του Θόδωρου Κουτσουμπού

Η Σρι Λάνκα (γνωστή παλαιότερα με το αποικιοκρατικό όνομα Κεϋλάνη), νησί στον Ινδικό Ωκεανό 22 εκατομμυρίων κατοίκων, είναι το πρώτο «θύμα» της παρούσας οικονομικής κρίσης, με τις δυσθεώρητες αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα, την ηλεκτρική ενέργεια, τα καύσιμα, τα φάρμακα και άλλα είδη της καθημερινότητας. Οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο από την άνοδο των τιμών, την ίδια στιγμή που στον πλανήτη Γη υπάρχουν τροφές για να ζήσει όλος ο κόσμος, και μια υπεραναπτυγμένη επιστήμη και τεχνολογία που μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου σε όλο τον κόσμο.

Από τις 20 περίπου Μαρτίου η Σρι Λάνκα είναι σε κατάσταση εξέγερσης. Χιλιάδες οργισμένοι άνθρωποι έχουν βγει στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για τις ελλείψεις καυσίμων και αερίου και τις μεγάλες ανατιμήσεις των τροφίμων.

Η Σρι Λάνκα βιώνει τη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία της από το 1948 όταν απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία. Βενζίνη και φυσικό αέριο είναι σε έλλειψη και στα πρατήρια αναπτύχθηκε αστυνομία και στρατός για να αποφευχθούν οι συγκρούσεις. Οι ουρές των αυτοκινήτων για να βάλουν βενζίνη είναι πολλών χιλιομέτρων. Οι διακοπές του ηλεκτρικού ρεύματος είναι καθημερινές και συχνά ξεπερνούν τις οκτώ ώρες. Σε πολλούς δρόμους της πρωτεύουσας Κολόμπο δεν λειτουργούν τα φανάρια λόγω έλλειψης ηλεκτρικής ενέργειας και τροχονόμοι προσπαθούν να ρυθμίζουν την κυκλοφορία. Πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να ψάχνουν για ξύλα προκειμένου να μαγειρέψουν φαγητό. Οι εφημερίδες δεν εκδίδονται λόγω έλλειψης χαρτιού. Οι σχολικές εξετάσεις ακυρώθηκαν αφού δεν υπάρχει ούτε χαρτί για να διεξαχθούν. Οι γιατροί προειδοποιούν για τις μεγάλες ελλείψεις φαρμάκων και αναγκαίου νοσοκομειακού υλικού. Επείγοντα χειρουργεία αδυνατούν να γίνουν. Τα ράφια των φαρμακείων είναι άδεια. Είναι μια υγειονομική κρίση που απειλεί τις ζωές των ανθρώπων καθώς δεν υπάρχουν φάρμακα για καρδιοπάθειες και καρκίνο. Την ίδια στιγμή τα αποθέματα τροφίμων μειώνονται. Τα 22 εκατομμύρια κατοίκων της Σρι Λάνκα κινδυνεύουν από την επισιτιστική κρίση.

Αυτή η κατάσταση έχει εξαγριώσει τον κόσμο που μαζικά βγαίνει στους δρόμους και διαμαρτύρεται. Είναι ένα πολυποίκιλο πλήθος με πρωτοπορία τη νεολαία σε άνευ προηγουμένου μαζικές εκδηλώσεις. Οι εθνικές σημαίες αναμειγνύονται με το ουράνιο τόξο του LGBT κινήματος, με τα πανό και πλακάτ των συνδικάτων και το βουδιστικό κλήρο με τις πορτοκαλί ρόμπες και τους μουσουλμάνους που παρά το Ραμαζάνι συμμετέχουν στις διαδηλώσεις. Δίπλα τους εκατοντάδες εργαζόμενοι στην πληροφορική φώναζαν ρυθμικά «Error: σφάλμα 404: η δημοκρατία δεν βρέθηκε». 

Η αστυνομική καταστολή, η χρήση δακρυγόνων και κανονιών νερού δεν μπορεί να κάμψει την εξέγερση των πολιτών όλων των γενιών και όλων των κοινωνικών στρωμάτων.

