
Τον Οκτώβριο του 1923 η συντριβή του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος στη Σαξονία αλλά και η ανεπιτυχής πρόωρη εξέγερση στο Αμβούργο θα έρθουν να ρίξουν ακόμη μεγαλύτερη σκιά στην ατμόσφαιρα. Τα Γερμανικά γεγονότα ήταν ένας συνδυασμός μέσα σε λίγες μέρες και των δύο λαθών που στην Βουλγαρία έγιναν σε διάστημα τριών μηνών. Στην Σαξονία με προτροπή του Στάλιν το ΚΚ Γερμανίας κράτησε το καλοκαίρι του 1923 μια παθητική στάση και ολιγώρησε ενώπιον της αντίδρασης, όταν αυτή αντεπιτέθηκε από τότε και μέχρι και τα μέσα του Οκτωβρίου. Στο Αμβούργο μια βδομάδα μετά τα γεγονότα της Σαξονίας, είχαμε άλλο ένα δείγμα αποτυχημένης «Διαρκούς επίθεσης», όταν η τοπική κομματική επιτροπή κινητοποίησε την ένοπλη πολιτοφυλακή της, κατέλαβε για δύο μέρες τα αστυνομικά τμήματα της πόλης προσπαθώντας να υποκινήσει μια τεχνητή εξέγερση με μόνο αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς πρωτοπόρους κομμουνιστές.
Το φθινόπωρο του 1923 η Διεθνής μετράει πλέον μια σειρά από σοβαρές ήττες που για κάποιο διάστημα και για τα επόμενα λίγα χρόνια θα συντελέσουν στην μερική σταθεροποίηση του καπιταλισμού στην Ευρώπη και στη διάλυση των ελπίδων για μια σχετικά σύντομη εξάπλωση της επανάστασης διεθνώς.
Στη Βουλγαρία, η αποτυχημένη εξέγερση του φθινοπώρου, θα έχει 1000 νεκρούς από την πλευρά των επαναστατών. Θα ακολουθήσει ένα μεγάλο πογκρόμ συλλήψεων που σχεδόν θα εξαφανίσει τους πυρήνες του κόμματος. Όσα στελέχη της ΚΕ γλύτωσαν την σύλληψη κατέφυγαν στην Βιέννη. Εκεί δημιουργήθηκε το λεγόμενο «διεθνές γραφείο της ΚΕ» του κόμματος.
Στην κυβέρνηση Τσανκόφ, σπεύδει πλέον, από τις 23 Σεπτεμβρίου 1923, δηλαδή αμέσως μετά το ξέσπασμα της κομμουνιστικής εξέγερσης, να συμμετάσχει και το δεξιό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ως κυβερνητικός εταίρος. Θα προκηρυχθούν κοινοβουλευτικές εκλογές για τον Νοέμβριο.
Σε αυτές, το ΚΚ Βουλγαρίας θα κατέβει σε κοινό μπλοκ με τους Αγροτιστές στις περισσότερες περιφέρειες, κάνοντας πράξη καθυστερημένα μια από τις μορφές που θα μπορούσε να είχε πάρει το ενιαίο μέτωπο πριν τα τελευταία γεγονότα του Ιουνίου – Σεπτεμβρίου. Αλλά αυτό γίνεται στα πλαίσια της ήττας πλέον.
Το κοινό εργατο-αγροτικό ψηφοδέλτιο θα αποσπάσει μόλις 218.000 ψήφους (13,2%) και θα εκλέξει 37 βουλευτές, 31 Αγροτιστές και 6 Κομμουνιστές. Το ΚΚ Βουλγαρίας θα εκλέξει άλλους δύο βουλευτές μόνο του σε κόκκινα προπύργια που θα του δώσουν άλλο 1% της λαϊκής ψήφου. Παρά την συντριπτική ήττα, που θα ρίξει τους Αγροτιστές και τους Κομμουνιστές από το 73% (αθροιστικά) του Απριλίου στο 15% (αθροιστικά), θα συνεχίζει να υπάρχει μια αξιοσημείωτη κοινοβουλευτική παρουσία του Κόμματος με 8 βουλευτές. Ωστόσο αυτή δεν μπορούσε να αντιστρέψει πλέον την κατάσταση. Το αντίθετο μάλιστα, τα πράγματα στη συνέχεα έγιναν ακόμη χειρότερα.
