Γιόσεφ Άμπραμσον*
O MAPΞ ΓIA TIΣ EΠIΣTHMEΣ KAI TON KOMMOYNIΣMO
Η πραγματοποίηση της πρόβλεψης του Μαρξ στο πεδίο της επιστήμης σε έναν αναπτυγμένο πολιτισμό σημαίνει την προσέγγιση μιας επαναστατικής λύσης στη βασική αντίφαση εργασίας – κεφαλαίου
Στα προπαρασκευαστικά Xειρόγραφα του Κεφαλαίου, βρίσκεται η ακόλουθη παράγραφος.
«Η φύση δεν κατασκευάζει αυτοκίνητα, μηχανές, σιδηρόδρομους, ηλεκτρικά τηλέγραφα… κ.λπ. Όλα αυτά είναι προϊόντα της ανθρώπινης εργασίας, φυσικό υλικό μετασχηματισμένο σε όργανο της ανθρώπινης θέλησης που κυριαρχεί στη φύση ή της ανθρώπινης δραστηριότητας στη φύση. Όλα αυτά είναι όργανα του ανθρώπινου εγκεφάλου δημιουργούμενα από το ανθρώπινο χέρι, η υλοποιημένη δύναμη της γνώσης. Η ανάπτυξη του παγίου κεφαλαίου αποτελεί δείκτη του βαθμού στον οποίο η γενικά κοινή γνώση [Wissen, γνώση] έχει γίνει άμεση παραγωγική δύναμη, και ως εκ τούτου ο δείκτης του βαθμού στον οποίο οι συνθήκες της ίδιας της διαδικασίας της κοινωνικής ζωής υποτάσσονται στον έλεγχο της καθολικής νοημοσύνης και μετατρέπονται σύμφωνα με αυτήν· σε ποιο βαθμό οι κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις δημιουργούνται όχι μόνο με τη μορφή της γνώσης, αλλά και ως άμεσα όργανα της κοινωνικής πρακτικής, της πραγματικής ζωής».
Προτού η πρόβλεψη του Μαρξ γίνει πραγματικότητα, στο πρώτο τέταρτο του εικοστού αιώνα, υπήρξαν δύο μεγάλες φυσικές επαναστάσεις (όχι μόνο η μεγάλη Ρωσική σοσιαλιστική), η σχετικότητα και η κβαντομηχανική. Στα μέσα του αιώνα, η μοριακή βιολογία ανακάλυψε το γονίδιο, φορέα των κληρονομικών χαρακτηριστικών. Τα ίδια χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του ’40 και του ’50, δημιουργήθηκε η κυβερνητική, η επιστήμη των γενικών νόμων που διέπουν τις διαδικασίες ελέγχου και μετάδοσης πληροφοριών σε μηχανές, ζώντες οργανισμούς και στην κοινωνία. Από τότε, έχοντας απορροφήσει τα μεγαλοπρεπή αποτελέσματα των προαναφερθεισών επαναστατικών ανακατατάξεων στη γνώση της φύσης, η προωθημένη επιστήμη άρχισε να συμμαχεί στενά με τις τεχνολογίες, αναπτύσσοντας από τις πρώτες δεκαετίες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα μια επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση. Ο κόσμος βλέπει με ποια ταχύτητα και με ποια αυξανόμενη επιτάχυνση, ιδίως από τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα, εισβάλλουν στις τεχνολογίες τα επιτεύγματα των φυσικών επιστημών, πρώτα απ’ όλα, στον τομέα της πληροφορικής. Κυριολεκτικά, «από τον τροχό», τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας γίνονται τεχνολογικές λύσεις και η μάζα των μισθωτών εργατών απελευθερώνεται από την παραγωγή. Αντικαθίστανται από ρομπότ και αυτοματοποιημένα συστήματα νέας και νεότερης γενιάς.
Και μαζί μ’ αυτό, η κύρια αντίφαση του καπιταλισμού επιδεινώνεται. Οι τεχνολογίες, με βάση τις τελευταίες επιστημονικές ανακαλύψεις και τις συνακόλουθες εφευρέσεις, αυξάνουν δραστικά την παραγωγικότητα της εργασίας. Το επίπεδο παραγωγής υλικών αγαθών αυξανόμενο γρήγορα γίνεται αντίστοιχο με τον όγκο των υλικών αναγκών των μισθωτών εργατών και του συνόλου του πληθυσμού. Τα πράγματα γίνονται όλο και δυσκολότερο να πωληθούν. Επιπλέον, η παραγωγή τους κάθε χρόνο απαιτεί έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων. Και το πρόβλημα της κερδοσκοπίας γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους καπιταλιστές. Αυτή είναι από τη μία πλευρά.
