1ο μέρος – Το πραξικόπημα της άκρας δεξιάς και η παράλυση του ΚΚ Βουλγαρίας
Εισαγωγή
Στις 8 Ιουνίου 1923 η δημοκρατική κυβέρνηση της Αγροτικής Ένωσης του πρωθυπουργού Αλεξάντερ Σταμπολίνσκι ανατράπηκε από ένα ακροδεξιό στρατιωτικό πραξικόπημα το οποίο οργάνωσε το λεγόμενο «Συνταγματικό Μπλοκ» υπό την ηγεσία του Αλεξάνταρ Τσaνκόφ. Το «Συνταγματικό Μπλοκ» συνεργάζονταν με την «Λαϊκή Συμμαχία»μια πολιτική οργάνωση εθνικιστών και διανοουμένων πολιτικών και στρατιωτικών, τη Στρατιωτική Ένωση, μια οργάνωση εν ενεργεία και απόστρατων αξιωματικών και την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση – ΕΜΕΟ, δηλαδή την εθνικιστική οργάνωση των Σλαβομακεδόνων. Στις 9 Ιουνίου η νέα στρατιωτική κυβέρνηση παίρνει την επίσημη έγκριση από το Βασιλιά Μπόρις τον Γ’. Το πραξικόπημα δεν συναντά ιδιαίτερα μεγάλη αντίδραση καθώς οι Αγροτιστές πιάνονται στον ύπνο κυριολεκτικά.
Η νέα στρατιωτική κυβέρνηση αναστέλλει άρθρα του συντάγματος, διακόπτει την μερική αναδιανομή της γης που είχε ξεκινήσει ο Σταμπολίσκι και αρχίζει τους διωγμούς των οπαδών του Αγροτικού κόμματος, καθώς και των μελών άλλων αριστερών οργανώσεων. Στρατιώτες και αστυνομικοί μαζί με παρακρατικούς, εξαπολύουν ένα κύμα «Λευκής τρομοκρατίας» ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, όπου εκτός από μαζικές συλλήψεις αντιφρονούντων δεν λείπουν και εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες οι οποίες στην πλειοψηφία τους αποδίδονται από τις στρατιωτικές αρχές σε «άμυνα των σωμάτων ασφαλείας ενάντια σε όσους αντιστάθηκαν ένοπλα» στο νέο καθεστώς. Ο ίδιος ο Σταμπολίσκι, συλλαμβάνεται από οπαδούς της ΕΜΕΟ, βασανίζεται άγρια και δολοφονείται ενώ το σώμα του κατακρεουργείται και επιδεικνύεται δημοσίως στους δρόμους. Οι Σλαβομακεδόνες εθνικιστές δεν μπόρεσαν να συγχωρέσουν στον Σταμπολίσκι το γεγονός ότι ήταν ιδιαίτερα διαλλακτικός στη διευθέτηση των μεταπολεμικών συνόρων με την Γιουγκοσλαβία που επικύρωσε την Σερβική κυριαρχία στη περιοχή της σημερινής Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας. Πράγμα που εξέλαβαν ως προδοσία του Μακεδονικού αγώνα και υποταγή στο Σερβικό εθνικισμό.
Κι όμως, έχουν περάσει μόλις λίγες εβδομάδες από τις τελευταίες εκλογές, του Απριλίου του 1923, στις οποίες η Αγροτική Ένωση που κυβερνούσε ήδη από το 1920, είχε θριαμβεύσει κερδίζοντας 212 από τις 245 έδρες με 53,8%, έναντι 16 εδρών του ΚΚ Βουλγαρίας που ήρθε δεύτερο με 19,3%. Οι υποψήφιοι των κομμάτων του λεγόμενου «Συνταγματικού Μπλοκ», είχαν λάβει αθροιστικά μόλις 17 έδρες, με ποσοστό περίπου 25%. Τέλος μόλις 2% με 0 έδρες είχαν οι δεξιοί σοσιαλδημοκράτες.
Το ΚΚ Βουλγαρίας αν και παρέμενε πανίσχυρο οργανωτικά, είχε υποστεί μια σημαντική εκλογική φθορά πέφτοντας από τις 52 έδρες το 1920 στις 16 έδρες. Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στον εκλογικό νόμο καθώς η πραγματική ποσοστιαία μείωση του ήταν πολύ μικρή. Ωστόσο το κόμμα αυτό, είχε συνολικότερα και όπως αποδείχθηκε καθοριστικά προβλήματα στη πολιτική του συγκρότηση.
Μέσα στα πλαίσια μια ευρύτερης σύγχυσης και διαφωνίας που φαίνεται πως υπάρχει στους κόλπους της Τρίτης Διεθνούς, το Βουλγάρικο κόμμα είχε αντιταχθεί στο σύνθημα του 4ου συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς του 1922, για «μια κυβέρνηση εργατών και αγροτών» – μια «αλγεβρική» φόρμουλα και ένα σύνθημα τακτικής που έμελλε να προσδιοριστεί πιο συγκεκριμένα ανά χώρα. Το ΚΚ Βουλγαρίας απέρριπτε εντελώς το σύνθημα, πιστεύοντας ότι το κάλεσμα για μια κοινή εργατο-αγροτική κυβέρνηση αποτελούσε μια παραχώρηση στις προκαταλήψεις της μεγάλης αγροτικής λαοθάλασσας που στήριζε μαζικά τον Σταμπολίσκι.
