«Κωμική Παρεξήγηση» η Παγκόσμια Επανάσταση
[Την 1 Μαρτίου 1936, ο Στάλιν παραχώρησε συνέντευξη στον Αμερικανό Ρόι Χάουαρντ, Πρόεδρο των Εφημερίδων Scripps-Howard. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στις ΗΠΑ και επίσης στην εφημερίδα Πράβδα. Ο Λέον Τρότσκι στο κείμενο που δημοσιεύουμε σχολιάζει τη συνέντευξη.]
Το κείμενο του Τρότσκι γράφτηκε στις 18 Μαρτίου 1936.
Πρωτοδημοσιεύτηκε: New Militant, Τόμ. 2 No. 13, 4 Απριλίου 1936, σελ. 1 & 2.
Public Domain: Διαδικτυακό Αρχείο Λέων Τρότσκι 2005 Η εργασία αυτή είναι εντελώς δωρεάν. Σε οποιαδήποτε αναπαραγωγή, σας ζητάμε να αναφέρετε αυτήν την ηλεκτρονική διεύθυνση και τις παραπάνω πληροφορίες δημοσίευσης.
Τι Διδάσκει η Εμπειρία με τη Μογγολία;
Στη συνέντευξη του Στάλιν στον Ρόι Χάουαρντ, το πιο σημαντικό πράγμα από πρακτική άποψη είναι η προειδοποίηση ότι η στρατιωτική επέμβαση της ΕΣΣΔ είναι αναπόφευκτη σε περίπτωση επίθεσης της Ιαπωνίας στη Λαϊκή Δημοκρατία της Μογγολίας. Είναι αυτή η προειδοποίηση σωστή κατά κύριο λόγο; Κατά τη γνώμη μας, ναι. Είναι σωστό όχι μόνο γιατί εδώ πρόκειται για την υπεράσπιση ενός αδύναμου κράτους ενάντια σε ένα αρπακτικό ιμπεριαλιστικό θηρίο – γιατί αν αυτό ήταν το καθοδηγητικό σκεπτικό, η ΕΣΣΔ θα ήταν συνεχώς σε πόλεμο με όλες τις ιμπεριαλιστικές χώρες του κόσμου. Η Σοβιετική Ένωση είναι πολύ αδύναμη για ένα τέτοιο έργο, και σε αυτήν την αδυναμία, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε αμέσως, βρίσκεται η μόνη δικαιολογία για τον «ειρηνισμό» της κυβέρνησής της.
Αλλά το ζήτημα της Μογγολίας είναι ένα ζήτημα της πιο άμεσης στρατηγικής θέσης τής Ιαπωνίας στον πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ. Σε αυτόν τον τομέα τα όρια της υποχώρησης πρέπει να καθοριστούν αποφασιστικά.
Πριν από μερικά χρόνια, η Σοβιετική Ένωση παρέδωσε στην Ιαπωνία τον κινεζικό Ανατολικό Σιδηρόδρομο, μια θέση επίσης εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας. Την εποχή εκείνη η δράση αυτή αναγνωρίστηκε από την Κομμουνιστική Διεθνή ως εθελοντική έκφραση του ειρηνισμού. Στην πραγματικότητα, ήταν μια καταναγκαστική πράξη λόγω αδυναμίας. Η Κομιντέρν είχε καταστρέψει την κινεζική επανάσταση του 1925–27 με την πολιτική της για το «Εθνικό Μέτωπο». Αυτό έλυσε τα χέρια των ιμπεριαλιστών. Με την παράδοση μιας εξαιρετικά σημαντικής στρατηγικής γραμμής, η σοβιετική κυβέρνηση διευκόλυνε έτσι τις καταλήψεις από την Ιαπωνία στη Βόρεια Κίνα και τις παρούσες επιθέσεις κατά της Μογγολίας. Θα πρέπει τώρα να είναι ξεκάθαρο ακόμη και στους τυφλούς ότι ο αφηρημένος ειρηνισμός δεν εμπλέκεται στην παράδοση του σιδηροδρόμου (αν πραγματικά ίσχυε, θα ήταν απλώς μια πράξη βλακείας και προδοσίας), αλλά μάλλον μια δυσμενής σχέση δυνάμεων: η κινεζική επανάσταση είχε εκμηδενιστεί, ενώ ο Κόκκινος Στρατός και το Κόκκινο Ναυτικό δεν ήταν έτοιμοι για τον αγώνα.
