Η Σοβιετική Ουκρανία

Κείμενο του Κριστιάν Ρακόφσκι (1923)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ της Νέας Προοπικής

Γραμμένο στις παραμονές του 12^ου συνεδρίου του Μπολσεβίκικου κόμματος, – ενός κομβικού συνεδρίου στην ανάδυση του σταλινικού γραφειοκρατικού φαινομένου – το κείμενο αυτό του Κριστιάν Ρακόφσκι είναι άλλο ένα λαμπρό παράδειγμα μαρξιστικής ιστορικής και υλιστικής ανάλυσης της επανάστασης στην Ουκρανία. Ο Ρακόφσκι δεν κάνει μια απλή ιστορική αναδρομή στην πορεία της επανάστασης στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα με αυτήν, φωτίζει ιδιαίτερα το εθνικό ζήτημα της Ουκρανίας, μελετώντας το στον πυρήνα του, ως ένα πρόβλημα κατά βάση ταξικό που αφορά την αγροτική βάση της χώρας. Εξάλλου η Ουκρανική εθνική ταυτότητα, πιο πολύ και από την γλώσσα ή άλλα στοιχεία της ιστορικής της διαμόρφωσης, έχει να κάνει με την κοινωνική διάρθρωση της χώρας, ως πρωτίστως χώρας αγροτικής.

Η διατύπωση που συμπυκνώνει το πολιτικό πρόβλημα της εγκαθίδρυσης της σοβιετικής εξουσίας και του επαναστατικού μετασχηματισμού της χώρας, συνοψίζεται στην πολύ χαρακτηριστική φράση που μεταφέρει ο Ρακόφσκι. Σύμφωνα με αυτήν, οι Ουκρανοί αγρότες δηλώνουν πως «είναι μπολσεβίκοι αλλά όχι κομμουνιστές»! Υπό την έννοια,  ενώ αναγνώριζαν μεν πως μόνο το μπολσεβίκικο κόμμα και η σοβιετική εξουσία ήταν ικανές να τους αποδώσουν την γη που κατείχαν οι γαιοκτήμονες και γι’ αυτό μαζικά υποστήριζαν τους Μπολσεβίκους στον εμφύλιο πόλεμο, εντούτοις δεν ήταν ακόμη έτοιμοι να περάσουν σε μια κολεκτιβοποίηση της γης που μόλις είχαν αναλάβει και για αυτό ήταν από αδιάφοροι έως εχθρικοί στα πρώιμα πειράματα σοσιαλιστικής παραγωγής και διανομής.

Για αυτό και στην πορεία του αγροτικού κινήματος της Ουκρανίας συνυπάρχουν σε ίσες σχεδόν δόσεις, ο ηρωισμός και η αυταπάρνηση των αγροτών στο πλευρό των εργατών της πόλης, όταν αντιμετώπιζαν τους Λευκούς Τσαρικούς και τους ξένους ιμπεριαλιστές και την ίδια ή την επόμενη στιγμή άναρχες εθνικιστικές εξεγέρσεις, πλιάτσικο και πόλεμοι συμμοριών και ενίοτε ακόμη και αντισημιτικά πογκρόμ. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα δηλαδή μικροαστικών, πατριωτικών, αγροτικών κινημάτων με αυθόρμητο χαρακτήρα.

Ο Ρακόσφκι προσπαθεί να αναδείξει το εθνικό ζήτημα της Ουκρανίας από τη σκοπιά του πολιτικού προσανατολισμού του κόμματος, για το πώς θα ηγεμονεύσει ιδεολογικά στα χωριά και έτσι θα επιτευχθεί η συμμαχία πόλης-χωριού. Δηλαδή η συμμαχία εργατών-αγροτών. Από αυτήν την άποψη η προσεκτική πολιτική δράση και η ευαισθησία απέναντι στο εθνικό Ουκρανικό ζήτημα είναι προέκταση της ευαισθησίας απέναντι στο αγροτικό ζήτημα.

Αυτό το σημείο, της πολιτικής δράσης των μπολσεβίκων στην Ουκρανική αγροτική ύπαιθρο, δεν εξηγεί μόνο την νίκη της Σοβιετικής εξουσίας και μετά από την σύντομη περίοδο των αυταπατών του Πολεμικού Κομμουνισμού την αναγκαιότητα για την στροφή στην ΝΕΠ. Μια ολόκληρη εποχή δηλαδή που σφυρηλατείται η υποστήριξη και  συμπάθεια των Ουκρανών χωρικών προς την Σοβιετική εξουσία και το κόμμα και οδηγεί σε κεντρομόλες τάσεις υπέρ της συνεργασίας με την ΕΣΣΔ. Εξηγεί, προφητικά και αναδρομικά και το ανάποδο, την κατοπινή τραγική μεταστροφή της σταλινικής περιόδου: η βίαιη κολεκτιβοποίηση της Σταλινικής διοίκησης στα τέλη της δεκαετίας του ‘20 και αρχές της δεκαετίας του ‘30 δεν θα φέρει απλά μια τεράστια οικονομική κρίση που θα πάρει τη μορφή του λιμού στην Ουκρανία, τη Νότια Ρωσία, τον Καύκασο και μέχρι το Καζακστάν. Θα φέρει μαζί της επίσης και την αναβίωση της πιο επιθετικής μορφής του Ουκρανικού αντι-σοβιετικού εθνικισμού που κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου θα διακριθεί στα αντισοβιετικά, αντισημιτικά και αντιπολωνικά πογκρόμ με απίστευτη αγριότητα και ωμότητα στο πλευρό των ναζί.