Αντί αυτού επέμεινε στο παλιό γενικό, αλλά τακτικά αφηρημένο προπαγανδιστικό σύνθημα της «Σοβιετικής Βουλγαρίας» που αν και σωστό στην ευρύτερη στρατηγική προοπτική του, αδυνατούσε εντούτοις να συγκινήσει και να συσπειρώσει τους αγρότες στις γραμμές του και να τους αποσπάσει από την επιρροή της Αγροτικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με την ηγεσία του Βουλγάρικου ΚΚ το σύνθημα της «κυβέρνησης εργατών και αγροτών» φάνταζε πιο κατάλληλο για χώρες που διαθέτουν ισχυρά αστικά κόμματα. Εκεί δηλαδή που θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί το ισχυρό αστικό μπλοκ με μια πρόταση συνεργασίας ανάμεσα στο εργατικό κομμουνιστικό κόμμα και τις αγροτικές οργανώσεις. Στην περίπτωση της Βουλγαρίας, η ηγεσία του κόμματος πίστευε πως δεν είχε εφαρμογή. Και αυτό διότι η δεξιά που κυβερνούσε μέχρι το 1920 και ήταν υπεύθυνη για τον εθνικιστικό μεγαλο-ιδεατισμό της χώρας, κατά την άποψη της κομματικής ηγεσίας, είχε ηττηθεί οριστικά μετά τις καταστροφές που οι Βαλκανικοί πόλεμοι και ο πρώτος παγκόσμιος, έφεραν στην χώρα.
Παρόλη αυτή την υποτίμηση της αντίδρασης και ενώ το κόμμα πίστευε πως οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, εντούτοις δεν καλούσε σε άμεση επαναστατική δράση μη μπορώντας να εξηγήσει την πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που χαρακτηρίζονταν από την στάση ανοχής ή και υποστήριξης που έδειχνε η μεγάλη πλειοψηφία του λαού και ειδικά οι αγρότες προς την κυβέρνηση Σταμπολίσκι. Η μεγάλη αγροτική λαοθάλασσα προσδοκώντας από την κυβέρνηση, να επιταχύνει την αγροτική μεταρρύθμιση που είχε ξεκινήσει από το 1920 και που συναντούσε την αντίδραση των γαιοκτημόνων, είχε δώσει ξανά στις εκλογές του 1923 μια μεγάλη εκλογική νίκη στον Σταμπολίσκι Η επιρροή του ΚΚ Βουλγαρίας, παρόλη την εμπειρία, την μαζικότητα, την μαχητικότητα και την πειθαρχία της εργατικής τάξης που πύκνωσε τις γραμμές του, δεν μπορούσε να αυξηθεί πέρα από κάποια όρια.
Την ώρα μάλιστα που ο καθηγητής Τσανκόφ συντόνιζε το ακροδεξιό στρατιωτικό πραξικόπημα, οι σχέσεις ανάμεσα στις οργανώσεις του ΚΚ και της Αγροτικής Ένωσης ήταν ιδιαίτερα ψυχρές, τεταμένες και έως και εχθρικές σε κάποιο βαθμό. Γι’ αυτό και η ΚΕ του ΚΚ Βουλγαρίας στην πρώτη ανακοίνωσή της μετά το πραξικόπημα, καλούσε τα μέλη και τους υποστηρικτές του κόμματος να τηρήσουν μια παθητική ουδετερότητα «ανάμεσα στις δύο πτέρυγες της μπουρζουαζίας» και καλούσε μόνο σε αυστηρή και περιορισμένη αυτοάμυνα όπου κινδύνευαν μέλη ή γραφεία του κόμματος. Σε σχετική σύνοδο της ΚΕ του κόμματος στις 11 Ιουνίου 1923, εκτιμήθηκε πως «στη μάχη ανάμεσα στη νέα και στην παλιά αυταρχική κυβέρνηση που εξέφραζαν δύο μερίδες της αστικής τάξης» το κόμμα και οι μάζες δεν έπρεπε να συμμετέχουν.
Αυτή η απόφαση λαμβάνεται παρά το γεγονός ότι εκείνες τις μέρες η πραξικοπηματική κυβέρνησηεξαπολύει έναν μεγάλο διωγμό εναντίον των οπαδών του αγροτικού κόμματος αλλά και αριστερών και κομμουνιστών. Εδώ κι εκεί μερικές τοπικές οργανώσεις Αγροτιστών, Κομμουνιστών -αλλά και αναρχοσυνδικαλιστών που διαθέτουν και αυτοί μια αξιοσημείωτη και μαζική παρουσία στη χώρα- συγκροτούν αυθόρμητα κοινές ένοπλες οργανώσεις και συγκρούονται για λίγες μέρες απεγνωσμένα με τους πραξικοπηματίες, έχοντας κάποιες δεκάδες νεκρούς. Σε εντελώς άλλο κλίμα η δήλωσητης ΚΕ του ΚΚ Βουλγαρίας αναφέρει:
«Εκατοντάδες και χιλιάδες εργάτες και αγρότες συλλαμβάνονται και, με βάση τούς έκτακτους νόμους ενάντια στη ληστεία, παραδίνονται στα δικαστήρια με το πρόσχημα ότι αντιστάθηκαν στο πραξικόπημα. Δηλώνουμε ότι στην ασαφή κατάσταση που δημιουργήθηκε τη στιγμή του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στις δυο αστικές κλίκες, ένα μέρος των εργατών υπεράσπισαν τη ζωή και τις οικογένειές τους, αλλά δεν συμμετείχαν στην πάλη για εξουσία».
