Παρουσίαση του βιβλίου της Ουλρίκε Μαρί Μάινχοφ (εκδ. η βαλίτσα, 2022)
Από την Κατερίνα Μάτσα, στις 3/11/24 στο καφέ βιβλιοπωλείο Έναστρον, Σόλωνος 101)
Στις 3 Νοέμβρη 2024 πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία η παρουσίαση του βιβλίου της Ουλρίκε Μάινχοφ «καλημέρα σας κυρία Παχλαβί» (εκδ. Βαλίτσα) από την Κατερίνα Μάτσα και τον εκδότη Αλέξανδρο Κυπριώτη στο ωραίο καφεβιβλιοπωλείο Έναστρον, που γέμισε ασφυκτικά.
Ακολούθησε μια πολύ ζωντανή συζήτηση, στην οποία συμμετείχαν, μεταξύ των άλλων, και δύο κυρίες που την εποχή της επίσκεψης του Σάχη στο Βερολίνο ήταν φοιτήτριες, στο Αμβούργο η μία και στη Βιέννη η άλλη, και συμμετείχαν στις μαζικές διαδηλώσεις που έγιναν τότε. «Η Γερμανία φλεγόταν», είπαν χαρακτηριστικά. Σε όλες τις πόλεις οι φοιτητές βρίσκονταν στους δρόμους και η αστυνομική καταστολή είχε πάρει τρομερές διαστάσεις.
Στη συζήτηση περιγράφηκε πολύ γλαφυρά και το «κυνήγι μαγισσών» που εξαπολύθηκε από τη γερμανική αστυνομία ενάντια στη Μάινχοφ όχι μόνο πριν τη σύλληψή της, αλλά και μετά τη δολοφονία της μέσα στα λευκά κελιά.
Ακολουθεί η βιβλιοπαρουσίαση της Κατερίνας Μάτσα:
Πρόκειται για την Ανοιχτή Επιστολή που απηύθυνε η δημοσιογράφος Ουλρίκε Μάινχοφ προς την Φαράχ Ντιμπά, σύζυγο του σάχη της Περσίας Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί, με αφορμή την επίσκεψη του αυτοκρατορικού ζεύγους στη Δυτική Γερμανία, στις 27 Μάη μέχρι 4 Ιούνη 1967.
Σε αυτή την επιστολή η Μάινχοφ, η «καλύτερη Γερμανίδα δημοσιογράφος μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως είχε χαρακτηρισθεί, η γυναίκα που αγωνιζόταν ενάντια στην κοινωνική αδικία και τον πυρηνικό πόλεμο, στηλιτεύει την κατάσταση στο Ιράν με τον τεράστιο πλούτο που αποφέρει το πετρέλαιο και τα άλλα ορυκτά της χώρας και την ακραία φτώχεια στην οποία είναι καταδικασμένος να ζει ο λαός. Σε μια χώρα, όπου πεθαίνει ένα στα δύο παιδιά κάθε οικογένειας από την πείνα, τη φτώχεια και τις αρρώστιες, όπου το 85% του πληθυσμού είναι αναλφάβητο και οι αγρότες τρέφονται με ακρίδες, ρίζες φυτών και κουκούτσια χουρμά, όπου το εμπόριο οπίου είναι στα χέρια του σάχη και το 20% των Ιρανών είναι ηρωϊνομανείς, όπου ένας στρατός 200.000 ανδρών, μια μυστική υπηρεσία 60.000 ανδρών και μια αστυνομία 33.000 ανδρών που εξοπλίζονται με χρήματα των ΗΠΑ και διευθύνονται από 12.000 Αμερικανούς συμβούλους για να κρατούν τη χώρα κάτω από τον έλεγχό τους, ο σάχης σκορπίζει δισεκατομμύρια στο Σεντ Μόριτς και καταθέτει σε ελβετικές τράπεζες αμέτρητα δισεκατομμύρια από το πετρέλαιο που εκμεταλλεύονται οι αγγλικές, οι γαλλικές και οι αμερικανικές εταιρείες. Με πικρή ειρωνεία η Μάινχοφ απαριθμεί τα αμύθητης αξίας κοσμήματα που χάρισε ο σάχης στη γυναίκα του, τη στιγμή που ο λαός του πεθαίνει από την πείνα. Ένα διάδημα αξίας 1,2 εκατομ. μάρκων, μια καρφίτσα αξίας 1,1 εκατομ. μάρκων, διαμαντένια σκουλαρίκια αξίας 210.000 μάρκων, ένα βραχιόλι με μπριγιάν, μια χρυσή τσάντα χειρός και άλλα.