Η περιγραφή των επαναστατικών επιτευγμάτων των Ουκρανών αγροτών και εργατών και ο κομβικός ρόλος που θα παίξουν στον θρίαμβο της επανάστασης, που παραθέτει ο Ρακόφσκι, δείχνει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο πως δεν υπάρχει καμιά νομοτέλεια για την στροφή ενός έθνος σε αυτόν ή τον άλλο δρόμο. Η «ιστορικότητα» ή «μη-ιστορικότητα» των εθνών, για την οποία μιλάει ο μαρξισμός, δεν πηγάζει από τα στοιχεία του «ιστορικού παρελθόντος» τους. Αλλά από το εάν σε κάποια συγκεκριμένη συγκυρία και με βάση την εσωτερική πολιτική τους συγκρότηση –που εξαρτάται από τη συνειδητή πολιτική παρέμβαση– γίνονται φορείς μιας ιστορικά προοδευτικής και ανώτερης μορφής οργάνωσης της παραγωγής. Όλα εξαρτώνται από την ζωντανή διαπάλη των κοινωνικών δυνάμεων, σε εσωτερικό και διεθνές επίπεδο, επικεφαλής των οποίων θα βρεθούν οι πολιτικές δυνάμεις που θα έχουν την κατάλληλη στρατηγική και τα αντανακλαστικά εκείνα για να στρέψουν το τιμόνι, όταν και όσο πρέπει από την σκοπιά της τακτικής και για να εξυπηρετηθεί ο στρατηγικός στόχος. Στις μέρες μας, στην εποχή του σύγχρονου πολεμικού ζόφου, αυτό το ιστορικό δίδαγμα δεν πρέπει να χαθεί.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στα Γαλλικά στον Κατάλογο εργασίας: πολιτική, οικονομική, κοινωνιολογική βιβλιοθήκη της l’Humanitéé. Paris, Bibliothèque Communiste, 1923, σελ. 338-340. Αυτή ήταν μια θεωρητική επιθεώρηση της εφημερίδας του Γαλλικού ΚΚ. Ανέβηκε στο ίντερνετ στο Marxist Internert Archive (εδώ) από όπου και μεταφράζεται για πρώτη φορά στα Ελληνικά για λογαριασμό της Νέας Προοπτικής

Εισαγωγή, επιμέλεια σημειώσεων Γιώργος Χλωρός

***

Η συμβολή του προλεταριάτου και της αγροτιάς της Ουκρανίας στη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης και στην εδραίωση της σοβιετικής εξουσίας είναι τεράστια. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η Ουκρανία βρίσκονταν σε άμεση γειτνίαση με τις αντεπαναστατικές και καπιταλιστικές χώρες και περισσότερες από μία φορά, ο ηρωισμός των Ουκρανών εργατών και αγροτών είναι αυτός που τελικά έσωσε τη Ρωσική Προλεταριακή Επανάσταση από θανάσιμους κινδύνους. Θα ήθελα να υπενθυμίσω μερικά από τα επεισόδια αυτού του αγώνα.

Ευθύς αμέσως μετά τον θρίαμβο της επανάστασης στην Πετρούπολη και στην Μόσχα και την διάλυση των στρατευμάτων που είχε καταφέρει να συγκεντρώσει ο Κερένσκι, ο αμεσότερος κίνδυνος εμφανίστηκε στον Νότο. Εκεί βρέθηκαν να συμμαχούν, στη λογική ενός αντισοβιετικού μετώπου, οι δυνάμεις του Λευκού αξιωματικού Καλέντιν¹Kalédine, Alekseï Maksimovitch (1861 – 1918), Κοζάκος Τσαρικός Λευκός αξιωματικός. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, διοικούσε τη 12η Μεραρχία Ιππικού και στη συνέχεια τον VIII Στρατό του Νοτιοδυτικού Μετώπου. Διορίστηκε επικεφαλής του Κοζάκικου Στρατού του Ντον τον Ιούνιο του 1917, με τον οποίο συμμετείχε στην αντεπαναστατική εκστρατεία μετά τον Οκτώβριο του 1917. Ο στρατός του ηττήθηκε από τον Κόκκινο Στρατό, και πριν πέσει αιχμάλωτος στα χέρια των Κόκκινων Φρουρών αυτοκτόνησε. (σημείωση του Marxist internet archive). που βρίσκονταν ήδη στην επαρχία του Ντον, μαζί με τις δυνάμεις της Κεντρικής Ράντα της Ουκρανίας²Τον Απρίλιο του 1917 εξελέγη η κυρίως Μενσεβίκικη και Σοσιαλ-Επαναστατική Κεντρική «Ράντα (Κοινοβούλιο)» στο Κίεβο. Αυτή διαπραγματεύτηκε μια μεγάλη αυτονομία με τη Ρωσική προσωρινή κυβέρνηση του Κερένσκι αλλά, μετά την οκτωβριανή επανάσταση, διακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και αντιτάχθηκε στη Σοβιετική Ρωσία υποστηρίζοντας τις αντεπαναστατικές δυνάμεις και υποτάσσοντας τον εαυτό της στον Γερμανικό ιμπεριαλισμό. Ο πολυμέτωπος πόλεμος των διαφόρων δυνάμεων (το Κίεβο άλλαξε χέρια περισσότερες από 6 φορές) διήρκεσε μέχρι τον Οκτώβριο του 1920, όταν ανακηρύχθηκε η Ουκρανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, με τον Κρίστιαν Ρακόφσκι Πρόεδρο του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων (Κομισαρίων). (σημείωση του Marxist internet archive). και τον Ρουμανικό στρατό. Προς ενίσχυση αυτού του μετώπου, οι δυνάμεις της Αντάντ που διατηρούσαν στρατιωτικούς και διπλωματικούς πράκτορες στο Κίεβο, έσπευσαν αμέσως να αναγνωρίσουν αυτήν, ως την νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας.

