Η Ελλάδα και η Παρακμή της Ευρώπης
του Σάββα Mιχαήλ
[Στις 25 Φεβρουαρίου του 2012, το θεωρητικό περιοδικό Critique, οργάνωσε, στο London School of Economics, Συνδιάσκεψη με θέμα: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ – ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ. Ο Σάββας Μιχαήλ ήταν ένας εκ των εισηγητών. Η εισήγησή του βασίστηκε στο κείμενο που δημοσιεύουμε εδώ.]
Mέρος 2ο (τελευταίο)
Το δεύτερο πακέτο «διάσωσης» της Ελλάδας αντιπροσωπεύει, όπως έχει γράψει και ο Βόλφανγκ Μυνχάου, την μεταμόρφωσή της στην «πρώτη αποικία της ευρωζώνης» 0. Είναι αλήθεια ότι οι όροι για το νέο πακέτο είναι αποικιακού τύπου, εξαφανίζοντας κάθε ίχνος οικονομικής κυριαρχίας. Δημιουργείται ένας ειδικός λογαριασμός για την κατάθεση των δανειζόμενων ποσών που επιτρέπει στους δανειστές να προπληρώνονται προνομιακά παρακάμπτοντας την Αθήνα. Η πρόταση του Σόϊμπλε για διορισμό δημοσιονομικού Kommisar για την ελληνική κυβέρνηση με δύναμη βέτο στις αποφάσεις οικονομικής πολιτικής –μια προκλητική πρόταση που οδήγησε σε φωνές αγανάκτησης σε Ελλάδα και διεθνώς– αποσύρθηκε μόνο και μόνο για να γίνει αποδεκτή και να επεκταθεί σε μια Task Force από Κομισάριους της Ε.Ε. για την επίβλεψη των οικονομικών όλων των ελληνικών υπουργείων. Ένα ειδικό άρθρο θα συμπεριληφθεί στο Ελληνικό Σύνταγμα που θα καθιστά υποχρεωτική κάθε πληρωμή προς τους ξένους δανειστές. Η θρασύδειλη ελληνική μπουρζουαζία και όλα τα αστικά κόμματα της χώρας αποδέχθηκαν αυτούς τους όρους ολικής υποταγής.
Καθώς και άλλες υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία θα αποτυγχάνουν να ικανοποιήσουν τους στόχους που έχουν θέσει οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο, παρόμοιοι Κομισάριοι θα αναλαμβάνουν τα οικονομικά τους. Είναι αναπόφευκτο, έτσι, να ξεσπούν φρενιτιώδεις εθνικιστικές αντιδράσεις παντού μέσα στην ιμπεριαλιστική Ευρωπαϊκή «Ένωση».
Το να μιλήσουμε για «αποικίες της Ευρωζώνης» όπως ο Μυνχάου αποτελεί μια ωραία μεταφορά και ακριβώς μόνον αυτό – μια μεταφορά με όλους της τους περιορισμούς. Η Ευρωζώνη δεν είναι μια Αυτοκρατορία, πόσο μάλλον μια Γερμανική Αυτοκρατορία υπό μια ενοποιημένη αυτοκρατορική πολιτική εξουσία. Είναι μια Ένωση κυρίαρχων ανταγωνιστικών Ευρωπαϊκών ιμπεριαλισμών, που αποδεικνύεται τώρα ότι είναι εφήμερη, υπό αποσύνθεση, σε επιθανάτια αγωνία. «Η ‘περήφανη αυτοκρατορία’ της Ευρώπης», σημειώνει ο τίτλος ενός άρθρου του Άντριου Ρόμπερτς, «εισέρχεται σε ένα αδιέξοδο της Ιστορίας». Και το άρθρο καταλήγει: «…η φωτιά της Ευρώπης έχει σβήσει11.
Η παραμονή στο σιδερένιο κλουβί της Ε.Ε. είναι αδύνατη. Αλλά και η επιστροφή πίσω στο Εθνικό Κράτος και το εθνικό νόμισμα, στις σημερινές συνθήκες αναπτυγμένης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, δεν αποτελεί λύση. Η εθνικιστική εσωστρέφεια αποτελεί ευλογία για την αναπτυσσόμενη άκρα δεξιά και συνταγή για οικονομική και πολιτική καταστροφή.
