[Ύστερα από πολυήμερο λαϊκό ξεσηκωμό που ξέσπασε στις 28 Δεκεμβρίου, η κατάσταση προσωρινά φαίνεται να ελέγχεται από το καθεστώς των Aγιατολάχ. 22 νεκροί, πολλοί τραυματίες και πάνω από 1000 φυλακισμένοι είναι ο προσωρινός απολογισμός της λαϊκής εξέγερσης στο Iράν.
Tην κατάσταση στο Iράν αναλύει ο Xόρχε Aλταμίρα, ηγετικό στέλεχος του Παρτίδο Oμπρέρο Aργεντινής.]
Aν και η πλειοψηφία των παρατηρητών εξεπλάγη, η μαζική εξέγερση στο Ιράν, την τελευταία εβδομάδα, έχει προδιαγραφεί από την κρίση του πολιτικού καθεστώτος που αναπτύσσεται στη χώρα τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ο εθνικιστικός προσανατολισμός του καθεστώτος των Αγιατολάχ και η σύγκρουση με τον Ιμπεριαλισμό οδήγησαν σε μια πολιτική οικονομικής αυτάρκειας που γρήγορα εξάντλησε τις δυνατότητες της χώρας και έβαλαν φρένο στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Η ανεργία και ο πληθωρισμός προσέλαβαν διαρκώς αυξητική τάση, φθάνοντας σε ένα καταστροφικό σημείο για τις φτωχότερες μάζες του πληθυσμού. Το τέλος του «λαϊκισμού» και η έναρξη της οικονομικής απελευθέρωσης έγινε η πέτρα του σκανδάλου μεταξύ της πλειοψηφίας της μπουρζουαζίας και του κρατικού μηχανισμού που ελέγχεται από κληρικαλιστικές κλίκες και το στρατό (τους Φρουρούς της Επανάστασης).
Αυτή η κρίση γέννησε τις μαζικές κινητοποιήσεις του 2009 και πολιτικές αλλαγές που έδωσαν μια πρόσκαιρη νίκη στο στρατόπεδο των «εκσυγχρονιστών» ή «φιλελεύθερων». Το 2009, στην πολιτική των κινητοποιήσεων κυριάρχησε μια έντονα κοσμική συνιστώσα εντελώς ασύμβατη, σε τελική ανάλυση, με το θεοκρατικό καθεστώς. Στο Ιράν, ένα συμβούλιο των Αγιατολάχ καθορίζει την πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών θέσεων, και κατευθύνει τις ένοπλες δυνάμεις του στρατού και της εσωτερικής ασφάλειας, δηλαδή η χώρα λειτουργεί ως απολυταρχία με συνταγματικά στολίδια και πληρώνει, κατά συνέπεια, όλο το κόστος συντήρησης αυτής της παρασιτικής κάστας.
Η εκλογική νίκη των Φιλελεύθερων σε δύο αλλεπάλληλες εκλογές δεν οδήγησε σε καμία αλλαγή του καθεστώτος, ούτε και με τον τωρινό πρόεδρο Ρουχάνι, που επανεκλέχθηκε τον περασμένο Μάη με το 57,2% των ψήφων.
Διεθνής κρίση
Η «φιλελεύθερη» έξοδος προς τον πληθωρισμό και η «λαϊκιστική» οικονομική στασιμότητα, έφεραν, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο, μια πολιτική «λιτότητας» και «οικονομικού ρεαλισμού» (αύξηση του κόστους και κατάργηση επιδοτήσεων στην κατανάλωση), γεγονός που επιδείνωσε τη λαϊκή δυστυχία. Η προσδοκία ξένων επενδύσεων ματαιώθηκε, παρά το γεγονός ότι ήταν το μεγάλο αντάλλαγμα που υποσχέθηκαν οι ΗΠΑ, η ΕΕ, η Ρωσία και η Κίνα για την διακοπή, από μεριάς του Ιράν, της ανάπτυξης πυρηνικών.
Το Ιράν χρειάζεται 100 δις δολάρια για να διατηρήσει το υπάρχον επίπεδο παραγωγής. Οι οικονομικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν σε ελάχιστο βαθμό καταργήθηκαν. Ο Τραμπ έθεσε νέους περιορισμούς, κατά παράβαση της συμφωνίας, και έφτασε στο σημείο να απειλήσει με κυρώσεις τη γαλλική πετρελαϊκή εταιρία Total για τις οικονομικές συμφωνίες που υπέγραψε με το Ιράν.