Τα Χριστούγεννα του 1923, ένας εκ των 8 εκλεγμένων βουλευτών του κόμματος, ο Σακάροφ, επικεφαλής όλων των άλλων βουλευτών, πλην του Καμπακτσίεφ που ήταν φυλακισμένος, αποκήρυξε δημόσια την εξέγερση του Σεπτεμβρίου, την οποία μάλιστα απέδωσε στις πιέσεις για άμεση δράση που δέχτηκε το κόμμα από την Κομιντέρν. Δήλωσε επίσης πως πλέον το κόμμα επιδιώκει να κινηθεί σε νόμιμα πλαίσια. Το «διεθνές γραφείο της ΚΕ» από την Βιέννη, θα αποπέμψει από το κόμμα την «λεγκαλιστική» πτέρυγα του Σακάροφ, το κόμμα θα διασπαστεί και την ηγεσία του θα αναλάβουν οι Δημητρόφ και Κολάροφ με τις ευλογίες του Μπουχάριν και του Ζηνόβιεφ. Στις αρχές του 1924, η κυβέρνηση Τσανκόφ που έχει θριαμβεύσει στις εκλογές του Νοεμβρίου, αρπάζοντας την ευκαιρία των δηλώσεων Σακάροφ, θα θεσπίσει ιδιώνυμο και θα θέσει το κόμμα στην παρανομία και τυπικά. Αυτή η κατάσταση ως γνωστόν θα κρατήσει 20 χρόνια, μέχρι δηλαδή το 1944 όταν οι Βούλγαροι παρτιζάνοι μαζί με τις δυνάμεις του Κόκκινου στρατού θα διώξουν τους ναζί και τους ντόπιους συνεργάτες τους από τη χώρα.
Παρά την συντριβή, ούτε το κόμμα αλλά ούτε η Διεθνής θα καταφέρουν να εξηγήσουν τα αίτια της ήττας και συνολικότερα να ερμηνεύσουν την κατάσταση. Έτσι στο μεν Βουλγάρικο κόμμα θα επικρατήσει η λεγόμενη «αριστερή» πτέρυγα που δεν ασκεί απλά, δικαιολογημένη κριτική στην ολιγωρία του καλοκαιριού του 1923, αλλά επιχειρεί να «εκβιάσει» την αντικειμενική πραγματικότητα, διατηρώντας μικρές αντάρτικες ομάδες. Με αυτές, εδώ και εκεί καταφεύγει ακόμη και σε αδιέξοδες πράξεις ατομικής τρομοκρατίας.
Στη Διεθνή, η ηγεσία Ζηνόβιεφ, Μπουχάριν -αλλά και ο Στάλιν πλέον- τυφλή στη νέα κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, συνεχίζει να μιλάει για το ενδεχόμενο μιας νέας εξέγερσης στη Βουλγαρία, και μάλιστα, σχετικά σύντομα. Ο Ράντεκ διαχωρίζει πλέον την θέση του, συγκρουόμενος μαζί τους. Παραγκωνισμένος ήδη από αυτούς, έχει χρεωθεί προσωπικά από τον Ζηνόβιεφ την στήριξη που έδωσε στο Γερμανικό ΚΚ και γι’ αυτό θα αποπεμφθεί από την Εκτελεστική Επιτροπή. Ωστόσο ο αληθινός λόγος είναι η συμμετοχή του από τον Οκτώβριο του 1923 στην Αριστερή Αντιπολίτευση του Τρότσκι.
Τον Μάιο του 1924 ο Μπουχάριν θα απευθυνθεί προς την συνδιάσκεψη του Βουλγάρικου κόμματος, κάνοντας από μεριάς της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς, την δική της αυτοκριτική. Σε αυτήν, σημειώνει πως η Διεθνής όφειλε να παρέμβει πολύ νωρίτερα και να ξεκαθαρίσει πιο επιτακτικά πως η τακτική του ενιαίου μετώπου στη Βουλγαρία δεν έπρεπε να αποσκοπεί προς την μεριά του μικρού και αδύναμου δεξιού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, αλλά προς την μεριά της μεγάλης αγροτικής λαοθάλασσας που ακολουθούσε τον Σταμπολίσκι. Με αρκετή καθυστέρηση κρίσιμων μηνών, ο Μπουχάριν θα έρθει εμπειρικά να δικαιώσει, καθυστερημένα, τις ανάλογες απόψεις που εγκαίρως είχε επισημάνει ο Ράντεκ ο οποίος όμως, εκείνη την εποχή ως στέλεχος της Αριστερής Αντιπολίτευσης πλέον, βρίσκεται σε δυσμένεια.
