Δίκτυο Αλληλεγγύης Κοινωνικών Ιατρείων
Η πανδημία του κορονοϊού που σαρώνει την υφήλιο και αφήνει στο διάβα της θάνατο και δυστυχία, είναι, όπως έχει αποδειχθεί, προϊόν της αλόγιστης καταστροφής της Φύσης από τις άπληστες για κέρδος δυνάμεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής αγοράς.
Αυτή η φονική πανδημία, με τα εκατομμύρια θύματα, αποδεικνύει, με τον πιο καθαρό τρόπο, ότι ο καπιταλισμός είναι πλέον ασύμβατος με τις ανάγκες της Ζωής.
Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ
Όλα τα συστήματα Υγείας του καπιταλιστικού κόσμου αποδείχτηκαν ανίκανα να σηκώσουν το βάρος των συνεπειών της μετάδοσης του ιού στον πληθυσμό. Εξαντλημένα, συρρικνωμένα, στραγγαλισμένα από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών, υποχρηματοδοτημένα και υποστελεχωμένα, με τεράστια λειτουργικά προβλήματα, δεν μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια στις ανάγκες της υγείας του πληθυσμού (σε πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο).
Ο νοσοκομειοκεντρικός τους χαρακτήρας, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των νοσοκομείων, κάνει ακόμα πιο εμφανή την απουσία καλά οργανωμένων συστημάτων πρωτοβάθμιας φροντίδας και πρόληψης (κέντρων υγείας, κέντρων παρέμβασης στην κρίση, κινητών μονάδων, συμβουλευτικών σταθμών, μονάδων και δικτύων πρόληψης κ.λπ.), καθώς και τριτοβάθμιας φροντίδας (Κέντρων κοινωνικής επανένταξης και αποκατάστασης, ξενώνων, οικοτροφείων για ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, κέντρων φροντίδας ηλικιωμένων κ.λπ.)
Ειδικά στην Ελλάδα, είναι ακόμα πιο μεγάλα τα κενά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα και την Πρόληψη, με δραματικές συνέπειες στη σημερινή περίοδο της πανδημίας.
Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Η Ιατρική λειτουργεί με βάση το βιοϊατρικό μοντέλο, που διέπεται από τη λογική του βιολογικού αναγωγισμού, εργαλειοποιώντας τον ανθρώπινο οργανισμό, χωρίς να παρεμβαίνει ουσιαστικά στις περιβαλλοντικές, τις κοινωνικές και τις ψυχολογικές παραμέτρους, που ενέχονται αιτιολογικά στην εκδήλωση της ασθένειας.
Η ασθένεια, με βάση αυτή τη λογική, αντιμετωπίζεται ως ένα σύνολο συμπτωμάτων ή παθολογικών εργαστηριακών ευρημάτων, με κύρια θεραπευτική αντιμετώπιση το φάρμακο ή συνδυασμούς φαρμάκων, που προωθούνται συστηματικά και με κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο, από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Αυτές, άλλωστε ελέγχουν και την ιατρική εκπαίδευση και την έρευνα, κατευθύνοντάς την προς πεδία όλο και μεγαλύτερης κερδοφορίας.
Ο καταλυτικός ρόλος της Φαρμακοβιομηχανίας είναι ιδιαίτερα εμφανής στο χώρο της Ψυχιατρικής, όπου τα ψυχοφάρμακα χρησιμοποιούνται, σε όλο και μεγαλύτερη κλίμακα, ως μέσα καταστολής των λεγόμενων μη-κανονικών, όλων εκείνων που παρεκκλίνουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από την κοινωνική νόρμα.
Η Ιατρική του δυτικού κόσμου είναι μια Ιατρική για το κέρδος (for profit medicine), που εμπορευματοποιεί την ασθένεια και αφήνει τις στρατιές των φτωχών χωρίς ιατρική φροντίδα. Αφήνει ασθένειες, όπως η φυματίωση, η πνευμονία, η ελονοσία κ.ά.), που έχουν εξαλειφθεί στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, να θερίζουν στις φτωχές χώρες του κόσμου.