Τώρα η κατάσταση έχει βελτιωθεί τόσο προφανώς, από στρατιωτική άποψη, που η σοβιετική κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι δυνατό να καταφύγει σε κατηγορηματικό βέτο στο ζήτημα της Μογγολίας. Μπορούμε να χαιρετίσουμε μόνο την ενίσχυση της θέσης της ΕΣΣΔ στην Άπω Ανατολή, καθώς και την πιο κριτική στάση της σοβιετικής κυβέρνησης απέναντι στην ικανότητα της Ιαπωνίας, σπαρασσόμενη από αντιφάσεις, να διεξάγει έναν μεγάλο, παρατεταμένο πόλεμο. Πρέπει να επισημανθεί ότι η σοβιετική γραφειοκρατία, ενώ είναι πολύ τολμηρή απέναντι στους δικούς της εργάτες, πέφτει εύκολα σε πανικό όταν αντιμετωπίζει ιμπεριαλιστές αντιπάλους: ο μικροαστός είναι τραχύς όταν έχει να κάνει με τον προλετάριο, αλλά στέκεται πάντα με δέος μπροστά στον μεγαλοαστό.
Η επίσημη φόρμουλα της εξωτερικής πολιτικής της ΕΣΣΔ, που διαφημίζεται ευρέως από την Κομιντέρν, έχει ως εξής: «Δεν επιδιώκουμε ούτε μια ίντσα ξένου εδάφους˙ ούτε θα παραδώσουμε ούτε ένα εκατοστό δικού μας». Ωστόσο, στο ζήτημα της Μογγολίας, η υπεράσπιση του «δικού μας εδάφους» δεν εμπλέκεται καθόλου: η Μογγολία είναι ένα ανεξάρτητο κράτος. Η υπεράσπιση της επανάστασης, όπως δείχνει αυτό το μικρό παράδειγμα, δεν μπορεί να αναχθεί στην υπεράσπιση των συνόρων. Η αληθινή μέθοδος άμυνας συνίσταται στην αποδυνάμωση των θέσεων του ιμπεριαλισμού και στην ενίσχυση των θέσεων του προλεταριάτου και των αποικιακών λαών σε ολόκληρο τον κόσμο. Μια δυσμενής σχέση δυνάμεων μπορεί να αναγκάσει, προς το συμφέρον της διάσωσης της κύριας βάσης της επανάστασης, την παράδοση πολλών «ιντσών» εδάφους στον εχθρό, όπως συνέβη στην εποχή του Μπρεστ-Λιτόφσκ, και εν μέρει επίσης στην περίπτωση του κινεζικού ανατολικού σιδηροδρόμου. Και, από την άλλη πλευρά, μια ευνοϊκότερη σχέση δυνάμεων επιβάλλει στο εργατικό κράτος το καθήκον να έρθει σε βοήθεια του επαναστατικού κινήματος σε άλλες χώρες, όχι μόνο ηθικά αλλά και, αν χρειαστεί, με τη βοήθεια της ένοπλης δύναμης: οι πόλεμοι της χειραφέτησης αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των επαναστάσεων της χειραφέτησης.