Αυτό το μέτωπο δεν αποτελούσε μόνο έναν στρατιωτικό κίνδυνο, αλλά ταυτόχρονα συνιστούσε και έναν οικονομικό κίνδυνο, καθώς θα μπορούσε να αποκόψει τη Ρωσία από τις πηγές σιταριού και άνθρακα. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε από το προλεταριάτο του Κιέβου, της Οδησσού, του Εκατερίνοσλαβ,³Tο σημερινό Ντίνπρο, η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας και μεγάλο βιομηχανικό κέντρο της. του Χάρκοβο και των άλλων μεγάλων πόλεων της Ουκρανίας, οι οποίοι επαναστάτησαν ενάντια στη εξουσία της Κεντρικής Ράντα. Έτσι αποτράπηκε η περικύκλωση της Σοβιετικής Ρωσίας.

Ένας δεύτερος κίνδυνος από τον οποίο, οι Ουκρανοί εργάτες και αγρότες διέσωσαν τη Σοβιετική Ρωσία ήταν η Γερμανική εισβολή, μετά τη σύναψη της Συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ.⁴Η συνθήκη ειρήνης που υπογράφηκε στις 3 Μαρτίου 1918 στην πόλη Brest–Litovsk (τώρα βρίσκεται στη Λευκορωσία) μεταξύ της Ρωσίας και των δυνάμεων της Τετραπλής Συμμαχίας (Γερμανία, Αυστρο-Ουγγαρία, Βουλγαρία, Τουρκία), τερμάτισε την συμμετοχή της Ρωσίας στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Μετά την ήττα των Γερμανικών στρατευμάτων στη Δύση και την επανάσταση του Νοεμβρίου του 1918 στο Βερολίνο, η Σοβιετική κυβέρνηση ακύρωσε τη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκι στις 13 Νοεμβρίου 1918. (σημείωση του Marxist internet archive). Χωρίς την ένοπλη αντίσταση των Ουκρανών αγροτών που υπερνίκησαν τις Γερμανικές και Αυστριακές στρατιωτικές δυνάμεις και χωρίς την διαρκή απεργιακή κινητοποίηση των εργατών της Ουκρανίας και ιδιαίτερα όσων εργάζονταν στο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας, οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί θα μπορούσαν το 1918 να είχαν φτάσει μέχρι την Μόσχα. Εκεί θα μπορούσαν να είχαν ανατρέψει την Σοβιετική εξουσία και να την αντικαταστήσουν με μια Γερμανόφιλη κυβέρνηση από Ρωσικά ανδρείκελα.⁵To Συνταγματικό-Δημοκρατικό Κόμμα (αποκαλούμενο «Καντέτοι» από τα αρχικά του «Κα-Ντε»), ήταν το μεγαλύτερο κοινοβουλευτικό κόμμα της φιλελεύθερης αστικής τάξης της Ρωσίας, και ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1905 (το επίσημο όνομά του ήταν «Λαϊκό κόμμα ελευθερίας»). Συγκέντρωνε τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αστικής τάξης, τους γαιοκτήμονες και τους αστούς διανοούμενους και τάσσονταν υπέρ μιας συνταγματικής μοναρχίας μέσω σταδιακών δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων. Μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης, οι Καντέτοι ήταν η κύρια πολιτική δύναμη της αστικής αντεπανάστασης. (σημείωση του Marxist internet archive). Στις μέρες μας, γνωρίζουμε καλά πως ο κατάλογος των υπουργών και βουλευτών μιας τέτοιας κυβέρνησης είχε ήδη συνταχθεί από τον κόμη Μίρμπαχ,⁶Ο κόμης Wilhelm Maria Theodor Ernst Richard Graf von Mirbach–Harff (1871 – 1918) ήταν εκ των συμμετεχόντων στη Γερμανική αντιπροσωπεία στις διαπραγματεύσεις του Μπρεστ-Λιτόφσκ, έχοντας πιο πριν συμμετάσχει σε πολλές διπλωματικές αντιπροσωπείες της Γερμανίας στο εξωτερικό, μαζί και στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του λεγόμενου «Εθνικού διχασμού» για την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Τον Απρίλιο του 1918 τοποθετήθηκε στην Μόσχα. Στις 6 Ιουλίου 1918 θα εκτελεστεί από τα στελέχη των Αριστερών Σοσιαλεπαναστατών Γιακόμπ Μπλούμκιν και Nικολάϊ Αντρέγιεφ, πράξη που σηματοδότησε την αρχή της σύντομης και αποτυχημένης εξέγερσης του κόμματός τους που αντιτίθεντο στη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Από μια ειρωνεία της ιστορίας, ο απόγονος του κόμη Μίρμπαχ, διπλωμάτης Αντρέας Βον Μίρμπαχ, θα δολοφονηθεί κατά την επιδρομή της RAF το 1975 στην Δυτικογερμανική πρεσβεία της Στοκχόλμης. Ο δε Μπλούμκιν, θα στρατολογηθεί από τον Τρότσκι στους Μπολσεβίκους, θα αναδειχθεί στέλεχος των μυστικών τους υπηρεσιών, θα οργανώσει επαναστάσεις σε χώρες της Ανατολής, αλλά θα εκτελεστεί από τον Στάλιν το 1929. τον τέως Γερμανό πρέσβη στη Μόσχα.