Κατά την επίσημη επίσκεψη, και σύμφωνα με το πρόγραμμα, το αυτοκρατορικό ζεύγος στις 2 Ιούνη 1967 θα παρακολουθούσε στην Όπερα του Βερολίνου το “Μαγικό Αυλό” του Μότσαρτ. Απέξω συγκεντρώθηκαν οι διαδηλωτές. Η συμμετοχή ήταν μαζική. Η αστυνομική καταστολή τρομακτική. Πολλοί τραυματίες, πολλές συλλήψεις και ένας νεκρός, ο φοιτητής Μπένο Όνεζοργκ. Πυροβολήθηκε πισώπλατα από αστυνομικό, που όπως αποκαλύφθηκε, ήταν και πράκτορας της Στάζι, της μυστικής υπηρεσίας της Ανατολικής Γερμανίας.
Η Ανοιχτή Επιστολή δημοσιεύτηκε στο αριστερό περιοδικό Konkret στα τέλη Μάη 1967. Στις κινητοποιήσεις που έγιναν μοιραζόταν στον κόσμο μαζί με μια προκήρυξη που απευθυνόταν σε νοικοκυρές και συνταξιούχους, ιδιωτικούς και δημόσιους υπάλληλους, εργάτες και ελεύθερους επαγγελματίες, μαθητές και φοιτητές και έλεγε «αυτή η ανοιχτή επιστολή στη Φαράχ Ντιμπά σκοπό έχει να συμβάλει στην κατανόηση των διαμαρτυριών κατά των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης, ανεξαρτήτως αν αυτές υφίστανται στη Γερμανία, στο Βιετνάμ, στην Ελλάδα, στην Περσία ή σε κάποιο άλλο μέρος του κόσμου».
Πριν από αυτή την Ανοιχτή Επιστολή, ήδη στις αρχές Μάη 1967, όταν ανακοινώθηκε η πρόσκληση από τον πρόεδρο της Δυτικής Γερμανίας στο Σάχη της Περσίας, είχε δημοσιευθεί και μια άλλη Ανοιχτή Επιστολή από τη Συνομοσπονδία Ιρανών Φοιτητών, που αριθμούσε πάνω από 10.000 μέλη σε όλο τον κόσμο και αποτελούσε κομμάτι της ιρανικής αντιπολίτευσης στο εξωτερικό. Μέλος του προεδρείου τής Συνομοσπονδίας ήταν και ο Μπαχμάν Νιρουμάντ, που μόλις είχε εκδόσει το βιβλίο του για την κατάσταση στο Ιράν ως «δικτατορία του ελεύθερου κόσμου» και το οποίο είχε διαβάσει η Μάινχοφ. Ο Νιρουμάντ είχε συλληφθεί και βασανιστεί άγρια από την αστυνομία του Σάχη.
Ο σάχης Ρεζά Παχλαβί ανέβηκε στο θρόνο μετά την ανατροπή, το 1953, του Μοσαντέγ, του νόμιμα εκλεγμένου πρωθυπουργού της χώρας, από τη CΙΑ σε συνεργασία με την αγγλική μυστική υπηρεσία πληροφοριών. O Mοσαντέγ αμέσως μετά την εκλογή του το 1951 εθνικοποίησε το πετρέλαιο και έκανε αναδασμό της γης. Οι ιμπεριαλιστές δεν το ανέχτηκαν. Η CIA δαπάνησε 19 εκατομμύρια δολάρια για την ανατροπή του λαοπρόβλητου ηγέτη, ενώ η διαβόητη SAVAK, η μυστική αστυνομία του Σάχη επιδίδονταν σε άγριους βασανισμούς και δολοφονίες όλων των αντιφρονούντων.
