Παρουσίαση της Κατερίνας Μάτσα
Την Παρασκευή 21 Απρίλη στον κατάμεστο από κόσμο κινηματογράφο “Μικρόκοσμος” έγινε η Αθηναϊκή πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ της Μαρίας Λούκαι και Μυρτώς Παρσαλίδου “ΠΕΝΘΟΣ. ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ”. Αναφέρεται στη δολοφονία από τους φασίστες τριών εμβληματικών μορφών, του Σαχτάτ Λουκμάν, του Παύλου Φύσσα και του Ζακ Κωστόπουλου – ZackieOh.
Στο ντοκιμαντέρ καταθέτουν την συγκλονιστική τους μαρτυρία ο πατέρας του Λουκμάν, η Μάγδα Φύσσα, και ο πατέρας του Ζακ. Μετά την προβολή μίλησαν η Κατερίνα Μάτσα και ο δικηγόρος της οικογένειας Φύσσα, Θόδωρος Θεοδωρόπουλος.
Η ανταπόκριση του κοινού υπήρξε θερμότατη. Μαζικά συμμετείχε το Δίκτυο Αλληλεγγύης Κοινωνικών Ιατρείων και οι Συλλογικές Δράσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης για το 18Άνω.
Το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι η ομιλία της Κατερίνας Μάτσα.
56 χρόνια μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας των συνταγματαρχών της 21 Απρίλη 1967 προβάλλεται για πρώτη φορά στην Αθήνα το ντοκιμαντέρ της Μαρίας Λούκα και της Μυρτώς Πατσαλίδη για το ΠΕΝΘΟΣ. Τεράστια η συμβολική σημασία της ταινίας.
Από τη μία, τα παιδιά του δικτάτορα Παπαδόπουλου βρίσκονται σήμερα στην κυβέρνηση Μητσοτάκη και από την άλλη το πένθος για τις πολιτικές δολοφονίες στις οποίες αναφέρεται η ταινία έχει αναβιώσει μέσα στην ελληνική κοινωνία μετά την τραγωδία των Τεμπών, ένα έγκλημα για το οποίο ευθύνεται πολιτικά ολόκληρη η κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Ο άδικος χαμός τόσων νέων καταγράφτηκε στη συλλογική συνείδηση ως μια μεγάλη απώλεια, που αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Αφορά τη νεολαία που θα μπορούσε να βρίσκεται στη θέση αυτών που χάθηκαν. Αφορά επίσης και τις μεγαλύτερες γενιές, που θα μπορούσαν να είχαν χάσει και τα δικά τους παιδιά. Η συλλογική αντίδραση ήταν οι μαζικές διαδηλώσεις, με αποκορύφωμα τις 200.000 στους δρόμους της Αθήνας και τα 1,5 – 2 εκατομμύρια στους δρόμους όλης της χώρας στις 8 Μάρτη 2023. Ήταν αυτές οι διαδηλώσεις μέρος της εργασίας τού πένθους που επιτελεί η ελληνική κοινωνία σήμερα, σε αντίθεση με το ανεπεξέργαστο, μη-επιτελεσμένο πένθος του ελληνικού εμφυλίου.
Με αυτό το πένθος που επιτελείται στα σπλάχνα της ελληνικής κοινωνίας καταπιάνεται το πολιτικό ντοκιμαντέρ της Μ. Λούκα και της Μυρτώς Πατσαλίδη. Εξετάζει τις βασικές διαστάσεις του, πολιτικές, κοινωνικές, ψυχολογικές, παρουσιάζοντας τρία πρόσωπα που πενθούν τα δολοφονημένα παιδιά τους, τον πατέρα Λουκμάν, τη μητέρα του Π. Φύσσα και τον πατέρα του Ζακ Κωστόπουλου.
Βασικό στοιχείο της εργασίας του πένθους είναι ο θρήνος. Τα δύο λοιπόν πρόσωπα που μιλούν στο φακό θρηνούν τα δολοφονημένα παιδιά τους.