Η αναφορά αυτή θορυβεί βαθύτατα την Τρίτη Διεθνή, καθώς βλέπει πως ένα από τα μεγαλύτερα ΚΚ, το οποίο είναι και το ηγετικό κόμμα στην Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία –της οποίας ο τύπος αναπαράγει την ανακοίνωσή του σε όλες τις βαλκανικές γλώσσες μαζί και στα ελληνικά από τον Ριζοσπάστη– θα βρεθεί ξαφνικά από θέση ισχύος, σε μια κατάσταση παθητικής άμυνας απέναντι σε ένα πραξικόπημα που εξαπολύθηκε. Και αυτά συμβαίνουν μετά από μια περίοδο άγριων απεργιακών συγκρούσεων και αγροτικών εξεγέρσεων τα τελευταία χρόνια και εν μέσω μιας εμφανώς προεπαναστατικής κατάστασης. Όλη η Διεθνής είναι ανάστατη. Ο Στάλιν μάλιστα, που μόλις αρχίζει να μεσουρανεί το άστρο του στη διεθνή, πιστός στην συνήθειά του για διοικητική αντιμετώπιση όλων των ζητημάτων, σύμφωνα με Βούλγαρους ιστορικούς, έφτασε εκείνες τις μέρες μέχρι του σημείου να ζητήσει την άμεση αποπομπή του κόμματος από την Διεθνή.
Με πρωτοβουλία της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς θα ανοίξει μια κατεπείγουσα συζήτηση με την ηγεσία του ΚΚ Βουλγαρίας. Την εποχή εκείνη ο ιστορικός ηγέτης του Βουλγάρικου κόμματος, ο Ντ. Μπλαγκόεφ, λίγους μήνες πριν πεθάνει, φέρεται να είναι κλινήρης και άρρωστος απέχοντας από αυτήν την συζήτηση στην οποία φαίνεται πως αναγνωρίζει τα λάθη της ουδετερότητας του κόμματος. Αυτό, παρά το γεγονός ότι ο Μπλαγκόεφ έχει παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην παθητική προσαρμογή του κόμματος στις αντικειμενικές συνθήκες καθώς και ο ίδιος διακατέχεται από έναν στείρο προπαγανδισμό στον οποίο είναι προσκολλημένος από παλιά.
Στη σύνοδο της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς που θα κληθεί λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα, ο πρόεδρος της Διεθνούς, Γκρ. Ζινόβιεφ θα επιχειρηματολογήσει για την αναγκαιότητα να ενώσει το Κόμμα τις δυνάμεις του με την Αγροτική Ένωση ενάντια στη νέα ακροδεξιά πραξικοπηματική κυβέρνηση.
Ο Κολάροφ, επίσημος αντιπρόσωπος των Βούλγαρων κομμουνιστών στη Μόσχα, όπως και ο γραμματέας Καμπακτσίεφ απλά αρνήθηκαν ότι το Κόμμα είχε υποστεί οποιαδήποτε ήττα. Σύμφωνα με την εκτίμηση της Βουλγάρικης ηγεσίας, ο Σταμπολίσκι είχε ήδη χάσει νωρίτερα την υποστήριξή του στις πόλεις και διατηρούσε μόνο στα χωριά κάποια δύναμη. Αλλά οι Βούλγαροι κομμουνιστές εκτιμούσαν πως και εκεί είχε χάσει την υποστήριξη της φτωχής αγροτιάς και είχε γίνει μαριονέτα των μεγάλων γαιοκτημόνων. Οι μάζες είχαν αποξενωθεί από αυτόν και έτσι ένα κάλεσμα του Βουλγάρικου ΚΚ να αντιμετωπιστεί από τον λαό το πραξικόπημα, θα απομάκρυνε τον κόσμο από τις γραμμές του κόμματος. Η πολιτική αιτιολόγηση των Βούλγαρων κομμουνιστών ήταν αξιοθρήνητη. Το κόμμα τους είχε βρεθεί σε ένα αδιέξοδο.
Αν έμπαινε στη μάχη εκείνες τις μέρες, τότε στην πράξη θα υιοθετούσε την τακτική του ενιαίου μετώπου του τρίτου συνεδρίου της Κομιντέρν την οποία ενώ δέχονταν ως γενική κατεύθυνση για την Διεθνή εντούτοις την απέρριπτε έως εκείνη τη στιγμή ως «ανεφάρμοστη στις Βουλγαρικές συνθήκες». Επιπλέον η επαναστατική πάλη για την ανατροπή του πραξικοπήματος θα υποχρέωνε το κόμμα εκ των πραγμάτων να μιλήσει και για το σύνθημα του τετάρτου συνεδρίου, αυτό της «Κυβέρνησης εργατών και αγροτών» και αυτό διότι εκ των πραγμάτων ετίθετο ζήτημα κρίσης εξουσίας.