Την τρίτη φορά που η Ουκρανία αποτέλεσε τον προμαχώνα της Σοβιετικής Ρωσίας ήταν όταν αντιμετώπισε με επιτυχία την δικτατορία του αταμάνου Σκοροπάντσκι και ό,τι ακολούθησε την πτώση του. ⁷Skoropadski, Pavel Pétrovitch (1873 – 1945), Τσαρικός Υποστράτηγος Ουκρανικής καταγωγής. Το 1917 ήταν διοικητής της 34^ης στρατιάς. Ήταν υποστηρικτής της Ουκρανικής ανεξαρτησίας. Αυτοανακηρύχτηκε «Αταμάνος» (Αρχηγός των Κοζάκων) με πραξικόπημα που έκανε τον Απρίλιο του 1918 και μέχρι την ανατροπή του τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Κατάφυγε στη Γερμανία και αργότερα συνεργάστηκε με τους Ναζί. Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια Συμμαχικού βομβαρδισμού προς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. (σημείωση του Marxist internet archive). Ας θυμηθούμε εδώ πως στο χάος που ακολούθησε την ανακωχή τού Νοεμβρίου του 1918 και την πτώση του Ουκρανού δικτάτορα, η Αντάντ πραγματοποίησε στρατιωτική εισβολή κατά της Σοβιετικής Ρωσίας. Η εισβολή αυτή πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα σε τρία μέτωπα, στα βόρεια, στην Ανατολική Σιβηρία και στα νότια της Ρωσίας.

Εκεί, δύο Γαλλικές και μια Ελληνική Μεραρχία από την στρατιά της Θεσσαλονίκης, αποβιβάστηκαν στην Οδησσό με σκοπό να επιτεθούν προς το Κίεβο. Βρίσκονταν σε συμφωνία με την αντεπαναστατική Ουκρανική κυβέρνηση με σκοπό να καταλάβουν το σύνολο της Ουκρανίας, να αντιμετωπίσουν την εσωτερική αντίσταση και να χρησιμοποιήσουν την Ουκρανία ως βάση εκστρατείας κατά της Σοβιετικής Ρωσίας. Το σχέδιο αυτό απέτυχε για άλλη μια φορά, χάρη στους εργάτες και τους αγρότες της Ουκρανίας, οι οποίοι όχι μόνο αντιστάθηκαν σθεναρά στην προέλαση των Συμμάχων, αλλά πέρασαν και στην αντεπίθεση και ανάγκασαν τους τελευταίους να εκκενώσουν εντελώς την Ουκρανία και την Κριμαία (Απρίλιος 1919).

Αργότερα, και για πολλοστή φορά, στον μεγάλο αγώνα κατά των στρατών του Ντενίκιν⁸Dénikine, Anton Ivanovitch (1872 – 1947), Τσαρικός στρατηγός. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, ένας από τους ηγέτες του κινήματος της Λευκής Φρουράς στη νότια Ρωσία, από την οποία εξαπέλυσε ισχυρή αλλά αποτυχημένη επίθεση προς τη Μόσχα το 1919. Μετά την ήττα τού στρατού του, τον Απρίλιο του 1920, εγκατέλειψε την χώρα και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του στην εξορία. (σημείωση του Marxist internet archive). αλλά και κατά τη διάρκεια της πολωνικής εισβολής, η Σοβιετική Ουκρανία παρείχε παρόμοιες υπηρεσίες προς την Σοβιετική Ρωσία.

Αλλά και από την συνολικότερη αναδρομή στο παρελθόν, η ιστορία του προλεταριακού αγώνα στην Ουκρανία ήταν πάντα στενά συνδεδεμένη με τον αγώνα στη Ρωσία. Μετά την Πετρούπολη και τη Μόσχα, οι καλύτερες μπολσεβίκικες επαναστατικές οργανώσεις βρίσκονταν στο σημερινό έδαφος της Ουκρανίας (στο Εκατερίνοσλαβ και την λεκάνη Ντονέτσκ). Η μεγάλη πλειοψηφία των Ουκρανών εργατών στην πραγματικότητα είναι Ρωσικής καταγωγής και γι’ αυτό τα Ουκρανικά σοσιαλ-εθνικιστικά κόμματα δεν είχαν ποτέ μεγάλη επιρροή στις γραμμές τους.

Αλλά ακόμη και η ιστορία του αγροτικού επαναστατικού κινήματος της Ουκρανίας που αντιπροσωπεύει περισσότερο την Ουκρανική ταυτότητα, έχει πάρα πολλές ιδιαιτερότητες. Σε μια συγκεκριμένη φάση της επανάστασης, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Κερένσκι τα σοσιαλ-εθνικιστικά κόμματα της Ουκρανίας, οι Ουκρανοί σοσιαλ-επαναστάτες και σοσιαλδημοκράτες, άσκησαν μια πραγματικά δικτατορική εξουσία που απευθύνονταν στο θυμικό της Ουκρανικής υπαίθρου.