Όσο βαθαίνει η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση και μεγαλώνουν οι κοινωνικές ανισότητες, τόσο γίνεται πιο εμφανής και ο ταξικός χαρακτήρας της Ιατρικής.
Αυτό που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι το φαινόμενο της ιατρικοποίησης της ίδιας της ανθρώπινης ζωής, σε όλες τις εκφάνσεις της, ένα φαινόμενο, που αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Επικρατεί η τάση τα προβλήματα καθαυτά να παρουσιάζονται αποσπασμένα από το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο εμφανίζονται και διογκώνονται, ενώ ταυτόχρονα και με άλλοθι την «επιστημονική ουδετερότητα» και την προστασία του κοινωνικού συνόλου διαδίδονται και επιβάλλονται με σαφέστατα ιδεολογικά και πολιτικά κριτήρια συγκεκριμένες αντιλήψεις, θεωρίες και πρακτικές.
Η ιατρική εξουσία, στην υπηρεσία της βιοεξουσίας, αναλαμβάνει την επιτήρηση, τον έλεγχο, την πειθάρχηση του πληθυσμού, στο όνομα πάντα της προστασίας της υγείας του. Αυτός ο ρόλος της Ιατρικής αναδεικνύεται ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες της πανδημίας, όπου το αστυνομικό κράτος, στο όνομα της προστασίας της δημόσιας υγείας από τον κορονοϊό έρχεται να επιβάλει όλο και πιο σκληρά μέτρα ασφυκτικού περιορισμού των λαϊκών ελευθεριών, των εργασιακών και άλλων δικαιωμάτων, προσδίδοντας στην «κατάσταση εξαίρεσης», που ζούμε, μόνιμο χαρακτήρα.
ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΙΑΤΡΕΙΩΝ
Στην Ελλάδα, η κρίση στην Υγεία απέκτησε δραματικές διαστάσεις στην περίοδο των μνημονίων, που άρχισε το 2010, με την επιβολή μιας πολιτικής άγριας λιτότητας, που βύθισε το λαό στη φτώχεια, την ανεργία, τη δυστυχία. Αυξήθηκε κατακόρυφα το ποσοστό νοσηρότητας του πληθυσμού (καρδιαγγειακά, καρκίνοι, διαβήτης κ.ά.), μειώθηκε το προσδόκιμο επιβίωσης, αυξήθηκε το ποσοστό των αυτοκτονιών, γέμισαν οι δρόμοι με ζητιάνους που εκλιπαρούσαν για ένα κομμάτι ψωμί. Οι ανασφάλιστοι, ντόπιοι και πρόσφυγες, δεν είχαν καμία πρόσβαση στο ΕΣΥ, στερήθηκαν το δικαίωμα δωρεάν περίθαλψης και φαρμάκων. Τότε άρχισε να αναπτύσσεται ένα δυνατό κίνημα αλληλεγγύης με συλλογικές κουζίνες, συλλογικά παντοπωλεία κ.ά.
Στον χώρο της Υγείας, η κοινωνική αλληλεγγύη εκφράστηκε και μέσα από τα ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ, που παρείχαν δωρεάν φροντίδα Υγείας και φάρμακα, σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, συχνά σε άτυπη συνεργασία με αλληλέγγυους λειτουργούς του ΕΣΥ, όποτε κρίνονταν αναγκαίες οι νοσοκομειακές υπηρεσίες.