Και από την άλλη πλευρά, από την πλευρά της αντιπολίτευσής του, στο προλεταριάτο, ιδιαίτερα στο προλεταριάτο της επιστημονικής και τεχνολογικής σφαίρας, το οποίο βρίσκεται σε ενότητα και ταυτόχρονα σε πάλη ενάντια στο κεφάλαιο, υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για δημιουργική εργασία, ανάγκη για απόκτηση νέων γνώσεων. Αυτό απαιτεί ελεύθερο χρόνο από τη συνήθη εργασία. Υπάρχει ένα νέο επίπεδο επιδείνωσης της αντίφασης μεταξύ του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και του ιδιωτικού-ιδιοκτησιακού χαρακτήρα της ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων αυτής. Το κεφάλαιο καθίσταται όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσει την εκμεταλλευόμενη πλειοψηφία στο καθεστώς της καταναλωτικής κοινωνίας. Αντικαθίσταται από μια κοινωνία δημιουργών. Ο άνθρωπος της ρουτινιάρικης εργασίας αντικαθίσταται από τον άνθρωπο της δημιουργικής εργασίας – ένας δημιουργικός εργάτης που δημιουργεί νέες, πιο προηγμένες και φιλικές στη φύση τεχνολογίες, ο άνθρωπος-δημιουργός, όπως συμπέρανε ο Alexander Buzgalin, στη διάσημη μπροσούρα του «Το μέλλον του Κομμουνισμού» το 1996 (!).
Το Σεπτέμβριο του 1917, ο Λένιν συμπέρανε: «ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός είναι η πλήρης υλική προετοιμασία για το σοσιαλισμό, είναι το κατώφλι του, είναι το σκαλοπάτι της ιστορικής σκάλας, ανάμεσα σε αυτό (το σκαλοπάτι) και στο σκαλοπάτι που ονομάζεται σοσιαλισμός, δεν υπάρχουν ενδιάμεσα σκαλοπάτια.». Aπό τότε, στη διάρκεια των 100 χρόνων, ο παγκόσμιος καπιταλισμός αντιμετώπισε μια εντελώς ασυνήθιστη κατάσταση για την διατήρηση της εξουσίας του. Οι παραγωγικές δυνάμεις απαιτούν καλά εκπαιδευμένους δημιουργούς. Και αυτοί χρειάζονται ελεύθερο χρόνο για δημιουργικότητα. Η δημιουργική εργασία, ο ελεύθερος χρόνος γίνεται η κύρια ανάγκη. Και πώς να πωλήσεις τον ελεύθερο χρόνο; Δεν είναι μια κατασκευή, δεν είναι ένα νέο μηχάνημα, δεν είναι νέα πανάκριβα σπορτέξ, δεν είναι ένα νέο πανάκριβο crossover αυτοκίνητο. Το σκαλοπάτι, για το οποίο έγραψε ο Λένιν, γίνεται ακόμα στενότερο. Αλλά για να το ξεπεράσουμε πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την κατηγορηματική αναγκαιότητα να το ξεπεράσουμε. Παρά τις κρίσεις, τα κύματα των οποίων έπληξαν ολοένα και περισσότερο την παγκόσμια οικονομία, ο παγκόσμιος καπιταλισμός δε θα εγκαταλείψει από μόνος του το προσκήνιο της ιστορία. Πόσο υπέροχα το διακήρυξε ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι: «Δε μπορεί να παρακαμφθεί, δε μπορεί να αποφευχθεί, η μόνη διέξοδος είναι να ανατιναχθεί!»
Και ακριβώς όπως το βιομηχανικό προλεταριάτο υπήρξε, ως το πιο προηγμένο στρώμα του προλεταριάτου, το στήριγμα των Μπολσεβίκων στη «Μεγάλη Εργατική και Αγροτική Επανάσταση του 1917», τόσο οργανωμένο που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τους εντατικής γνώσης επιστημονικούς κλάδους της οικονομίας, το προλεταριάτο της εποχής μας θα είναι η εμπροσθοφυλακή της επερχόμενης επανάστασης, σχεδιασμένο για να αφαιρέσει την αλλοτρίωση του ανθρώπου από τα αποτελέσματα της εργασίας του. Αλλά για να γίνει μια τέτοια πρωτοπορία, ακόμη και αυτό το άκρως μορφωμένο στρώμα του σύγχρονου προλεταριάτου πρέπει να εμποτιστεί από τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για απελευθέρωση από την κυριαρχία του κεφαλαίου. Και τα πρώτα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι μια ευρεία και πειστική προπαγάνδα αυτής της αλήθειας. Η ιδιαίτερη φύση της Ρωσίας απαιτεί εν προκειμένω την απελευθέρωση από το εγκατεστημένο καθεστώς των βοναπαρτιστών και την πραγματική παροχή ελευθερίας λόγου σε κρατικά ραδιοτηλεοπτικά κανάλια.
