Με αφορμή την αποτρόπαια δολοφονία- λιντσάρισμα του Ζακ Κωστόπουλου λίγες μόλις ημέρες πριν, θα ήταν ίσως χρήσιμο να γίνει μια σε βάθος ιστορική – κοινωνιολογική ανάλυση (τουλάχιστον όσο επιτρέπει ένα άρθρο) για την κοινωνική ομάδα των αποκαλούμενων «Νοικοκυραίων».
Αναμφισβήτητα προέρχονται από την μικροαστική τάξη, πολλές φορές κάτοχοι μικρών επιχειρήσεων, άλλες φορές δημόσιοι υπάλληλοι ή δημόσιοι λειτουργοί (δικαστικοί, αστυνομικοί, στρατιωτικοί κτλ), μικροαγρότες και μικροιδιοκτήτες. Αποτελούν σαφέστατα πολυπληθή στρώματα και είναι -όπως αναφέρει η Κ. Μάτσα (Ν.Π τεύχος 674, σελ. 5)- «οι φοβισμένοι μικροαστοί που το κοινωνικό σύστημα με την κρίση του και την ιδεολογία του έχει ισοπεδώσει [και] γίνονται «νταήδες» απέναντι σε αυτούς που θεωρούν αδύναμους, απαξιωμένους από την κυρίαρχη υποκριτική ηθική, «μιάσματα», «υπανθρώπους» κατά την έκφραση των Ναζί».
Είναι τα στρώματα αυτά που στήριξαν την άνοδο του φασισμού κατά την περίοδο του μεσοπολέμου στην Ευρώπη, είναι αυτοί που κατέδιδαν δείχνοντας με το δάχτυλο στα χιτλερικά τάγματα εφόδου συμπολίτες τους και γείτονες τους στη Ναζιστική Γερμανία επειδή τύχαινε να ήταν Εβραίοι ή ομοφυλόφιλοι, είναι αυτοί που αποτέλεσαν τη μαγιά για τη δημιουργία των ταγμάτων ασφαλείας στην κατοχική Ελλάδα, είναι εκείνοι που πούλαγαν στον εξαθλιωμένο πληθυσμό σε εξωφρενικές τιμές τρόφιμα και άλλα αγαθά, είναι εκείνοι που σε συνεργασία με «υψηλά στελέχη» της αστικής τάξης αλλά και αξιωματούχους του ναζιστικού καθεστώτος διακινούσαν εμπορεύματα σε παγκόσμιο επίπεδο – ας θυμηθούμε την περίπτωση των Ελλήνων σπογγεμπόρων της Β.Αφρικής (Αλ. Δάγκας, Δωσιλογισμός στη βόρεια Αφρική, στο «Εχθρός» εντός των τειχών, επμ: I. Mιχαηλίδης, Η. Νικολακόπουλος, Χ. Φλάισερ, σελ. 195)· είναι αυτοί που γενικά αποτέλεσαν το δεξί χέρι της αστικής τάξης εκείνη την ταραγμένη περίοδο κάνοντας όλη τη βρόμικη δουλειά, εκείνοι που ποτέ -τουλάχιστον η πλειοψηφία τους δεν τιμωρήθηκε- από τα αστικά μεταπολεμικά κράτη που έψαχναν εναγωνίως μέσα στα πολεμικά συντρίμμια αυτό που ο Pavone αποκάλεσε «κρατική συνέχεια», χρειάζονταν δηλαδή δικαστές, χωροφύλακες, σώματα ασφαλείας αδιαφορώντας για τα έργα και τις ημέρες των μελών τους κατά τη διάρκεια του πολέμου. (Mark Mazower, Συνεργασία: το ευρωπαϊκό πλαίσιο, σελ 31). Χρειάζονταν όμως και κάτι άλλο, μια νέα αστική τάξη αποτελούμενη από άτομα και οικογένειες «δοκιμασμένα» σε δύσκολες καταστάσεις, στην Ελλάδα μάλιστα με το εξ Η.Π.Α. εκπορευμόμενο σχέδιο Marshall φτιάχτηκαν τεράστιες περιουσίες, έτσι κάποιος πολύ προσεκτικός μελετητής μπορεί να βρει τι είδους δοσοληψίες με τους κατακτητές είχαν μέλη οικογενειών που κυριαρχούν οικονομικά μέχρι και σήμερα. Ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση του επονομαζόμενου «διαβολογιατρού» και αρχηγού του ΕΔΕΣ Πειραιά Σήφη Βαρδινογιάννη, της γνωστής οικογενείας που εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ στις 22/9/1944. (Ιάσονας Χανδρινός, Το τιμωρό χέρι του λαού, σελ 248).
Και μεταπολεμικά όμως όλα αυτά τα μικροαστικά στρώματα στέκονταν και στέκονται απέναντι σε κάθε κοινωνικό αγώνα είτε με το προσωπείο του «αγανακτισμένου πολίτη» είτε σαν ψευδομάρτυρες σε δίκες αγωνιστών, είτε συστήνοντας οργανώσεις και σωματεία με εθνικιστικό η παραθρησκευτικό περιεχόμενο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κτύπησαν ή και δολοφόνησαν ανθρώπους κάποιες φορές σε συνεργασία με το επίσημο αστικό κράτος και πάντως σχεδόν πάντα με την ανοχή του, έχοντας στο πλευρό τους στοιχεία του υποκόσμου.
Τελειώνοντας θα πρέπει να επισημανθεί ότι θα ήταν εντελώς αντιεπιστημονικό από κοινωνιολογική σκοπιά να θεωρηθεί ότι το σύνολο της μικροαστικής τάξης κινείται προς αυτή την κατεύθυνση που έχει περιγραφεί παραπάνω αφού ιστορικά έχουν υπάρξει πολλά θετικά στοιχεία που έχουν προέλθει από τις τάξεις της, ωστόσο η εργατική τάξη και η πρωτοπορία της θα πρέπει να επαγρυπνεί και να μην αφήνει τα φαινόμενα αυτά να γενικεύονται.
Aλέξης Xαλβατζής