Τα κοινωνικά Ιατρεία ήταν αυτοοργανωμένες δομές, με κινηματικό χαρακτήρα, στο πνεύμα της συλλογικής δράσης και της κοινωνικής αλληλεγγύης, σε σύγκρουση με κάθε λογική φιλανθρωπίας. Συμμετείχαν ειδικοί της υγείας (γιατροί, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι κ.λπ.), κάτοικοι της περιοχής, αλληλέγγυοι, μέλη συλλογικοτήτων και άλλοι. Όλοι αυτοί ήταν ισότιμα μέλη της τακτικής συνέλευσης (ανά μία ή δύο εβδομάδες), στην οποία καλούνταν και οι ασθενείς και όπου έμπαιναν σε διάλογο όλα τα θέματα, που αφορούσαν τη λειτουργία του κοινωνικού ιατρείου και αποφασίζονταν συλλογικές δράσεις μέσα στην κοινότητα, με κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, αποβλέποντας, πέραν των άλλων, στην ανάπτυξη των τόσο αναγκαίων δεσμών με την κοινότητα. Τα μέλη των κοινωνικών ιατρείων συμμετείχαν επίσης ενεργά και στις κινητοποιήσεις των εργαζομένων στο ΕΣΥ, που δοκιμαζόταν σκληρά από τη λιτότητα και τις περικοπές, διεκδικώντας ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΥΓΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΝΤΟΠΙΟΥΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΥΣ.
Βασική αρχή λειτουργίας ήταν η παροχή κάθε τύπου φροντίδας υγείας μέσα από τη δημιουργία της ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ, μιας σχέσης αλληλεπίδρασης και ισοτιμίας ανάμεσα στους ασθενείς και τους θεραπευτές, με σεβασμό στον πόνο και το πρόσωπο του πάσχοντος ατόμου, σε σύγκρουση με κάθε αντίληψη ιεραρχίας, αυθεντίας και εξουσίας εκείνου που κατέχει την ιατρική γνώση πάνω σε αυτόν που ζητά την ιατρική φροντίδα.
Σκοπός είναι η σύσταση και η λειτουργία ενός πλαισίου που θα προτάσσει ως έννοιες και αξίες, την συμπερίληψη, την αγάπη, την ασφάλεια, τη συλλογικότητα, τις ανθρώπινες σχέσεις. Κόντρα στην παραίτηση, την απομόνωση και την απελπισία που χαρακτηρίζουν την εποχή. Μέσα στο οποίο θα γεννούνται μικρές ή μεγαλύτερες αντιστάσεις απέναντι στον απόλυτο έλεγχο της ζωής μας από τις δυνάμεις και τους μηχανισμούς της βιοεξουσίας.
Κεντρικός στόχος του εγχειρήματος ήταν η επαναθεμελίωση, στην πράξη, της έννοιας της κοινωνικής φροντίδας των καταπιεσμένων σε νέες βάσεις, σε σύγκρουση με τις λογικές και τις πρακτικές, φιλανθρωπικού συνήθως τύπου, που οδηγούν στην περιθωριοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Οργανώνοντας μεγάλης έκτασης υγειονομική και άλλη βοήθεια στους πρόσφυγες, που είχαν αρχίσει να έρχονται κατά κύματα από τις πολεμικές εστίες της Μέσης Ανατολής, λειτούργησαν σαν Εστίες Αντίστασης στην ανθρωπιστική καταστροφή, εστίες αντίστασης στη βιοεξουσία.
Η ανάδειξη των κοινωνικών αιτίων της ασθένειας και η δημιουργία των όρων ενεργοποίησης της κοινότητας για τον σχεδιασμό των τρόπων αντιμετώπισης όλων των ζητημάτων υγείας στην εποχή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και των εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων παρέμεινε ένα μεγάλο ζητούμενο.
Η νίκη του Σύριζα στις εκλογές του 2015 δημιούργησε πολλές αυταπάτες για τη δυνατότητα μεταρρύθμισης του συστήματος υγείας μέσα στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος. Η ίδια η κυβέρνηση Σύριζα επιχείρησε να προσεταιρισθεί αυτό το σημαντικό εγχείρημα, που είχε κερδίσει την υποστήριξη του ελληνικού λαού, αλλά και πολλών συλλογικοτήτων υγειονομικών σε ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία κ.λπ.) Αυτή η υποστήριξη, μάλιστα, πήρε πολλές φορές και το χαρακτήρα της αποστολής φαρμάκων και υγειονομικού υλικού σε πολλά κοινωνικά ιατρεία και στην συνδιοργάνωση ημερίδων προβληματισμού στο Παρίσι και την Αθήνα. Το μεγάλο ζητούμενο, για ποια Υγεία και Ψυχική Υγεία παλεύουμε έμπαινε επιτακτικά από την πλειοψηφία.