Μερικές φορές οι άνθρωποι ρωτούν: ποιες αντιφάσεις θα γίνουν οι πηγές ανάπτυξης μιας αταξικής κοινωνίας; Θα υπάρξουν πολλές, μη ανταγωνιστικές αντιφάσεις. Οι κυριότερες από αυτές θα είναι οι νέες, εναλλακτικές τεχνολογίες και οι απαιτήσεις διατήρησης και βελτίωσης του ανθρωπίνου ενδιαιτήματος και της χερσαίας χλωρίδας και πανίδας. Αλλά θα υπάρξουν πολλές άλλες αντιφάσεις. Για παράδειγμα: μεταξύ των απειλών των πλανητικών στοιχείων και των δυνατοτήτων πρόληψής τους και ελαχιστοποίησης της βλάβης που επιφέρουν, μεταξύ του επιπέδου γνώσης που επιτεύχθηκε και των μη ακόμη γνωστών φαινομένων και κανονικοτήτων που πρέπει να ανακαλυφθούν, μεταξύ των δημιουργικών καθηκόντων που ένα άτομο καθορίζει για τον ίδιο και της περιορισμένης ανθρώπινης ζωής, μεταξύ της οικογενειακής και κοινωνικής ανατροφή των παιδιών, μεταξύ των διαφορετικών τάσεων στη λογοτεχνία και την τέχνη.
Ορισμένα συνημμένα
Σκεφτήκατε το 1998 ότι μέσα σε 3 χρόνια δεν θα θέλετε να εκτυπώνετε φωτογραφίες σε χαρτί;
Η «κατανόηση» του κόσμου των υπολογιστών αυξάνεται εκθετικά. Ο υπολογιστής έχει ήδη κερδίσει στο παιχνίδι Γκο τον καλύτερο παίκτη στον κόσμο, 10 χρόνια νωρίτερα απ’ όσο φανταζόμασταν (το Γκο είναι πολύ πιο δύσκολο από το σκάκι).
Το λογισμικό Facebook μπορεί ήδη να αναγνωρίσει πρόσωπα ανάμεσα σε πολλά άτομα. Κάποιος μπορεί με βεβαιότητα να υποθέσει ότι μέχρι το 2030, η «διάνοια» των υπολογιστών θα ξεπεράσει τον άνθρωπο.
Περί το 2020, η σημερινή αυτοκινητοβιομηχανία θα αρχίσει να εξαφανίζεται, δε θα χρειάζεστε πλέον ένα προσωπικό αυτοκίνητο. Θα καλείτε το αυτοκίνητο στο τηλέφωνο, θα φτάνει σε ‘σας και θα σας οδηγεί στον προορισμό σας.
Ένα αβάσταχτο μέλλον περιμένει τις ασφαλιστικές εταιρείες. Χωρίς τροχαία ατυχήματα, η ασφάλιση θα κοστίσει 100 φορές φθηνότερα. Η ασφάλιση αυτοκινήτων θα εξαφανιστεί πρακτικά.
Η χρήση ηλιακής ενέργειας αυξάνεται εκθετικά τα τελευταία 30 χρόνια, αλλά τώρα βλέπουμε το αποτέλεσμα μόνο. Πέρυσι, κατασκευάστηκαν περισσότεροι ηλιακοί σταθμοί σε όλο τον κόσμο από σταθμούς καύσιμων υλικών.
Το κόστος της ηλιακής ενέργειας θα πέσει τόσο πολύ ώστε όλες οι εταιρείες άνθρακα να κλείσουν μέχρι το 2025.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες θα δημιουργήσουν μια συσκευή Tricorder, συνδυασμένη με το τηλέφωνο. Θα είναι:> Σάρωση του αμφιβληστροειδούς του ματιού σας·> – ανάλυση της σύνθεσης του αίματος, κοπράνων και ούρων> – και ανάλυση του αέρα που εκπνέετε.> Ως αποτέλεσμα, θα σχηματιστούν 54 βιολογικοί δείκτες, προσδιορίζοντας σχεδόν οποιαδήποτε γνωστή ασθένεια. Η συσκευή θα είναι τόσο φθηνή που θα επιτρέψει σε λίγα χρόνια καθένας σ’ αυτόν τον πλανήτη να έχει πρόσβαση σε παγκόσμιας κλάσης ιατρική σχεδόν για το τίποτα.
