του Σαλάχ Αλ-Μούσα
Ο δρ. Σάμεχ Χάμντ, μέλος της Επιτροπής Διαχείρισης των Σορών και ειδικός στην ιατροδικαστική τεκμηρίωση στη Λωρίδα της Γάζας, ανακοίνωσε τα εγκαίνια της Έκθεσης Φωτογραφιών των Σορών των Παλαιστινίων Μαρτύρων, που επεστράφησαν από τις ισραηλινές αρχές μετά την υπογραφή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα στις 10 Οκτωβρίου 2025.
Η έκθεση φιλοξενείται στο Ιατρικό Συγκρότημα Νάσερ στην πόλη Χαν Γιούνις, όπου προβάλλονται σε μεγάλη οθόνη φωτογραφίες των σορών μπροστά στις οικογένειες των αγνοουμένων, για να αναγνωρίσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα και να παραλάβουν τα σώματα για ταφή.
Περισσότερες από 150 σοροί έφτασαν παγωμένες, σε θερμοκρασία μείον 180 βαθμών Κελσίου, έχοντας κρατηθεί στο αιματοβαμμένο στρατόπεδο Σντε Τέιμαν, στο νότιο Νεγκέβ — μια μυστική στρατιωτική εγκατάσταση όπου κρατούνται χιλιάδες Παλαιστίνιοι αιχμάλωτοι σε απάνθρωπες συνθήκες. Εκεί, πέρα από τις φυλακές, λειτουργεί και χώρος αποθήκευσης των σωμάτων των μαρτύρων που σκοτώθηκαν στη Γάζα ή πέθαναν μέσα στα ισραηλινά κελιά.
Καλώς ήρθατε στην Έκθεση των Σορών στη Γάζα. Σώματα παραδόθηκαν σε πλαστικές σακούλες, με τρόπο ταπεινωτικό, χωρίς ονόματα — μόνο με αριθμούς. Σώματα χωρίς ταυτότητα. Δεν υπάρχουν προσωπικά στοιχεία, ούτε ιατρικές αναφορές για τα αίτια του θανάτου, γεγονός που καθιστά την αναγνώρισή τους εξαιρετικά δύσκολη. Ήταν σώματα εξαφανισμένα για δύο χρόνια πολέμου.
Μέσα σε αυτήν την αίθουσα, πνιγμένη στο αίμα και στα δάκρυα, συγκεντρώθηκαν οι οικογένειες των μαρτύρων, με καρδιές που πάλλονται από αγωνία, περιμένοντας να μάθουν την τύχη των παιδιών τους.
Καλώς ήρθατε στην Έκθεση των Σορών· εδώ, στη Γάζα, στις ακτές της Μεσογείου, τα σώματα προκαλούν δέος και σοκ. Ελάτε να δείτε μαζί μας τα κορμιά που συνθλίφτηκαν κάτω από τις ερπύστριες των ισραηλινών αρμάτων· σώματα εκτελεσμένων με δεμένα τα χέρια και τα πόδια, με δεμένα τα μάτια· σώματα μαχαιρωμένα στο πρόσωπο, στο στήθος και στο λαιμό· σώματα που γδάρθηκαν, που ξεκοιλιάστηκαν, που αφαιρέθηκαν τα όργανά τους· σώματα κρεμασμένα με σφιχτούς βρόχους, πνιγμένα και στραγγαλισμένα· σώματα πυροβολημένα εξ επαφής· σώματα ακρωτηριασμένα· σώματα που πέρασαν από μακρύ και βασανιστικό ταξίδι θανάτου, των οποίων τα χαρακτηριστικά εξαφανίστηκαν, βιάστηκαν και παραμορφώθηκαν.
Σε αυτά τα σώματα ασκήθηκε κάθε μορφή συστηματικού εγκλήματος· σφαγμένα στο σκοτάδι και στη σιωπή. Ελάτε στην Έκθεση της Σιωνιστικής Αγριότητας, στο σφαγείο της Γάζας: βασανιστήρια, συρσίματα, τεμαχισμός και η τεχνική της βεβήλωσης του ανθρώπινου σώματος.
Καλώς ήρθατε στη Γάζα — όχι ως επισκέπτες, αλλά ως μάρτυρες της οσμής του τόπου, όταν οι νεκροί επιστρέφουν στη γη τους κάτω από τον ήλιο του μεσημεριού· όσοι πορεύονται προς το αύριο, με τα λουλούδια και την τελευταία τους προσευχή.
Καλώς ήρθατε στην έκθεση των σωμάτων, της σκόνης και του παγωμένου πένθους που στοιχειώνει τις κηδείες των χρόνων μας, πριν τις διασκορπίσουν οι ρουκέτες και τα μαχητικά αεροσκάφη. Εδώ δεν εκτίθενται πίνακες· εδώ εκτίθεται η αλήθεια, γυμνή όπως γεννήθηκε από τη μήτρα της φωτιάς.
