της Κατερίνας Μάτσα
Έμμα Γκόλντμαν, Ζώντας τη ζωή μου εκδ. βιβλιοπέλαγοςς, 2019
μετάφραση Ροζίνα Μπέρκνερ, μετάφρ. από τα γερμ. Κατ. Καούκη, επιμ. Αθ. Παντελιά, 1ος τόμος, σελ. 718
Η Έμμα Γκόλντμαν, η εβραϊκής καταγωγής αναρχική Κόκκινη Έμμα καταγράφει σε αυτό το εκπληκτικό βιβλίο, την πολυτάραχη ζωή της. Απο το Κόβνο της σημερινής Λιθουανίας, όπου γεννήθηκε, μέχρι τη Νέα Υόρκη, όπου μετανάστευσε το 1889, σε ηλικία 20 χρόνων και από εκεί σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και σε όλες τις Πολιτείες της Αμερικής, σε αμέτρητες περιοδείες ξεσήκωνε με τους φλογερούς λόγους της τους εργάτες και τις εργάτριες τους φτωχούς και κατατρεγμένους, άλλα και κάθε ελεύθερο πνεύμα ενάντια στην κοινωνική αδικία, την εκμετάλλευση και τη βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος.
Η ίδια γνώρισε καλά την άγρια εκμετάλλευση των αφεντικών, δουλεύοντας σε εργοστάσια, μικρά και μεγάλα, όπου έβρισκε δουλειά, για να επιβιώσει. Εργάστηκε επίσης και ως νοσοκόμα και ως μαία και σε διάφορες δουλειές, στις δύσκολες συνθήκες των αρχών του 20ου αιώνα.
Όταν έφτασε στη Αμερική ήταν ακόμα νωπό το αίμα των ηρωικών εργατών του Σικάγο. Όλοι ήταν συγκλονισμένοι από την άγρια δολοφονία των εργατών, στην πλατεία Χαϊμάρκετ του Σικάγο στις 4 Μάη 1886, όταν οι αναρχικοί συγκεντρώθηκαν, διεκδικώντας 8ωρη εργασία και ξαφνικά μια βόμβα έσκασε, σκοτώνοντας 11 άτομα και τραυματίζοντας δεκάδες άλλους. Αυτή ήταν η αφορμή για την αστυνομία για να προχωρήσει σε εκατοντάδες προσαγωγές, παραπέμποντας σε δίκη 8 εργάτες, με την κατηγορία ότι με τους εμπρηστικούς λόγους τους είχαν παρακινήσει το πλήθος σε βίαιες ενέργειες. Κρατήθηκαν, βασανίστηκαν και τελικά καταδικάστηκαν σε θάνατο. Από αυτούς, ο ένας αυτοκτόνησε, σε δύο η ποινή έγινε ισόβια και οι 4 εκτελέστηκαν με απαγχονισμό.
Συμμετέχοντας σε ανοιχτές συγκεντρώσεις για την υπό στήριξη εργατικών αγώνων, η Έμμα πάλευε να περάσει το μήνυμα ότι ο κύριος εχθρός ήταν το καπιταλιστικό σύστημα και αυτό έπρεπε να ανατραπεί. Απευθυνόταν στους εργάτες με τα λόγια: «Διαδηλώστε, λοιπόν, μπροστά από τα παλάτια των πλουσίων. Ζητήστε τους δουλειά. Εαν δεν σας δώσουν δουλειά, ζητήστε ψωμί. Εάν σας αρνηθούν και τα δύο, πάρτε το ψωμί μόνοι σας. Είναι το ιερό σας καθήκον» (σελ.184). Κυνηγήθηκε από όλες τις αστυνομίες της Αμερικής και της Ευρώπης, φυλακίστηκε πολλές φορές, βασανίστηκε. Όμως πίστευε ότι καμμια θυσία για ένα μεγάλο ιδανικό δεν είναι μάταιη.
Εκρηκτική προσωπικότητα, με τεράστιο ψυχικό σθένος, ακατάβλητο θάρρος και πίστη στην αναγκαιότητα της κοινωνικής επανάστασης, γράφει για τον εαυτό της: «Ήμουν πλεγμένη από πολλά και διαφορετικά νήματα, αντιφατικά στην απόχρωση και την υφή τους. Ήξερα πως μέχρι το τέλος της ζωής μου θα διχαζόμουν ανάμεσα στη λαχτάρα μου για προσωπική ζωή και στην ανάγκη μου να τα δώσω όλα για τα ιδανικά μου.» (σελ.226).