Δημόσια η ηγεσία του κόμματος από την Βιέννη συνεχίζει να απορρίπτει τις κατηγορίες του Τσανκόφ για τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου και ισχυρίζεται πως το κόμμα απλά προετοίμαζε την εκλογική του καμπάνια για τον Νοέμβριο, όταν οι προληπτικές συλλήψεις ανάγκασαν πολλά μέλη του να αμυνθούν και να τεθούν τελικά επικεφαλής μιας αυθόρμητης λαϊκής εξέγερσης την οποία δεν την επιθυμούσαν. Αυτή είναι και η επίσημη αιτιολογία στον απολογισμό που θα δοθεί κατά την διάρκεια του 5ου συνεδρίου της Κομιντέρν λίγους μήνες αργότερα. Ο ίδιος ο Κολάροφ κάνοντας την αυτοκριτική της Βουλγάρικης ηγεσίας θα δεχθεί επιτέλους πως η εκτίμηση εκείνων των πρώτων κρίσιμων ημερών, του Ιουνίου του 1923, με το ξέσπασμα του πραξικοπήματος, ήταν από μεριάς του κόμματος μια εντελώς λαθεμένη ανάγνωση της πραγματικότητας. Και ήταν συνεπώς λάθος να μην καλέσει το κόμμα σε εκείνη την συγκυρία σε μια άμεση ενιαιομετωπική δράση για την αντιμετώπιση του πραξικοπήματος. Αυτή η θέση απηχεί και έναν συγκερασμό απόψεων στο εσωτερικό του κόμματος που συνεχίζει να διαφωνεί για την στάση του απέναντι στα γεγονότα και την αποτίμησή τους.
Αλλά η παραδοχή του λάθους για την επιβολή της στροφής του Σεπτεμβρίου του 1923, θα αργήσει πάρα πολύ καιρό ακόμη. Πολλά χρόνια μετά, το 1948, όταν πλέον το ΚΚ Βουλγαρίας είναι στην εξουσία, σε μια ειδική σύνοδο ιστορικής αποτίμησης της ΚΕ, θα διατυπωθεί η επίσημη αντίληψη πως τον Αύγουστο του 1923 που η Κομιντέρν μαζί με τους υποστηρικτές της στην ΚΕ επέβαλαν τον νέο προσανατολισμό, αποσκοπούσαν όντως σε μια σύντομη νικηφόρα εξέγερση και εκτιμούσαν πως οι συνθήκες ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκές για αυτό παρά την κατάσταση που είχε προκαλέσει το πραξικόπημα.
Την καταστολή της εξέγερσης του Σεπτεμβρίου, θα ακολουθήσουν διάσπαρτες δυναμιτιστικές δράσεις από απομονωμένους αντάρτικους πυρήνες που έχουν αποκοπεί κυρίως στα ορεινά της χώρας. Τα λίγα ηγετικά στελέχη που έχουν απομείνει μέσα στη χώρα, με τις ευλογίες του Δημητρώφ, μέχρι το 1925 θα υιοθετήσουν αυτές τις ενέργειες και θα επιχειρήσουν να τις επεκτείνουν και μέσα στις πόλεις, πιστεύοντας πως έτσι θα πετύχουν την αποσταθεροποίηση του καθεστώτος Τσανκόφ.
Ο Τσανκόφ θα αρπάξει την ευκαιρία και στις 3 Μαρτίου του 1925 θα δημοσιεύσει πλαστές επιστολές της Κομιντέρν προς το ΚΚ Βουλγαρίας στις οποίες υποτίθεται πως παραγγέλλονταν, εκ νέου, μια ακόμη εξέγερση του κόμματος για τα μέσα Απριλίου. Η Κομιντέρν κατήγγειλε αυτές τις επιστολές. Η αλήθεια είναι πως μάλλον ο Τσανκόφ είχε πληροφορίες ξανά πως κάποιο μεγάλο χτύπημα του παράνομου δικτύου του Κόμματος επρόκειτο να λάβει χώρα, αλλά δεν μπορούσε να φανταστεί τι ακριβώς.
