του Θόδωρου Κουτσουμπού
Ένα νέο σκηνικό, μεγάλων οικονομικών και γεωστρατηγικών ανατροπών, αναπτύσσεται στον Κόλπο το τελευταίο διάστημα. Ο καιρός που οι ΗΠΑ με αιχμή τη Σαουδική Αραβία οργάνωναν κατά το δοκούν τη στρατηγική τους, τώρα φαίνεται να “σκοντάφτει” σε ισχυρά εμπόδια. Ο καιρός που ο πρόεδρος των ΗΠΑ, τότε ο Τραμπ πραγματοποιούσε το πρώτο ταξίδι του ως πρόεδρος και έσερνε τη Σαουδική Αραβία στο πλευρό του Ισραήλ, αποτελεί παρελθόν. Η πλούσια πετρελαιοπαραγωγός Αραβική χώρα, αντί να συντάσσεται με το σιωνιστικό κράτος, κύριο σύμμαχο των ΗΠΑ στην αντι-Ιρανική εκστρατεία, πριν λίγες εβδομάδες, στις 10 Μαρτίου 2023, αποκατέστησε διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν που είχαν διακοπεί προ επταετίας. Πέραν της λειτουργίας πρεσβειών στις δύο χώρες, μια σειρά οικονομικών, εμπορικών, επενδυτικών και πολιτιστικών συμφωνιών θα τεθούν σε ισχύ. Αξιοσημείωτο, μάλιστα, όλα αυτά συντελούνται με τη μεσολάβηση της… Κίνας! Η ανακοίνωση των συμφωνιών προκάλεσε ρίγη ανησυχιών στην Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ, ενώ η διαμεσολάβηση της Κίνας εκλαμβάνεται ως εχθρική ενέργεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι συμφωνίες αναμένεται να έχουν επίδραση στην ευρύτερη περιοχή, ιδίως στις συγκρούσεις σε Υεμένη, Ιράκ, Λίβανο και Συρία.
Και βέβαια δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει την αντι-Ρωσική συνιστώσα του αιματηρού εμφύλιου που έχει ξεσπάσει στη μεγάλη αφρικανική χώρα στο Κέρας της Αφρικής, απέναντι από τη Σαουδική Αραβία, στο Σουδάν. Εκεί, από τις 15 Απρίλη οι αιματηρές μάχες μαίνονται ανάμεσα σε δύο μερίδες τής μέχρι πρότινος κυβερνώσας στρατιωτικής κάστας, που υφάρπασε την εξουσία από τον επαναστατημένο λαό, του αρχηγού του Στρατού στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν και του Μοχάμεντ Χαμντάν Ντάγκαλο ή Χεμεντί, σφαγέα του Νταρφούρ και αρχηγού των παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF). Παρά την διάψευση της Μόσχας και της (ιδιωτικής) στρατιωτικής οργάνωσης Βάγκνερ, για ανάμιξη στις συγκρούσεις στο Σουδάν, είναι αναμφίβολο ότι αυτές στοχεύουν, μεταξύ άλλων και την ρωσική ναυτική στρατιωτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα… Για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και άλλες δυτικές και τοπικές δυνάμεις, η παρουσία της Μόσχας στην περιοχή και μάλιστα με δεύτερη στρατιωτική βάση μετά την Ταρτούς στη Συρία, είναι απαράδεκτη. Η ματαίωση της συμφωνίας για την στρατιωτική ναυτική βάση της Ρωσίας στην Ερυθρά Θάλασσα, με πρόσβαση στη Μεσόγειο μέσω Διώρυγας του Σουέζ και στον Ινδικό Ωκεανό, είναι ύψιστης προτεραιότητας.
Όμως, δίπλα στις διπλωματικές ενέργειες και στρατιωτικές δράσεις, συντελούνται οικονομικο-πολιτικές ανατροπές στην Σαουδική Αραβία που αξίζει να επισημανθούν.
Saudi Aramco
Συγκεκριμένα, όπως μεταδίδουν αραβικά μέσα, την Τρίτη 11/4/2023 η Saudi Aramco Oil Derivatives έστειλε μια ειδοποίηση σε όλες τις χώρες που αγοράζουν πετρέλαιο από την Σαουδική Αραβία. Με αυτή την ειδοποίηση η μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία τροποποιεί τους όρους πώλησης πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας.
Η τροποποίηση περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
1. Οι χώρες που αγοράζουν πετρέλαιο από τη Σαουδική Αραβία θα πρέπει εφεξής να πληρώνουν προκαταβολικά το ήμισυ της τιμής της ποσότητητας πετρελαίου, από τη στιγμή της σύναψης της συμφωνίας της σύμβασης. Το υπόλοιπο θα καταβάλλεται εντός μιας εβδομάδας από την παράδοση του πετρελαίου στη χώρα αγοράς.