Αν δεν το έκανε τότε οι πραξικοπηματίες απλά θα παρέμεναν στην κυβέρνηση και θα συνέχιζαν τις διώξεις εναντίον των κομμουνιστών θέτοντας το κόμμα σε θανάσιμη απειλή, πράγμα που τελικά συνέβη στην πράξη. Καθώς όμως το κόμμα παρέμενε απαθές, οι μάζες αυθόρμητα, μαζί και οι μαχητικές οργανωμένες δυνάμεις της βάσης του κόμματος, αναλάμβαναν δράση συνολικά και όχι μεμονωμένα, πράγμα που με την σειρά του, αναπόφευκτα οδηγούσε σε διάσπαση.
Την τελευταία μέρα της συνόδου της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τον Ιούνιο του 1923, ο Καρλ Ράντεκ επιτέθηκε στην παθητικότητα του ΚΚ Βουλγαρίας υπενθυμίζοντας, ορθώς, ότι αυτή έρχεται από παλιά, τουλάχιστον από το 1918 και τη κατάρρευση του στρατιωτικού μετώπου της Βουλγαρίας. Όταν δηλαδή δημιουργήθηκε μια προεπαναστατική κατάσταση στην χώρα την οποία το κόμμα δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί. Σύμφωνα με τον Ράντεκ, αυτή η παθητικότητα δεν είναι νέα και δεν οφείλεται τόσο ή κυρίως στο σοκ της πραξικοπηματικής αντεπανάστασης τον Ιούνιο του 1923, όσο συνολικότερα στην έλλειψη βούλησης του κόμματος να οργανώσει την πάλη για εξουσία. Αυτή είναι και η αιτία που η Βουλγάρικη ηγεσία αρνείται καν να δει ότι έσφαλε, καθώς η τωρινή της απάθεια είναι συνεπής με τον διαχρονικό αφηρημένο προπαγανδισμό της. Παραπέρα, ο Ράντεκ δήλωσε πως η ευθύνη της Κομμουνιστικής Διεθνούς συνίσταται στο γεγονός ότι δεν είχε παρέμβει νωρίτερα, καθώς η τωρινή ήττα είναι μεγαλύτερη ακόμη και από αυτή που είχε υποστεί το Ιταλικό κόμμα. Ένα κόμμα που στο κάτω κάτω, αντιμετώπισε έναν ακόμη πιο ισχυρό και ικανό αντίπαλο στο πρόσωπο του Μουσολίνι και που δεν είχε καν την μακροχρόνια εμπειρία που είχε το Βουλγάρικο κόμμα. Σύμφωνα με την εισήγηση του Ράντεκ, ο Σταμπολίσκι θα έπρεπε να υποστηριχτεί κριτικά ως το μόνο «ξένο σώμα» στην αστική κυριαρχία στα Βαλκάνια και ως ένας αγροτιστής ηγέτης που έχαιρε της πλατιάς υποστήριξης μεγάλων στρωμάτων των χωρικών της χώρας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ράντεκ:
«Το να παραθέτει κανείς αποσπάσματα από τον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου για να πει πως η αγροτιά είναι επίσης τμήμα της αστικής τάξης σημαίνει απλά πως παραιτείται από τα επαναστατικά του καθήκοντα»
Ο Ράντεκ στη δική του ανάλυση και με την ιδιότητα του στελέχους της Εκτελεστικής Επιτροπής που παρακολουθεί παράλληλα και τις διεθνείς διπλωματικές εξελίξεις, συνέδεσε τα Βουλγαρικά γεγονότα με μια ευρύτερη εκτίμησή του, σχετικά με τον Αγγλο-Γαλλικό ανταγωνισμό για τη κυριαρχία στα Βαλκάνια. Σύμφωνα με αυτήν την εκτίμηση το πραξικόπημα Τσανκόφ ήταν τμήμα ευρύτερης προσπάθειας της Βρετανίας να κυριαρχήσει στη χώρα και να την προσθέσει στις χώρες επιρροής της που περικύκλωναν απειλητικά τη νεαρή Σοβιετική Ρωσία. Και αυτό διότι οι χώρες τής υπό Γαλλική ηγεμονία «μικρής Αντάντ» (Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία και Τσεχοσλοβακία) είχαν καλές σχέσεις και είχαν υπογράψει συμφωνίες με την κυβέρνηση Σταμπολίσκι, τις οποίες διαταράσσει το Βουλγάρικο πραξικόπημα, ακυρώνοντάς τες.