Η απόρριψη της πρότασης του υπουργού υγείας της κυβέρνησης Σύριζα -πρώην μέλους των κοινωνικών ιατρείων- να εκπροσωπηθούν τα κοινωνικά ιατρεία στο πλευρό του υπουργού, με αντιπρόσωπό τους, σε ρόλο συμβούλου, ήταν μια σημαντική κατάκτηση του κινήματος. Παρόλα αυτά, στη διάρκεια της διακυβέρνησης Σύριζα και μετά την θεσμοθέτηση της ελεύθερης πρόσβασης στο ΕΣΥ όλων των ανασφάλιστων, αρκετά κοινωνικά ιατρεία ανέστειλαν τη λειτουργία τους, ενώ άλλα συνέχισαν, υπολειτουργώντας. Έτσι, από τα περίπου 70 κοινωνικά ιατρεία που λειτουργούσαν σε όλη την Ελλάδα, παρέμειναν λίγα να συνεχίσουν το έργο τους.
Μέσα σε αυτά που συνέχισαν είναι και τα κοινωνικά ιατρεία, που απαρτίζουν το Δίκτυο Αλληλεγγύης Κοινωνικών Ιατρείων, ένα σχήμα, που δημιουργήθηκε τον καιρό της πανδημίας, για να αντιμετωπίσει τις τεράστιες ανάγκες της ανθρωπιστικής κρίσης της εποχής.
ΓΙΑ ΠΟΙΑ ΥΓΕΙΑ ΠΑΛΕΥΟΥΜΕ
Το εγχείρημα των κοινωνικών ιατρείων και φαρμακείων δεν είχε στόχο μόνο την αντιμετώπιση της άμεσης ανάγκης παροχής φροντίδας υγείας στους ανασφάλιστους και τους φτωχούς. Είχε και ένα δεύτερο, εξίσου σημαντικό στόχο, την προσέγγιση, στην πράξη, της Υγείας με τη μέθοδο της Διαλεκτικής, ολιστικά και κινηματικά.
Τη σύνδεση και τη συνεργασία μεταξύ συλλογικοτήτων, την ενδυνάμωση ατόμων και τοπικών κοινωνιών, τη γέννηση πρωτοβουλιών ώστε σε πλαίσια συλλογικότητας και αλληλεγγύης, αμοιβαίου σεβασμού και ισοτιμίας, να υπερβούμε τα προβλήματα και να πάρουμε την υγεία και τη ζωή μας στα χέρια μας.
Η Υγεία αποτελεί δημόσιο και κοινωνικό αγαθό. Δεν ορίζεται μέσα από το αρνητικό της -την απουσία ασθένειας-, αλλά ούτε εξαντλείται στα όρια του καθολικά αποδεκτού πια ορισμού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ως κατάσταση βιοψυχοκοινωνικής ευεξίας. Ποια σχέση αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, την Φύση, τη διατροφή, τον Κοινωνικό Άλλο μπορεί να διαμορφώνει ένα τρόπο ζωής που να μην εξαντλείται στα στενά όρια του εξατομικευμένου και αποξενωμένου ατόμου, αλλά να προσδίδει στην κατάσταση της «ατομικής ευεξίας» ένα πρωταρχικά κοινωνικό χαρακτήρα;
Πώς μπορεί να ενισχυθεί ο κατακερματισμένος κοινωνικός δεσμός και να γκρεμιστούν οι φραγμοί στην επικοινωνία των εξατομικευμένων ατόμων; Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε Κοινωνικά Δίκτυα Προστασίας; Ποιος ο ρόλος της Κοινότητας στον σχεδιασμό και την οργάνωση των υπηρεσιών Υγείας; Πώς εγκαθιδρύεται και κατοχυρώνεται ο ρόλος της Ομάδας Υγείας στην Πρωτοβάθμια φροντίδα; Πώς θα οργανώσουμε τις αντιστάσεις μας στην κυρίαρχη πολιτική, που υποβαθμίζει συστηματικά τον δημόσιο τομέα για να τον ξεπουλήσει στον ιδιωτικό, που αφήνει στα χέρια των κρατικοδίαιτων ΜΚΟ σχεδόν όλες τις εξωνοσοκομειακές δομές, που κάνει περικοπές στην Υγεία, ακόμα και εν μέσω πανδημίας;
Με αυτούς και άλλους, ανάλογους προβληματισμούς στις συνελεύσεις των κοινωνικών ιατρείων αναπτύχθηκε το έργο τους, συσπειρώνοντας στον κοινό αγώνα πολλούς αγωνιστές και συλλογικότητες.
