(1929 – 1933)
Μετάφραση από τα βουλγαρικά Fanis P.
Επιμέλεια Θόδωρος Κουτσουμπός
Σημείωση του μεταφραστή στα ελληνικά: Το περασμένο καλοκαίρι (15 Ιουλίου 2021) εμφανίστηκε ένα ενδιαφέρον άρθρο στο βουλγαρικό μέσο, Λόγος, με την αλληλογραφία του εξόριστου στο νησάκι Πρίγκηπος της Τουρκίας Λέοντα Τρότσκι με τους Βούλγαρους αριστερούς κομμουνιστές υποστηρικτές του. Το υλικό της αλληλογραφίας φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ. Υπό τον τίτλο Οι Βούλγαροι τροτσκιστές – Είναι η Βουλγαρία μαρξιστική έρημος; την Πέμπτη 15 Ιουλίου 2021, ο Χρήστο Γκεόργκιεφ σημείωνε τα παρακάτω:
Παρά την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα την οποία παρακολουθούμε σήμερα, το θέμα των Βούλγαρων τροτσκιστών είναι σχεδόν άγνωστο στη χώρα μας. Λίγοι γνωρίζουν ότι κάποτε υπήρξαν. Και η αρχή της οργανωτικής τους δραστηριότητας σημειώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’20 και στις αρχές του ’30 του περασμένου αιώνα, αλλά δεν κατάφεραν να εδραιωθούν στον βουλγαρικό πολιτικό χώρο. Ο λόγος για αυτό δεν είναι μόνο οι εσωτερικές αδυναμίες και η φιλοδοξία ποιος θα ηγηθεί του «πατρικού κόμματος», αλλά και η αδυναμία τους να ξεπεράσουν τους στενούς σοσιαλιστές.1Από το Βουλγαρικό Σοσιαλδημοκρατικό εργατικό κόμμα που Ιδρύθηκε το 1894, προέκυψαν ύστερα από διάσπαση το 1903 το Βουλγαρικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό κόμμα (Στενοί Σοσιαλιστές), με επικεφαλής τον Ντιμιτάρ Μπλαγκόεφ και το Βουλγαρικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό κόμμα (Ευρείς Σοσιαλιστές). Το ΚΚ Βουλγαρίας, χαρακτηριζόμενο εδώ ως πατρικό κόμμα ιδρύθηκε το 1919, ως συνέχεια των Στενών Σοσιαλιστών. Οι τροτσκιστές στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και αρχές του ‘30 λειτουργούσαν ως εσωτερική αντιπολίτευση.
Και η αρχή είναι πολλά υποσχόμενη. Έχουν έναν ισχυρό προστάτη – τον ίδιο τον Λεβ Νταβίντοβιτς Τρότσκι (1879-1940), ο οποίος εκείνη την εποχή είχε ήδη εκδιωχθεί από τη Σοβιετική Ένωση και βρισκόταν υπό αυστηρή επιτήρηση στο νησί Πρίγκηπος της Τουρκίας. Όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του μαζί τους, που φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ των Ηνωμένων Πολιτειών, είχε μεγάλες ελπίδες ότι οι δραστηριότητες των Βούλγαρων τροτσκιστών θα αυξάνονταν και θα γίνονταν το στήριγμά του κατά του σταλινισμού. Επιπλέον, έχουν ένα άλλο είδωλο – τον Βούλγαρο Κριστιάν Ρακόφσκι (1873-1941), πρώην πρωθυπουργό της Ουκρανίας και εξέχοντα Σοβιετικό πολιτικό που ρίχτηκε στις σοβιετικές φυλακές λόγω τροτσκιστικών δραστηριοτήτων. Το 1934 απαρνήθηκε, τουλάχιστον εξωτερικά, τον τροτσκισμό. Παρόλα αυτά τουφεκίστηκε το 1941. Αποκαταστάθηκε πολλά χρόνια μετά θάνατον, το 1988.
Παραδόξως, οι επιστολές του Τρότσκι δείχνουν ότι γνωρίζει καλά όχι μόνο την πολιτική κατάσταση στη Βουλγαρία, αλλά και την ιστορία και τον πολιτισμό της.