Στην έκδοση του πρώτου τόμου του βιβλίου «Η Τρίτη διεθνής μετά τον Λένιν» λίγα χρόνια αργότερα, ο Τρότσκι συμπυκνώνει τα βασικά συμπεράσματα της κριτικής του Ράντεκ και αναφέρει χαρακτηριστικά:
“Το Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας, παραγνώρισε τη σημασία της αγροτιάς και του μακεδονικού ζητήματος, υιοθετώντας μια θέση πλήρους ουδετερότητας στην πάλη και δεν συμμετείχε σ’ αυτήν ούτε ανεξάρτητα ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Αυτό δεν εμπόδισε τη νικηφόρα αντίδραση να εγκαινιάσει μια χωρίς προηγούμενο Λευκή Τρομοκρατία ενάντια στους κομμουνιστές. Στην αναφορά για τα βουλγάρικα γεγονότα, που παρουσίασε ο Ράντεκ στη σύνοδο της διευρυμένης Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς, στην οποία επιτέθηκε με βιαιότητα ο Κολάροφ, αναφέρεται: «Έχουμε τη γνώμη ότι το πραξικόπημα στη Βουλγαρία αντιπροσωπεύει μια αποφασιστική ήττα του Κόμματός μας. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι δεν είναι μια εξοντωτική ήττα. Είναι, όμως, σίγουρο ότι είναι η μεγαλύτερη ήττα που έχει ποτέ υποστεί ένα Κομμουνιστικό Κόμμα… Το βουλγάρικο Κόμμα δεν προσπαθεί να καταλάβει την ήττα του, αλλά, αντίθετα, προσπαθεί να την εξωραΐσει. Έχουμε μπροστά μας τις εκκλήσεις του βουλγάρικου Κόμματος. Είναι το πιο θλιβερό χαρακτηριστικό γνώρισμα ολόκληρης της ήττας. Έχουμε τις εκκλήσεις της 9 και της 15 του Ιουνίου και μια ολόκληρη σειρά από άρθρα. Σ’ αυτά, το Κόμμα υποστήριζε την εξής άποψη: οι δυο κλίκες της μπουρζουαζίας έχουν πιαστεί σε πόλεμο. Εμείς, η εργατική τάξη, στεκόμαστε στην άκρη και ελπίζουμε και απαιτούμε να μας εξασφαλιστεί η ελευθερία του Τύπου και ένα σωρό άλλα καλά πράγματα…», (Καρλ Ράντεκ: «Der Umsterz in Bulgarien», «Κομμουνιστική Διεθνής», τόμος 4ος, Νο 27, Πετρούπολη, 1923, σελ. 115 και 118).
Μια εβδομάδα μετά από αυτήν τη θυελλώδη σύνοδο της Εκτελεστικής Επιτροπής της Τρίτης Διεθνούς και ενώ ο Κολάροφ είχε συλληφθεί από τις Βουλγαρικές αρχές στο ταξίδι επιστροφής του από την Μόσχα, η ΚΕ του Βουλγαρικού ΚΚ, στις 15 Ιουνίου του 1923, με ψήφους 42 έναντι 2, επιβεβαίωσε τη προγενέστερη απόφαση ουδετερότητας, απορρίπτοντας την έκκληση της Διεθνούς που δημοσιεύουμε μεταφρασμένη παρακάτω. Ο Καμπακτσίεφ θα επαναλάβει την άποψη ότι οι εργάτες στη πόλη δεν είχαν λόγο να παρέμβουν στην αντιπαράθεση αυτή.
Πρέπει να σημειωθεί όμως, πως η ίδια η Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, δεν είναι και αυτή απαλλαγμένη συγχύσεων ως προς την ανάγνωση της κατάστασης. Η ηγεσία της, υπό τους Ζηνόβιεφ και Ράντεκ που ασχολούνται εκτεταμένα με το θέμα, ρίχνει σωστά το βάρος στο να αντιπαλευτεί καταρχάς η καταστροφική αδράνεια του Βουλγάρικου τμήματος. Όμως, η «αλγεβρική φόρμουλα της εργατο-αγροτικής» κυβερνήσεως δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια ως προς τα άμεσα καθήκοντα δράσης και έτσι να αντιμετωπιστεί η απάθεια του Βουλγάρικου κόμματος, με κάποια πιο συγκεκριμένη συμβουλή από μεριάς της ηγεσίας της Διεθνούς. Στις 9 Ιουλίου, ένα μήνα μετά το ξέσπασμα του πραξικοπήματος, ο Ζηνόβιεφ επιχειρώντας να αποσαφηνίσει την οπτική της Διεθνούς θα επανέλθει και με κείμενό του στην Inprekorr θα επαναλάβει την κριτική του στο Βουλγάρικο κόμμα. Θα γράψει πως η αγροτική κυβέρνηση Σταμπολίσκι δεν θα μπορούσε να επιβιώσει ακόμη και αν διασώζονταν από την δράση των ένοπλων πολιτοφυλακών του ΚΚ Βουλγαρίας. Αλλά αυτή η δράση των Βούλγαρων κομμουνιστών θα άνοιγε διάπλατα τον δρόμο προς την επανάσταση, Υπενθύμισε σχετικά το παράδειγμα του 1917 στη Ρωσία όταν οι Μπολσεβίκοι έφραξαν τον δρόμο στο πραξικόπημα του Κορνίλοφ. Ενώ φαινομενικά έσωσαν την κυβέρνηση Κερένσκι, στην ουσία, άνοιξαν τον δρόμο για την επαναστατική ανατροπή της. Ο Ζηνόβιεφ, θα κατηγορήσει ξανά τον Καμπακτσίεφ ότι χρησιμοποιεί καιροσκοπικά το επιχείρημα ότι η εργατική τάξη είναι αδιάφορη, για να ρίξει σε εκείνη τις ευθύνες της παθητικής ακινησίας του κόμματος.
