Osvaldo Coggiola
Η κρίση στην Λατινική Αμερική
Βενεζουέλα – Βραζιλία – Αργεντινή
Στην πολύ επιτυχημένη εκδήλωση του ΕΕΚ στην Λοκομοτίβα στις 27/2 με θέμα την κρίση στη Λατινική Αμερική ο Osvaldo Goggiola, καθηγητής του πανεπιστημίου του Sao Paolo της Βραζιλίας, αντιπρόεδρος της ομοσπονδίας πανεπιστημιακών ANDES, στέλεχος της ταξικής συνομοσπονδίας Conlutas, μέλος του Παρτίδο Ομπρέρο και ενεργό μέλος της πάλης για την Επαναστατική Διεθνή, ανέλυσε την κατάσταση στη Λατινική Aμερική και επικεντρώνοντας στη Bενεζουέλα τόνισε την ανάγκη ενός διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης και διεθνούς επαναστατικής πολιτικής ηγεσίας.
Οσβάλντο Γκοτζιόλα
Ό,τι συμβαίνει στη Λατινική Αμερική και ιδιαίτερα στη Νότια Αμερική είναι γεγονότα διεθνούς σημασίας με ιδιαίτερες συνέπειες στην Ευρώπη. Η Λατινική Αμερική αντιμετωπίζει την μεγαλύτερη κρίση από τον καιρό της ανεξαρτησίας της πριν δύο αιώνες. Θα επικεντρώσω σε δύο ζητήματα: το ένα είναι η πιθανότητα εμφυλίου πολέμου ή στρατιωτικής εισβολής των ΗΠΑ στη Βενεζουέλα και το άλλο η άνοδος Μπολσονάρο στην Βραζιλία.
Υπήρξαν γενικές ερμηνείες για την εκλογή Μπολσονάρο αλλά η κυριότερη είναι ότι πρόκειται για την εγκαθίδρυση φασιστικής κυβέρνησης, δεμένη με την άνοδο της φασιστικής ακροδεξιάς διεθνώς και στην Ευρώπη. Η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη. Ο Μπολσονάρο είναι φασίστας, που δεν ξέρει καν τι σημαίνει η λέξη φασίστας, γιατί είναι ένα αστοιχείωτο κτήνος· οι δυνάμεις πίσω του είναι ο στρατός, η Ευαγγελική εκκλησία – σε αντίθεση με τους Kαθολικούς. Μέχρι και τη νίκη του ο Μπολσονάρο ήταν επικεφαλής ενός άγνωστου κόμματος και στην πραγματικότητα, η άνοδός του στην εξουσία και η δεξιά στροφή, οφείλεται στην κρίση των αριστερών εθνικιστικών κυβερνήσεων, του Έβο Μοράλες στην Βολιβία, του Κορέα στο Εκουαδόρ και του Λούλα στην Βραζιλία. Aναπτύχθηκε η δεξιά τάση καθώς καταρρέει ο άξονας των αριστερών εθνικιστικών κυβερνήσεων.
Ο Μπολσονάρο πήρε 60 εκατομμύρια ψήφους, πολύ περισσότερες από όλες τις ψήφους των ακροδεξιών στην Ευρώπη. Ο Μπολσονάρο είχε αντίπαλό του έναν άγνωστο στη χώρα, επικεφαλής του PT (Κόμμα Εργαζομένων) που πήρε 46 εκατομμύρια ψήφους ενώ στον δεύτερο γύρο ο Μπολσονάρο είχε άνοδο 8%. Το 1/3 των ψηφοφόρων που είχαν ένα μήνα πριν εκφραστεί υπέρ του Λούλα, μετακινήθηκε στον Μπολσονάρο. Για αυτούς το σημείο αναφοράς ήταν όχι το PT αλλά ο ίδιος ο Λούλα.
Σημαντικότερη πολιτική εξέλιξη από τον Νοέμβριο μέχρι τις εκλογές, ήταν η εμφάνιση του γυναικείου κινήματος, του Ele Nao, που σημαίνει “όχι αυτός/δεν τον θέλουμε” που κατέβασε χιλιάδες στους δρόμους. Η αδυναμία της Κυβέρνησης του φασίστα, φαίνεται απ’ το ό,τι, δύο μήνες μετά, είναι σε κρίση, με κατηγορίες για διαφθορά που θίγουν άμεσα την οικογένειά του, τον γιο του που είναι βουλευτής και που έχει φάει λεφτά. Σε περίπτωση που αυτές οι καταγγελίες οδηγήσουν στην πτώση του, τη θέση του παίρνει ο αντιπρόεδρος (στρατηγός) και οι υπουργοί (αξιωματικοί), οπότε θα έχουμε στρατιωτική κυβέρνηση, οξύνοντας την πολιτική κρίση στην χώρα.
