του Γιάννη Αγγέλη
Μετά την άρνηση του Ιταλού προέδρου Σέρτζιο Ματαρέλα να δεχθεί την παραίτηση του Μάριο Ντράγκι και της Κυβέρνησής του, η θεσμική διαδικασία προβλέπει την εκ νέου αναζήτηση ψήφου εμπιστοσύνης από τον Μάριο Ντράγκι στη Βουλή και στη Γερουσία την προσεχή Τετάρτη.
Η κρίση όμως έχει αρχίσει να ξεδιπλώνεται με ραγδαίους ρυθμούς καθώς αυτό που εδώ και αρκετούς μήνες, ιδιαίτερα μετά τον Φεβρουάριο, σοβεί στην καρδιά της κυβέρνησης, βγήκε την Πέμπτη 14/7 βίαια στην επιφάνεια με την απόφαση του επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κινήματος των 5 Αστέρων (ή ό,τι έχει απομείνει σ’ αυτό μετά τις τελευταίες αποχωρήσεις) να μην υποστηρίξει μία απόφαση της κυβέρνησης για το νέο πακέτο στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Το πρόσχημα της διαφωνίας που καταλήγει να ρίξει την κυβέρνηση ήταν η προσθήκη στο σχετικό νομοσχέδιο μιας τροπολογίας που επιτρέπει την δημιουργία μιας βιομηχανίας καύσης απορριμμάτων στα περίχωρα της Ρώμης…
Στην πραγματικότητα η άρση υποστήριξης της κυβέρνησης από το κίνημα των 5 Αστέρων, πέρα από τον στόχο της πολιτικής επιβίωσης, είχε την εδώ και καιρό διαφωνία για την πολιτική Ντράγκι όσον αφορά την ρήξη με την Ρωσία και την αποκοπή της ιταλικής βιομηχανίας από την τροφοδοσία του ρωσικού φυσικού αέριου.
Η παραίτηση Ντράγκι και η διάσταση της κρίσης
Ο Μάριο Ντράγκι, δέκα ακριβώς χρόνια από την ημέρα που είχε εξαγγείλει σαν πρόεδρος της ΕΚΤ ότι θα κάνει ό,τι και αν χρειασθεί για να στηρίξει το Ευρώ –με το περιβόητο “whatever it takes”- και τα είχε καταφέρει, την Πέμπτη αναγκάσθηκε να παραδεχθεί ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να «σώσει» την κυβέρνησή του μετά από 17 μήνες στην εξουσία.
Όπως δήλωσε λίγο πριν παραιτηθεί “οι συνθήκες δεν είναι πλέον κατάλληλες προκειμένου να συνεχίσω”, καθώς “η πλειοψηφία εθνικής ενότητας που υποστήριξε αυτή την κυβέρνηση πλέον δεν υφίσταται”.
Όμως, ο Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας, που σχετικά πρόσφατα «υποχρεώθηκε» να ανανεώσει την θητεία του –είχε εκφράσει την πρόθεσή του να αποχωρήσει– αρνήθηκε να δεχθεί την παραίτηση του Μάριο Ντράγκι, παρά το γεγονός ότι η αποχώρηση των βουλευτών του Κινήματος των 5 Αστέρων, ακυρώνει πλέον την «δεδηλωμένη» για την Κυβέρνηση Ντράγκι.
Μια προδιαγεγραμμένη κρίση
Η τυπική αφορμή της αποχώρησης του Κόμματος των 5 Αστέρων, όπως σημειώσαμε, ήταν η άρνησή τους να ψηφίσουν μία απόφαση στη Βουλή για την εγκατάσταση ενός καυστήρα απορριμμάτων στην περιοχή της Ρώμης…
Στην πραγματικότητα την κρίση που ξέσπασε την εγκυμονούσε το κατακερματισμένο ιταλικό πολιτικό σύστημα εδώ και μήνες.
Η αφορμή της αποχώρησης ήταν απλώς… αφορμή.