Επομένως, η εμπειρία με τη Μογγολία καταρρίπτει την ιδεολογία του συντηρητικού πασιφισμού, ο οποίος βασίζεται σε ιστορικά σύνορα σαν να ήταν οι Δέκα Εντολές. Τα σύνορα της ΕΣΣΔ είναι μόνο τα προσωρινά χαρακώματα πρώτης γραμμής της ταξικής πάλης. Τους λείπει έστω και μια εθνική δικαίωση. Ο ουκρανικός λαός –για να πάρουμε μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα– κόβεται στα δύο από τα κρατικά σύνορα. Εφόσον έρθουν ευνοϊκές συνθήκες, ο Κόκκινος Στρατός θα ήταν υποχρεωμένος να βοηθήσει τη Δυτική Ουκρανία, η οποία βρίσκεται κάτω από τη μπότα των Πολωνών εκτελεστών. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη γιγαντιαία ώθηση που θα έδινε στο επαναστατικό κίνημα στην Πολωνία και σε ολόκληρη την Ευρώπη η ενοποίηση της εργατικής και αγροτικής Ουκρανίας. Όλα τα κρατικά σύνορα είναι μόνο δεσμά στις παραγωγικές δυνάμεις. Το καθήκον του προλεταριάτου δεν είναι να διατηρήσει το status quo, δηλαδή να διαιωνίσει τα σύνορα, αλλά αντίθετα να εργαστεί για την επαναστατική εξάλειψή τους με στόχο τη δημιουργία των Σοσιαλιστικών Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης και όλου του κόσμου. Αλλά για να καταστεί δυνατή μια τέτοια διεθνής πολιτική, αν όχι προς το παρόν, τότε στο μέλλον, είναι επιτακτική ανάγκη για τη Σοβιετική Ένωση να απελευθερωθεί από την κυριαρχία της συντηρητικής γραφειοκρατίας, με τη θρησκεία της του «σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Πού βρίσκεται η αιτία του πολέμου;
Απαντώντας στην ερώτηση του Χάουαρντ σχετικά με τα αίτια που κρύβονται πίσω από την απειλή του πολέμου, ο Στάλιν είπε, σύμφωνα με την παράδοση: «ο Καπιταλισμός». Ως απόδειξη ανέφερε τον τελευταίο πόλεμο, ο οποίος «προέκυψε από την επιθυμία να διαιρέσουν τον κόσμο». Αλλά αρκετά αξιοσημείωτα, μόλις ο Στάλιν περάσει από το παρελθόν στο σήμερα, από τις αμυδρές θεωρητικές αναμνήσεις στην πραγματική πολιτική, ο καπιταλισμός εξαφανίζεται αμέσως και στη θέση του βρίσκονται μεμονωμένες σατανικές κλίκες που δεν είναι σε θέση να συλλάβουν τα οφέλη της ειρήνης. Στο ερώτημα αν ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος, ο Στάλιν απαντά: «Κατά τη γνώμη μου οι θέσεις των φίλων της ειρήνης ενισχύονται. Οι φίλοι της ειρήνης μπορούν να εργάζονται ανοιχτά(!), βασίζονται στη δύναμη της κοινής γνώμης και έχουν στη διάθεσή τους όργανα όπως, για παράδειγμα(!!!), την Κοινωνία των Εθνών. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα για τους φίλους της ειρήνης… Όσο για τους εχθρούς της ειρήνης, είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται κρυφά. Αυτή είναι μια ευθύνη για τους εχθρούς της ειρήνης. Παρεμπιπτόντως, δεν αποκλείεται ακριβώς γι’ αυτό(;) να αποφασίσουν μια στρατιωτική περιπέτεια ως πράξη απελπισίας».
Έτσι, διαπιστώνουμε ότι η ανθρωπότητα δεν χωρίζεται σε τάξεις, ούτε σε ιμπεριαλιστικά κράτη που πολεμούν μεταξύ τους, αλλά σε «φίλους» και «εχθρούς» της ειρήνης, δηλαδή σε αγίους και αμαρτωλούς. Η αιτία για τον πόλεμο (σε κάθε περίπτωση, για μελλοντικούς, αν όχι προηγούμενους πολέμους) δεν είναι ο καπιταλισμός, που γεννά ασυμβίβαστες αντιφάσεις, αλλά η κακή θέληση των «εχθρών της ειρήνης», που «εργάζονται κρυφά», ενώ οι Γάλλοι, οι Βρετανοί, οι Βέλγοι και άλλοι ιδιοκτήτες σκλάβων κάνουν τη δουλειά τους στο φως της ημέρας. Αλλά ακριβώς επειδή οι εχθροί της ειρήνης, όπως όλα τα κακά πνεύματα, εργάζονται κρυφά, μπορεί, σε μια κρίση απόγνωσης, να βυθιστούν σε μια περιπέτεια. Ποιος χρειάζεται αυτό το φιλοσοφικό χυλό; Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να είναι χρήσιμο μόνο σε κάποια ειρηνιστική συντροφιά ηλικιωμένων κυριών.