Στην καρδιά της Γάζας, πάνω σε γη που ακόμη αιμορραγεί, άνοιξε η έκθεση.
Όχι μια έκθεση τέχνης, αλλά μια έκθεση της απώλειας· μια αίθουσα ανοιχτή στον άνεμο, στον πόνο και στις συνθλιμμένες αναμνήσεις· με τοίχους φτιαγμένους από τη σιωπή των μητέρων και δάπεδο από χώμα ανακατεμένο με αίμα, δάκρυα και αναμονή.
Εκατοντάδες σοροί επέστρεψαν μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, σαν να έστειλε ο πόλεμος την καθυστερημένη του αλληλογραφία: σώματα άψυχα, χαραγμένα από ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια, πείνα, ταπείνωση και προσβολές. Ψυχές στις οποίες ασκήθηκε κάθε μορφή εκδίκησης και φρίκης, ψυχές που δεν βρήκαν σωτηρία, ούτε κάποιον να χτυπήσει τις πόρτες των φυλακών που μετατράπηκαν σε τάφους, χτισμένους από τα τέρατα του πολιτισμού, από στάχτη και από θάνατο μετά τον θάνατο.
Οι άνθρωποι δεν μπήκαν στην έκθεση με την περιέργεια των επισκεπτών, αλλά με τον τρόμο όσων αναζητούν τη ζωή. Κάθε πρόσωπο εκεί είναι ένα ερώτημα, και κάθε σώμα ένας καθρέφτης. Οι μητέρες ψάχνουν ανάμεσα στις μαύρες σακούλες για ένα ίχνος παιδιού που κάποτε γελούσε ένα πρωινό· οι πατέρες αγγίζουν τα παγωμένα δάχτυλα, σαν να ζητούν από τον θάνατο να απολογηθεί, να ανάψει φως. Η μυρωδιά του θανάτου ανακατεύεται με έναν βουβό λυγμό που γεμίζει την αίθουσα της Κρίσης.
«Αυτό είναι το σώμα του πατέρα μου», λέει κάποιος· «το αναγνωρίζω από την ουλή στο κεφάλι». «Κι αυτό είναι του αδελφού μου, η καρδιά μου το νιώθει, τρέμει». «Κι αυτό είναι του γιου μου· το ξέρω από το βλέμμα του που έμεινε ανοιχτό στην έκπληξη». «Αυτός είναι ο θείος μου, με το παλιό σημάδι στο αριστερό του μάγουλο». «Αυτή η μικρή είναι η αδελφή μου, με τα όμορφα καστανά μαλλιά που φώτιζαν τη γειτονιά». «Κι αυτός είναι ο αδελφός μου, τον γνωρίζω από το σπασμένο δόντι και το γκρι μπουφάν».
Μα γιατί κατέστρεψαν τα σώματα, όπως κατέστρεψαν τη Γάζα; Πάνω σε αυτά τα σώματα ασκήθηκαν τα πιο φρικτά τελετουργικά βασανιστηρίων: εκτελέσεις επιτόπου, σεξουαλικές κακοποιήσεις, κάθε μορφή ακολασίας και διαστροφής. Και το κράτος του Ισραήλ απολάμβανε τη στιγμή που διακήρυσσε τη νίκη του πάνω στα σώματα.
Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες γράφει στο βιβλίο του «Δώδεκα Διηγήματα Περιπλανώμενα» (Doce cuentos peregrinos):
«Η σορός περπατούσε στους δρόμους σαν να μην είχε ακόμη πεθάνει,
ψάχνοντας το παλιό της σπίτι, κάτι που άφησε πίσω και κανείς δεν θυμόταν πια».
Σε καιρό πολέμου, ο πόνος δεν πεθαίνει·
ανασαίνει μέσα στα χαλάσματα,
στα μάτια εκείνων που επιμένουν να θυμούνται,
στις κραυγές που δεν έπαψαν ποτέ να ηχούν κάτω από τα ερείπια.
Σε αυτήν την έκθεση, οι σοροί δεν εκτίθενται για ψυχαγωγία ή θέαμα·
εκτίθενται για να μας θυμίζουν ότι, παρά όλη την αγριότητα της ιστορίας,
είμαστε ακόμη ζωντανοί με τη συνείδηση και την επίγνωσή μας.
Εδώ, στη Γάζα, κάθε σώμα αφηγείται ένα ποίημα,
γραμμένο όχι με λέξεις αλλά με αίμα·
κάθε πληγή είναι μια πρόταση,
και κάθε βλέμμα που έσβησε, μια υπογραφή στο βιβλίο της Ανθρωπότητας.
Η Έκθεση των Σορών δεν είναι ένα τέλος —
είναι μια αρχή για όσους μπορούν ακόμη να βλέπουν, να θυμούνται, να ονομάζουν τη βαρβαρότητα με το όνομά της.»