Πράγματι, στις 14 Απριλίου του 1925, αντάρτες του ΚΚ Βουλγαρίας υπό την ηγεσία του Ατανάς Τοντοβίτσιν θα εκτελέσουν τον στρατηγό Κονσταντίν Γκεοργκίεφ, εκ των πρωταίτιων του πραξικοπήματος και εκλεγμένο βουλευτή στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1923 με το κόμμα του Τσανκόφ. Δύο μέρες μετά, κατά την διάρκεια της κηδείας τού στρατηγού, στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Κυριακής (Σβετά Νεντέλια) στη Σόφια, παρουσία πολλών στελεχών της κυβέρνησης Τσανκόφ, θα γίνει μια μεγάλη βομβιστική ενέργεια που είχε ως στόχο την φυσική εξόντωση όσο το δυνατόν περισσότερων μελών της.
Η ενέργεια αυτή θα προκαλέσει 134 νεκρούς και 500 τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν πάνω από 40 αξιωματικοί του Βουλγαρικού στρατού. Παρά την μερική ικανοποίηση του αισθήματος αδικίας και αγανάκτησης από μεριάς των ηττημένων της εξέγερσης, κανένα άλλο όφελος δεν θα υπάρξει. Το ΚΚ Βουλγαρίας θα χάσει και τα τελευταία λαϊκά ερείσματά του και θα πρέπει να περάσουν δύο δεκαετίες μέχρι να σηκώσει κεφάλι ξανά. Το «διεθνές γραφείο της ΚΕ» του ΚΚ Βουλγαρίας με δήλωσή του θα διαψεύσει οποιαδήποτε φήμη για επικείμενη εξέγερση. Η Κομιντέρν που φαίνεται πως έχει βοηθήσει σε αυτές τις ενέργειες με αποστολή από τη Μόσχα ειδικού στρατιωτικού στελέχους, παρά τις προσδοκίες της νέας ηγεσίας της, θα βρεθεί ξανά στρυμωγμένη και απολογούμενη. Εκτός από την Κομιντέρν, εκ μέρους της επίσημης Σοβιετικής Κυβέρνησης, ο Τσιτσέριν ως επικεφαλής του Λαϊκού Επιτροπάτου Εξωτερικών Υποθέσεων θα αναγκαστεί να κάνει επίσημη διάψευση για να αντικρούσει τις δηλώσεις Τσανκόφ περί Σοβιετικής ανάμιξης.
Ο λαός θα παγώσει και θα παθητικοποιηθεί ακόμη περισσότερο και η κυβέρνηση Τσανκόφ θα κινηθεί ζητώντας εκδίκηση. Ως άμεση αντίδραση θα επικαλεστεί τις πλαστές «επιστολές» που δήθεν βρήκε και θα εκτελέσει με συνοπτικές διαδικασίες 450 ήδη φυλακισμένους κομμουνιστές και αναρχικούς. Τους μήνες που ακολούθησαν, την ίδια τύχη θα έχουν μερικές εκατοντάδες ακόμη. Συνολικά υπολογίζονται σε πάνω από 1.500 οι συλλήψεις που ακολούθησαν και οι περισσότερες οδήγησαν στην εσχάτη των ποινών.
Πολλά χρόνια μετά, το 1948, ο Δημητρόφ θα αναφερθεί στο γεγονός αυτό, σαν μια «υπεραριστερή» και τυχοδιωκτική τάση που πήρε το πάνω χέρι εκείνη την στιγμή στην στρατιωτική ηγεσία του κόμματος και συμπαρέσυρε και την Κομιντέρν σε μια απεγνωσμένη ενέργεια. Ακολουθεί μεταφρασμένη η επίσημη δήλωση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν για το θέμα που επιχειρεί να διαψεύσει την εμπλοκή της.
Γ. Χλ.