Όπως είχαμε την ευκαιρία να αναφέρουμε στο παρελθόν, η συμφωνία μεταξύ των Σοβιέτ και της Γαλλίας δίνει απείρως περισσότερες εγγυήσεις στη Γαλλία παρά στους Σοβιετικούς. Στις διαπραγματεύσεις με το Παρίσι, η Μόσχα έδειξε έλλειψη σταθερότητας ή, για να το πω πιο ωμά, ο Λαβάλ κορόιδεψε τον Στάλιν. Τα γεγονότα σε σχέση με τη Ρηνανία είναι μια αδιαμφισβήτητη επιβεβαίωση ότι με μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση της κατάστασης, η Μόσχα θα μπορούσε να είχε αποσπάσει από τη Γαλλία πολύ πιο σοβαρές εγγυήσεις, στο βαθμό που τα σύμφωνα γενικά μπορούν να θεωρηθούν «εγγυήσεις» στην παρούσα εποχή των απότομων στροφών στην κατάσταση, των συνέχων κρίσεων, των διασπάσεων και των ανασυγκροτήσεων. Αλλά όπως είπαμε ήδη, η σοβιετική γραφειοκρατία δείχνει πολύ μεγαλύτερη σταθερότητα στον αγώνα ενάντια στους προχωρημένους εργάτες παρά στις διαπραγματεύσεις με αστούς διπλωμάτες. Αλλά ανεξάρτητα από το πώς θα μπορούσε να αξιολογήσει το γαλλοσοβιετικό σύμφωνο, ούτε ένας σοβαρός προλετάριος επαναστάτης δεν αρνήθηκε ή αρνείται το δικαίωμα του σοβιετικού κράτους να αναζητήσει βοηθητική υποστήριξη για το απαραβίαστό του μέσω μιας προσωρινής συμφωνίας με τον γαλλικό ή κάποιον άλλο ιμπεριαλισμό. Για το σκοπό αυτό, ωστόσο, δεν υπάρχει η παραμικρή ανάγκη να κάνουμε το μαύρο άσπρο και να ξαναβαφτίσουμε τους αιμοβόρους ληστές «φίλους της ειρήνης». Ως παράδειγμα προς μίμηση, θα μπορούσε κανείς να πάρει, ας πούμε, τον νέο σύμμαχο, τη γαλλική αστική τάξη: στη σύναψη της συμφωνίας με τους Σοβιετικούς, η γαλλική αστική τάξη παρουσιάζει αυτή τη δράση πολύ νηφάλια, χωρίς να γίνεται λυρική, χωρίς να κάνει κομπλιμέντα, ακόμη και να διατηρεί ένα συνεχή τόνο προειδοποίησης ενάντια στη σοβιετική κυβέρνηση. Όσο πικρό κι αν είναι, είναι απαραίτητο να λέμε την αλήθεια. Ο Λαβάλ, ο Σαρό και οι συνεργάτες τους έχουν δείξει πολύ περισσότερη σταθερότητα και αξιοπρέπεια στην υπεράσπιση των συμφερόντων του αστικού κράτους από ό,τι ο Στάλιν και ο Λιτβίνοφ στην υπηρεσία του εργατικού κράτους.