Επικεφαλής των γηγενών [Βουλγάρων] τροτσκιστών βρίσκεται μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα – ένας εξαιρετικός διανοούμενος δικηγόρος, αντιφασίστας – ο Στέφαν Μάνοφ, ο οποίος σήμερα είναι περισσότερο γνωστός ως μέλος του Πρώτου Τμήματος του Λαϊκού Δικαστηρίου (1944-1945). Φυσικά, η τροτσκιστική του δραστηριότητα, συνεπώς και η αντισταλινικη, δεν ξεχάστηκε και το 1949 ο Μάνοφ καταδικάστηκε για «εχθρική δραστηριότητα». Αποκαταστάθηκε εν ζωή, το 1957.
Η Αλληλογραφία μεταξύ των Βουλγάρων τροτσκιστών και του Λεβ Νταβίντοβιτς καλύπτουν ένα ολόκληρο ιστορικό κενό της εποχής. Αλλά και αυτή είναι μια πόρτα στο χωράφι που μπορούν να την περάσουν μόνο όσοι το επιθυμούν… 2βουλγαρική παροιμία: ένα πέρασμα στο υπερπέραν το οποίο δεν μπορεί να βρεθεί αν εμείς οι ίδιοι δεν το αναζητήσουμε
«Ο Τρότσκι και η Βουλγαρία – Αλληλογραφία 1929-1933», σύνταξη και πρόλογος Jivka Kaneva – Damyanova, Πανεπιστημιακές εκδόσεις «Αγίου Κλήμεντος Οχρίδας», 1993
Από τον πρόλογο της επιμελήτριας του βιβλίου
Το 1940, ο Λέον Τρότσκι, [εξόριστος] τότε στο Μεξικό, παρέδωσε το αρχείο του στη Βιβλιοθήκη Σπάνιων Χειρογράφων του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στις Ηνωμένες Πολιτείες υπό μια σειρά όρων, ένας από τους οποίους ήταν να διαφυλαχτεί η αλληλογραφία του για τουλάχιστον σαράντα χρόνια μετά τον θάνατό του. Το κίνητρο ήταν η προστασία των ζωντανών ανταποκριτών και των διαδόχων τους από το εκδικητικό χέρι του Στάλιν. Όμως ο ίδιος ο Τρότσκι δεν κατάφερε να προστατεύσει τον εαυτό του, αν και στις 3 Μαρτίου 1940, έγραψε στο ημερολόγιό του: «Το τέλος θα έρθει ξαφνικά και, κατά την υπόθεσή μου, από εγκεφαλική αιμορραγία». Στις 21 Αυγούστου 1940, ο θάνατος ήλθε με μια τέτοια διάγνωση, αλλά έπειτα από το χτύπημα που του προκάλεσε ο Ραμόν Μερκαντέρ…
Έχουν περάσει περισσότερα από 50 χρόνια από τον θάνατο του Τρότσκι και η προσωπικότητά του συνεχίζει να προκαλεί ενδιαφέρον και απορία. Πολλά βιβλία, μελέτες, άρθρα και ταινίες είναι αφιερωμένα στον Τρότσκι στη Δυτική Ευρώπη και την Αμερική. Τα έργα του δημοσιεύονται συνεχώς. Κάποιοι τον θεωρούν μεγάλο στοχαστή, άλλοι όχι λιγότερο κακό από τον Στάλιν. Για τους τροτσκιστές και τους νεοτροτσκιστές και τις οργανώσεις τους, είναι σύμβολο ενός μεγάλου πολιτικού και θεωρητικού…
Όσον αφορά τα εσωτερικά προβλήματα της Σοβιετικής Ένωσης, ο Τρότσκι δεν κατέληξε σε ένα συνεκτικό, σαφές και συνεπές οικονομικό και κοινωνικό πρόγραμμα με το οποίο θα μπορούσε να κερδίσει δημοτικότητα και να αντιταχθεί στο σταλινικό μοντέλο. Σχετικά με την πιο σημαντική, θεμελιώδη διαφορά μεταξύ των δύο -τη μοίρα του σοσιαλισμού και της παγκόσμιας επανάστασης- ο Τρότσκι ζήτησε πρώτα την οργάνωση μιας παγκόσμιας επανάστασης για να καταστεί δυνατή η νίκη του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, και ο Στάλιν -αντίθετα- υποστηρίζει ότι πρώτα πρέπει να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ για να γίνει η παγκόσμια επανάσταση…