Εκφράζουν παράπονο (γιατί να συμβεί αυτό στο παιδί τους), βαθιά θλίψη, ψυχικό πόνο που συγκλονίζει, οργή και αγανάκτηση (“Δεν είναι απλό τραύμα, είναι οργή, είναι μίσος”, λέει η Μάγδα Φύσσα). Ο θρήνος περιλαμβάνει τα εγκώμια των χαρακτηριστικών των παιδιών τους.
“Ήταν εργατικός, ήσυχος, καλός, ήρθε να δουλέψει στην Ελλάδα για να μαζέψει χρήματα, για να παντρέψει τις αδελφές του”, λέει ο πατέρας Λουκμάν.
“Ήταν αντιφασίστας ο Παύλος. Προστάτευε τους άλλους. Δεν έσκυβε το κεφάλι. Ακόμα και τους δολοφόνους του, τους πολέμησε μέχρι τέλους. Τέσσερα λεπτά πριν ξεψυχήσει έδειξε το δολοφόνο του στους αστυνομικούς… Ακόμα και μέσα στο φέρετρο, όταν τον αποχαιρετούσαμε ήταν χαμογελαστός. Δεν ήταν τρομαγμένος”, λέει η Μάγδα Φύσσα.
“Ήταν παιδί αγαπητό ο Ζαχαρίας, έδινε βοήθεια στους αδύνατους, τους φτωχούς, συμπονούσε τους μετανάστες, πολεμούσε για τα ανθρώπινα δικαιώματα”, λέει ο πατέρας Κωστόπουλος.
Και στις τρεις περιπτώσεις οι επιθανάτιες τελετές, βασικό στοιχείο της εργασίας του πένθους, παίρνουν το χαρακτήρα του συλλογικού, αντιρατσιστικού – αντιφασιστικού αγώνα. Υποστηρικτικό δίκτυο της οικογένειας γίνεται ολόκληρο το αντιφασιστικό κίνημα.
Στην περίπτωση του Λουκμάν, όλη η πακιστανική κοινότητα συμμετέχει στις μαζικές αντιρατσιστικές διαδηλώσεις.
“Ποτέ ξανά φασισμός”, “Όχι στη Χρυσή Αυγή”, “Να τους σταματήσουμε” είναι τα κεντρικά συνθήματα. Η θλίψη για την απώλεια του αγαπημένου νεκρού πάει χέρι – χέρι με την αποφασιστικότητα να τιμωρηθούν οι δολοφόνοι για να μην υπάρξουν άλλα θύματα.
“Αν δεν δώσουμε τον αγώνα δεν μπορούμε να τους σταματήσουμε”, λέει ο πατέρας Λουκμάν όταν απευθύνεται στην αντιφασιστική διαδήλωση.
“Να παλέψουμε το θεριό που λέγεται φασισμός”, λέει η Μάγδα Φύσσα. “Γίναμε όλοι μια γροθιά για να μην τους αφήσουμε να δολοφονήσουν και άλλα παιδιά. Προχωράμε και όσο πάει”.
“Το κίνημα μού δίνει δύναμη να συνεχίσω να παλεύω για να σταματήσει η βία και η απανθρωπιά”, λέει ο πατέρας του Ζακ.
Η εργασία του πένθους, δηλαδή η ψυχική επεξεργασία της απώλειας του αγαπημένου προσώπου, έχει πάντα, πέραν της ψυχολογικής, και μια κοινωνική διάσταση. Απαιτεί ένα πλαίσιο κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Αυτό το πλαίσιο διαμορφώνεται συλλογικά μέσα στις διαδηλώσεις, με τη συμμετοχή του κόσμου που θέλει να παλέψει το φασισμό και το ρατσισμό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γίνεται η νοηματοδότηση της απώλειας και αποκτά καινούργιο νόημα η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται μετά την απώλεια. Και αυτή η νέα πραγματικότητα περιλαμβάνει την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων και τη δικαίωση των θυμάτων. Σ’ αυτό συμφωνούν όλοι όσοι συμμετέχουν στο πένθος. “Στην Ομόνοια δεν έγινε ληστεία. Μπάτσοι και αφεντικά κάναν δολοφονία”, έλεγε το σύνθημα της διαδήλωσης.