Σίγουρα, είναι δύσκολο να συλλάβουμε μια πιο μοχθηρή βλακεία από αυτή που χωρίζει τους ληστές του κόσμου σε φίλους και εχθρούς της ειρήνης! Θα μπορούσε κανείς ακόμα να μιλήσει, με μια ορισμένη έννοια, για τους φίλους και τους εχθρούς του status quo: αλλά αυτά είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Το status quo δεν είναι η οργάνωση της «ειρήνης», αλλά η οργάνωση της διαβόητης καταπίεσης που ασκείται από μια μειοψηφία στη συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας. Το status quo διατηρείται μέσω συνεχούς πολέμου εντός των ιερών ορίων και πέρα από τις περιφέρειές τους (Αγγλία – στην Ινδία και την Αίγυπτο˙ Γαλλία – στη Συρία˙ de la Rocque – στη Γαλλία). Η διαφορά μεταξύ των δύο στρατοπέδων, που είναι, εξάλλου, πολύ ασταθή, έγκειται στο γεγονός ότι ορισμένοι από τους ληστές πιστεύουν ότι είναι πιο σκόπιμο ακόμη και σήμερα να διατηρήσουν τα υπάρχοντα όρια καταπίεσης και υποδούλωσης με τα όπλα στο χέρι, ενώ άλλοι θα προτιμούσαν να ανατινάξουν αυτά τα όρια νωρίτερα. Αυτός ο συσχετισμός ορέξεων και σχεδίων αλλάζει συνεχώς. Η Ιταλία ευνοεί ένα status quo στην Ευρώπη αλλά όχι στην Αφρική˙ ωστόσο, κάθε επίθεση στα σύνορα στην Αφρική αντικατοπτρίζεται αμέσως στην Ευρώπη. Ο Χίτλερ αποφάσισε να στείλει στρατεύματα στη Ρηνανία μόνο επειδή ο Μουσολίνι είχε καταφέρει να σφάξει πολλές χιλιάδες Αιθίοπες. Πού να εγγράψουμε την Ιταλία: στους φίλους ή στους εχθρούς της ειρήνης; Κι όμως, η Γαλλία αγαπά τη φιλία με την Ιταλία απείρως περισσότερο από τη φιλία με τη Σοβιετική Ένωση. Στο μεταξύ, η Αγγλία φλερτάρει τη φιλία της Γερμανίας.
Οι «φίλοι της ειρήνης» εργάζονται ανοιχτά (ποιος θα το φανταζόταν!) και έχουν στη διάθεσή τους «όπως, για παράδειγμα, την Κοινωνία των Εθνών». Τι άλλα «όργανα» έχουν οι φίλοι της ειρήνης, εκτός της Κοινωνίας των Εθνών; Προφανώς, έχουν την Κομιντέρν και την Επιτροπή Άμστερνταμ-Πλεϊέλ. Ο Στάλιν παρέλειψε να αναφέρει αυτά τα βοηθητικά «όργανα» εν μέρει επειδή ο ίδιος δεν τους αποδίδει μεγάλη σημασία και εν μέρει επειδή δεν ήθελε να τρομάξει άσκοπα τον συνομιλητή του. Αλλά ο Στάλιν μεταμορφώνει εντελώς την Κοινωνία των Εθνών, η οποία έχει απαξιωθεί πλήρως στα μάτια όλης της ανθρωπότητας, σε ένα προπύργιο ειρήνης, το στήριγμα και την ελπίδα των εθνών.
Για να αξιοποιηθούν οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας δεν υπήρχε και δεν υπάρχει η παραμικρή ανάγκη εξιδανίκευσης του αστού συμμάχου ή του ιδιαίτερου συνδυασμού ιμπεριαλιστών που προσωρινά κρύβεται πίσω από την Κοινωνία των Εθνών. Το έγκλημα δεν είναι σε αυτήν ή την άλλη πρακτική συμφωνία που συνήφθη με τους ιμπεριαλιστές, αλλά στο γεγονός ότι τόσο η σοβιετική κυβέρνηση όσο και η Κομιντέρν εξωραΐζουν ανέντιμα τους επεισοδιακούς συμμάχους τους και την Κοινωνία˙ εξαπατούν τους εργαζόμενους με συνθήματα αφοπλισμού και «συλλογικής ασφάλειας»˙ και έτσι μετατρέπονται ενεργά στο πολιτικό πρακτορείο του ιμπεριαλισμού σε σχέση με τις εργαζόμενες μάζες.