Εδώ δημοσιεύουμε 101 επιστολές από την αλληλογραφία του Τρότσκι με Βούλγαρους για την περίοδο από τις 20 Απριλίου 1929 έως τις 27 Οκτωβρίου 1933. Οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη Σπάνιων Χειρογράφων του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στο Ταμείο Αρχείων Τρότσκι… Αυτές είναι πρωτότυπες επιστολές από την Βουλγαρία στον Τρότσκι και αντίγραφα των επιστολών του ίδιου του Τρότσκι, που κάποτε κρατούσαν οι γραμματείς του σε ειδικούς φακέλους. Σε αυτά προσθέτουμε αρκετές επιστολές που αναζητήθηκαν επιπλέον στο Κεντρικό Αρχείο του Κόμματος στη Σόφια και στην έκδοση των Βούλγαρων τροτσκιστών “Απελευθέρωση”… Σε αυτό το είδος της αλληλογραφίας δίνεται μια σαφής εικόνα για τις σχέσεις μεταξύ του Τρότσκι και των Βούλγαρων οπαδών του (καθώς και για το συγκεκριμένο βουλγαρικό και βαλκανικό μοντέλο τροτσκισμού εκείνης της εποχής…).
Το 1930 ιδρύθηκε η ομάδα Απελευθέρωση, η οποία αργότερα ονομάστηκε τμήμα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης (ΙLO), της οποίας ο κύριος στόχος ήταν η εναντίωση στον σταλινισμό στο [τότε] παράνομο ή, όπως το αποκαλούσαν οι ίδιοι οι τροτσκιστές, στο επίσημο εργατικό κόμμα. Η ομάδα εξέδιδε το δικό της έντυπο όργανο, την «Απελευθέρωση», πρώτα ως περιοδικό και από τον Απρίλιο του 1932, ως εβδομαδιαία εφημερίδα. Τα κύρια εύσημα για την έκδοση του “Osvobozhdenie” και για την οργάνωση της ομάδας ανήκουν στον Στέφαν Μάνοφ – δικηγόρο στη Σόφια. Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένας από τους πιο μορφωμένους Βούλγαρους τροτσκιστές και η προσωπική του μοίρα και οι ιδεολογικές και πολιτικές του απόψεις περνούν από μεγάλους κατακλυσμούς – από τον «ευρύ σοσιαλισμό» πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον αριστερισμό και τον τροτσκισμό και τέλος στη συμμετοχή ως Δικαστής του Πρώτου Ανωτάτου Τμήματος του Λαϊκού Δικαστηρίου το 1944-1945…
Παρά τη σύντομη ύπαρξή της και τη θλιβερή κατάληξή της, η ομάδα Απελευθέρωση άφησε το στίγμα της στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος στη Βουλγαρία, πρώτα και κύρια ως συνεπής αντίπαλος του σταλινισμού… Σε κάθε περίπτωση, οι Βούλγαροι τροτσκιστές θα πρέπει να πάρουν τη θέση τους στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος, που πρόκειται να ξαναγραφτεί, περιλαμβάνοντας προσωπικότητες και ανθρώπινες μοίρες αντίστοιχες στο πνεύμα των καιρών και βασισμένη σε ντοκουμέντα της εποχής.
Ο Στέφαν Μάνοφ στον Λέον Τρότσκι
Σόφια, 14 Σεπτεμβρίου 1932
Αξιότιμε σύντροφε,
Αυτές τις μέρες σας έστειλα τηλεγράφημα με αφορμή το ταξίδι σας όπου θα διασχίσετε τη Βουλγαρία, όπως ανακοίνωσε ο αστικός τύπος. Έχετε ήδη βίζα και άδεια από την Τσεχοσλοβακία (το ταξίδι δεν πραγματοποιήθηκε – σημείωση της Живка Кънева – Дамянова) για να πάτε για θεραπεία στο Bad Piestany. Παρά την πεποίθησή μας ότι θα ενημερωθούμε εκ των προτέρων για το προγραμματισμένο ταξίδι, δεδομένων των επίμονων καταγγελιών του Τύπου, του οποίου οι δημοσιογράφοι απευθύνθηκαν και σε εμάς για πληροφορίες, αναγκαστήκαμε να σας στείλουμε το περίφημο τηλεγράφημα, καθώς δεν θέλουμε ο ηγέτης μας να περάσει από τη Βουλγαρία σαν να διασχίζει μια μαρξιστική έρημο.