Αφίσες με πορτραίτα δολοφονηθέντων δημοσιογράφων στη Σρι Λάνκα

«Τον τρόπο που οι άνθρωποι από όλες τις κοινότητες βγαίνουν στους δρόμους, δεν τον έχω ξαναδεί», λέει στον Guardian ο Jehan Perera, εκτελεστικός διευθυντής του Εθνικού Συμβουλίου Ειρήνης της Σρι Λάνκα. «Και συμβαίνει οργανικά, δεν υπάρχει εγκέφαλος ή πολιτικό κόμμα πίσω από όλα αυτά. Καθοδηγείται πολύ από τη νεολαία, αλλά έχετε άτομα μεσαίας τάξης, ηλικιωμένους, πλούσιους επιχειρηματίες, οικογένειες, ανθρώπους που δεν έχουν διαμαρτυρηθεί ποτέ στο παρελθόν». «Ο θυμός και ο ενθουσιασμός δεν σβήνουν», πρόσθεσε ο Περέρα. «Αυτές οι διαμαρτυρίες δεν πρόκειται να τελειώσουν σύντομα».

Από πολλές απόψεις πολλά θυμίζουν την έναρξη της λεγόμενης Αραβικής Άνοιξης πριν από μια δεκαετία που από την Τυνησία εξαπλώθηκε στη βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή. Η κατάσταση στη Σρι Λάνκα είναι η πρώτη εκδήλωση μιας νέας διεθνούς επαναστατικής διαδικασίας που συμπλέκεται με πολεμικές εκρήξεις σαν αυτή που βλέπουμε στην Ουκρανία, εμφυλίους πολέμους και επαναστάσεις.

Η κυβέρνηση του αυταρχικού προέδρου Gotabaya Rajapaksa –συχνά αποκαλούμενου  Γκότα- είναι στόχος της μαζικής εξέγερσης. Η οργή των διαδηλωτών σε όλη τη χώρα στοχεύει κυρίως τον Ραζαπάκσα, τον ισχυρό άνδρα πρόεδρο της χώρας που εξελέγη το 2019 με μια σκληρή εθνικιστική ατζέντα. Μέρος της ισχυρότερης οικογένειας της Σρι Λάνκα και υπεύθυνος του στρατού κατά τα τελευταία χρόνια του εμφυλίου πολέμου με τους αντάρτες Ταμίλ –κατηγορούμενος για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου– υπήρξε για πολύ καιρό ο πιο επίφοβος άνθρωπος στην εθνική πολιτική σκηνή του νησιού. Ένας αμερικανοτραφής παμπλούτογλου έχει διορίσει τον αδελφό του Μαχίντα ως πρωθυπουργό και άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του σε ανώτατες κυβερνητικές θέσεις. Ο Basil Rajapaksa ήταν μέχρι πρότινος υπουργός Οικονομικών, ο Chamal Rajapaksa υπουργός γεωργίας, ο ανιψιός, Namal Rajapaksa, υπουργός αθλητισμού. Νεποτισμός και διαφθορά κυριαρχούν. Τα τελευταία δύο χρόνια, τροποποίησε το σύνταγμα για να ενισχύσει την εκτελεστική του εξουσία. Τώρα είναι το κέντρο των επιθέσεων, αλλά και των λοιδοριών του πλήθους. «Gotta Go Home», φωνάζουν ειρωνικά οι εξαγριωμένοι διαδηλωτές υπονοώντας τη διπλή υπηκοότητά του. Όχι απλώς να φύγει από την κυβέρνηση αλλά να πάει και στο πραγματικό σπίτι του, τις ΗΠΑ!

Πολλοί διαδηλωτές κατηγορούν τον πρόεδρο Ραζαπάκσα, την οικογένειά του και την κυβέρνησή του για διαφθορά. «Αυτοί οι διεφθαρμένοι πολιτικοί έχουν κλέψει τα χρήματά μας και κατέστρεψαν το μέλλον μας. Αξίζουμε καλύτερα από αυτό». Η διαφθορά ασφαλώς υπάρχει και σαφώς οι άνθρωποι αξίζουν ένα καλύτερο μέλλον. Την ίδια στιγμή η διαχείριση της οικονομικής κρίσης είναι καταστροφική. Για να αντιμετωπίσει την κρίση η κυβέρνηση τύπωσε τεράστιο όγκο χρήματος που πυροδότησε τον πληθωρισμό, έχει εξαντλήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πληρωθούν και να ξεφορτωθούν στο λιμάνι του Κολόμπο φορτία πετρελαίου και υγροποιημένου αερίου καθώς οι εισαγωγείς δεν καταφέρνουν να συγκεντρώσουν επαρκή ποσά σε συνάλλαγμα για να τα πληρώσουν.