Απόδειξη της κρίσης είναι ότι αυτούς τους τελευταίους μήνες που είναι καλοκαίρι και ποτέ δεν γίνονται κινητοποιήσεις, η CUT (η ομποσπονδία προσκείμενη στο PT, Σ.τ.συντ.) και η CONLUTAS (ανεξάρτητη ταξική συνομοσπονδία) κατεβάζουν γιγάντιες μάζες εργατών σε απεργία ενάντια στην προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του συστήματος των συντάξεων.
Παρόλο που είναι μέσα από την κρίση της αριστεράς που βγήκε η δεξιά, αυτήν την περίοδο γίνονται συσκέψεις, συζητήσεις για το τι θα κάνουμε, λαμβάνοντας υπόψη ότι απέτυχε η προηγούμενη κυβέρνηση· παρόλο το χτύπημα υπάρχει έντονη συζήτηση για το τι θα κάνουμε.
Οι εξελίξεις έχουν λατινοαμερικάνικης κλίμακας σημασία, την εξάντληση των κυβερνήσεων ταξικής συμφιλίωσης που είχαν κυριαρχήσει στην Λ.Α. τα τελευταία 15 χρόνια. Oι άμεσες συνέπειες φαίνονται ήδη στην Αργεντινή. Γίνονται εκλογές σε όλα τα επίπεδα, και υπάρχει τέτοιος αναβρασμός μετά απ’ όσα έγιναν στη Βραζιλία, που η πιθανή πτώση της δεξιάς κυβέρνησης Μάκρι, δίνει δυνατότητες για το FIT (Μέτωπο της Αριστεράς και των Εργαζομένων) που εμφανίζεται ως η εναλλακτική. Είμαι στέλεχος του Παρτίδο Ομπρέρο, που είναι η σπονδυλική στήλη του FIT.
Εκλογές θα έχει και η Βολιβία όπου την «πατάει» ο Μοράλες, η δεξιά είναι μπροστά, οπότε ο Μοράλες προσπαθεί να στηριχτεί στην Ε.Ε., για αυτό παρέδωσε στον Σαλβίνι τον [αναρχικό αγωνιστή] Μπατίστι, ως χειρονομία καλής θέλησης, μπας και γλυτώσει από την δεξιά που έρχεται στα πράγματα.
Το πιο υψηλό σημείο πολιτικής κρίσης στη Λ.Α. είναι η Βενεζουέλα: είτε κατάρρευση/παραίτηση του Μαδούρο ή εμφύλιος και εισβολή Βραζιλίας, Κολομβίας από την πλευρά του ιμπεριαλισμού. Βασικό στοιχείο είναι η ανθρωπιστική κρίση, η απουσία τροφίμων και φαρμάκων, πράγμα που στη Βραζιλία το ξέρουμε, γιατί έρχονται δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες, όπως και στην Κολομβία, το Περού, τον Ισημερινό.
Υπάρχει αυτή η κρίση στην Βενεζουέλα αλλά δεν είναι τόσο φρικαλέα όσο η ανθρωπιστική κρίση στην Αϊτή για την οποία δεν λένε λέξη, όπου ο κόσμος πεθαίνει από την πείνα. Και δεν λένε για την κρίση στην Αϊτή πρώτον γιατί υπάρχει ιμπεριαλιστική κατοχή και δεύτερον γιατί η Αϊτή δεν έχει πετρέλαιο και στρατηγική σημασία.
Το κεντρικό σημείο, ωτόσο, δεν είναι η ανθρωπιστική κρίση, γιατί μετά την προσφυγική κρίση και την φυγή ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, είναι πολύ λιγότερος ο πληθυσμός πλέον στην Βενεζουέλα· αντίθετα η πολιτική κρίση είναι εντονότερη. Το θεμελιακό πρόβλημα είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν δεσμεύσει καταθέσεις από πετρέλαιο και η χώρα αδυνατεί να εισάγει τρόφιμα. Το μπλόκο στο πετρέλαιο είναι η κύρια αιτία της κρίσης στη χώρα. Δείχνει την αποτυχία της ίδιας της κυβέρνησης, γιατί και επί Τσάβες και Μαδούρο, όταν η τιμή του πετρελαίου ήταν στα 120 δολάρια, το εισόδημα δεν χρησιμοποιήθηκε από τις κυβερνήσεις τους για βιομηχανική επέκταση και για την απεξάρτηση από την ανάγκη εισαγωγών τροφίμων.