Η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα του Κόλπου, από την άλλη πλευρά, έχουν εξαπολύσει μια βίαιη επίθεση ενάντια στο Κατάρ για τις επενδύσεις που μοιράζεται με το Ιράν στη σημαντικότερη πηγή φυσικού αερίου στον πλανήτη, και προετοιμάζουν ένα πολεμικό σχέδιο, σε συμφωνία με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, για να εκμηδενίσουν την επιρροή του Ιράν στην Υεμένη και το Λίβανο.
Η νέα σαουδική ηγεσία έφθασε στο σημείο να απαγάγει τον πρωθυπουργό του Λιβάνου, για να επιβάλει την έξοδο της Χεζμπολάχ από την λιβανέζικη κυβέρνηση! Αντίστοιχα ο Τραμπ δεν έχει αποδώσει τα εύσημα στο Ιράν για το ρόλο του στη νίκη επί του ISIS, και τώρα για το μερικό αφοπλισμό των Σιιτών Ιρακινών πολτιφυλακών. Ούτε καν για το ρόλο του στην «ειρήνευση» της Συρίας που επέτρεψε την απόσυρση της αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης. Τα γεγονότα στο Ιράν δεν αποτελούν απλώς κομμάτι μιας ιδιαίτερης εθνικής πολιτικής κρίσης της χώρας αλλά μια διεθνή πολιτική κρίση.
Η σπίθα που έβαλε φωτιά στον τόπο ήταν η αύξηση της τιμής των τιμολογίων των δημόσιων υπηρεσιών και των αυγών, και η κρατική αμέλεια για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι πρόσφατοι σεισμοί. Αυξήθηκε η τιμή της βενζίνης, πράγμα που θα επιφέρει ακόμα μεγαλυτερες ελλείψεις. Υπήρξαν επίσης απολύσεις από επιχειρήσεις που έκλεισαν, μπλόκα στους δρόμους από εργάτες και καταλήψεις επιχειρήσεων. Έχουν καταρρεύσει επίσης πολλές τράπεζες και ανεξέλεγκτα ισλαμικά ιδρύματα, που διαχειρίζονται τομείς του κρατικού μηχανισμού. Υπήρξε επίσης κατάσχεση καταθέσεων και οικονομιών. Σηματοδοτείται η αρχή μιας κατολίσθησης σε οικονομικό επίπεδο με απροσδιόριστα ακόμα αποτελέσματα. Το κίνημα διαμαρτυρίας δεν έχει ακόμα μια εργατική ηγεσία, αλλά οι εργάτες της πετρελαϊκής βιομηχανίας δεν έχουν ακόμη εκδηλωθεί.
Τα αιτήματα του κινήματος
Η εξέγερση πυροδοτήθηκε στο Μασάντ, το οχυρό του λαϊκιστή αντιπάλου του Ρουχανί, στο οποίο εκτυλίχθηκαν τα πρώτα βήματα της εξέγερσης, όμως οι “λαϊκιστές” σκληροπυρηνικοί αμέσως έχασαν τον έλεγχο των κινητοποιήσεων. Η φλόγα της εξέγερσης απλώθηκε σ’ ολόκληρη τη χώρα.
Αυτή η εξέγερση διαφέρει από τις κινητοποιήσεις του 2009, σε σημαντικές πτυχές: η βάση της είναι ο φτωχός λαός, όχι η μεσαία τάξη· τα οικονομικά αιτήματα είναι ο βασικός άξονας· η εναντίωση προς το πολιτικό καθεστώς συμπεριλαμβάνει και την φιλελεύθερη κυβέρνηση της «διαρκούς μεταρρύθμισης»· επίσης το κίνημα δε διαθέτει από τα πριν καθορισμένη πολιτική κατεύθυνση. Ο Ρουχανί προσπάθησε αρχικά να καναλιζάρει το κίνημα με υποσχέσεις για «διορθώσεις» όπως ο Μάκρι [στην Αργεντινή]. Η ηγεσία του κλήρου διέταξε περιορισμένη καταστολή από τις δυνάμεις ασφαλείας.