… Εδώ αναγκαζόμαστε να παλέψουμε για να ξεπεράσουμε κάποιες σημαντικές δυσκολίες. Ακόμα υστερούμε στις οργανωτικές δουλειές και επομένως δεν είμαστε πολύ καλά οικονομικά. Πράγματι, μετά από μια σειρά ήττες των εργαζομένων μαζών, υπάρχει μεγάλη ύφεση. Σε κάθε περίπτωση όμως η φωνή της αντιπολίτευσης ακούγεται σε όλη τη χώρα.
Η υστέρηση στην οργάνωση της φράξιας μας μάς βάζει σε απομόνωση διεθνώς και λυπούμαστε πολύ που από αυτή την άποψη το βουλγαρικό τμήμα δεν είναι ακόμη τμήμα όπως θα έπρεπε και είναι υποχρεωμένο -μετά το ρωσικό- να σταθεί στο προσκήνιο της διεθνούς αριστεράς..
Θα κυκλοφορήσει σύντομα ο δεύτερος τόμος της ιστορίας σας; Πώς είναι η υγεία σας;
Έχετε θερμούς χαιρετισμούς από όλους τους Βούλγαρους συντρόφους
Δικός σας Στ. Μάνοφ
Δακτυλογραφημένο στη ρωσική γλώσσα
Ο Λέον Τρότσκι στην ομάδα “Απελευθέρωση”
6 Οκτωβρίου 1932
Αγαπητοί φίλοι και φίλες …
Η κατάκτηση της εξουσίας από το προλεταριάτο στη Βουλγαρία, με τη σειρά της, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τι συμβαίνει στη Γερμανία και τη Γαλλία. Στη Γερμανία, η Κομιντέρν διευκολύνει όλο και περισσότερο το έργο της αντίδρασης.
Στη Γαλλία, το Κομμουνιστικό Κόμμα αποδυναμώνεται και αποσυντίθεται. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική της Κομιντέρν δημιουργεί μια εξαιρετικά δυσμενή διεθνή κατάσταση για τη βουλγαρική επανάσταση. Γι’ αυτό ο αγώνας μας ενάντια στη στενόμυαλη γραφειοκρατική ηγεσία του Εργατικού Κόμματος στη Βουλγαρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον αγώνα μας ενάντια στις πολιτικές της κυβερνώσας φράξιας της Κομιντέρν.
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι δεν έχουμε την παραμικρή διαφωνία σε αυτό. Μου φαίνεται μόνο ότι όταν θέτουμε θεωρητικά το πρόβλημα της κατάκτησης της εξουσίας, είναι πολύ σημαντικό για εμάς να δείξουμε ότι ο διαρκής χαρακτήρας της επανάστασης δεν είναι μια αφαίρεση, αλλά ένα πολύ πραγματικό ιστορικό γεγονός…
Οι πληροφορίες από την ΕΣΣΔ κάνουν λόγο για εκπληκτική αύξηση της δυσαρέσκειας, για αναβίωση κάθε είδους αντιπολίτευσης στο ΚΚΣΕ και για εντατικοποίηση των καταστολών του Στάλιν.
Δικός σας Λ. Τρότσκι
Δακτυλογραφημένο στη ρωσική γλώσσα
Ο Λέον Τρότσκι στην ομάδα “Απελευθέρωση”
13 Οκτωβρίου 1932
Αγαπητοί σύντροφοι!