Πρόκειται για οικονομική χρεοκοπία. Η οικονομική κατάρρευση επιδεινώθηκε την Τετάρτη 6 Απριλίου καθώς το νόμισμα της χώρας, η ρουπία, έπεσε σε ιστορικά χαμηλό, ως το νόμισμα με τις χειρότερες επιδόσεις στον κόσμο. Τα κρατικά ομόλογα σε δολάριο υποχώρησαν για να διαπραγματευτούν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ η χρηματιστηριακή αγορά υποχώρησε κατά 2% σε μία ημέρα. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα, ο πληθωρισμός αυξήθηκε στο 17,5% τον Φεβρουάριο από 16,8% έναν μήνα νωρίτερα. 

Τα αποθέματα συναλλάγματος της Σρι Λάνκα, έφθαναν τα 7,5 δισεκ. δολάρια όταν ο πρόεδρος Γκοταμπάγια Ραζαπάκσα ανέλαβε τον Νοέμβριο του 2019. Τον Φεβρουάριο του 2022 είχαν πέσει στα 2,3 δισεκ. δολάρια ποσό που επαρκεί για τη χρηματοδότηση των εισαγωγών των απολύτως αναγκαίων αγαθών για ένα περίπου μήνα.

Το εξωτερικό χρέος της χώρας εκτιμάται στα 51 δισεκατομμύρια δολάρια. Για την εξυπηρέτηση του χρέους θα χρειαστούν φέτος γύρω στα 7 δισεκ. δολάρια. Ο Ραζαπάκσα ζήτησε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ένα νέο πρόγραμμα οικονομικής στήριξης 3 δις δολαρίων. Το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι θα εξετάσει το αίτημα, αλλά, είπε, η Σρι Λάνκα πρέπει να θέσει σε εφαρμογή «αξιόπιστη και συνεκτική στρατηγική για να αποκατασταθεί η μακροοικονομική σταθερότητα και για να γίνει το χρέος διαχειρίσιμο».

Μαζί με την οικονομική κρίση έχει οξυνθεί η πολιτική κρίση. Ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο παραιτήθηκε την περασμένη εβδομάδα και περισσότεροι από 40 βουλευτές αποχώρησαν από τον κυβερνητικό συνασπισμό και δήλωσαν ανεξάρτητοι, με μία προειδοποίηση ότι «αν δεν δράσουμε τώρα, θα υπάρξει ένα ποτάμι αίματος στη χώρα». Ο πρόεδρος κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά αναγκάστηκε να την ανακαλέσει για να μην γίνει ψηφοφορία για πρόταση δυσπιστίας. Παρά την λαϊκή κατακραυγή ο Ραζαπάκσα επιμένει ότι δεν έχει πρόθεση να παραιτηθεί. Ο επικεφαλής της κυβέρνησής του δήλωσε ότι ο πρόεδρος ψηφίστηκε  από 6,9 εκατομμύρια. «Επιτρέψτε να σας υπενθυμίσω ότι 6,9 εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν για τον πρόεδρο. Ως κυβέρνηση, λέμε ξεκάθαρα ότι ο πρόεδρος δεν θα παραιτηθεί σε καμία περίπτωση. Θα το αντιμετωπίσουμε αυτό». Εξάλλου, συμπληρώνουν οι κυβερνητικοί, η κρίση είναι… εισαγόμενη – ένα δημοφιλές επιχείρημα που ακούγεται και στην Ελλάδα από τον Μητσοτάκη και τον ανεκδιήγητο υπουργό του Γεωργιάδη.

Πολλοί δημοσιογράφοι και αναλυτές θεωρούν το κύμα των διαδηλώσεων και κοινωνικών διαμαρτυριών ως αρχή μιας επανάστασης. Ο αυθόρμητος και μαζικός χαρακτήρας των διαδηλώσεων είναι η δύναμη αλλά και η αδυναμία του κινήματος. Δύσκολο να τιθασευτεί ή να μπει στα ανύπαρκτα κοινοβουλευτικά κανάλια προτάσεων δυσπιστίας που θέλει να υποβάλει η αστική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. Μια επαναστατική οργάνωση και ηγεσία που να ενώνει την εργατική τάξη και το λαό, πρέπει να αναπτυχθεί για να δοθεί επαναστατική διέξοδος στην κρίση, με αλλαγή όχι απλά της διεφθαρμένης κυβέρνησης του προέδρου Ραζαπάκσα αλλά και του οικονομικού και πολιτικού καπιταλιστικού καθεστώτος, για την χειραφέτηση και απελευθέρωση της εργατικής τάξης και των λαών της Σρι Λάνκα.

Πηγή φωτογραφιών: Twitter