Στις 10 Ιουλίου, η ΚΕ του Βουλγάρικου κόμματος θα δημοσιεύσει τη θέση της και ταυτόχρονα θα ασκήσει δημόσια κριτική στην Εκτελεστική Επιτροπή της Διεθνούς αναφέροντας πως δεν ήταν καλά ενημερωμένη για τις συνθήκες στη Βουλγαρία. Αυτή η δημοσίευση θα φέρει και νέα δημόσια κριτική από μεριάς της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς, αυτή τη φορά δια στόματος Ρακόσι.
Στο μεταξύ η κατάσταση στην Βουλγαρία θα χειροτερεύσει ακόμη περισσότερο και η κρίση στο εσωτερικό του κόμματος θα οδηγήσει σε μια σχεδόν ανοιχτή ρήξη της βάσης με την Κεντρική Επιτροπή του. Αφορμή για αυτό στάθηκε το γεγονός ότι όταν η πραξικοπηματική κυβέρνηση Τσανκόφ συνέλαβε και δίκασε μερικές δεκάδες μέλη του κόμματος που αντιστάθηκαν στο πραξικόπημα και μάλιστα καταδίκασε σε θανατική ποινή 4 από αυτά, η ΚΕ με επίσημη ανακοίνωση της, τα αποκήρυξε. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και κάτω από την πίεση της βάσης μια σειρά στελέχη αναγκάστηκαν να αναθεωρήσουν την άποψή τους και να ζητήσουν εκ νέου συζήτηση με τη Διεθνή για τη χάραξη νέας στρατηγικής.
Η πρώτη έκκληση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν πιθανόν γραμμένη δια χειρός Ζηνόβιεφ ή Ράντεκ, με την προτροπή προς τους εργάτες και αγρότες να μην τηρήσουν ουδέτερη στάση αλλά να αντισταθούν στο πραξικόπημα, παρατίθεται ευθύς παρακάτω.
Γιώργος Χλωρός
Δημόσια έκκληση της 23 Ιουνίου 1923 της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς προς τους εργάτες και αγρότες της Βουλγαρίας για να αντισταθούν στη νέα πραξικοπηματική κυβέρνηση
[Δημοσιεύθηκε στο Inprekorr, iii, 113, σελ. 985, 5 Ιουλίου 1923]
Σύντροφοι!
Στη Βουλγαρία, μια μικρή κλίκα χρεοκοπημένων γραφειοκρατών, άνεργων αξιωματικών και δημαγωγών, κατέλαβε τη διακυβέρνηση μέσα από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που οδήγησαν το Βουλγάρικο λαό στο παγκόσμιο πόλεμο που στοίχισε τις ζωές 200.000 ανθρώπων που τους πήραν στον λαιμό τους και που τρεις συνεχόμενες φορές ο Βουλγάρικος λαός τους αποδοκίμασε σε δημοκρατικές εκλογές. Αυτή είναι η κλίκα που τόλμησε να πάρει την εξουσία με πραξικόπημα.
Αυτοί οι άνθρωποι έχουν εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς αδυσώπητου τρόμου ενάντια στη μεγάλη πλειοψηφία του λαού, ενάντια στους εργάτες και τους αγρότες. Οι φυλακές στη Βουλγαρία γεμίζουν με εργάτες και αγρότες. Τα χωριά παραδίδονται στις ορέξεις αντιδραστικών τυχοδιωκτών με εκδικητικές εκστρατείες. Πυροβολούν τους ηγέτες των αγροτών αλλά δεν έχουν τα κότσια να αναλάβουν δημόσια την ευθύνη για τις ενέργειές τους. Αύριο θα ξεκινήσουν τη σφαγή των ηγετών της εργατικής τάξης, επίσης.
Το «Λευκό» πραξικόπημα των Βούλγαρων γραφειοκρατών, στρατηγών και δημαγωγών, λαμβάνει χώρα με τη συναίνεση και βοήθεια του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος που είναι ένα από τα τμήματα της Δεύτερης Διεθνούς. Αυτό το κόμμα, που μοιράζεται τις ευθύνες της Βουλγαρικής κυβέρνησης κατά τη διάρκεια του πολέμου, ένα κόμμα στο οποίο όλοι οι εργάτες τού έχουν γυρίσει την πλάτη, έτσι ώστε να συρρικνωθεί σε μια ασημαντότητα, αφέθηκε να χρησιμοποιηθεί ως το φύλλο συκής της αντεπαναστατικής ανταρσίας. Έχει φανεί αντάξιο των παραδόσεων του Νόσκε και του Τουράτι που είχαν λειάνει το έδαφος της «Λευκής» εξέγερσης στη Γερμανία και την Ιταλία.
Η ανταρσία αυτή βοηθήθηκε και από τα αποβράσματα της Ευρωπαϊκής αντεπανάστασης, τους αξιωματικούς του στρατού του Βράγγελ, καθώς επίσης και από τους δήμιους του Χόρτυ και τους Ρουμάνους Βογιάρους.