Κατά την διάρκεια των ετών 1918 και 1919, διεξήχθησαν μεγάλοι αγώνες μεταξύ των κομμουνιστών και των Ουκρανών εθνικιστών για την κατάκτηση της αγροτιάς. Αυτοί οι αγώνες κατέληξαν με την επικράτηση των κομμουνιστών. Εδώ αναφέρομαι πρωτίστως στην ιδεολογική μας νίκη και όχι στη στρατιωτική. Εξάλλου η δεύτερη δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την πρώτη. Χρειάστηκε να περάσει κάποιος χρόνος μέχρι να αποκτηθεί από μεριάς του Ουκρανού χωρικού η εμπειρία στην πράξη, και το συνακόλουθο συμπέρασμα πως η απόκτηση της γης θα μπορούσε να εξασφαλιστεί μόνο με την Σοβιετική εξουσία. Είναι βέβαια γεγονός, ότι ήδη από το 1918, ξέσπασε στην Ουκρανία ένα αγροτικό κίνημα υπέρ της Σοβιετικής εξουσίας και ενάντια στα κόμματα που συμμετείχαν στην αστική Κεντρική Ράντα. Χάρη σε αυτήν την γενικότερη συμπάθεια προς εμάς, είναι που καταφέραμε να εμποδίσουμε τα Ουκρανικά εθνικιστικά κόμματα να παραμείνουν στην εξουσία μετά την ανατροπή του Σκοροπάντσκι και κατά τη σύντομη περίοδο που την εξουσία σφετερίστηκε προσωρινά η δικτατορία των Βινιτσέκνκο και Πετλιούρα. ⁹Vinnitchenko, Vladimir Kirillovitch (1880 – 1951), Ουκρανός εθνικιστής σοσιαλδημοκράτης. Μετά την πρώτη επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 ήταν ένας εκ των ηγετών της αντεπαναστατικής Ράντα του Κιέβου. Μεταξύ 1918 – 1919 ήταν επικεφαλής της αστικής εθνικιστικής Ουκρανικής κυβέρνησης του λεγόμενου «Διευθυντηρίου» υπό τον Αταμάνο Σκοροπάντσκι. Εκδιώχθηκε από τον αταμάνο Πετλιούρα και μετά από ένα μικρό διάστημα ίδρυσε το Κόμμα των Ουκρανών Κομμουνιστών και προσέγγισε την Σοβιετική Εξουσία το 1920. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ήταν αντιπρόεδρος στο πρώτο ανώτατο Σοβιέτ της Ουκρανίας, αλλά αργότερα διαφώνησε με τους Μπολσεβίκους ξανά και αποχώρησε οριστικά από τη χώρα.

Pétlioura, Simon Vassiliévitch (1877 – 1926), ηγέτης των Σοσιαλ-επαναστατών της Ουκρανίας. Από τον Ιούνιο του 1917 ήταν ο Γενικός Γραμματέας της Ουκρανικής Ράντα, υπεύθυνος για στρατιωτικά ζητήματα και μέλος της κυβέρνησης του «Διευθυντηρίου». Με αυτή την ιδιότητα, διαπραγματεύτηκε μια ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης της κυβέρνησης της Ράντα με την Γερμανία. Κατόπιν δημιούργησε έναν μεγάλο αγροτικό στρατό ο οποίος πολεμούσε με όλους τους άλλους και πολλές φορές κατέφευγε και σε εκτεταμένα πογκρόμ κατά Εβραίων και άλλων μειονοτικών εθνοτήτων με πιο χαρακτηριστικό αυτό στο Κίεβο το 1919 το οποίο και κατέλαβε προσωρινά πριν εκδιωχθεί από τον Κόκκινο στρατό. Μετά την ήττα του βρήκε άσυλο πρώτα στην Πολωνία στο πλευρό της οποίας πολέμησε στην Πολωνική εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ρωσίας και Ουκρανίας και μετά τη νέα ήττα, κατάφυγε στο Παρίσι. Εκεί εκτελέστηκε από τον Ουκρανο-Εβραίο αναρχικό Σολομόν Σβάρτζμπαρντ του οποίου όλη η οικογένεια είχε δολοφονηθεί από τους στρατιώτες του Πετλιούρα. Πολλοί ιστορικοί, αποδίδουν την ευθύνη της εκτέλεσης αυτής στον ίδιο τον Κριστιάν Ρακόφσκι που εκείνη την εποχή ήταν πρέσβης της ΕΣΣΔ στην Γαλλία. Ιδιαίτερα και εξαιτίας του γεγονότος ότι ο ηγέτης των Ουκρανών αναρχικών, Νέστορ Μάχνο που βρίσκονταν επίσης στην Γαλλία εκείνη την εποχή είχε διαφωνήσει με την εκτέλεση αυτή.

Αλλά αυτό το φιλο-μπολσεβίκικο κίνημα είχε ακόμη έναν μικροαστικό χαρακτήρα. Η αγροτιά συνολικά στράφηκε υπέρ των μπολσεβίκων, διότι είδε στο κόμμα μας, το μοναδικό κόμμα που θα μπορούσε να την απαλλάξει από τους γαιοκτήμονες.¹⁰Στο Γαλλικό κείμενο χρησιμοποιείται ο Ρωσικός όρος pomiétchiks.

Αλλά αυτή η συμμαχία μεταξύ των προλεταρίων και των χωρικών δεν μπόρεσε να προχωρήσει παραπέρα. Αφού απαλλάχθηκαν από τους γαιοκτήμονες, οι Ουκρανοί αγρότες δεν ήθελαν να ακούσουν ούτε κουβέντα περί κομμουνισμού. Ολόκληρος ο ορίζοντάς τους ήταν μια μεγάλη Αγροτική Δημοκρατία. Ήδη από το δεύτερο μισό του 1919, η Σοβιετική Εξουσία στην Ουκρανία συναντούσε μεγάλη αντίσταση κατά την εφαρμογή των νόμων και των διαταγμάτων της, για την Ουκρανική ύπαιθρο. Μια σειρά από εξεγέρσεις έλαβαν χώρα, επικεφαλής των οποίων βρέθηκαν διάφοροι τυχάρπαστοι Αταμάνοι που αυτοσχεδίαζαν πολιτικά, δυσκολεύοντας όμως την δική μας πολιτική δουλειά.¹¹ Παρόλο που δεν κατονομάζεται ρητά εδώ, ο Ρακόφσκι σαφώς αναφέρεται και στον Νέστορ Μάχνο και την αναρχική πατερναλιστική «Μαχνοβτσίνα» με την οποία οι Μπολσεβίκοι άλλοτε συνεργάζονταν και άλλοτε συγκρούονταν. Αυτά τα αγροτικά αντικομμουνιστικά κινήματα, υποστηρίχτηκαν και καθοδηγήθηκαν από τους πιο πλούσιους αγρότες, τους Κουλάκους όπως λέγονται στη Ρωσία, ή «Κουρκούλ» σύμφωνα με την Ουκρανική ορολογία.¹²Στο Γαλλικό κείμενο αναγράφονται ως «Κουκούλ» αλλά αυτό είναι μάλλον λάθος του μεταφραστή, καθώς στα Ουκρανικά ο σωστός όρος είναι «Κουρκούλ» για αυτό και επιλέξαμε να το διορθώσουμε.