Το πρόγραμμα του Μπολσεβίκικου Κόμματος που συνέταξε ο Λένιν το 1919 απάντησε σε όλα αυτά τα ερωτήματα με αξιοσημείωτη σαφήνεια και απλότητα. Ποιος σκέφτεται όμως αυτό το έγγραφο στο Κρεμλίνο; Σήμερα, ο Στάλιν και Σία βρίσκουν ντροπιαστικό ακόμη και το εκλεκτικιστικό πρόγραμμα της Κομιντέρν που συνέταξε ο Μπουχάριν το 1928. Για το λόγο αυτό θεωρούμε χρήσιμο να παραθέσουμε απόσπασμα από το πρόγραμμα του Μπολσεβίκικου Κόμματος για το ζήτημα της Κοινωνίας των Εθνών και των φίλων της ειρήνης. Να τι αναφέρει:
«Η αυξανόμενη πίεση από την πλευρά του προλεταριάτου και ιδιαίτερα οι νίκες που κέρδισε το τελευταίο σε μερικές χώρες, δυναμώνουν την αντίσταση των εκμεταλλευτών και προκαλούν από την πλευρά τους τη δημιουργία νέων μορφών διεθνούς ένωσης των καπιταλιστών (Κοινωνία των Εθνών, κ.λπ.), που οργανώνοντας σε παγκόσμια κλίμακα τη συστηματική εκμετάλλευση όλων των λαών της γης, κατευθύνουν τις βασικές τους προσπάθειές στην άμεση κατάπνιξη των επαναστατικών κινημάτων του προλεταριάτου σε όλες τις χώρες.
Όλα αυτά οδηγούν αναπόφευκτα στο συνδυασμό του εμφυλίου πολέμου στο εσωτερικό ορισμένων κρατών με τους επαναστατικούς πολέμους τόσο των προλεταριακών χωρών που αμύνονται, όσο και των καταπιεζομένων λαών ενάντια στον ζυγό των ιμπεριαλιστικών κρατών.
Στην κατάσταση αυτή τα συνθήματα του πασιφισμού, του διεθνούς αφοπλισμού τις συνθήκες του καπιταλισμού, των διαιτητικών δικαστηρίων κ.λπ., δεν είναι μόνο μια αντιδραστική ουτοπία, αλλά και αποτελούν ανοικτή εξαπάτηση των εργαζομένων, που αποσκοπεί στον αφοπλισμό του προλεταριάτου και στην απόσπασή του από το καθήκον του αφοπλισμού των εκμεταλλευτών». [Λένιν, Άπαντα, τομ. 38, σελ. 421, έκδοση Σύγχρονη Εποχή – Σ.τ.Ε.]
Αυτό ακριβώς το εγκληματικό έργο εκπληρώνουν τόσο ο Στάλιν όσο και η Κομιντέρν: σπέρνουν αντιδραστικές ουτοπίες, εξαπατούν τους εργάτες, αφοπλίζουν το προλεταριάτο.
Η «Κωμική Παρεξήγηση» για την Παγκόσμια Επανάσταση
Κανείς δεν ανάγκασε τον Στάλιν να ικανοποιήσει τη δίψα του Χάουαρντ για γνώση σχετικά με το ζήτημα της παγκόσμιας επανάστασης. Αν ο Στάλιν έδινε τη συνέντευξη ως ανεπίσημος αρχηγός της κυβέρνησης (και αυτό φαίνεται από τη δήλωσή του σχετικά με τη Μογγολία), τότε θα μπορούσε απλώς να είχε παραπέμψει τον συνομιλητή του στον Ντιμιτρόφ για ερωτήσεις σχετικά με την παγκόσμια επανάσταση. Αλλά όχι, ο Στάλιν προχώρησε σε εξηγήσεις. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται εντελώς ακατανόητο γιατί έτσι θα έπρεπε να είχε συμβιβαστεί τόσο ωμά με τις κυνικές και, δυστυχώς, καθόλου έξυπνες πραγματείες του σχετικά με την παγκόσμια επανάσταση. Αλλά τον οδηγεί σε αυτόν τον ολισθηρό δρόμο μια ανυπέρβλητη ανάγκη: πρέπει να σπάσει με το παρελθόν.