Δήλωση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς για την έκρηξη στον Καθεδρικό Ναό της Σόφιας, 23 Απριλίου 1925
[Δημοσιεύθηκε στο Inprekorr, v. 66, σελ. 891, 24 Απριλίου 1925]
Πλαστογραφίες και απάτες χρησιμοποιούνται ολοένα και πιο συχνά από τους εχθρούς της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Μήνα με τον μήνα, και πρόσφατα, βδομάδα με την βδομάδα, ολοένα και πιο χοντροκομμένες πλαστογραφίες δημοσιεύονται, πότε σε μια και πότε σε άλλη χώρα. Αυτές αφορούν δήθεν επιστολές, οδηγίες, αποφάσεις ή άλλα ντοκουμέντα που αποδίδονται στην Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Αλλά η φασιστική κυβέρνηση του Τσανκόφ έχει σπάσει κάθε ρεκόρ. Ακολουθώντας την έκρηξη στον Καθεδρικό Ναό της Σόφιας, η φασιστική κυβέρνηση δημοσίευσε μερικά άτσαλα κατασκευασμένα ντοκουμέντα που σχεδιάστηκαν για να αποδείξουν την συμμετοχή της Κομμουνιστικής Διεθνούς σε αυτήν την τρομοκρατική ενέργεια.
Είναι περιττό να εξηγήσουμε πως ούτε η Κομμουνιστική Διεθνής ούτε κανένα από τα τμήματά της θα μπορούσε να έχει την οποιαδήποτε εμπλοκή στην έκρηξη στη Σόφια. Και αυτό διότι από άποψη αρχής αντιτίθεται στις ενέργειες ατομικής τρομοκρατίας.
Η Εκτελεστική Επιτροπή της Διεθνούς, δηλώνει με την μεγαλύτερη έμφαση πως όλα τα ντοκουμέντα που σχετίζονται με αυτό το γεγονός καθώς και κάθε υποτιθέμενος καθορισμός συγκεκριμένης ημερομηνίας για μια Βουλγάρικη εξέγερση, είναι πλαστογραφία από την αρχή μέχρι το τέλος. Οι φρενήρεις εχθροί της Κομμουνιστικής Διεθνούς που έχουν εξαπολύσει έναν «ιερό πόλεμο» ενάντια στους κομμουνιστές γίνονται καθημερινά ολοένα και πιο αυθάδεις.
Η Εκτελεστική Επιτροπή καλεί τους εργάτες από όλες τις χώρες να προετοιμαστούν για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους και για να καταδικάσουν την προδοσία της φασιστικής κυβέρνησης Τσανκόφ όπως της αρμόζει. Καμιά «λευκή τρομοκρατία» δεν θα σταματήσει την πάλη των εργατών και των αγροτών για την χειραφέτησή τους.
Οι συμπάθειες των προοδευτικών εργατών παντού σε όλο τον κόσμο είναι εξ ολοκλήρου στο πλευρό των εργατών και των χωρικών της Βουλγαρίας και της πρωτοπορίας τους, που δεν λυγίζει στον αγώνα, ακόμη και ενώπιον του θανάτου.

***
4ο μέρος – Επίλογος
Οι επιπτώσεις της Βουλγάρικης ήττας ήταν τεράστιες όχι μόνο για το Βουλγάρικο αλλά και για το Βαλκανικό και Ευρωπαϊκό κομμουνιστικό κίνημα. Η Βουλγάρικη ήττα, μαζί με την ακόμη μεγαλύτερη ήττα στη Γερμανία την ίδια εποχή περίπου, σηματοδότησαν και το προσωρινό τέλος του πρώτου επαναστατικού κύκλου που εγκαινιάζει το 1917 η Οκτωβριανή επανάσταση στην Ευρώπη.
Μια πρόσθετη ήττα θα ακολουθήσει στην Εσθονία στις 1 Δεκεμβρίου του 1924. Εκείνη την μέρα 350 ελαφρά οπλισμένοι κομμουνιστές θα επιχειρήσουν ανεπιτυχώς να καταλάβουν το στρατόπεδο της φρουράς του Ταλίν με σκοπό να προκαλέσουν μια γενική απεργία και εξέγερση στην χώρα. Αυτό, χωρίς να έχει προηγηθεί μια σοβαρή πολιτική προπαρασκευή μέσα στις μάζες που υποτίθεται θα έπρεπε να ανταποκριθούν στο τελεσίγραφο της εξέγερσης. Η καρικατούρα εξέγερσης θα λήξει σε λίγες μόλις ώρες με ελάχιστα θύματα αλλά θα ακολουθηθεί και εκεί από ένα κύμα διώξεων και καταστολής. Η ήττα αυτή, μικρότερη και πιο άγνωστη εξαιτίας του μεγέθους και της σημασίας της μικρής Βαλτικής χώρας, είναι ωστόσο συμβολική ως προς τις αντιλήψεις που κυριαρχούν στην Κομιντέρν εκείνη την περίοδο. Συμπυκνώνει σε μικρογραφία και σε διάρκεια μιας μόνο μέρας όλα τα αδιέξοδα που στη Βουλγαρία, δηλαδή σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, θα χρειαστούν κάποιους μήνες για να εκδηλωθούν.