Στην αντίληψη των αγροτικών μαζών διαμορφώθηκε μια περίεργη ψυχολογία που έλεγε: «Είμαστε υπέρ των Μπολσεβίκων, αλλά είμαστε ενάντια στους Κομμουνιστές»! Αυτή η αντίληψη ασφαλώς ήταν η αντανάκλαση της επιρροής των Κουλάκων.

Τότε το κόμμα μας ξεκίνησε μια νέα εκστρατεία στην αγροτική Ουκρανική ύπαιθρο με συνθήματα: «ανατρέψτε την εξουσία των Κουλάκων, πάρτε τα πλεονάζοντα εδάφη, που κατέχουν κατά παράβαση των νόμων εθνικοποίησης, και μοιράστε τα στους φτωχότερους αγρότες, μαζί με τα πλεονάζοντα αγροτικά εργαλεία τους»! Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εισάγαμε την ταξική πάλη μέσα στα χωριά. Και κατά αυτόν τον τρόπο, το ενιαίο διαταξικό αγροτικό μέτωπο και η συνακόλουθη ιδεολογία των Σοσιαλ-επαναστατών περί του ενιαίου χαρακτήρα δήθεν της αγροτικής τάξης διαλύθηκε.

Κατά την διάρκεια του 1920 προς 1921, θα γίνουμε μάρτυρες στην Ουκρανία ενός μεγάλου αγροτικού επαναστατικού κινήματος το οποίο, εξαιτίας της τεράστιας έκτασης και του αυθορμητισμού του, μας θύμισε τους πρώτους μήνες της Ρωσικής Επανάστασης και τον τρόπο που είχε εξαπλωθεί στην Ουκρανία. Οι οργανώσεις των φτωχών χωρικών που εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την Ουκρανική ύπαιθρο και στα χωριά, παρείχαν την δυνατότητα στη Σοβιετική εξουσία να βρει μια επαρκή κοινωνική βάση και έτσι να της επιτραπεί να στεριώσει την εξουσία των Σοβιέτ στην αγροτική ύπαιθρο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι οργανώσεις των φτωχών αγροτών αναδείχθηκαν στους πιο σημαντικούς παράγοντες της ανασυγκρότησης της αγροτικής παραγωγής. Επιπλέον, βρέθηκαν συνολικότερα στην πρωτοπορία της αγροτικής πολιτικής των Σοβιέτ.

Αυτός ο βαθύς μετασχηματισμός της Ουκρανικής υπαίθρου είχε ως αποτέλεσμα την οριστική διάλυση και αποσύνθεση των Ουκρανικών εθνικιστικών-σοσιαλιστικών κομμάτων. Τα πιο αριστερά στοιχεία από αυτά τα κόμματα συγχωνεύτηκαν με το Κομμουνιστικό κόμμα. Ακόμη και εκείνοι οι ηγέτες τους, που δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν αυτή την εξέλιξη μέχρι τέλους, ωστόσο άρχισαν ο ένας μετά τον άλλον να δηλώνουν πίστη στην Ουκρανική Σοβιετική Δημοκρατία και να επιστρέφουν στην χώρα. Παρέμειναν στην εμιγκράτσια μόνο μερικοί ηγέτες οι οποίοι όμως πλέον δεν έχουν καμιά δύναμη και καμιά υποστήριξη εντός της χώρας.

Η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας έχει ήδη συμπληρώσει περισσότερα από τέσσερα χρόνια ύπαρξης. Είναι μόλις κατά λίγες εβδομάδες νεότερη της μεγάλης Σοβιετικής Δημοκρατίας της Ρωσίας. Αλλά παρ’ όλα αυτά πόσο πιο πολύ ταραγμένη ήταν η δική της ύπαρξη!

Το πρώτο παν-Ουκρανικό συνέδριο των Σοβιέτ πραγματοποιήθηκε στο Χάρκοβο τον Δεκέμβριο του 1917. Δύο εργατικές εξεγέρσεις στο Κίεβο, τον Φεβρουάριο του 1918 κατάφεραν να απαλλάξουν την πρωτεύουσα της Ουκρανίας από την εξουσία της αστικής Κεντρικής Ράντα. Στα νότια, στην Οδησσό, λειτουργούσε μια άλλη, παράλληλη, Σοβιετική εξουσία.

Πριν όμως καταφέρει να ενωθεί αυτή με εκείνη του Κιέβου, η Κεντρική Ράντα θα επιστρέψει με τα βαγόνια των Γερμανικών ιμπεριαλιστικών στρατιών που την εγκαθιστούν ξανά ως εξουσία στο Κίεβο. Οι Κόκκινες φρουρές των οποίων οι ηγετικοί πυρήνες αποτελούνται από εργάτες που προέρχονται από την Πετρούπολη, με τις μεγάλες μάζες τους  απαρτιζόμενες από Ουκρανούς χωρικούς, θα συνεχίσουν την ένοπλη αντίσταση κατά της Γερμανικής κατοχής.