Η καπιταλιστική Ευρώπη, που τόσο υποκριτικά προσπαθεί να υποκινήσει τον αυτο-αποκαλούμενο πολιτισμένο κόσμο ενάντια στον «Κόκκινο τρόμο», σπεύδει να αναγνωρίσει αυτούς τους δολοφφόνους και επικίνδυνους τυχοδιώκτες. Η Αγγλική κυβέρνηση, δηλαδή η κυβέρνηση των Άγγλων γαιοκτημόνων και βιομηχάνων, τους υποστηρίζει, διότι ελπίζει που θα μετατρέψει την Βουλγαρία σε ένα προπύργιο ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία. Η Ιταλική κυβέρνηση τους υποστηρίζει διότι βλέπει σε αυτούς τους στρατοκράτες τυχοδιώκτες, τους βοηθούς της για την αντιπαράθεσή της, ενάντια στη Γιουγκοσλαβία. Όλος ο καπιταλιστικός κόσμος υποστηρίζει το στρατιωτικό πραξικόπημα των «Λευκών» στη Βουλγαρία. Οι φασιστικές συμμορίες σε όλες τις χώρες βλέπουν σε αυτό μια απόδειξη ότι είναι εφικτό να θέσουν τον εργαζόμενο λαό κάτω από τη μπότα τους.
Εμείς, η Κομμουνιστική Διεθνής, η ένωση των μαχόμενων εργατών σε Ανατολή και Δύση, καλούμε τους Βούλγαρους εργάτες και αγρότες και όλη την διεθνή εργατική τάξη να παλέψουν ενάντια στους Βούλγαρους πραξικοπηματίες.
Αγρότες της Βουλγαρίας!
Η νίκη των συμμοριών των «Λευκών» είναι ένα μάθημα που πρέπει να κατανοήσετε, αν θέλετε να δείτε τους εαυτούς σας να απελευθερώνονται από τον ζυγό που σας έχουν επιβάλλει. Η Αγροτική κυβέρνηση του Σταμπολίσκι ανατράπηκε διότι δεν είχε καταλάβει την αναγκαιότητα τής ενότητας με τους εργάτες των πόλεων. Τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας των Βούλγαρων αγροτών, που είναι φτωχοί, είναι κοινά με τα συμφέροντα των εργατών και τεχνιτών στις πόλεις. Ο Σταμπολίσκι καταπίεζε την εργατική τάξη και έτσι έχασε την μια και μόνη υποστήριξη που θα μπορούσε να έχει στις πόλεις, ενάντια στη κλίκα των γραφειοκρατών και των αξιωματικών που εκμεταλλεύονταν και σκλάβωναν επί 40 χρόνια το Βουλγαρικό λαό και που επιθυμούν να συνεχίσουν να το κάνουν. Ο Σταμπολίσκι το πλήρωσε αυτό με την ζωή του. Αλλά οι Βούλγαροι αγρότες ζουν ακόμη και πρέπει να παλέψουν αν δεν θέλουν να αντιμετωπιστούν ως σφάγια. Τους καλούμε να ενωθούν με τους εργάτες στις πόλεις και να ξεκινήσουν τον αγώνα με σύνθημα την εγκαθίδρυση μια εργατικής και αγροτικής κυβέρνησης.
Εργάτεςτης Βουλγαρίας!
Η κυβέρνηση Σταμπουλίσκι, καταπίεσε το εργατικό κίνημα προς το συμφέρον της μπουρζουαζίας και των τοκογλύφων των χωριών, στους οποίους θυσίασε τα συμφέροντα του εργαζόμενου λαού των πόλεων και των φτωχών χωρικών. Αλλά αν η κυβέρνηση του Σταμπολίσκι καταπίεσε τους εργάτες, η κυβέρνηση Τσανκόφ, η κυβέρνηση των γραφειοκρατών και των στρατηγών, θέλει να τους εξολοθρεύσει εντελώς. Όποιος λαθεμένα πιστεύει πως ο αγώνας της νυν νικηφόρας «Λευκής» κλίκας ενάντια στον Σταμπουλίσκι είναι ένας αγώνας ανάμεσα σε δύο κλίκες της μπουρζουαζίας και γι’ αυτό και η εργατική τάξη μπορεί να μείνει ουδέτερη, θα βγάλει τώρα τα μαθήματα από την αιματηρή καταστολή των εργατικών οργανώσεων.
Οι πραξικοπηματίες είναι τώρα οι εχθροί μας και πρέπει να ηττηθούν. Ενωθείτε στη πάλη ενάντια στη «Λευκή» ανταρσία όχι μόνο με τις πλατιές μάζες της αγροτιάς, αλλά ακόμη και με τους ηγέτες του Αγροτικού κόμματος που είναι ακόμη ζωντανοί. Δείξτε τους πού μας οδήγησε η διάσπαση ανάμεσα σε εργάτες και αγρότες και καλέστε τους σε κοινό αγώνα για μια εργατο-αγροτική κυβέρνηση.
Αγρότες της Μακεδονίας! Μακεδόνες επαναστάτες!
Έχετε αφήσει τους εαυτούς σας να παρασυρθούν από τη Βουλγάρικη αντεπανάσταση και το πραξικόπημα, παρόλο που όπως σας έχει διδάξει το παρελθόν σας, τα ιδιαίτερα συμφέροντά σας είναι στενά συνδεδεμένα με αυτά του εργαζόμενου λαού και με τα συμφέροντα της επανάστασης στα Βαλκάνια και σε όλο το κόσμο. Η κυβέρνηση Σταμπολίσκι είχε παραδώσει την Μακεδονία στη Σερβική μπουρζουαζία με σκοπό να αποσπάσει την στήριξή της. Σας κατέστειλε με αίμα. Αλλά να μην περιμένετε πως η αντεπαναστατική κυβέρνηση είναι σε θέση να απελευθερώσει το Μακεδονικό λαό.