Εκτός από την τελευταία μου επιστολή, θα ήθελα να πω λίγα λόγια για το σύνθημα «Κυβέρνηση εργατών και αγροτών». Φυσικά, αυτός δεν είναι επιστημονικός όρος και μπορεί πολύ εύκολα να γίνει όργανο πολιτικού τσαρλατανισμού. Αλλά κατά μία έννοια, σε ορισμένες χώρες και υπό ορισμένες συνθήκες, αυτός ο όρος είναι απολύτως θεμιτός ως δημοφιλές ψευδώνυμο της δικτατορίας του προλεταριάτου. Οι μαρξιστές έχουν επανειλημμένα γράψει ότι η δικτατορία του προλεταριάτου είναι μια αληθινά λαϊκή ή μια αληθινά εθνική κυβέρνηση. Σε χώρες όπου οι αγρότες είναι η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού μπορεί δικαίως να ειπωθεί ότι η δικτατορία του προλεταριάτου είναι μια πραγματική -και μόνη δυνατή- «εργατο-αγροτική κυβέρνηση»…
Πιθανότατα γνωρίζετε ήδη για την διαγραφή του Ζινόβιεφ και του Κάμενεφ από το κόμμα… Πιθανότατα γνωρίζετε ότι στον Ρακόφσκι επιβλήθηκαν τρία χρόνια εξορίας και ότι η καταστολή κατά της αριστερής αντιπολίτευσης έχει γίνει ξανά έξαλλη. Η οργανωτική σας αδυναμία εξηγείται πλήρως από την κατάσταση. Η σφοδρότητα της κρίσης, η αντικειμενική απελπισία της κατάστασης έδωσαν ισχυρή ώθηση στο ακροαριστερό Εργατικό Κόμμα. Ο αριθμός των ψήφων που δίνονται για αυτό αυξάνεται ραγδαία. Από μόνο του, αυτό το γεγονός θα πρέπει να φέρει πολιτική ικανοποίηση στα επαναστατικά στοιχεία, αλλά και να τα κάνει απρόσεκτα όσον αφορά την επαναστατική στρατηγική και τακτική…
Το μέλλον της αριστερής αντιπολίτευσης είναι ακόμη μπροστά…
Με δυνατούς φιλικούς χαιρετισμούς
Λ. Τρότσκι …
Ο Λέον Τρότσκι στον Στέφαν Μάνοφ
Αγαπητέ σύντροφε Mάνοφ
Απαντώ στην επιστολή σας, της 17ης Δεκεμβρίου.
4. Σπουδαία πράγματα συμβαίνουν στη Σοβιετική Ένωση. Η σταλινική γραφιοκρατία είναι πολιτικά πλήρως απομονωμένη. Υπάρχει πλήρης σύγχυση στον κομματικό μηχανισμό. Ο Στάλιν κρατιέται [στην εξουσία] χάρη στην GPU. Οι συλλήψεις δεν έχουν προηγούμενο. Συλλαμβάνονται μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, πρώην λαϊκοί κομισάριοι, παλιοί μπολσεβίκοι κ.λπ.
Δικός σας
Λ. Τρότσκι
Η Ομάδα Απελευθέρωση στον Λέον Τρότσκι
Σόφια, 24 Ιανουαρίου 1933
Στον σύντροφο Τρότσκι
Η Αριστερή Αντιπολίτευση του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι-Λενινιστές) προς τη Γ. Γραμματεία της Αριστερής Αντιπολίτευσης – Παρίσι
Αγαπητοί σύντροφοι
Εδώ είναι η παρουσίασή μας για τη συγκρότηση, την οργάνωση και τις προοπτικές της παράταξής μας.
1. Ως αποτέλεσμα της οπορτουνιστικής τακτικής του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος (στενοί σοσιαλιστές) πριν από τις 9 Ιουνίου και της σταλινικής τακτικής των ζιγκ-ζαγκ μετά τις 9 Ιουνίου (1923), το εργατικό κίνημα στη Βουλγαρία γνώρισε μεγάλες ήττες. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει ένα αντιπολιτευτικό κίνημα στο ΒΚΚ από το 1919. Η συγκρότηση της αριστερής αντιπολίτευσης στη σημερινή της μορφή πρέπει να αναζητηθεί στα έτη 1925-27, όταν το βουλγαρικό εργατικό κίνημα γνώρισε μια νέα τακτική και οργανωτική κρίση.