Αυτές οι ήττες, όμως, εντείνουν το κλίμα απογοήτευσης από τις προοπτικές της παγκόσμιας επανάστασης και συντελούν αποφασιστικά στην άνοδο της Σταλινικής γραφειοκρατικής κάστας που πλέον μετά τον θάνατο του Λένιν θα πάρει το πάνω χέρι στη Διεθνή, παρουσιάζοντας ως μονόδρομο την θεωρία του «Σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα». Αυτή η θεωρία αν και θα διατυπωθεί για πρώτη φορά από τον Μπουχάριν στα μέσα του 1924, θα κωδικοποιηθεί από τον Στάλιν το φθινόπωρο του ιδίου έτους.
Η θεωρία αυτή θα λειτουργήσει σαν «αυτο-εκπληρούμενη προφητεία», παράγοντας με τη σειρά της νέες ήττες. Τα επόμενα χρόνια, με την μεγάλη Γενική Απεργία στην Βρετανία και κυρίως με την Κινεζική επανάσταση, θα υπάρξουν, παρά την προσωρινή μερική σταθεροποίηση του καπιταλιστικού συστήματος, νέες ευκαιρίες για την εξάπλωση της επανάστασης σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά πλέον η κυριαρχία της νέας Σταλινικής ηγεσίας, που δεν μπορεί να βγάλει μαθήματα από τις ήττες που προηγήθηκαν θα γίνει ο αποφασιστικός υποκειμενικός παράγοντας που κρίνει την επιτυχία ή μη των επαναστατικών ευκαιριών.
Ο Τρότσκι, θα καταπιαστεί ιδιαίτερα με την ήττα στην Γερμανία, την Βρετανία και την Κίνα, γράφοντας ολόκληρους τόμους. Για την Βουλγαρία παρόλο που αναγνωρίζει πως προηγήθηκε, σαν παράδειγμα προς αποφυγήν, θα γράψει λιγότερα πράγματα. Είναι γνωστά σε εμάς, πλην του αποσπάσματος που επιδοκιμάζει τις θέσεις του Ράντεκ που παραθέσαμε στο 1ο μέρος, άλλα τρία δικά του χαρακτηριστικά μικρά σημειώματα για τα Βουλγάρικα γεγονότα.
Το πρώτο είναι στην εισαγωγή του βιβλίου του «Τα μαθήματα του Οκτώβρη» το οποίο καταπιάνεται με την ήττα βασικά στη Γερμανία που συμβαίνει παράλληλα με την Βουλγάρικη ήττα. Είναι ένα βιβλίο που κατά κάποιο τρόπο σηματοδοτεί την δημόσια έναρξη της αντιπαράθεσης με την Σταλινική γραφειοκρατία.
Το δεύτερο και το τρίτο σημείωμά του για την Βουλγαρία βρίσκονται στην συνολικότερη κριτική που θα υποβάλλει λίγα χρόνια αργότερα στο σχέδιο για το 6ο συνέδριο της Κομιντέρν, στο έργο του «Η Τρίτη διεθνής μετά τον Λένιν», στο οποίο θα καταπιαστεί με τις ήττες συνολικά των ΚΚ υπό την ευθύνη της νέας Σταλινικής ηγεσίας της. Στο περιθώριο της κριτικής αυτής θα εξετάσει και τις ικανότητες των ηγετών της Κομιντέρν, κάνοντας και μια επανεξέταση για τον ρόλο του Κολάροφ στο φόντο της Βουλγάρικης ήττας. Παρόλη την εκτίμηση που έτρεφε προπολεμικά για τον Κολάροφ, την εποχή που μαζί με τον Ρακόφσκι προετοίμαζαν στο φόντο του παγκόσμιου πολέμου την Βαλκανική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία, υπό το πρίσμα αυτής της ήττας δεν θα του χαριστεί καθόλου και θα τον κριτικάρει καυστικότατα.