Δεν παραλείπει, βέβαια, η Μάινχοφ να αναφερθεί και στο ναζιστικό παρελθόν του Προέδρου της Δυτικής Γερμανίας Λίμπκε, που είχε υπάρξει έμπιστος της Γκεστάπο, σχεδίαζε και διηύθυνε στρατόπεδα συγκέντρωσης και ήταν υπεύθυνος για την εξασφάλιση και τη μεταφορά κρατουμένων από το ένα στρατόπεδο στο άλλο για καταναγκαστική εργασία. Απευθύνει, λοιπόν, η Μάινχοφ το ερώτημα στη γυναίκα του αιμοσταγούς Σάχη. «Μήπως απορείτε που ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, έχοντας γνώση όλων αυτών των φρικαλεοτήτων, προσκάλεσε εσάς και τον άνδρα σας εδώ; Εμείς όχι. Ρωτήστε τον κάποια στιγμή για τις γνώσεις του στον τομέα των εγκαταστάσεων και των κτιρίων των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Είναι ειδήμων στον τομέα αυτό».
Το μικρό αυτό βιβλίο είναι σήμερα πολύ επίκαιρο.
Ο ιμπεριαλισμός δεν έχει κρύψει το στόχο του που είναι να ξαναποκτήσει τον έλεγχο του Ιράν μέσα από την επαναφορά του καθεστώτος Παχλαβί. Όπως γραφόταν στο περιοδικό Foreign Affairs (Mάης – Ιούνης 2020) του State Department «η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν δεν είναι μια ριζοσπαστική ιδέα, αλλά ο πιο πραγματιστικός και αποτελεσματικός στόχος για την αμερικάνικη πολιτική απέναντι στο Ιράν» Η αρχική απόπειρα της κυβέρνησης Μπάιντεν να ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, που είχε διακόψει ο Τράμπ, για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει αποτύχει. Ο πόλεμος του ΝΑΤΟ διά πληρεξουσίου στην Ουκρανία έχει αυξήσει την ένταση με το Ιράν, που θεωρείται σύμμαχος της Ρωσίας, παρέχοντάς της drones και πολιτική υποστήριξη.
Οι τελευταίες εξελίξεις με την κλιμάκωση του γενοκτονικού πολέμου του Ισραήλ, με τη βοήθεια του αμερικάνικου και ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού, ενάντια στον παλαιστινιακό λαό στη Γάζα, την εισβολή στο Νότιο Λίβανο, την εξόντωση της ηγεσίας της Χεζμπολάχ, το χτύπημα στο Ιράν, έχουν καταφέρει ένα σοβαρό πλήγμα στον άξονα της αντιϊμπεριαλιστικής αντίστασης και στο ίδιο το Ιράν. Δεν έχουν καταφέρει, όμως, να τσακίσουν συνολικά την αντίσταση στη Μέση Ανατολή. Δεν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν τους όρους για την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος.