Οι Σοβιετικές αρχές του Κιέβου και της Οδησσού, ηγήθηκαν του Κόκκινου Εθελοντικού Στρατού που σχηματίστηκε και επί δύο μήνες μετακινούνταν από την μια Ουκρανική περιοχή στην άλλη. Έως τα τέλη Απριλίου του 1918, ολόκληρη η Ουκρανική επικράτεια ήταν ήδη κατεχόμενη. Δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί Κοκκινοφρουροί πέρασαν στις περιοχές του Ντον και του Κουμπάν. Εκεί, σταδιακά και με την θέλησή τους, συνέβαλαν αργότερα με τη μαζική στρατολόγησή τους και στη συγκρότηση των καλύτερων μεραρχιών του Κόκκινου Στρατού, των λεγόμενων «Σιδερένιων Μεραρχιών». Αυτές θα διακριθούν κατοπινά, πολεμώντας ένδοξα στην υπεράσπιση του Κόκκινου Φρουρίου του Τσαρίτσιν.¹³Το σημερινό Βόλγκογκραντ. Η μάχη του Τσαρίτσιν που κράτησε πάνω από ενάμιση χρόνο -από τον Ιούλιο του 1918 έως τον Ιανουάριο του 1920 – με την πολιορκία που έκαναν οι Τσαρικοί με την βοήθεια του Βρετανικού στρατού, ήταν μια από τις αιματηρότερες και σημαντικότερες μάχες του Ρωσικού εμφυλίου πολέμου και σίγουρα η μακροβιότερη. ‘Εληξε με την νίκη του Κόκκινου στρατού και την οριστική ήττα των Λευκών στο κυρίως Ρωσικό μέτωπο της Ευρώπης.

Η Σοβιετική κυβέρνηση έχοντας στο μεταξύ συγκαλέσει την ίδια στιγμή το δεύτερο Παν-Ουκρανικό συνέδριο των Σοβιέτ που επρόκειτο να διεξαχθεί στο Εκατερίνοσλαβ (Μάρτιος 1918), βρέθηκε ξαφνικά χωρίς εδαφική επικράτεια. Αλλά σύντομα επέλεξε ως τέτοια την λεγόμενη «ουδέτερη ζώνη», αυτή δηλαδή που δεν είχε προσδιοριστεί επακριβώς κατά την εκεχειρία μεταξύ των Γερμανών και των Ρώσων. Από εκεί, ξεκίνησαν εκ νέου οι Ουκρανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Στα εδάφη της ίδιας της μείζονος Ουκρανίας, ξέσπασε στο μεταξύ και η εξέγερση των αγροτών εναντίον των Γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων που είχαν ήδη αντικαταστήσει στο Κίεβο την Κεντρική Ράντα με την δικτατορία του Σκοροπάντσκι.

Μπροστά στις συνεχείς μάχες με τους αντάρτες και στη διαρκή καταστολή των επαναλαμβανόμενων εργατικών εξεγέρσεων, ο ήδη εξουθενωμένος Γερμανικός στρατός άρχισε να χάνει την μαχητικότητά του. Η Ουκρανία, αντί να αποτελέσει έναν υγιεινό περίπατο για τον Γερμανικό στρατό, έγινε ο τάφος του.

Κατόπιν ήρθε η ήττα και η Γερμανική επανάσταση. Οι Γερμανοί στρατιώτες στην Ουκρανία συναδελφώθηκαν με τους Μπολσεβίκους. Μετά από μια σύντομη κυριαρχία του Ουκρανικού Διευθυντηρίου, η κόκκινη σημαία υψώνεται στα παλάτια των Αταμάνων στο Κίεβο. Οι λευκοί και οι σύμμαχοι ρίχτηκαν πίσω στη θάλασσα από τα σοβιετικά συντάγματα που σχηματίστηκαν αυθόρμητα σε κάθε πόλη και σε κάθε περιοχή.

Λίγους μήνες αργότερα, ξεκίνησε ο πραγματικός μεγάλος πόλεμος ενάντια στον Ντενίκιν, του οποίου οι στρατιές διέσχισαν την Ουκρανία σε όλη την έκτασή της, από την Ανατολή στη Δύση. Το έδαφος της Ουκρανίας βρέθηκε ξανά κατεχόμενο εξ ολοκλήρου, πλην ορισμένων περιοχών του Τσερνίγκοφ και της Βολύνια.¹⁴Η περιοχή του Τσερνιγκόβ βρίσκεται βόρεια του Κιέβου και κοντά στα σημερινά σύνορα της Ουκρανίας με τη Λευκορωσία. Η περιοχή της Βολύνια είναι μια ιστορική και γεωγραφική περιοχή που στις μέρες μας είναι χωρισμένη μεταξύ της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Πολωνίας. Ο Ντενίκιν προήλασε από εκεί, κατέλαβε το Κουρσκ, το Ορέλ, και απείλησε την Τούλα στην οποία βρίσκονταν το μοναδικό εργοστάσιο παραγωγής βαρέως οπλισμού που κατείχε η Σοβιετική Ομοσπονδία.

Αλλά τότε συμβαίνει ένα αναπάντεχο γεγονός που θα αποβεί τραγικό για τα Λευκά στρατεύματα: η επανακατάληψη του Κιέβου από τα συντάγματα των Κόκκινων της Ουκρανίας. Αυτά θα μπορέσουν να παραμείνουν στην πόλη μόλις για τρεις μέρες. Είχαν εκτελέσει μια αποστολή αυτοκτονίας, όχι για να κατακτήσουν την πόλη αλλά για να διασπείρουν τον πανικό στον εχθρό και να πλήξουν την έως εκείνη την στιγμή φήμη του Λευκού στρατηγού που φάνταζε άτρωτος πηγαίνοντας από νίκη σε νίκη.