2. Αυτή τη στιγμή στη Βουλγαρία έχουμε όλες τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για μια κοινωνική επανάσταση. Όμως παρά τον ευνοϊκό αντικειμενικό παράγοντα, το προλεταριάτο δεν μπόρεσε να καταλάβει την εξουσία, γιατί ο υποκειμενικός παράγοντας -το κόμμα- είναι εκτός τόπου. Το ΒΚΚ δεν έχει τα προσόντα ενός πραγματικού εργατικού κόμματος. Οι ίδιες ιδιότητες λείπουν από όλα τα τμήματα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, με επικεφαλής τους σταλινικούς…
3. Η αρχή της πραγματικής οργανωτικής μας ζωής πρέπει να χρονολογηθεί τον Σεπτέμβριο του 1932. Τα μέλη της αριστερής αντιπολίτευσης, δομημένα σε ομάδες, αριθμούνται σε 76… Σχεδόν όλα τα μέλη μας είναι ενεργά, αλλά το ποσοστό των βιομηχανικών εργατών είναι πολύ μικρό. Στην ομάδα των 21 μελών στη Σόφια, έχουμε μόνο 4 άτομα που είναι βιομηχανικοί εργάτες. Τα άλλα μέλη μας είναι πυροσβέστες, οικοδόμοι κ.λπ., στελέχη σε δημόσιες και κρατικές επιχειρήσεις και μικροϊδιοκτήτες. Έχουμε θέσει ως καθήκον στο εγγύς μέλλον να αυξήσουμε τον αριθμό των μελών μας στα 150.
Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε ότι οι «στενοί σοσιαλιστές», των οποίων οι διάδοχοι είναι οι Βούλγαροι σταλινικοί, έχουν μεγάλη επιρροή και παραδόσεις. Η καταπολέμησή τους δεν είναι εύκολη…
10. Σύμφωνα με το τελευταίο συνέδριο του Ε.Κ (Εργατικού Κόμματος), το κόμμα έχει περίπου 27.000 μέλη. Κυριαρχείται από μικροϊδιοκτήτες, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων. Ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων είναι 8.500, εκ των οποίων μόνο 2.000 είναι βιομηχανικοί. Στην Κομματική Οργάνωση της Σόφιας υπάρχουν 500 – με το προλεταριάτο να είναι 50.000 ατόμα.
Ωστόσο, παρά τη διεφθαρμένη και αποθαρρυντική επιρροή της τακτικής και των πρακτικών του Στάλιν, οι κομματικές μάζες και ορισμένα τμήματα του κομματικού μηχανισμού είναι ειλικρινείς, έντιμοι και πιστοί επαναστάτες. Είναι [ταγμένοι] στο καθήκον τους και παραμένουν πιστοί στο καθήκον τους μέχρι τέλους, ακόμη κι όταν αυτό είναι προφανές ότι εκπορεύεται από τις λάθος θέσεις του Στάλιν.
11. … Οι απεργίες αυξάνονται συνεχώς. Οι περισσότερες από αυτές ξεσπούν αυθόρμητα. Μερικές φορές στην αρχή, τις καθοδηγούσαν οι σταλινικοί, αλλά αργότερα, όταν έθεσαν ακατάλληλα συνθήματα και ακολούθησαν λάθος τακτικές πολεμικής, οι εργάτες τους γύρισαν την πλάτη.
Η αριστερή αντιπολίτευση έχει λαμπρές προοπτικές…
Αδελφικούς χαιρετισμούς!
Ο Γραμματέας της Βουλγαρικής Αριστερής Αντιπολίτευσης:
Ντ. Γκάτσεφ
CPA, f. 191, α.ε. 8, σσ. 78-79 [Κεντρικό Πολιτικό Αρχείο, φάκελος 191, α.ε.8, σσ78-79]
Ο Στέφαν Μάνοφ στον Λέον Τρότσκι
Σόφια, 18 Μαρτίου 1933
Αγαπητέ σύντροφε
Εδώ και δυο-τρεις μέρες έχουμε ανησυχητικά νέα για τον Ρακόφσκι στον βουλγαρικό Τύπο. Λέγεται ότι είναι νεκρός, ότι τον σκότωσε ο Στάλιν. Παρακαλούμε να μας ενημερώσετε για τα αναφερόμενα ανησυχητικά νέα.
Δεν έχουμε λάβει τίποτα από εσάς εδώ και πολύ καιρό. Σύντομα θα σας στείλω δήλωση για την κατάσταση στην παράταξή μας.