Μέσα στο Ιράν σήμερα δίνονται μεγάλοι, λαϊκοί αγώνες, με τις γυναίκες στην πρωτοπορία, για τα δικαιώματα των γυναικών, για ψωμί,, δουλειά, ελευθερία, παρά την καταστολή που επιβάλει το θεοκρατικό καθεστώς. Γιατί οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στο Ιράν από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα σε συνθήκες επιδείνωσης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και επιβολής από το ίδιο το ιρανικό καθεστώς μιας πολιτικής μερικών ιδιωτικοποιήσεων σε εθνικοποιημένους τομείς της οικονομίας, έχουν φέρει φτώχεια και δυστυχία στο λαό. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Γενάρη του 2023 οργάνωσαν, παρά τις συλλήψεις και την καταστολή, πανεθνική απεργία χιλιάδες εργάτες σε όλα τα μεγάλα διυλιστήρια και πετροχημικά εργοστάσια της χώρας, φέρνοντας στο νου τις μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις των εργατών στα πετρέλαια, ιδιαίτερα στο νοτιοδυτικό Ιράν, που συνέβαλαν στην ανατροπή του μισητού καθεστώτος του Σάχη. Παρ’ όλα αυτά, παρά τις στερήσεις, τις διώξεις, τη διαφθορά, ο λαός δυσπιστεί απέναντι στον ιμπεριαλισμό. Οι μνήμες από την τυραννία του προηγούμενου καθεστώτος – οργάνου των ιμπεριαλιστών μεταδίδονται από τη μια γενιά στην άλλη, καθώς ξαναζούν μέσα στους τωρινούς αγώνες οι μνήμες της ανολοκλήρωτης επανάστασης του 1979. Γι’ αυτό οι φοιτητές του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης οργάνωσαν το 2023 ειδική εκδήλωση για να τιμήσουν τη μνήμη των νέων, των φοιτητών και των εργατών, που κρέμασε ο Σάχης πριν 70 χρόνια, το 1953, γιατί αντιτάχτηκαν στο πραξικόπημα της CIA, που ανέτρεψε τον νόμιμα εκλεγμένο πρωθυπουργό για να φέρει τον ίδιο στην εξουσία. Γι’ αυτό φαντάζει τόσο γελοία, αλλά και τόσο προκλητική η πρόταση του γιού τού Σάχη Ρεζά Παχλαβί, που ζει στο εξωτερικό, μαζί με τους πιο πλούσιους και πιο διεφθαρμένους της αυλής τού πατέρα του, «να αναγνωρισθεί ως εκπρόσωπος του ιρανικού λαού στις συζητήσεις με τις διεθνείς δυνάμεις»!
Η Ουλρίκε Μάινχοφ ήταν μια σπουδαία γυναίκα. Ο πατέρας της Βέρνερ Μάινχοφ ήταν μέλος του ναζιστικού κόμματος από το 1933 μέχρι το θάνατό του, το 1940. Ήταν ιστορικός της Τέχνης και διευθυντής του Μουσείου της Ιένας. Έργα τού μουσείου παραδόθηκαν στις Αρχές ως «εκφυλισμένη τέχνη». Η μητέρα της ήταν μέλος του SPD. H Ουλρίκε σπούδασε παιδαγωγικά, ψυχολογία και φιλοσοφία, κοινωνιολογία και γερμανική φιλολογία. Υπήρξε συνεκδότρια μαθητικής εφημερίδας και αργότερα, από το 1959 μέχρι το 1969, συνεργαζόταν με το αριστερό περιοδικό Konkret με το οποίο διέκοψε σχέσεις, γιατί «ήταν έτοιμο να γίνει όργανο της αντεπανάστασης». Συμμετείχε ενεργά στο κίνημα κατά των πυρηνικών όπλων. Στο διήμερο φοιτητικό συνέδριο κατά των πυρηνικών εξοπλισμών το Γενάρη του 1959, όπου συμμετείχαν εκατοντάδες φοιτητικοί αντιπρόσωποι από τη Δυτική Γερμανία, καθώς και προσκεκλημένοι από την Ανατολική Γερμανία και άλλες χώρες του εξωτερικού, η Μάινχοφ ήταν ένα από τα 7 μέλη της συντονιστικής επιτροπής των φοιτητών. Στο συνέδριο, που χρηματοδοτούσε το SPD θα επικρατήσουν δύο τάσεις, μια που πρόσκειται στο SPD και η άλλη που πρόσκειται στο περιοδικό Konkret. Η Μάινχοφ θα ταχθεί με την ομάδα του Konkret. Σε αυτό το συνέδριο αλλάζει η σχέση του SPD με την Ένωση Γερμανών Φοιτητών (SDS). Από δω και πέρα αν ήσουν μέλος του SDS, το κόμμα (SPD) σε διέγραφε από μέλος. Η Μάινχοφ με φλογερούς λόγους –κάποιοι τη συνέκριναν με τη Ρόζα Λούξεμπουργκ– και ενεργό κινηματική δράση καλούσε την κοινωνία να ξεσηκωθεί ενάντια στους πυρηνικούς εξοπλισμούς και διεκδικήσει την επανένωση των δύο Γερμανιών. Συμμετείχε επίσης σε όλες τις διαδηλώσεις ενάντια στο Σάχη, ενάντια στη σοβαρή απόπειρα δολοφονίας τού ηγέτη του Μάη του 1968 Ρούντι Ντούτσκε και σε όλες τις κινητοποιήσεις του φοιτητικού κινήματος.