Αυτοί οι προβληματισμοί μπαίνουν και σήμερα στο διάλογο που πρέπει να αναπτυχθεί στη μεγαλύτερη δυνατή κλίμακα, μέσα στα κινήματα, με τη συμμετοχή και του Ζαπατιστικού Κινήματος.
Η συνθήκη της πανδημίας σήμερα, που αποσαθρώνει τον κοινωνικό δεσμό και καταδικάζει τα εκατομμύρια θύματα του κορονοϊού να πεθαίνουν μόνα και αβοήθητα, στην πλειοψηφία τους εκτός νοσοκομείου -αφού δεν υπάρχει διαθέσιμη κλίνη σε ΜΕΘ ούτε καν σε κοινό θάλαμο-, με τα εκατομμύρια των άνεργων, των αστέγων, των ξεριζωμένων από τα σπίτια τους προσφύγων και μεταναστών, όλων των κοινωνικά αποκλεισμένων, να βιώνουν την απόλυτη φτώχεια, το ρατσισμό και την απελπισία, είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί ένα πλατύ ΚΙΝΗΜΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, στο πλευρό όλων εκείνων που το καπιταλιστικό σύστημα μέσα στην κρίση του οδηγεί στην καταστροφή.
Η τεράστια κοινωνική έκρηξη στην Αμερική, με αφορμή τη δολοφονία του Τζώρτζ Φλόυντ, που συνεχίζεται και συσπειρώνει όλους τους καταπιεσμένους, η επαναστατική διαδικασία στη Χιλή και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της συσσωρευμένης λαϊκής οργής.
Όλες οι δυνάμεις αντίστασης στην κοινωνική και την ατομική καταστροφή πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους ενάντια στους μηχανισμούς της βιοεξουσίας. Οι δομές και τα κινήματα αλληλεγγύης πρέπει να σφυρηλατήσουν, μέσα στους αγώνες, δεσμούς με όλα τα θύματα του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. Να συνδεθούν με όλες τις εστίες κοινωνικής αντίστασης στην καταστροφή των «συλλογικών αγαθών», του φυσικού πλούτου, των δασών, των υδάτινων πόρων, των πολιτιστικών αγαθών.
Μέσα από την συλλογική δράση και την κοινωνική αλληλεγγύη μπορούμε να ενισχύσουμε τις δυνάμεις της ΖΩΗΣ ενάντια στο ΘΑΝΑΤΟ, τις δυνάμεις της Κοινωνικής Επανάστασης για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά του Κεφαλαίου, της βιοεξουσίας, της θανατοπολιτικής. Για την οικοδόμηση μιας Πανανθρώπινης κοινωνίας, χωρίς εκμετάλλευση, καταπίεση, ταπείνωση ανθρώπου από άνθρωπο.
Μέσα από ένα Ενιαίο Μέτωπο Αγώνα να δώσουμε τη μάχη για το δικαίωμα στη ΖΩΗ και την ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ.
Ο λαός θα σώσει το λαό.
Η Αλληλεγγύη είναι το όπλο μας.
ΔΙΚΤΥΟ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΙΑΤΡΕΙΩΝ
(Εξαρχείων, Ν. Σμύρνης, Ιλίου, Αγ. Νεκταρίου Βόλο )
Τηλ: 6980064174
Ε-Mail: koinonikaiatreia@gmail.com
Ιανουάριος 2021