Όμως η απώλεια του αγαπημένου προσώπου έχει και μια άλλη διάσταση. Όπως λέει η Τζούντιθ Μπάτλερ αφορά την απώλεια, μαζί με το νεκρό, και εκείνου του κομματιού του εαυτού των πενθούντων που ήταν δεμένο μαζί του. “Το συμβολικό χάσμα που ανοίγει μέσα στο άτομο, ανοίγει και μέσα στο κοινωνικό σώμα”.
“Νιώθω τελειωμένος”, λέει ο πατέρας Λουκμάν.
“Έχω τελειώσει κι εγώ μέσα μου. Χάνεις τη ζωή σου”, λέει η Μάγδα Φύσσα.
“Δεν μπορώ να γυρίσω σελίδα”, λέει ο πατέρας Κωστόπουλος.
Ο προσωπικός δεσμός, που τραυματίστηκε αθεράπευτα με το θάνατο του αγαπημένου προσώπου, είναι μέρος του κοινωνικού δεσμού, στον οποίο στηρίζεται ολόκληρος ο ανθρώπινος πολιτισμός.
“Αυτό που διακυβεύεται με το φασισμό δεν είναι το ένα ή το άλλο δόγμα περί δημοκρατίας, κοινοβουλευτισμού, δικτατορικού καθεστώτος ή θρησκευτικής πολιτικής. Είναι το ίδιο το ανθρώπινο μέσα στον άνθρωπο”, έγραφε ο φιλόσοφος Emmanuel Levinas μόλις επικράτησε ο ναζισμός στη Γερμανία. Το ίδιο το ανθρώπινο μέσα στον άνθρωπο είναι λοιπόν το διακύβευμα. Γι’ αυτό μας αφορά όλους.
Για τους ρατσιστές, η δολοφονία των διαφορετικών, των “υπανθρώπων”, δεν θεωρείται έγκλημα, αλλά φόνος ζώου. “Υπάνθρωπος” είναι ο Εβραίος, ο Πακιστανός, ο Αιγύπτιος ψαράς, αλλά και ο ομοφυλόφιλος, ο οροθετικός, ο τοξικομανής, κάθε “διαφορετικός”.
Γι’ αυτό και αυτές οι δολοφονίες διακρίνονται για τη αγριότητά τους. Ο μετανάστης Λουκμάν δολοφονήθηκε 3 τα ξημερώματα το Γενάρη 2013 από δύο άτομα που ανήκαν σε τάγμα εφόδου της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή με 7 μαχαιριές στο σώμα του.
Ο αντιφασίστας, γνωστός τραγουδιστής Παύλος Φύσσας δολοφονήθηκε από τον Ρουπακιά, μέλος της Χρυσής Αυγής, σε διατεταγμένη υπηρεσία, χτυπώντας με αιχμηρό όργανο στην καρδιά.
Ο Ζακ Κωστόπουλος, γνωστός ακτιβιστής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, λιντσαρίστηκε από νοικοκυραίους, τον κοσμηματοπώλη και τον μαγαζάτορα γείτονά του και ποδοπατήθηκε από τους αστυνομικούς, ενώ ο κόσμος που μαζεύτηκε παρέμενε απαθής.
“Ο φασισμός ανέβασε στην πολιτική τη λάσπη από το βυθό της κοινωνίας”, έγραφε ο Τρότσκι.
“Είναι γελοίοι, χυδαίοι οι χρυσαυγίτες, ανθρωπάκια. Στο δικαστήριο έδινε ο ένας τον άλλον”, λέει η Μάγδα Φύσσα.