Αυτή η κυβέρνηση παλεύει ενάντια στους Βούλγαρους εργάτες και αγρότες, ενάντια στα αδέρφια σας, αλλά όχι για την απελευθέρωση της Μακεδονικής αγροτιάς. Με σκοπό να διασφαλίσει την εξουσία της, θα προδώσει την Μακεδονία χιλιάδες φορές και θα σας καταστείλει διότι δεν μπορεί να ανεχτεί ένα επαναστατικό αγροτικό κίνημα στη Μακεδονία. Μόνο μια εργατο-αγροτική κυβέρνηση στη Βουλγαρία θα μπορούσε να προκαλέσει τη συμπάθεια των αγροτών και των εργατών της Ρουμανίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας. Μόνο αυτό θα μπορούσε να καθαρίσει το μονοπάτι που οδηγεί προς την εγκαθίδρυση μιας Βαλκανικής ομοσπονδίας εργατο-αγροτικών κυβερνήσεων που μόνο αυτή θα μπορούσε να σας απελευθερώσει χωρίς να γίνει η Μακεδονία ξανά το πεδίο αιματηρών συγκρούσεων που θα έκαιγε τις αγροικίες σας και θα άφηνε τα χωράφια σας να μαραζώσουν.
Μακεδόνες αγρότες και Μακεδόνες επαναστάτες!
Όσο μεγάλη και αν είναι η δυσαρέσκεια σας για τη Βουλγάρικη Αγροτική Ένωση και τους ηγέτες της, κανείς σας δεν πρέπει να δώσει την παραμικρή υποστήριξη στην κυβέρνηση της «Λευκής τρομοκρατίας» της Βουλγαρίας. Αντιθέτως, ακριβώς για την εκπλήρωση της εθνικής απελευθέρωσής σας πρέπει να ενωθείτε με τους μαχόμενους Βούλγαρους εργάτες και αγρότες.
Εργάτες και αγρότες της Γιουγκοσλαβίας, της Ρουμανίας και της Ελλάδας!
Αντιταχθείτε αποφασιστικά σε όλους στα Βαλκάνια που υποστηρίζουν την κυβέρνηση Τσανκόφ. Περικυκλώστε τις πρεσβείες της κυβέρνησης αυτής με μίσος! Περικυκλώστε την «Λευκή» Βουλγαρία με το τείχος τής αντίστασης σας! Αρπάξτε όποια ευκαιρία σας παρουσιαστεί για να βοηθήσετε τους αγρότες και τους εργάτες της Βουλγαρίας! Τον ηρωικό Βουλγάρικο λαό που ξεκινάει τη μάχη ενάντια στη «Λευκή» κυβέρνηση!
Εργάτες της Τσεχοσλοβακίας, της Αυστρίας και της Γερμανίας!
Η νίκη του φασιστικού μπλοκ στη Βουλγαρία θα ενθαρρύνει τους φασίστες τυχοδιώκτες στις χώρες σας. Να είσαστε σε επιφυλακή, να είσαστε σε επαγρύπνηση, να μην αφήσετε τους εαυτούς σας να παραλύσουν από το φόβο ή να βρεθείτε απροετοίμαστοι. Παλέψτε δραστήρια ενάντια σε κάθε χέρι βοήθειας που δίνεται στη «Λευκή» Βουλγαρία και βγάλτε τα μαθήματα από τη Βουλγάρικη αντίδραση καθώς και από τα λάθη των Βούλγαρων αγροτών και εργατών. Συγκεντρώστε όλες τις δυνάμεις σας για να δημιουργήσετε μια συμμαχία ανάμεσα στους φτωχούς αγρότες και εργάτες ενάντια στις επιθέσεις των μισθοφόρων του κεφαλαίου και στις μιλιταριστικές κλίκες, και μάθετε να δίνετε τις σοβαρές μάχες την ώρα του μεγάλου κινδύνου αν δεν θέλετε να πληρώσετε με τις ζωές των καλύτερων από εσάς εξαιτίας της λιγοψυχίας σας.
Προλετάριοι όλων των χωρών!
Απευθυνόμαστε σε εσάς για να στρέψετε την προσοχή σας στην εξέλιξη των γεγονότων στη Βουλγαρία με τη μεγαλύτερη προσοχή. Απευθυνόμαστε σε εσάς για να λάβουν γνώση οι πλατιές μάζες για τις ακρότητες που διεξάγουν οι νικηφόρες κλίκες των Βούλγαρων φασιστών ενάντια στον εργαζόμενο λαό της Βουλγαρίας, υποβοηθούμενες από τις καπιταλιστικές κυβερνήσεις όλων των χωρών. Απευθυνόμαστε σε εσάς για να κινητοποιήσετε αυτές τις μάζες, ενάντια στη κυβέρνηση των δολοφόνων της Σόφιας. Η προειδοποίηση που μας έδωσε η Σόφια είναι τόσο ξεκάθαρη σαν αυτή που μας ήρθε από τη Ρώμη. Η εργατική τάξη σε όλες τις χώρες είναι σε κίνδυνο. Προετοιμαστείτε για να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας!
***