2. Το νέο έντυπο περιλαμβάνει νέους αριθμούς λογαριασμών της Aramco για την πληρωμή. Αυτό που είναι καινούργιο σ’ αυτούς τους λογαριασμούς είναι ότι όλοι λογαριασμοί αναφέρονται σε τράπεζες της Σαουδικής Αραβίας και δεν υπάρχει αριθμός λογαριασμού για καμία ξένη τράπεζα. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι πωλήσεις της Σαουδικής Αραβίας θα διευθετούνται σε τράπεζες της Σαουδικής Αραβίας και δεν θα εισάγονται στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και στο αμερικανικό τραπεζικό σύστημα.
3. Στη νέα φόρμα (έντυπο), το καλάθι των νομισμάτων για πληρωμή είναι ανοιχτό και δεν περιορίζεται στο δολάριο.
Επίσκεψη Μπερνς
Αυτή η αντίδραση της Aramco έρχεται λίγες μόνο μέρες μετά την επίσκεψη του διευθυντή της CIA Γουίλιαμ Μπερνς (πρώην πρεσβευτή στην Αθήνα και στο… Κίεβο!), ο οποίος πραγματοποίησε σύντομη επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία. Ο Burns επέμεινε να συναντηθεί προσωπικά με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, αλλά για τη συνάντηση έπρεπε να περιμένει τη δεύτερη μέρα. Αυτό είναι ένα νέο σαουδαραβικό στυλ. Μέχρι τώρα, ο οποιοσδήποτε Αμερικανός αξιωματούχος έφθανε στη Σαουδική Αραβία, όποιο βαθμό και σημασία κι αν είχε, έβρισκε τους Σαουδάραβες αξιωματούχους αφοσιωμένους και πρόθυμους να τον υποδεχθούν. Ο Αμερικανός αξιωματούχος καθόριζε τα διαδικαστικά, την ώρα και το θέμα της συνάντησης.
Τώρα, τα πράγματα έχουν αλλάξει, οπότε ο Αμερικανός επισκέπτης, όποιος κι αν είναι ο βαθμός και η θέση του, πρέπει να περιμένει να του ορίσουν ημερομηνία και τόπο συνάντησης, και αυτή είναι μια μέθοδος που οι Αμερικανοί δεν την έχουν συνηθίσει. Ο William Burns χρειάστηκε να περιμένει δύο ημέρες μέχρι τη συνάντησή του με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Και αντί για διμερείς και κλειστές συνομιλίες, ο Γουίλιαμ Μπερνς εξεπλάγη από την παρουσία του υποστράτηγου Khaled Ali Al-Humaidan, επικεφαλής της σαουδαραβικής υπηρεσίας πληροφοριών και τριών άλλων ανώτερων αξιωματικών πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας, μαζί με τον πρίγκιπα διάδοχο, που περίμεναν τον επισκέπτη τους.
Φαίνεται ότι η υποδοχή με αυτόν τον τρόπο έδωσε ένα μήνυμα στον William Burns πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες.
Ο Μπερνς παρουσιάστηκε ενώπιον της Σαουδαραβικής ηγεσίας δηλώνοντας ότι είχε έρθει στη Σαουδική Αραβία σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης των σαουδαραβο-αμερικανικών σχέσεων και ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες ενδιαφέρονται για την ισχύ των σαουδαραβοαμερικανικών σχέσεων και τη δύναμη της μεταξύ τους συμμαχίας. Δήλωσε ότι οι άμεσες συνομιλίες μπορούν να διευθετήσουν όλες τις δευτερεύουσες διαφορές μεταξύ των δύο μερών. Για την διευθέτηση των σχέσεων ο Burns έθεσε ως προϋπόθεση την ικανοποίηση εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας μιας σειράς ζητημάτων στα οποία οι δύο χώρες έχουν αποκλνουσες απόψεις. Και συγκεκριμένα ζήτησε:
1. Την περιθωριοποίηση του ρόλου της Κίνας στο θέμα της συμφωνίας Ιράν – Σαουδικής Αραβίας, με αμερικανική υποστήριξη στη Σαουδική Αραβία στη συμφωνία της με το Ιράν.
2. Να μην διευθετηθούν οι Σαουδαραβικές σχέσεις με τη Συρία, εκτός αν η Συρία τηρήσει και εφαρμόσει όλα τα διεθνή ψηφίσματα που σχετίζονται με τη συριακή κρίση.
3. Αναίρεση από τη Σαουδική Αραβία όλων των στρατιωτικών αιτημάτων προς τη Ρωσία προκειμένου να αγοράσει ρωσικά όπλα και άμεσο πάγωμα όλων των συμφωνιών.
4. Συγκαλυμμένη προειδοποίηση προς τη Σαουδική Αραβία να μην ενταχθεί στην ομάδα BRICS και στον Οργανισμό της Σαγκάης.
5. Τερματισμός του πολέμου στην Υεμένη και επίλυση της κρίσης μέσω των προσπαθειών του Αμερικανού απεσταλμένου και του απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνα με τους μηχανισμούς διευθέτησης που έχουν θεσπιστεί με διεθνή ψηφίσματα.
6. Επέστησε την προσοχή των Σαουδάραβων από την άμεση παρέμβαση στις τουρκικές εκλογές και τους ζήτησε να είναι ουδέτεροι σε αυτές τις εκλογές. Αυτή η ουδετερότητα σημαίνει, σύμφωνα με τους Αμερικανούς, ότι η Σαουδική Αραβία δεν παρέχει καμία βοήθεια στην Τουρκία ούτε υπογράφει οικονομικές συμφωνίες σε αυτό το στάδιο.
