Fed πρόκειται να δρομολογήσουν το νέο τους «ιδεολόγημα» που αφορά στο ότι η αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής, μπορεί –όπως παραδέχονται δημόσια– να προκαλέσει «πόνο», δηλαδή ύφεση και μαζική ανεργία σε συνθήκες ζοφερής ακρίβειας, αλλά… θα αναχαιτίσει τον πληθωρισμό.
Αυτή την φορά δεν είναι το ΔΝΤ αλλά η περιβόητη BIS η οποία σε πρόσφατη μελέτη της διαψεύδει την ΕΚΤ έχοντας επισημάνει ότι η αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής είναι αναγκαία (για να αντιμετωπίσει τον νομισματικό πληθωρισμό και το χρέος) αλλά δεν μπορεί να περιορίσει άμεσα τον πληθωρισμό τσακίζοντας την ζήτηση (με την φτώχεια), καθώς ο πληθωρισμός αυτός έχει εντελώς άλλη αιτία.
Αυτή που περιέγραψε τόσο καθαρά ο Μάρξ πριν από157 χρόνια στον κ. Γουέστον.