Η Ελλάδα και οι άλλες υπερχρεωμένες χώρες στην Ε.Ε. δεν μπορούν να κάνουν κανένα βήμα για να βγουν από το σημερινό αδιέξοδο χωρίς να καταργήσουν το εξωτερικό χρέος χωρίς αποζημίωση προς τους διεθνείς τοκογλύφους. Ένα όμως τέτοιο βήμα έχει τη δική του αναγκαία λογική: το πρώτο βήμα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς μια ριζική ρήξη με την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη και αμέσως πρέπει να συνδεθεί με μια σειρά άλλων απολύτως αναγκαίων μέτρων: εθνικοποίηση των τραπεζών και όλων των στρατηγικών σημαντικών τομέων της οικονομίας υπό εργατικό έλεγχο, μια αναδιοργάνωση ολόκληρης της οικονομίας πάνω σε νέες σοσιαλιστικές βάσεις. Η πολιτική προϋπόθεση για μια τέτοια επαναστατική αλλαγή είναι η ανατροπή της καπιταλιστικής κυβέρνησης και του κατασταλτικού κρατικού μηχανισμού με τη δράση των ίδιων των μαζών που θα είναι οργανωμένες στα δικά τους ανεξάρτητα όργανα πάλης και τα οποία θα μετατραπούν σε όργανα μιας νέας εξουσίας – της εργατικής εξουσίας. Η σταθεροποίηση της εξουσίας της εργατικής τάξης και το έργο της αναδιοργάνωσης της κατεστραμμένης οικονομίας είναι δυνατό μόνο μέσω της επέκτασης της κοινωνικής επανάστασης σε όλη την Ευρώπη και διεθνώς.
Η ιστορική υλική βάση για αυτή την κοσμοϊστορική αλλαγή στην Ευρώπη είναι πολύ πιο ώριμη από ό,τι το 1917. Η αλληλοσύνδεση των κοινωνικών οικονομικών διαδικασιών καθορίζει, όχι μ’ έναν γραμμικό τρόπο αλλά μέσω ανισομέρειας και αντιφάσεων, τον συνδυασμένο διεθνή χαρακτήρα της επερχόμενης κοινωνικής επανάστασης. Oι επαναστατικές εξελίξεις μπορούν να επεκταθούν σε όλη την ήπειρο πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στο παρελθόν. Το κεντρικό ζήτημα είναι πάλι η έγκαιρη υποκειμενική προετοιμασία και οργάνωση της επαναστατικής πρωτοπορίας εντός ενός Κόμματος μάχης της εργατικής τάξης, εξοπλισμένου με μια διεθνή προοπτική και πρόγραμμα – ένα κόμμα της Διαρκούς Επανάστασης.
Η βασική κύρια αντίφαση είναι ανάμεσα στην καθολική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τον παρακμασμένο καπιταλισμό, τους φραγμούς των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και την αναγκαία τους βάση, το Κράτος- Έθνος. Η εργατική τάξη δεν θα πρέπει να υπολογίζει στη σοσιαλδημοκρατική φενάκη μιας «μεταρρυθμισμένης», «εκδημοκρατισμένης» ΕΕ ούτε στην εθνικιστική απομόνωση και αποκλειστικότητα. Ο μόνος δρόμος μπροστά είναι η κοινή πάλη όλων των Ευρωπαίων εργατών και εξαθλιωμένων λαϊκών μαζών για την σοσιαλιστική επανάσταση, για την καταστροφή της ΕΕ και την οικοδόμηση των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης.
Η παρακμή της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας
Είναι αξιοσημείωτο ότι το νέο, αντιλαϊκό- αντεργατικό, λαομίσητο Μνημόνιο με την ΕΕ, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, υπογράφθηκε από μια μη εκλεγμένη Ελληνική κυβέρνηση, υπό τον τεχνοκράτη τραπεζίτη και πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ, Λουκά Παπαδήμο, ο οποίος επιβλήθηκε από την ΕΕ τον Νοέμβριο του 2011. Την ίδια στιγμή, οι ίδιες δυνάμεις επέβαλλαν στην Ιταλία την μη εκλεγμένη «κυβέρνηση τεχνοκρατών» υπό τον Μάριο Μόντι. Και τα δυο γεγονότα δεν αποτελούν τον θρίαμβο της τεχνοκρατίας αλλά εκδηλώνουν το ψυχορράγημα της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Τα πολιτικό πλαίσιο, το πιο επαρκές για τις ανάγκες του καπιταλισμού, είναι ο φιλελευθερισμός, η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Μια καθαρά τεχνοκρατική διοίκηση είναι φενάκη: ακόμα και η κυβέρνηση Μόντι, που αποτελείται αποκλειστικά από τεχνοκράτες, χρειάζεται την υποστήριξη του κεντροδεξιού κόμματος PDL και του κεντροαριστερού PD, αν και αυτή η κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν αντανακλά πια την τρέχουσα κοινωνική πολιτική πραγματικότητα ή τη θέληση των ψηφοφόρων.