“Ο ρατσισμός είναι μια προβολή αυτού που φοβόμαστε μέσα στο βαθύτερο εαυτό μας, αυτού που στην ουσία απορρίπτουμε όταν απορρίπτουμε τον Άλλο”, λέει ο Michel Sanchez – Gardenas, που μελετά την ψυχολογική διάσταση του ρατσισμού.
Γι’ αυτό επενδύει στους φόβους των αδύναμων και των ανασφαλών, καλλιεργώντας την ξενοφοβία, την ισλαμοφοβία, την ομοφοβία, τον εθνικισμό, το μίσος για καθετί το “διαφορετικό”, για το “εκτός νόρμας”.
Ο θεσμικός ρατσισμός, ο ενσωματωμένος στο σύστημα διακυβέρνησης, μεγαλώνει ακόμα περισσότερο το έλλειμμα ανοχής του Άλλου, τροφοδοτώντας την έμφυλη και παιδική βία, τις γυναικοκτονίες, την οπαδική βία, τις ρατσιστικές δολοφονίες.
“Δεν είναι η διαφορά του Άλλου, όσο η ασαφής, ρευστή, θολή ταυτότητα αυτό που ιδιαίτερα αναστατώνει τα μικροαστικά άτομα που βλέπουν σε συνθήκες κρίσης να διαλύεται η μέχρι τότε στέρεη ταυτότητά τους”, λέει ο Σ. Μιχαήλ, στις “Τρεις μελέτες για τη Χρυσή Αυγή” που γράφτηκε λίγο πριν από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και μετά την δική του δίκη από τη Χρυσή Αυγή το Σεπτέμβρη του 2013.
Στο ντοκιμαντέρ αναδεικνύεται το νήμα που ενώνει και τις τρεις δολοφονίες. Η κρίση, οικονομική, κοινωνική και πολιτική και η αποσύνθεση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αυτής της κρίσης είναι εικόνα η Χρυσή Αυγή. Εικόνα και ταξικό όπλο ενάντια στους αδύναμους και τους αντιφασίστες. Στην Ελλάδα της κρίσης και των μνημονίων –τότε που απέκτησε τη δύναμή της η Χρυσή Αυγή– έγινε από το κράτος μια βιοπολιτική απόπειρα διαχείρισης και ελέγχου των εξαθλιωνόμενων, λόγω των μνημονίων, μαζών, μετατρέποντας τους μετανάστες σε αποδιοπομπαίους τράγους της κρίσης.
“Υγειονομικές βόμβες” οι μετανάστες κατά τον Χρυσοχοῒδη, που οργάνωνε επιχειρήσεις – σκούπα. “Υγειονομικές βόμβες” και οι οροθετικές εξαρτημένες γυναίκες που διαπομπεύτηκαν βάναυσα από τον Ανδρέα Λοβέρδο, ο οποίος επαγγελλόταν τη σωτηρία της αγίας, ελληνικής οικογένειας από αυτά τα μιάσματα.
Είναι φανερό ότι η κρίση και η παρακμή του καπιταλισμού είναι η μήτρα που γεννά ρατσιστικά φαινόμενα και μορφώματα σαν την Χρυσή Αυγή.
Όπως έλεγε ο φιλόσοφος Max Horkheimer “όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει να μιλά και για το φασισμό”.
Γνωρίζουμε ότι η εργασία του πένθους δεν τελειώνει ποτέ οριστικά.
Ο κόσμος έχει γίνει πιο φτωχός και κενός μετά από αυτές τις τραγικές απώλειες. Όμως ο αγώνας για την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων και τη δικαίωση των θυμάτων είναι ταυτόχρονα και αγώνας καθολικός και διεθνής για να διασωθεί το ανθρώπινο μέσα στον άνθρωπο.
Γι’ αυτό, αυτοί που μένουν δεν είναι μόνο οι οικογένειες των θυμάτων. Είμαστε όλοι εμείς, όλο το αντιφασιστικό – αντιρατσιστικό κίνημα. Όλοι όσοι αγωνίζονται για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος που γεννά και τρέφει το τέρας του ρατσισμού.