Η σύγκρουση στο εσωτερικό του ιταλικού πολιτικού συστήματος είναι ριζωμένη εδώ και καιρό στα βαθύτερα στρώματα της οικονομίας της Ιταλίας και ειδικά στη βιομηχανία και το τραπεζικό της σύστημα, που κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση.
Μια απόκλιση που έχει αποκτήσει τις εκφράσεις της μέσα στα ιταλικά πολιτικά κόμματα.
Η κυβέρνηση Ντράγκι δεν έχει καταφέρει να «ταιριάξει» τα δύο αυτά «πόδια» στο ίδιο… παπούτσι, παρά το γεγονός ότι η προηγούμενη θητεία του στην ΕΚΤ χρησιμοποιήθηκε σαν εγγύηση για την δυνατότητα να αναδιαρθρώσει με τον ερχομό του τόσο το οικονομικό όσο και το πολιτικό σύστημα της χώρας. Ποτέ όμως δεν έκρυψε ότι και στην Κυβέρνηση δεν εκφράζει τις απόψεις κανενός κόμματος -ούτε της δεξιάς- και παραμένει ο άνθρωπος των τραπεζών και του χρηματιστικού κεφάλαιου…
Στο σημερινό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον όμως οι αντιφάσεις αυτές έγιναν εκρηκτικές.
Η κυβέρνηση Ντράγκι και ο ίδιος έπαιξαν –και συνεχίζουν να παίζουν- κρίσιμο ρόλο στην Ευρωπαϊκή στροφή της περιβόητης απεξάρτησης από την ρωσική ενεργειακή τροφοδοσία και τις κυρώσεις εναντίον της Μόσχας, όντας η Ιταλία βασικός πυλώνας του ΝΑΤΟ και της νέας στρατηγικής του. Ο ίδιος ο Ντράγκι, μάλιστα, φέρεται ως εμπνευστής μαζί με την Γιέλεν, του αποκλεισμού της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα εκκαθάρισης συναλλαγών Swift, μαζί με τα άλλα μέτρα κυρώσεων απέναντι στη Ρωσία.
Υπάρχει όμως μία πραγματικότητα η οποία έχει οδηγήσει την ιταλική βαριά βιομηχανία σε πρωτοφανή ασφυξία: η έλλειψη φυσικού αερίου που αποτελεί τη βάση της παραγωγικής διαδικασίας στη βιομηχανική καρδιά της χώρας, στην κεντρική και βόρεια Ιταλία.
Η κρίση μυρίζει «φυσικό αέριο»
Η Ιταλία εισάγει ετησίως 29 δις κυβικά μέτρα φυσικό αέριο από την Ρωσία. Οι τελευταίες εξελίξεις με την δραστική μείωση των ροών φυσικού αερίου από τον Nord Stream 1 και τους άλλους αγωγούς, υποχρεώνει την Ιταλία να βρει αυτή την στιγμή 27 δις κυβικά φυσικού αερίου από εναλλακτικές πηγές. Μετά το κατά γενική ομολογία αποτυχημένο ταξίδι του Μάριο Ντράγκι στις χώρες της Β. Αφρικής προς αναζήτηση φυσικού αερίου η δυνατότητα αυτή φαίνεται να εξαφανίζεται από τον ορίζοντα.
Σύμφωνα με τις πρόσφατες επίσημες δηλώσεις των εκπροσώπων των μεγάλων ιταλικών Ομίλων ενέργειας, είναι αδύνατο να βρεθούν τα 27 δις κυβικά φυσικού αερίου από αλλού, πριν από ένα ή ενάμιση χρόνο…
Με άλλα λόγια διαμορφώνεται μια κατάσταση που δίνει καταλυτικό χτύπημα στην καρδιά της οικονομίας και του συστήματος στην Ιταλία. Μιας οικονομίας η οποία μαζί με την γερμανική –με την οποία αλληλοσυνδέονται ιδιαίτερα όσον αφορά την αυτοκινητοβιομηχανία και την χημική βιομηχανία– στηρίζεται εδώ και χρόνια στην ελεύθερη και κυρίως φθηνή πρόσβαση στις ρωσικές ενεργειακές και άλλες πρώτες ύλες.