Στην Ελλάδα, ως συνήθως, η «τεχνοκρατική διοίκηση» πήρε την μορφή φάρσας: η κυβέρνηση του τεχνοκράτη Παπαδήμου στηρίζεται στην υποστήριξη, στο κοινοβούλιο, των δυσφημισμένων αστικών κομμάτων του «σοσιαλιστικού» ΠΑΣΟΚ και της δεξιάς «Νέας Δημοκρατίας», που συνεχείς δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι αντιπροσωπεύουν μια συρρικνούμενη μειοψηφία. Με άλλα λόγια, η πλασματική τεχνοκρατική διοίκηση στηρίζεται σε μια πλασματική κοινοβουλευτική «πλειοψηφία» σε ένα πλασματικό Κοινοβούλιο τελείως δυσφημισμένο, μισητό και αμφισβητούμενο ανοιχτά από μια τεράστια πλειοψηφία του λαού, που εξεγείρεται εναντίον των βάρβαρων μέτρων της.
Δεν είναι τυχαίο ότι το κίνημα των Ελλήνων αγανακτισμένων που κατέλαβαν την Πλατεία Συντάγματος και άλλες πλατείες στην πρωτεύουσα και σε όλη τη χώρα το 2011 συντριπτικά ζητούσαν όχι κοινοβουλευτική αλλά «άμεση δημοκρατία», δημοκρατία από τα κάτω. Παρά την ασάφεια του καλέσματος, αντιπροσωπεύει τόσο μια κριτική της υπάρχουσας αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας καθώς και μια απαίτηση, αν και αφηρημένη, για μια δημοκρατία των αυτοργανωμένων λαϊκών μαζών. Δεν αποτελεί ακόμα ένα κάλεσμα για κατάληψη εξουσίας από την εργατική τάξη. Βρίσκεται σε σταυροδρόμι: είτε οι βασικά μικροαστικές δυνάμεις που απαιτούν άμεση δημοκρατία θα κερδηθούν στην πάλη για την εργατική εξουσία ή θα επιστρέψουν στο κλουβί που χτίστηκε γι’ αυτές από τους αστούς πολιτικούς της κοινοβουλευτικής απάτης.
Η Ελλάδα δείχνει, σε αυτό το επίπεδο επίσης, το δρόμο που θα ακολουθήσουν όλες οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, που επίσης αντιμετωπίζουν, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, μια κρίση αστικής εξουσίας. Η παρακμή του καπιταλισμού, παγκοσμίως και ιδιαίτερα στην Ευρώπη αποτελεί την κύρια δύναμη της παρακμής της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, στην ήπειρο που γεννήθηκε ο ίδιος ο καπιταλισμός.
Το κοινοβούλιο υποβιβάζεται σε μια σφραγίδα για αποφάσεις που λαμβάνονται παρασκηνιακά από γραφειοκράτες της ΕΕ, τους διευθυντές του ΔΝΤ, τραπεζίτες, επενδυτές, τις λεγόμενες απρόσωπες «αγορές» και το υποτακτικό πολιτικό προσωπικό τους. Όλα τα ακριβοπληρωμένα δημοκρατικά κεκτημένα και κοινωνικά δικαιώματα της εργατικής τάξης (το δικαίωμα στις συλλογικές συμβάσεις καταργείται επίσημα στην Ελλάδα με το δεύτερο Μνημόνιο) καταστρέφονται. Η κρατική καταστολή οξύνεται σε πρωτοφανή επίπεδα καθώς η κοινωνική απελπισία και μαζική οργή είναι πια ανεξέλεγκτα φαινόμενα και εκρήγνυνται με καταλήψεις δημοσίων κτιρίων και πλατειών, οδομαχίες, ταραχές και λαϊκές εξεγέρσεις από την Αθήνα ως τη Μαδρίτη, τη Ρώμη, τη Λισαβόνα και το Λονδίνο.
Το ζήτημα της δημοκρατίας και της σχέσης της με την πάλη για το Σοσιαλισμό τίθεται πάλι με μια μορφή οξύτερη απ’ ό,τι στη δεκαετία του 1930. Οι εμπειρίες και τα σκληρά θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα εκείνης της περιόδου που ενσωματώνονται πρώτα απ’ όλα στην πάλη μεταξύ Σταλινισμού και Τροτσκισμού είναι ιδιαίτερα επίκαιρα από στρατηγική άποψη.
Η σεχταριστική απόρριψη των σχετικών διαφορών μεταξύ δημοκρατικών και ανοιχτά δικτατορικών μορφών αστικής κυριαρχίας, στο όνομα μιας αφηρημένης προπαγανδιστικής έκκλησης για ένα σοσιαλιστικό μέλλον, θα ήτανε καταστροφική και θα πρέπει να καταπολεμηθεί.