Με κομμουνιστικός χαιρετισμός
Αγ. Νεζντάνοφ
Χειρόγραφο, στη Γαλλική γλώσσα, καρτ ποστάλ που απευθύνεται στον «Κύριο Σέντοφ, Κωνσταντινούπολη, Μπουγιούκ Άντα»
Λέον Τρότσκι στην ομάδα “Απελευθέρωση”
21 Μαρτίου 1933
Αγαπητοί σύντροφοι,
Δεν έχω ακριβείς πληροφορίες για την τύχη του Ρακόφσκι. Στα τέλη Ιανουαρίου η σύζυγός του είχε γράψει στο εξωτερικό ότι ήταν και οι δύο υγιείς (όσο θα μπορούσε να πει κανείς για τον Ρακόφσκι ότι είναι «υγιής»). Όμως, τον Μάρτιο, έφθασαν πληροφορίες από το Παρίσι ότι τον Φεβρουάριο ο Ρακόφσκι βρισκόταν σε δύσκολη κατάσταση, μεταφέρθηκε στη Μόσχα, όπου φαίνεται να πέθανε… Σε όλες τις έρευνες από εξέχοντες πολιτικούς, η σοβιετική πρεσβεία αρνήθηκε να δώσει οποιαδήποτε απάντηση. Το γεγονός αυτό από μόνο του είναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Αν όλα ήταν καλά με τον Ρακόφσκι, η σοβιετική πρεσβεία δεν θα είχε κανένα λόγο να αρνηθεί να απαντήσει. Πρέπει να υποθέσουμε ότι είτε το τραγικό μήνυμα είναι αληθινό είτε ότι ο Ρακόφσκι συνελήφθη και μεταφέρθηκε στη Μόσχα, όχι για θεραπεία, αλλά για βασανιστήρια με τη μια ή την άλλη μορφή. Περιττό να πούμε ότι λαμβάνουμε όλα τα μέτρα για να μάθουμε την αλήθεια.
Τώρα γράφω ένα σπουδαίο έργο για τον Ρακόφσκι και παρακαλώ πολύ τους Βούλγαρους συντρόφους να με βοηθήσουν. Χρειάζομαι όλα τα είδη υλικών, άμεσα ή έμμεσα που σχετίζονται με τον Ρακόφσκι, Ειδικά:
1. Στοιχεία για την οικογένειά του, συγκεκριμένα – για τον θείο του, τον διάσημο εθνικό επαναστάτη Ρακόφσκι (αν είναι δυνατόν, τα ποιήματα του Ιβάν Βάζοφ, αφιερωμένα στον Ρακόφσκι) …
3. Άρθρα για τον Ρακόφσκι, αναμνήσεις του κ.λπ. (Αναμφίβολα, στα πρώτα χρόνια της σοβιετικής κυριαρχίας, όταν ο Ρακόφσκι έπαιξε σημαντικό ρόλο, δημοσιεύτηκαν άρθρα για αυτόν στον επίσημο κομμουνιστικό τύπο).
[Χωρίς υπογραφή]
Ο Λέον Τρότσκι στην ομάδα “Απελευθέρωση”
Πρίγκηπος, 6 Μαΐου 1933
Αγαπητοί φίλοι !
Μπορώ μόνο να χαιρετίσω την πρόθεσή σας να δημοσιεύσετε σε ξεχωριστό φυλλάδιο το έργο μου “Σοσιαλισμός σε μια χώρα”, που περιλαμβάνεται ως παράρτημα στον τελευταίο τόμο της “Ιστορίας…” μου. Αυτό το έργο δείχνει πώς το κόμμα του Λένιν αντιμετώπιζε πραγματικά το ζήτημα του διεθνούς χαρακτήρα της επανάστασης και πώς η σταλινική γραφειοκρατία, απαρατήρητη από τον ίδιο της τον εαυτό της, αποδείχθηκε ότι είχε άδικο.
Η τρέχουσα κρίση της σοβιετικής οικονομίας και του σταλινικού καθεστώτος είναι στενά συνδεδεμένη με τη θεωρία του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα. Άρα το έργο δεν αφορά αφηρημένες και δογματικές διαμάχες, αλλά είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για το σοβιετικό κράτος και την παγκόσμια εργατική τάξη.
Πρίγκηπος, 6 Μαΐου 1933 Δακτυλογραφημένο στη Ρωσική γλώσσα
Υποσημειώσεις