Από όλους θεωρούνταν ιδιόρρυθμη. Η ίδια γράφει: «Όμως οι ασυνήθιστοι άνθρωποι, εκείνοι που έχουν όραμα, θεωρούνται πάντα ιδιόρρυθμοι και εκκεντρικοί. Συχνά, όμως, είναι οι μόνοι που στέκουν καλά στα λογικά τους μέσα σε έναν παρανοϊκό κόσμο.» (σελ. 506).
Λάτρευε την τέχνη, το θέατρο, την όπερα την καλή λογοτεχνία, το κάλο φαγητό, την καλή συντροφιά, είχε μια ελεύθερη ερωτική ζωή. Θεωρούσε την τέχνη και τη ζωή σαν δυο φλόγες που αναμοχλεύουν την εξέγερση.
«Η ζωή με όλη την πολυμορφία και την πληρότητά της είναι τέχνη, η υψηλότερη μορφή τέχνης», έλεγε (σελ. 653).
Φίλη όλων των μεγάλων μορφών του αναρχικού κινήματος, Κροπότκιν, Μπακούνιν, Μπερεσκόφκαγια και άλλων, διεθνίστρια στη θεωρία και την πράξη, πάλεψε με όλες τις δυνάμεις της ενάντια σε κάθε μορφής πατριωτισμό. «Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των παλιανθρώπων. Ο Λέων Τολστόι, ο μεγαλύτερος αντιπατριώτης της εποχής μας, όρισε τον πατριωτισμό ως το αξίωμα που δικαιολογεί τη μαζική εκπαίδευση δολοφόνων, μια τέχνη που προϋποθέτει μαθητεία στην ανθρωποκτονία και όχι στην κατασκευή των αναγκαίων αγαθών, όπως τα παπούτσια, τα ρούχα και τα σπίτια, μια τέχνη που εξασφαλίζει μεγαλύτερη δόξα από εκείνη του έντιμου εργάτη.» (σελ. 605).
Η Έμμα Γκόλντμαν, όταν ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος, κλήθηκε από την CNT FAI να γίνει επίσημη εκπρόσωπός της. Εκείνη αποδέχτηκε και την εκπροσωπούσε επίσημα στην Αγγλία, δίνοντας όλες τις δυνάμεις της για τη νίκη της Επανάστασης και συμμετέχοντας στην Διεθνή Αντιφασιστική Αλληλεγγύη.
Μετά την ήττα της Ισπανικής Επανάστασης κατέφυγε στον Καναδά, όπου έδινε, μέχρι το τέλος της ζωής της, το 1940, τη μάχη για να εξασφαλίζει άσυλο και οικονομική ενίσχυση για τους Ισπανούς πολιτικούς πρόσφυγες.
Η μεγάλη αυτή επαναστάτρια είχε γνωρίσει από κοντά τις μεγαλύτερες πνευματικές μορφές της εποχής της. Γράφει με τα καλύτερα λόγια για τον Φροϋντ, όταν αυτός επισκέφθηκε το πανεπιστήμιο Κλαρκ στην Αμερική. «Σε σύγκριση με την παράταξη των καθηγητών δίπλα του, ο Φρόιντ ξεχώριζε σαν γίγαντας ανάμεσα σε πυγμαίους.» (σελ. 641). Αφιερωμένη στο μεγάλο Σκοπό, αδιαφορούσε για όλα τα ασήμαντα της καθημερινότητας.
«Δεν μπορεί κάποιος που είναι ριζωμένος σε ένα σβώλο γης να σκαρφαλώσει στα αστέρια.» (σελ. 490).
Τάφηκε, με βάση την τελευταία της επιθυμία στο κοιμητήριο του Ουολντχάιμ, στο Σικάγο, δίπλα δίπλα στους μάρτυρες του Χαϊμάρκετ, που τόσο την είχαν εμπνεύσει. Η επιγραφή στον τάφο της λέει: Η ελευθερία δεν θα κατέβει στο λαό, ο λαός πρέπει να ανυψωθεί στην Ελευθερία.
Το ογκώδες αυτό βιβλίο των 718 σελίδων, στην καλή μετάφραση και την καλαίσθητη και εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση, με λεπτομερείς επεξηγηματικές σημειώσεις σε κάθε σελίδα, αποτελεί τον πρώτο τόμο της βιογραφίας της Έμμα Γκόλντμαν.
Περιμένουμε με αδημονία να εκδοθεί και ο δεύτερος τόμος.