Οι εκστρατείες ενάντια στους αντεπαναστάτες θα συνεχιστούν σε άλλα σημεία της χώρας. Ο Ντενίκιν θα ηττηθεί αλλά θα αφήσει πίσω του «το αγκάθι της Κριμαίας». ¹⁵Η Λευκή στρατιά του Ντενίκιν θα ηττηθεί στη Ρωσία και στην Ουκρανία και θα αναγκαστεί να τις εγκαταλείψει από τον Απρίλιο του 1920. Ωστόσο θα καταφέρει να διατηρήσει ένα ισχυρό στρατιωτικό προγεφύρωμα στην Κριμαία και τις ναυτικές της βάσεις για μερικούς μήνες ακόμη και μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου έτους οπότε και θα υποχρεωθεί να αποχωρήσει οριστικά και από εκεί. Κατόπιν ήρθε η σειρά του Βράγγελ¹⁶Wrangel, Piotr Nikolaïévitch (1878 – 1928), Βαρόνος και Υποστράτηγος και διοικητής των αντεπαναστατικών μοναρχικών δυνάμεων στη Νότια Ρωσία. Ήταν βασικός σύμμαχος του εκστρατευτικού σώματος των δυνάμεων της Αντάντ στην περιοχή (Αγγλία, Γαλλία, Ρουμανία, Ελλάδα κ.λπ.). Μετά την ήττα του στην Ουκρανία διατήρησε για λίγους μήνες ένα προγεφύρωμα στην Κριμαία, μέχρι τον Νοέμβριο του 1920 οπότε τα στρατεύματά του αναγκάστηκαν να καταφύγουν στο εξωτερικό εξαιτίας του κινδύνου περικύκλωσής τους από τις δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού. Για κάποιο χρονικό διάστημα διατήρησε βάσεις ανασυγκρότησης στα εδάφη της Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας μέχρι που κατέστη ανέφικτη κάθε νέα εισβολή. Ωστόσο τα μοναρχικά Ρωσικά στρατεύματα συμμετείχαν επικουρικά σε κάθε πράξη της διεθνούς αντεπανάστασης σε όλη την Ευρώπη. Από το πραξικόπημα Τσαγκόφ στη Βουλγαρία το 1923 μέχρι την πρώτη φάση του Ισπανικού εμφυλίου στο πλευρό του Φράνκο το 1934 και τέλος τον Σοβιετο-Φινλανδικό πόλεμο του 1939. και αφού καταφέραμε να ξεφορτωθούμε και αυτόν έγινε η Πολωνική επίθεση¹⁷Στις 25 Απριλίου 1920, οι ηγέτες της πρόσφατα ανεξάρτητης Πολωνίας αποφάσισαν, ενθαρρυμένοι από την ιμπεριαλιστική Γαλλία, να ξεκινήσουν μια επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ουκρανίας και της Σοβιετικής Ρωσίας. Αρχικά νικηφόρα, αυτή η επίθεση σταμάτησε τον Μάιο και τον Ιούνιο ο Κόκκινος Στρατός πέρασε στην αντεπίθεση για να υποστεί στη συνέχεια με τη σειρά του μια βαριά ήττα μπροστά από τη Βαρσοβία στις 16 Αυγούστου. Στις 12 Οκτωβρίου υπογράφηκε ανακωχή, η οποία ακολουθήθηκε έπειτα από συνθήκη ειρήνης, στις 18 Μαρτίου 1921 στη Ρίγα. της οποίας το κυρίως θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων βρίσκονταν στην επικράτεια της Ουκρανίας.

Αυτή τη φορά, το κύμα εισβολής κινήθηκε από τα Δυτικά προς τα Ανατολικά. Αυτός ήταν ξανά ένας διμέτωπος αγώνας: τόσο ενάντια στον Πιλσούδσκι¹⁸Pilsudski, Józef Klemens (1867-1935), εθνικιστής Πολωνός. Είχε φυλακιστεί το 1887 εξαιτίας της συμμετοχής του στην απόπειρα ενάντια στον Τσάρο Αλέξανδρο τον 3^ο. Το 1892 θα ιδρύσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα Πολωνίας (PSP). Οργάνωσε πολλές μαχητικές ένοπλες ομάδες κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1905. Μετά το 1905 τέθηκε επικεφαλής της δεξιάς εθνικιστικής πτέρυγας του κόμματος. Με αυτή του την ιδιότητα και κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου θα προσεγγίσει τον στρατό της Αυστρο-Ουγγαρίας και θα διοικησει την εθελοντική Πολωνική Λεγεώνα που θα πολεμήσει στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών και κατά της Ρωσίας. Μετά την ανακήρυξη της Πολωνικής ανεξαρτησίας θα καταλάβει την εξουσία και αργότερα με πραξικόπημα θα ανακηρυχθεί δικτάτορας του κράτους. όσο και ενάντια στον Βράγγελ που εξόρμησε προς τα νότια του Εκατερίνοσλαβ και κατέλαβε μέρος της λεκάνης του Ντονέτσκ. Η προσπάθεια για να νικηθεί αυτός ο διπλός κίνδυνος ήταν για το σύνολο της Σοβιετικής μας Ομοσπονδίας τεράστιος. Αλλά ενώ η Σοβιετική Ρωσία πήγαινε σε αυτή την μάχη με τις κυρίως δυνάμεις της άθικτες, η Σοβιετική Ουκρανία, αντίθετα, ριχνόταν στη μάχη με τα χωριά της βομβαρδισμένα και λεηλατημένα.

Ο Ντενίκιν και ο Πιλσούδσκι μας άφησαν μια τραγική κληρονομιά 947 κατεστραμμένων χωριών, οδών και γεφυρών. Αλλά αυτές οι διαδοχικές πολεμικές εκστρατείες και εισβολές ήταν επίσης ένα τεράστιο επαναστατικό σχολείο για το Ουκρανικό προλεταριάτο και την Ουκρανική αγροτιά. Χάρη σε αυτό, μάθανε να αγαπούν την Σοβιετική Εξουσία.