7. Οι τεχνικοί των οικονομικών σχέσεων Σαουδικής Αραβίας και Κίνας να μειωθούν στο ελάχιστο και τους προειδοποίησαν να μην συνάψουν συμφωνία της Aramco με την Κίνα για επενδύσεις.
8. Απαίτησε από τη Σαουδική Αραβία να επιστρέψει στη θέση της ως ηγέτης του αραβικού και ισλαμικού μετριοπαθούς κινήματος στην αντιμετώπιση του εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας, με αμερικανική ετοιμότητα να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας για την αντιμετώπιση όλων των κρίσεων και των ζητημάτων στην περιοχή.
9. Όσον αφορά την τελευταία απαίτηση, η οποία πήρε πολύ χρόνο σε διάλογο και διαμάχη, ζήτησε επιστροφή στον άμεσο και προηγούμενο συντονισμό μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με την πολιτική και τις αποφάσεις των χωρών του ΟΠΕΚ.
Αυτά τα αιτήματα τέθηκαν από τον William Burns προς τον Mohammed bin Salman, με την προειδοποίηση ότι η αποτυχία της Σαουδικής Αραβίας να ανταποκριθεί σε αυτά τα αιτήματα θέτει την αμερικανική κυβέρνηση σε δύσκολη και αδύναμη θέση ενώπιον του Κογκρέσου και των διαφόρων επιτροπών του σχετικά με το πάγωμα κάποιων κονδυλίων της Σαουδικής Αραβίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη διακοπή της παροχής στη Σαουδική Αραβία σύγχρονων αμερικανικών όπλων και ανταλλακτικών. Η πιο επικίνδυνη απειλή που παρουσίασε ο Μπερνς είναι ότι η κυβέρνηση του Προέδρου Μπάιντεν μπορεί να μείνει «αβοήθητη» απέναντι στις πιέσεις είτε από την αμερικανική κοινή γνώμη είτε από το Κογκρέσο στο ζήτημα επανέναρξης της έρευνας για να λογοδοτήσουν όλοι όσοι εμπλέκονται στις βομβιστικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. (Είναι μια κατ’ ευθείαν απειλή, δεδομένου των σχέσεων του Οσάμα Μπιν Λάντεν και της Αλ Κάιντα με το Σαουδαραβικό βασίλειο).
Αλλά πώς αντιμετώπισε η Σαουδική Αραβία αυτές τις απαιτήσεις, ή μάλλον απειλές; Δεν εκδόθηκε επίσημη ανακοίνωση της Σαουδικής Αραβίας που να αναφέρεται στην επίσκεψη Μπερνς και τα αποτελέσματά της. Όμως, ορισμένες μετέπειτα ενέργειες εκφράζουν την άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να αντιμετωπίσει τις αμερικανικές απαιτήσεις. Έτσι:
1. Μετά την αποχώρηση του Μπερνς από τη Σαουδική Αραβία και τη στιγμή που οι διαβουλεύσεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν συνεχίζονταν για να κανονίσουν μια συνάντηση μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών και τον τόπο συνάντησης, η Σαουδική Αραβία επέμενε να πραγματοποιηθεί στο Πεκίνο – μια σαφής απάντηση στην αμερικανική απαίτηση.
2. Η υποδοχή από τη Σαουδική Αραβία του Faisal Al-Miqdad, του Σύρου υπουργού Εξωτερικών, πραγματοποιήθηκε επίσης μετά την επίσκεψη του Burns στη Σαουδική Αραβία και το αίτημά του να μην διευθετηθούν οι σχέσεις με τη Συρία.
3. Η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε επίσημα ότι η Μικτή Οικονομική Επιτροπή Σαουδικής Αραβίας και Κίνας θα ξεκινήσει τη συνεδρίασή της τον Μάιο. Αυτή η επιτροπή θα οργανώσει μια επίσκεψη του Σαουδάραβα διαδόχου υπό την ηγεσία μιας μεγάλης υπουργικής αντιπροσωπείας της Σαουδικής Αραβίας και μεγάλου αριθμού επιχειρηματιών και ιδιοκτητών σαουδαραβικών εταιρειών που θα υπογράψουν επενδυτικές συμφωνίες κατασκευής γιγάντιων στρατηγικών έργων. Η επίσκεψη αυτή έχει προγραμματιστεί να γίνει μετά τα μέσα του προσεχούς Αυγούστου.
4. Όσον αφορά την αμερικανική απαίτηση για την πολιτική της Σαουδικής Αραβίας στον ΟΠΕΚ και τις εξαγωγές πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, η απάντηση δόθηκε από τον Σαουδάραβα Υπουργό Πετρελαίου, Πρίγκιπα Αμπντουλαζίζ μπιν Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ, αδελφό τού διαδόχου. Η πολιτική υποχρέωσης της Σαουδικής Αραβίας και των χωρών του ΟΠΕΚ στις προειλημμένες αποφάσεις και τύπους έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