Από την άλλη, κάθε υποταγή της πολιτικής ανεξαρτησίας και δραστηριότητας της εργατικής τάξης σε μπλοκ με αστικές φιλελεύθερες και μικροαστικές δημοκρατικές δυνάμεις, στο όνομα της υπεράσπισης της αστικής δημοκρατίας και «των Ευρωπαϊκών φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών», όπως συχνά ακούμε σήμερα, είναι καταστροφική. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια κωμικοτραγική επανάληψη των «Λαϊκών Μετώπων» της δεκαετίας του 30 που παρέλυσαν τις επαναστατικές μάζες, πρόδωσαν την Ισπανική Επανάσταση και επιτάχυναν τη νίκη του φασισμού και την κάθοδο στην άβυσσο του παγκόσμιου πολέμου.
Η υπεράσπιση της ελευθερίας θα πρέπει να προωθηθεί με επαναστατικά μέσα, μ’ ένα ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεσμένων εναντίον της εξουσίας του κεφαλαίου, στην πάλη για εργατική εξουσία και Σοσιαλισμό.
Προς μια Ευρωπαϊκή Άνοιξη
Όταν ο Σόϊμπλε πάλι, αυτή η ζωντανή ενσάρκωση της Ordoliberalismus, πρότεινε την επ’ αόριστο ματαίωση των εκλογών στην Ελλάδα έως ότου οι όροι του νέου Μνημονίου εφαρμοστούν πλήρως, δεν έδειξε απλά την κυνική του περιφρόνηση για τη κοινοβουλευτική ή οποιαδήποτε άλλη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων. Εξέφρασε προπαντός τον τρόμο του ότι η εξέγερση των μαζών είναι πολύ πιο ισχυρή από το ιδιαίτερα ασθενικό αστικό πολιτικό σύστημα της χώρας, που παρά την κρατική κτηνωδία, θα μπορούσε να σαρωθεί.
Στις δημοσκοπήσεις, μια ισχυρή και αυξανόμενη λαϊκή πλειοψηφία στρέφεται προς τα κόμματα της Αριστεράς για να καταπολεμήσει το Μνημόνιο και την τρόικα της ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ. Στους δρόμους, πάνω απ’ όλα, ασταμάτητες μαζικές κινητοποιήσεις εργατών και από τα γοργά εξαθλιωνόμενα λαϊκά στρώματα, παρά τα εμπόδια που έθεσαν οι συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες, οι ρεφορμιστές, οι σταλινικοί και οι κεντριστές εκπροσωπούν μια αυξανόμενη απειλή για την αστική εξουσία. Οι γενικές απεργίες, οι μαζικές συγκεντρώσεις και καταλήψεις δημοσίων κτηρίων και πλατειών, ιδιαίτερα στην Πλατεία Συντάγματος μπροστά στο κοινοβούλιο, οι λαϊκές συνελεύσεις που σχηματίστηκαν ως σημεία συσπείρωσης, συζήτησης και προγραμματισμού πάλης σε κάθε λαϊκή και εργατική γειτονιά, καθιστούν ξεκάθαρο ότι «οι από κάτω δεν μπορούν να κυβερνώνται όπως πριν και οι από πάνω δεν μπορούν να διοικούν όπως πριν» σύμφωνα με τον περίφημο ορισμό του Λένιν για την αναδυόμενη επαναστατική κατάσταση.
Ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών μπορεί να μην φοβάται πολύ τον κίνδυνο οικονομικής επέκτασης μιας ελληνικής πτώχευσης. Ωστόσο, είναι τρομοκρατημένος από τον κίνδυνο πολιτικής επέκτασης μετά από μια επαναστατική έκρηξη στην Ελλάδα. Θα μπορούσε να πυρπολήσει όλη την ήπειρο εγκαινιάζοντας, όπως έκαναν οι Τυνήσιοι και Αιγύπτιοι επαναστάτες στη Μέση Ανατολή πέρσι, μια Άνοιξη επαναστάσεων, στην Ευρώπη αυτή τη φορά.
Όπως και με την Ευρωπαϊκή Άνοιξη των λαών το 1848, η πολεμική κραυγή μας θα πρέπει να είναι: Επανάσταση Διαρκής!
22-24 Φεβρουαρίου /8 Μάρτη 2012
10 «Η Ελλάδα θα πρέπει να πτωχεύσει αν επιθυμεί δημοκρατία» του Βόλφανγκ Μυνχάου, FinancialTimes, 20 Φεβρουαρίου του 2012, σελ 7
11 «Η ‘περήφανη αυτοκρατορία’ της Ευρώπης εισέρχεται σε ένα αδιέξοδο της Ιστορίας», FinancialTimes, 17 Φεβρουαρίου του 2012.