Το αποτέλεσμα είναι ότι τότε που η χώρα είχε εισόδημα, ήταν αναγκασμένη να εισάγει το 70% τροφίμων από το εξωτερικό. Ο λόγος για αυτήν την κατάσταση ελλείψεων οφείλεται όχι σε κάποια ανοησία των Τσάβες-Μαδούρο αλλά στις ταξικές ρίζες των κυβερνήσεών τους. Είναι εθνικιστικές κυβερνήσεις, που δεν έθιξαν ούτε το χρηματοπιστωτικό σύστημα που ελέγχεται από το διεθνές κεφάλαιο, ούτε την μεγάλη γαιοκτησία και τους γαιοκτήμονες.
Υπάρχει η χρεοκοπία του αριστερού εθνικισμού: ενώ είχαν δυνατότητες, η πλειοψηφία του λαού πεινάει και επιπλέον δεν ανέπτυξαν πλάνο σε ηπειρωτική κλίμακα. Έτσι υπάρχει διατροφική κρίση την στιγμή που η Βενεζουέλα είναι μέλος της Μερκοσούρ και δίπλα της έχει την Βραζιλία (εξαγωγό τροφίμων) και την Αργεντινή (τη μεγαλύτερη παραγωγό κρέατος). Η Βραζιλία και η Αργεντινή για να βοηθήσουν θα έπρεπε να είχαν εξουσία που δεν θα σέβεται την ατομική ιδιοκτησία, αλλά επειδή έχουν καπιταλιστικές κυβερνήσεις δεν κάνουν τίποτα.
Τα δύο πράγματα που έδειξαν με καθοριστικό τρόπο τα όρια αριστερού εθνικισμού είναι: ο σεβασμός του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και η απουσία σχεδίου ενεργειακής αυτάρκειας που θα μπορούσε να γίνει με τον συντονισμό χωρών σε λατινοαμερικάνικη κλίμακα. Οι κυβερνήσεις Τσάβες-Μαδούρο εφαρμόσανε κοινωνικά προγράμματα που τραβήξανε το 1/3 πληθυσμού από την μιζέρια καταφέρνοντας να ζήσουν. Τι αξία έχουν όμως τέτοια προγράμματα, όταν ενώ ο λαός έπαιρνε λεφτά για να ζήσει και πήγαινε στο μπακάλικο, δεν έβρισκε τίποτα, ήταν όλα άδεια;
Είναι αυτή την κατάσταση που εκμεταλλεύτηκαν οι ΗΠΑ και η ντόπια αστική αντιπολίτευση που προχώρησαν σε πραξικόπημα που το αναγνώρισαν 16 από 17 χώρες της Ε.Ε. Το πραξικόπημα απέτυχε μέχρι αυτή την στιγμή. Πρώτον δεν διέσπασαν τις μπολιβαριανές στρατιωτικές δυνάμεις και δεύτερον, όταν επιχείρησαν να κάνουν πορεία στο Καράκας (κατ’ αντιστοιχία του Μουσολίνι) απέτυχαν τελείως. Την ηλιθιότητα των 16 της Ε.Ε. για αναγνώριση Γκουαϊδό, θα την πληρώσουν άσχημα για τους επόμενους αιώνες.