Χάουαρντ: Αυτό, η δήλωσή σας, σημαίνει ότι η Σοβιετική Ένωση έχει εγκαταλείψει σε κάποιο βαθμό τα σχέδια και τις προθέσεις της για την πραγματοποίηση της παγκόσμιας επανάστασης;
Στάλιν: Δεν είχαμε ποτέ τέτοια σχέδια και προθέσεις.
Χάουαρντ: Αναμφίβολα, εκτιμάτε, κύριε Στάλιν, ότι μεγάλο μέρος του κόσμου έχει εδώ και καιρό μια διαφορετική εντύπωση.
Στάλιν: Αυτό είναι προϊόν παρεξήγησης.
Χάουαρντ: Μια τραγική παρεξήγηση;
Στάλιν: Όχι, κωμική ή, ίσως, τραγικωμική.
Είναι ντροπιαστικό ακόμη και να διαβάζεις και να μεταγράφεις αυτές τις γραμμές, είναι τόσο ακατάλληλες και απρεπείς. Για ποιον προορίζεται αυτή η… σοφία; Ακόμη και οι ειρηνίστριες θα την απορρίψουν.
Ρωτάει ο Στάλιν: «Τι κίνδυνο βλέπουν τα γειτονικά κράτη στις ιδέες του σοβιετικού λαού, αν αυτά τα κράτη είναι πραγματικά σταθερά καθισμένα στη σέλα;» Λοιπόν, επιτρέψτε μας να ρωτήσουμε, τι γίνεται με αυτούς που δεν έχουν καθίσει γερά στη σέλα; Ωστόσο, έτσι έχουν τα πράγματα στην πραγματικότητα. Ακριβώς επειδή η θέση της είναι επισφαλής, η αστική τάξη φοβάται τις σοβιετικές ιδέες, όχι τις ιδέες του Στάλιν αλλά εκείνες τις ιδέες που οδήγησαν στη δημιουργία του σοβιετικού κράτους. Για να ηρεμήσει την αστική τάξη, ο Στάλιν προβάλλει ένα συμπληρωματικό επιχείρημα: «Η εξαγωγή της επανάστασης είναι ανοησία. Κάθε χώρα, αν το επιθυμεί, θα πετύχει η ίδια τη δική της επανάσταση, και αν δεν το επιθυμεί, δεν θα υπάρξει επανάσταση. Τώρα, για παράδειγμα, η χώρα μας ήθελε να κάνει επανάσταση και την έκανε…» Και άλλα σαν αυτά, με τον ίδιο αυτάρεσκο, σχολαστικό τόνο. Από τη θεωρία του σοσιαλισμού σε μια χώρα ο Στάλιν πέρασε ολότελα και αποφασιστικά στη θεωρία της επανάστασης σε μια χώρα. Αν μια «χώρα» το επιθυμεί, θα την κάνει˙ αν δεν την επιθυμεί – δεν θα την κάνει. Τώρα, «εμείς», για παράδειγμα, το επιθυμήσαμε… Αλλά προτού το επιθυμήσουμε, «εισάγαμε» τις ιδέες του Μαρξισμού από άλλες χώρες και χρησιμοποιήσαμε ξένη επαναστατική εμπειρία. Κατά τη διάρκεια δεκαετιών, «εμείς» είχαμε την οργάνωση των εμιγκρέδων σε άλλες χώρες που διηύθυνε τον επαναστατικό αγώνα στη Ρωσία. Για να δώσουμε μεθοδικό και ενεργό χαρακτήρα στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των χωρών και την αμοιβαία επαναστατική τους υποστήριξη, οργανώσαμε την Κομμουνιστική Διεθνή το έτος 1919. «Εμείς» διακηρύξαμε πολλές φορές ως καθήκον του προλεταριάτου μιας νικηφόρας χώρας να έρθει σε βοήθεια των εξεγειρόμενων λαών – με συμβουλές, υλικά μέσα και, ει