Παρόλο που τα συγκεκριμένα αποσπάσματα, είναι σχετικά γνωστά, νομίζουμε πως ο αναγνώστης δεν θα είχε αντίρρηση να τα περιλάβουμε εδώ σαν επίλογο των Βουλγαρικών γεγονότων.
Γ. Χλ.
Τρότσκι – Από την εισαγωγή στα «Μαθήματα του Οκτώβρη» (1924)
«…Τον περασμένο χρόνο υποστήκαμε δυο σκληρές ήττες στη Βουλγαρία: αρχικά το ΚΚ Βουλγαρίας, στη βάση φαταλιστικών δογματικών αντιλήψεων, άφησε να περάσει μια εξαιρετικά ευνοϊκή στιγμή για επαναστατική δράση (το ξεσήκωμα των χωρικών μετά το πραξικόπημα του Τσανκόφ, τον Ιούνη). Στη συνέχεια, πασχίζοντας να επανορθώσει το λάθος του, ρίχτηκε στην εξέγερση του Σεπτέμβρη χωρίς να έχει προετοιμάσει τους αναγκαίους πολιτικούς και οργανωτικούς όρους. Η βουλγάρικη επανάσταση έπρεπε να είναι ο πρόλογος της γερμανικής επανάστασης. Όμως, ο ελεεινός αυτός πρόλογος είχε, δυστυχώς, μια συνέχεια ακόμα πιο ελεεινή στην ίδια τη Γερμανία. Το δεύτερο εξάμηνο του περασμένου χρόνου, παρακολουθήσαμε σ’ αυτή τη χώρα μια κλασική επίδειξη του τρόπου με τον οποίο μπορεί κανείς να αφήσει να περάσει μια εξαιρετική επαναστατική κατάσταση παγκόσμιας ιστορικής σημασίας. Η βουλγάρικη και η γερμανική εμπειρία δεν έγινε, επίσης, το αντικείμενο μιας αρκετά ολοκληρωμένης και συγκεκριμένης μελέτης….»
***

Τρότσκι – Από την Τρίτη Διεθνή μετά τον Λένιν, τόμος 1 (1928)
«…Είναι ανώφελο να εξηγήσουμε ότι οι πιο μεγάλοι και άμεσα υπεύθυνοι για τις ήττες ήταν και οι πιο μεγάλοι φωνακλάδες ενάντια στους «λικβινταριστές». Δηλαδή ενάντια σε κείνους που αρνήθηκαν να αποκαλέσουν νίκες, τις αποτυχίες. Έτσι ο Κολάροφ ούρλιαζε ενάντια στον Ράντεκ που είχε το θάρρος να θεωρήσει ως αποφασιστική την ήττα του βουλγάρικου Κόμματος:
«Ούτε τον Ιούνη ούτε το Σεπτέμβρη ήταν αποφασιστική η ήττα του Κόμματος. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας είναι πανίσχυρο και προετοιμάζεται για καινούριες μάχες». (Ομιλία του Κολάροφ στο Πέμπτο Συνέδριο).
Αντί της μαρξιστικής ανάλυσης των ηττών θριάμβευε σ’ όλο του το μεγαλείο, ο ανεύθυνος γραφειοκρατικός φανφαρονισμός. Η μπολσεβίκικη στρατηγική είναι όμως αξεπέραστη όταν αντιμετωπίζει τον αλαζονικό και άψυχο «Κολαροβισμό»….
***
Από την Τρίτη Διεθνή μετά τον Λένιν, τόμος 2
Απόσπασμα για τον Κολάροφ (1928)
Ο Κολάροφ είναι μια άλλη ποικιλία του ίδιου τύπου που διαμορφώθηκε τα τελευταία πέντε χρόνια στο ξενοδοχείο «Λουξ» (σσ. Το ξενοδοχείο «Λουξ» ήταν η κατοικία των ξένων κομμουνιστών στην Μόσχα).
Το παρελθόν του είναι πιο σοβαρό, μιας και για μια μεγάλη περίοδο, ανήκε στο Βουλγάρικο κόμμα των «στενών» (τιεσνάκι) που προσπαθούσε να μείνει πάνω σε μαρξιστικό έδαφος. Μα παρά την φαινομενική αδιαλλαξία του, ήταν ένα μαρξισμός που έμενε στο επίπεδο της προπαγάνδας, ένας μαρξισμός παθητικός και αρκετά αδρανής. Παρόλα αυτά, στα διεθνή ζητήματα, οι «τιεσνάκι» κλίνανε περισσότερο υπέρ του Πλεχάνοφ παρά υπέρ του Λένιν.