Από το γάμο της με τον εκδότη του περιοδικού Konkret Ρελ απέκτησε δύο δίδυμες κόρες. Η ίδια ανατράφηκε από τη φίλη της μητέρας της, Ρενάτε Ρίμεκ, όταν η μητέρα της πέθανε και η ίδια ήταν 13 χρόνων. Η αντιφασίστρια παιδαγωγός Ρενάτε Ρίμεκ, που τη μεγάλωσε, την επηρέασε πολύ. Η ένταξή της στο ανατρεπτικό κίνημα είχε σαν θεμέλιο την βαθιά θεμελιωμένη αντίθεσή της στην κοινωνική αδικία και την κοινωνική υποκρισία. Ζούσε σε μια κοινωνία, που δίκαζε και καταδίκαζε τους ναζί, εξακολουθούσε όμως να έχει στα ανώτατα αξιώματα της χώρας ναζιστές. Όπως αποκάλυψε ο δημοσιογράφος Άλμπερτ Νόρντεν στο “Καφέ Βιβλίο” του, 1800 άτομα (που έγιναν 2300 στην τρίτη έκδοση), υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι, πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες της Δυτικής Γερμανίας είχαν ένοχο εθνικοσοσιαλιστικό παρελθόν. «Ο Χίτλερ μέσα σας», έλεγε η Μάινχοφ.
Το 1970 ριζοσπαστικοποιήθηκε και πήρε μέρος στην απελευθέρωση από τις φυλακές του Αντρέας Μπάαντερ και στην ίδρυση της RAF (Φράξια Κόκκινος Στρατός). Η πορεία της προς την ένοπλη δράση και την ατομική βία υπαγορεύτηκε από το συμπέρασμα που είχε βγάλει ως δημοσιογράφος ότι όσο κριτική, όσο αιχμηρή κι αν είναι η δημοσιογραφία, λειτουργεί τελικά ως άλλοθι, ως φύλλο συκής για τα εγκλήματα που διαπράττουν τα καπιταλιστικά γουρούνια! Ήταν μια βαθιά απελπισμένη αγωνίστρια που ο πολιτικός πεσιμισμός την οδήγησε στο αντάρτικο πόλης.
Το 1972 συνελήφθη ως μέλος της RAF και οδηγήθηκε στις φοβερές φυλακές Μανχάιμ, στα διαβόητα “λευκά κελιά”. Τον Μάιο του 1976 βρέθηκε απαγχονισμένη στο κελί της. Η κρατική βία επέβαλε τελικά το δικό της απάνθρωπο δίκαιο! Το “κυνήγι μαγισσών” που εξαπέλυσε το κράτος ενάντιά της κατέληξε στη δολοφονία της.
Η έκδοση αυτού του εξαιρετικά μεταφρασμένου και επιμελημένου βιβλίου έρχεται να φέρει σε επαφή το ελληνικό κοινό με την Ουλρίκε Μάινχοφ ως δημοσιογράφο και ακτιβίστρια που τόλμησε να τα βάλει με το Σάχη της Περσίας, με το δυτικό – γερμανικό κατεστημένο και με τον καπιταλισμό συνολικά. Μια γυναίκα σύμβολο της αντίστασης στη βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος και την υποκρισία των θεσμών του.
Καθόλου τυχαία, είναι οι γυναίκες και σήμερα που μπαίνουν μπροστά στους μαζικούς, κοινωνικούς αγώνες στο Ιράν, ενάντια στην καταπίεση που επιβάλει το θεοκρατικό καθεστώς και διαδηλώνουν για Ψωμί και Ελευθερία.
Τζιν, Τζιγιάν, Αζάντι – Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία.