δυνατόν, με ένοπλη δύναμη. Όλες αυτές οι ιδέες (παρεμπιπτόντως, φέρουν τα ονόματα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Λούξεμπουργκ, Λίμπκνεχτ) καταγράφονται στα σημαντικότερα προγραμματικά ντοκουμέντα του Μπολσεβίκικου Κόμματος και της Κομιντέρν. Ο Στάλιν έχει διακηρύξει ότι όλα αυτά είναι μια παρεξήγηση! Μια τραγική; Όχι, μια κωμική. Όχι άδικα πρόσφατα ο Στάλιν ανακοίνωσε ότι έχει γίνει «εύθυμο» να ζει κανείς στη Σοβιετική Ένωση: τώρα ακόμη και η Κομμουνιστική Διεθνής έχει μετατραπεί από μια σοβαρή οντότητα σε κωμική. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αν ο διεθνής χαρακτήρας της επανάστασης είναι απλή και καθαρή «ανοησία»;
Ο Στάλιν θα είχε κάνει πολύ πιο πειστική εντύπωση στον συνομιλητή του, αν αντί να συκοφαντεί ανήμπορα το παρελθόν («δεν είχαμε ποτέ τέτοια σχέδια και προθέσεις»), αντίθετα αντιπαρέβαλε ανοιχτά τη δική του πολιτική στα απαρχαιωμένα «σχέδια και προθέσεις» τα οποία έχουν μεταφερθεί στο μουσείο. Ο Στάλιν μπορεί να είχε διαβάσει στον Χάουαρντ το ίδιο απόσπασμα από το πρόγραμμα που δώσαμε παραπάνω, και μετά να έκανε περίπου την ακόλουθη σύντομη ομιλία: «Στα μάτια του Λένιν η Κοινωνία των Εθνών ήταν μια οργάνωση για την αιματηρή καταστολή των εργαζομένων. Αλλά εμείς βλέπουμε σε αυτήν – ένα όργανο ειρήνης. Ο Λένιν μίλησε για το αναπόφευκτο των επαναστατικών πολέμων. Αλλά εμείς θεωρούμε την εξαγωγή της επανάστασης – ανοησία. Ο Λένιν χαρακτήρισε τη συμμαχία μεταξύ του προλεταριάτου και της εθνικής αστικής τάξης ως προδοσία. Αλλά εμείς κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να οδηγήσουμε το γαλλικό προλεταριάτο σε αυτόν τον δρόμο. Ο Λένιν μαστίγωσε το σύνθημα του αφοπλισμού στον καπιταλισμό ως μια διαβόητη εξαπάτηση των εργατών. Αλλά χτίζουμε ολόκληρη την πολιτική μας πάνω σε αυτό το σύνθημα. Η κωμική σας παρεξήγηση» –έτσι θα μπορούσε να καταλήξει ο Στάλιν– «συνίσταται στο ότι μας θεωρείτε τους συνεχιστές του Μπολσεβικισμού, ενώ εμείς είμαστε οι νεκροθάφτες του».
Μια τέτοια εξήγηση θα είχε διαλύσει τα τελευταία ίχνη καχυποψίας για την παγκόσμια αστική τάξη και θα είχε σίγουρα καθιερώσει τη φήμη του Στάλιν ως πολιτικού. Δυστυχώς, δεν τολμά ακόμη να καταφύγει σε τόσο ειλικρινή γλώσσα. Το παρελθόν τον δένει, οι παραδόσεις τον εμποδίζουν, το φάντασμα της Αντιπολίτευσης τον τρομάζει. Ερχόμαστε σε βοήθεια του Στάλιν. Σύμφωνα με τον κανόνα μας, και στην παρούσα περίπτωση λέμε ανοιχτά αυτό που είναι.
Mετάφραση Γιαν. Σιμ.