Η συντριβή της Βουλγαρίας στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και ύστερα η επανάσταση του Οκτώβρη τους έσπρωξε στον μπολσεβικισμό. Ο Κολάροφ εγκαταστάθηκε στην Μόσχα. Είναι φανερό πως στα πρώτα χρόνια που ακολούθησαν την επανάσταση ριχτήκαμε πάνω σε κάθε ξένο μαρξιστή, ή καλύτερα πάνω σε κάθε στοιχείο που υποθέταμε πως ήταν επαναστάτης μαρξιστής. Μ’ αυτήν την σκέψη καλέσαμε τον Κολάροφ στον μηχανισμό της Διεθνούς με την ιδιότητα του πιθανού γενικού γραμματέα. Μα ύστερα από λίγους μήνες, αναγκαστήκαμε ομόφωνα, να εγκαταλείψουμε τις ελπίδες μας. Ο Λένιν συνόψισε τις εντυπώσεις του για τον Κολάροφ σε λέξεις που δεν θέλω να τις αναδημοσιεύσω εδώ.
Στα 1923, ο Κολάροφ έδειξε πάλι τους περιορισμούς του στα Βουλγάρικα γεγονότα. Το ίδιο αποτέλεσμα. Όταν ζούσε ακόμη ο Λένιν είχε κιόλας αποφασιστεί να απομακρυνθεί ο Κολάροφ από κάθε ηγετικό ρόλο στην Διεθνή. Ύστερα όμως από την αρρώστια και το θάνατο του Λένιν, άρχισε μια πάλη «αναζωογόνησης» ενάντια στον τροτσκισμό. Ο Κολάροφ βούτηξε αμέσως σε αυτήν την κολυμπήθρα και βγήκε αναγεννημένος. Αρχικά συντάχθηκε με τον Ζηνόβιεφ ενάντια στον Τρότσκι, ύστερα με τον Μπουχάριν ενάντια στον Ζηνόβιεφ. Σήμερα προχωρεί μαζί με τον Στάλιν ενάντια στον Μπουχάριν. Με δυο λόγια είναι ο αδιάβροχος, ο άφλεκτος, ο ακαταπόντιστος μπολσεβίκος του «Λουξ».
ΤΕΛΟΣ

Τα κείμενα των αποφάσεων της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν μεταφράστηκαν από το
ΠΗΓΕΣ
http://www.bannedthought.net/International/Comintern/JaneDegras/CommunistInternational–Documents–Degras–V2-1923-1928.pdf
Για τις θέσεις του Ράντεκ σχετικά με τα σφάλματα των Βουλγάρων κομμουνιστών βλέπε στα Γερμανικά την εισήγησή του στη σύνοδο αυτή της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς πατήστε εδώ
Για μια συνολικότερη εικόνα της ανάλυσης του Ράντεκ για την διεθνή κατάσταση εκείνη την εποχή βλέπε στα Αγγλικά εδώ
Για την απόφαση της ΚΕ του Βουλγαρικού ΚΚ στις 15 Ιουνίου 1923 σχετικά με το πραξικόπημα Τσανκόφ πατήστε εδώ
Για την τοποθέτηση του Κολάροφ στην Εκτελεστική Επιτροπή του Ιουνίου 1923 βλέπε την περίληψη των θέσεων του πατήστε εδω
Τα αποσπάσματα από τα σημειώματα του Τρότσκι βρίσκονται:
https://www.marxists.org/archive/trotsky/1924/lessons/ch1.htm
https://www.marxists.org/archive/trotsky/1928/3rd/ti05.htm
https://www.marxists.org/archive/trotsky/1928/03/comintern.htm
Ιστορικά και πραγματολογικά στοιχεία για τα γεγονότα της Βουλγαρίας πάρθηκαν από τα
& https://ourbalkans.wordpress.com/
Για τα γεγονότα της Γερμανίας το 1923 πατήστε εδώ
Για τα γεγονότα της Εσθονίας το 1924 πατήστε εδώ
Το λινκ του 2ου μέρους