Η τιμή του πιο φθηνού τρισδιάστατου εκτυπωτή μειώθηκε από 18.000 σε 400 δολάρια σε 10 χρόνια. Ταυτόχρονα, η τρισδιάστατη εκτύπωση έγινε 100 φορές ταχύτερη. Όλες οι κύριες εταιρείες υποδημάτων ξεκίνησαν την τρισδιάστατη εκτύπωση υποδημάτων. Ανταλλακτικά αεροσκαφών έχουν ήδη εκτυπωθεί 3D στα απομακρυσμένα αεροδρόμια. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός χρησιμοποιεί ήδη έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή· εξαλείφει την ανάγκη παροχής από τη Γη των απαραίτητων πολλαπλών μερών.
Το 70-80% των σημερινών θέσεων εργασίας θα εξαφανιστούν τα επόμενα 20 χρόνια. Θα υπάρξουν πολλές νέες, αλλά δεν είναι σαφές εάν θα δημιουργηθούν αρκετές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Σύντομα θα υπάρξει ένα γεωργικό ρομπότ αξίας 100 $. Οι αγρότες των χωρών του τρίτου κόσμου θα γίνουν απλώς ηγήτορες, αντί να δουλεύουν σκληρά στα χωράφια. Η αεροπονική θα απαιτεί πολύ λιγότερο νερό.
Το Μέσο Προσδόκιμο Ζωής (SPL) αυξάνεται κάθε χρόνο 3 μήνες. Πριν από 4 χρόνια, ο SPL ήταν 79 έτη, τώρα είναι ήδη 80 έτη. Ο ρυθμός αύξησης της ζωής LHR αυξάνεται· μέχρι το 2036 ο SPL θα αυξηθεί κάθε χρόνο περισσότερο από ένα έτος. Η σημερινή γενιά θα ζήσει πιθανώς 100 ή περισσότερα χρόνια.
Το φθηνότερο smartphone κοστίζει ήδη 10 δολάρια στην Αφρική και την Ασία. Μέχρι το 2020, το 70% των ανθρώπων θα έχει ένα smartphone. Αυτό σημαίνει ότι όλοι θα έχουν πρόσβαση στην καλύτερη εκπαίδευση στον κόσμο. Κάθε παιδί θα μπορεί να χρησιμοποιεί την Ακαδημία του Χαν για όλα όσα μαθαίνουν στα σχολεία του Πρώτου Κόσμου. Αυτό το λογισμικό χρησιμοποιείται ήδη στην Ινδονησία, και σύντομα θα κυκλοφορήσουν εκδόσεις στα αραβικά, στα σουαχίλι και στα κινέζικα.
Ορισμός της Τεχνολογικής Mοναδικότητας [singularity]:
Η χρονική στιγμή μετά την οποία η τεχνολογική πρόοδος θα γίνει τόσο γρήγορη και πολύπλοκη ώστε θα είναι απρόσιτη για την ανθρώπινη κατανόηση.
Θα έρθει μετά: – δημιουργία τεχνητής νοημοσύνης·
Μηχανές αυτόματης αναπαραγωγής.
Θα οδηγήσει: – είτε στην ενσωμάτωση ενός ατόμου με τους υπολογιστές – ή σε ένα σημαντικό άλμα στην ικανότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου λόγω της βιοτεχνολογίας.
Εκτιμήσεις του χρόνου που απομένει πριν από την τεχνολογική μοναδικότητα. Ο Vernor Vinge πιστεύει ότι η τεχνολογική μοναδικότητα μπορεί να έρθει γύρω στο 2030. Την ίδια στιγμή ο Raymond Kurzweil δίνει το 2045. Στη Σύνοδο Κορυφής της Μοναδικότητας το 2012, ο Stuart Armstrong συγκέντρωσε τις αξιολογήσεις των εμπειρογνωμόνων, η μέση τιμή του δείγματος ήταν 2040.
Μετάφραση Γιαν. Σιμ.
• Ο Josif Abramson είναι μέλος της ηγεσίας του RPK. Το κείμενο είναι η εισήγησή του στο καλοκαιρινό κάμπινγκ του ΕΕΚ και της ΟΕΝ