Τα αλλεπάλληλα κύματα αυτής της πρωτοφανούς ρήξης στο εσωτερικό της οικονομικής της δομής, ειδικά στη βιομηχανία και στο εξαιρετικά εύθραυστο τραπεζικό της σύστημα, που «κάθεται» πάνω σε ένα γιγάντιο χρέος, μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία και μέσα σε ένα περιβάλλον ανεξέλεγκτων πληθωριστικών πιέσεων, έχουν τροφοδοτήσει την «τέλεια καταιγίδα» στο πολιτικό σύστημα της Ιταλίας.
Η καταιγίδα αυτή έχει συμπαρασύρει την κυβέρνηση Ντράγκι της οποίας η επιβίωση την επόμενη εβδομάδα στη Βουλή και τη Γερουσία κατά πως φαίνεται ξεπερνά τα όρια των δυνατοτήτων του προέδρου Σέρτζιο Ματαρέλα…
Κρίση με ευρωπαϊκές διαστάσεις
Το αν η Ιταλία θα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές μέσα στον Σεπτέμβριο ή θα δοθεί άλλη μία ευκαιρία επιβίωσης στην (ανασχηματισμένη) Κυβέρνηση Ντράγκι την Τετάρτη, αναμφίβολα θα εξαρτηθεί, πέρα από τις ασφυκτικές πιέσεις που ήδη ασκούνται τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό στην πανσπερμία των ιταλικών κομμάτων και από τις αντοχές του Μάριο Ντράγκι να κολυμπήσει στο ιταλικό πολιτικό σύστημα.
Είναι ίσως χρήσιμο να θυμηθούμε ότι ένας άλλος εντολοδόχος τραπεζίτης που είχε αναλάβει ανάλογης σημασίας –αλλά όχι και μεγέθους– ρόλο το 2011, ο Λουκάς Παπαδήμος με το ξέσπασμα της κρίσης του χρέους δεν άντεξε ούτε ένα χρόνο στην κυβέρνηση.
Ό,τι όμως και να συμβεί δεν θα είναι μία απάντηση που θα μπορεί να γλιτώσει την ιταλική οικονομία από την είσοδό της σε μία κατάσταση «έκτακτης ανάγκης». Αλλά αυτό δεν αφορά πλέον την Ιταλία αλλά ολόκληρο το Ευρωσύστημα στο οποίο η ιταλική οικονομία είναι η τρίτη ισχυρότερη οικονομία και ένας από τους βασικούς πυλώνες του NATO και του G-7.
Το αδιέξοδο θα γίνει εκρηκτικό ιδιαίτερα στην περίπτωση που η Μόσχα αποφασίσει ότι σταματά την τροφοδοσία φυσικού αερίου αν δεν σταματήσουν οι κυρώσεις.
Μια τέτοια κρίση δεν θα αφορά μόνο την Ιταλία, καθώς πέραν της βαθιάς αλληλεξάρτησης της ιταλικής με την γερμανική βιομηχανία, οι γαλλικές τράπεζες είναι «φορτωμένες» στα χαρτοφυλάκιά τους με περισσότερα από 200 δις ευρώ ιταλικά ομόλογα… και το ιταλικό χρέος αποτελεί κυριολεκτικά την ωρολογιακή βόμβα πάνω στην οποία «κάθεται» η ΕΚΤ, στο χαρτοφυλάκιο της οποίας βρίσκεται ήδη ένα μεγάλο μέρος του μέσω των προγραμμάτων APP και PEPP που μόλις σταμάτησαν να λειτουργούν…
Η κρίση της κυβέρνησης Ντράγκι, είναι σαφές ότι δεν περιορίζεται στα ιταλικά σύνορα.
Έχει καθαρά ευρωπαϊκές διαστάσεις και αυτή την φορά ο Μάριο Ντράγκι δεν φαίνεται να είναι σε θέση για άλλη μία έκδοση του whatever it takes…