Τι διακυβεύεται: η εξερεύνηση και η εμπορευματοποίηση του πετρελαίου, καθώς η Βενεζουέλα έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα διεθνώς και αυτή είναι η ουσία. Η ιδιωτική εξερεύνηση κοιτασμάτων και πηγών πρώτων υλών στη Λ.Α. έχει δημιουργήσει τους όρους μιας χωρίς προηγούμενο οικολογικής καταστροφής. Σε πρόσφατη καταστροφή φράγματος σε μεταλλείο της Bραζιλίας 300 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Αν αποτύχουν να οδηγήσουν στην παραίτηση του Μαδούρο, υπάρχει ενδεχόμενο εμφυλίου πολέμου και οι κυβερνητικοί θα νικήσουν. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος επέμβασης με την βοήθεια των ΗΠΑ και της Κολομβίας, με ειδικές δυνάμεις στήριξης από τις ΗΠΑ. Αν γίνει εμφύλιος πόλεμος συνδυασμένος με διεθνή πόλεμο στη Λατινική Αμερική, αυτό σημαίνει ότι η Συρία δεν θα είναι τίποτα. Στο πλευρό της κυβέρνησης της Βενεζουέλας βρίσκονται η Ρωσία και η Κίνα. Το διακύβευμα δεν είναι μόνο το πετρέλαιο, είναι όλες οι πρώτες ύλες στη Λατινική Αμερική και μαζί το οικολογικό μέλλον όλου του πλανήτη (Αμαζόνιος κ.τ.λ.).
Βλέπουμε ότι πίσω από την κρίση της Βενεζουέλας είναι η διεθνής κρίση του καπιταλισμού και ιδιαίτερα του αμερικάνικου που προσπαθεί να βρει διέξοδο εκμεταλλευόμενος νέες περιοχές κτλ. Αυτή η κρίση δεν οφείλεται στην τρέλα του Τραμπ, ή στον ηλίθιο Μπολσονάρο ή τον Μαδούρο, οφείλεται στη δομική κρίση του καπιταλισμού και έχει διεθνείς ρίζες και διεθνείς συνέπειες.
Αν γίνει πόλεμος εκεί, οι πρώτοι που θα την πληρώσουν είναι οι Ευρωπαίοι, γιατί οι αποικίες τους Μπελίζ, Σουρινάμ, Γουινέα, θα εξαφανιστούν σε 24 ώρες. Εκείνο που πρέπει να δει κανείς είναι ότι σε περίπτωση επέμβασης στη Βενεζουέλα η κρίση θα επεκταθεί στις αποικίες Μαρτινίκα και Γουαδελούπη και αν εμπλακούν αμερικάνικες δυνάμεις, θα επεκταθεί το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα ενάντια στους γιάνκηδες σε όλη τη Λατινική Αμερική. Τα επόμενα χρόνια η κρίση της Λ.Α. δεν θα διεξαχθεί μόνο σε πολιτικό αλλά και σε στρατιωτικό πεδίο.
Απ’ αυτήν την ανάλυση προκύπτουν δύο ζητήματα: αφενός, η ανάγκη κινητοποιήσεων ενάντια στην επέμβαση σε όλες τις Λατινοαμερικάνικες χώρες και αφετέρου η πολιτική ηγεσία της διεθνούς κινητοποίησης ενάντια σε ιμπεριαλισμό-φασισμό, γιατί ξέρουμε από την Ισπανία ότι ο εμφύλιος πόλεμος κατέληξε σε νίκη φασισμού.
Το μάθημα της Ισπανίας 1936-1939 είναι ότι οι “κομμουνιστικές” δυνάμεις χωρίσανε τον πόλεμο από την επανάσταση. Δεν μπορεί να διαχωριστεί ο πόλεμος από την επανάσταση, την κοινωνική επανάσταση στην ήπειρο. Αυτό που έγινε είναι ότι ο αριστερός εθνικισμός δεν συνοδεύτηκε από κοινωνική επανάσταση που θα έδινε ένα τέλος στην ατομική καπιταλιστική ιδιοκτησία. Εδώ δεν είναι ιδεολογική συζήτηση αλλά άμεσης επικαιρότητας. Χωρίς κοινωνική επανάσταση θα χάσουμε τον πόλεμο. Για να πετύχουμε τους στόχους χρειάζεται πρώτον ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης και δεύτερον, η πολιτική κατεύθυνση της ηγεσίας, η παγκόσμια ηγεσία στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού. Οι Λατινοαμερικάνικες εκμεταλλευόμενες μάζες να δουν τους καταπιεσμένους της Ευρώπης που θα τους στηρίξουν ενάντια στο πραξικόπημα. Ελπίζω να βοήθησα να αναπτυχθεί το κίνημα αλληλεγγύης στη Λατινική Αμερική· για μας, η Ελλάδα, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της πάλης κατά της καπιταλιστικής κρίσης.
Στο επόμενο φύλλο θα κλείσουμε με τις απαντήσεις σε ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.
Eρν. Aγγ.