Τόσο οι «εκσυγχρονιστές» όσο και οι «συντηρητικοί» ή οι «λαϊκιστές» αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως οποιαδήποτε ρωγμή, σε αυτό το σημείο, μπορεί να δώσει έναυσμα στην επανάσταση. Οι μάζες μέσα στην εξέγερση έχουν περάσει από τις οικονομικές διεκδικήσεις στην απαίτηση για πολιτική δικαιοσύνη, με συνθήματα συνολικά ενάντια στο πολιτικό καθεστώς. Έχουν καταστήσει υπεύθυνους το καθεστώς των Αγιατολάχ και τον στρατιωτικό μηχανισμό για τη μονοπώληση του εθνικού πλούτου και την μετακύλιση του κόστους στην πλάτη του λαού. Έτσι ο «θρησκευόμενος» τομέας του πληθυσμού έχει γίνει φορέας του αγώνα για μια μη-Ισλαμική δημοκρατία, και επομένως έχει εκκοσμικευθεί. Αυτό συμβαίνει στην πιό πολιτικοποιημένη χώρα της Μέσης Ανατολής με σημαντική επαναστατική παράδοση (το 1953 πάλη ενάντια στο πραξικόπημα της CIA, το 1979 επανάσταση που ανέτρεψε τη μοναρχία).
Με την εμπειρία που συσσωρεύτηκε από τη συντριβή των Αραβικών επαναστάσεων, κάποιοι βλέπουν πίσω από την κατάσταση το μακρύ χέρι του Ιμπεριαλισμού. Θεωρούν ότι πρόκειται για ένα καλά προετοιμασμένο σχέδιο με την στήριξη του Τραμπ, του Νετανιάχου και του Σαουδάραβα Μπιν Σαλμάν. Ωστόσο, όπως σημείωσε κάποιος ειδικός κάθε άλλο παρά φιλικός προς το καθεστώς, «Οι Ιρανοί υποστήριξαν την επέμβαση της χώρας τους στη Συρία και το Ιράκ. Μετά την κατάληψη της Μοσούλης, το Ισλαμικό Κράτος απείλησε να εισβάλει στη Μασάντ, την καρδιά της εξελισσόμενης εξέγερσης. Τα συνθήματα ενάντια στο στρατιωτικό καθεστώς σχετίζονται με τη διαφθορά κι όχι με την διεθνή εξωτερική πολιτική της χώρας» (Le Μonde 3/1). Η «υποστήριξη» του Τραμπ και των συν αυτώ παρατρεχάμενων ενισχύουν το αίσθημα εθνικής ανεξαρτησίας και συνιστά μια πολιτική προβοκάτσια ενάντια στην εξέγερση, ακόμα και εναντίον των κυβερνήσεων της ΕΕ, οι οποίες περιορίστηκαν να ζητήσουν από την Ιρανική κυβέρνηση «την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων».
Το ερώτημα της πολιτικής ηγεσίας της εξέγερσης μπορεί μονάχα να απαντηθεί με την εξέλιξη των γεγονότων. Η οποιαδήποτε πρόγνωση μπορεί να είναι μονάχα υπό όρους: Η άνευ όρων υποστήριξη των ενεργειών λαϊκής διεκδικήσης δεν πρέπει να συγχέεται με την υποστήριξη μιας πολιτικής ηγεσίας που δε γνωρίζουμε.
Το πολιτικό καθεστώς θα πρέπει να προβεί σε μια στροφή στην οικονομική πολιτική, έτσι ώστε να μην βρεθεί σε ένα θανάσιμο αδιέξοδο. Υπάρχει η πιθανότητα ωστόσο, τo θεοκρατικό καθεστώς να σκοπεύει στη χρήση μαζικής καταστολής ξεπερνώντας τις διαφορές με τους εκσυγχρονιστές – δηλαδή να κάνει πραξικόπημα. Θα υπάρξουν νέες εξελίξεις στη διεθνή κρίση, δεδομένου ότι τα γεγονότα στο Ιράν αποδίδονται στη ρήξη, από μεριάς του Τραμπ, του μπλοκ που είχε αρχικά διαπραγματευτεί την πολιτική-οικονομική συμφωνία με την κυβέρνηση του Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα.
Είναι σαφές ότι διαμορφώνεται μια νέα πολιτική κατάσταση στο Ιράν και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, όπου επανέρχονται όλα τα ζητήματα που δε λύθηκαν με τη συντριβή των Αραβικών επαναστάσεων.
Χόρχε Αλταμίρα
Partido Obrero
3/1/2018
Mετάφραση Φ.X.