4η Ευρωμεσογειακή εργατική συνδιάσκεψη
H ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ
[Tο παρακάτω κείμενο είναι η εισήγηση της Oμάδας Eνάντια στο Pεύμα, στις εργασίες της 4ης Eπείγουσας Ευρωμεσογειακής εργατικής συνδιάσκεψης που έγινε στην Aθήνα, στις 26-28 Mαΐου 2017]
Η σημερινή Ουκρανία είναι μια χώρα στην οποία η γενική κρίση του ιμπεριαλισμού έχει περάσει σε ένα κρίσιμο στάδιο. Μετά την παγκόσμια κρίση του 2008-2009 ξεκίνησε μια νέα επιδείνωση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιφάσεων. Υπήρξε εντατικοποίηση της μάχης των μεγάλων δυνάμεων για τις σφαίρες επιρροής που οδήγησε στην παρέμβαση του αμερικανικού και του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού στα εσωτερικά της Ουκρανίας. Στην Ουκρανία υπήρχαν αντικειμενικές ταξικές αντιφάσεις, που προκλήθηκαν από την κυριαρχία του ολιγαρχικού κεφαλαίου. Οι Δυτικές δυνάμεις τις εκμεταλλεύτηκαν για τα δικά τους συμφέροντα και βοήθησαν στη νίκη του αντιδραστικού δεξιού κινήματος. Μετά το πραξικόπημα του Φεβρουαρίου 2014, βύθισαν την Ουκρανία σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου χωρίς να αποκτήσουν σταθερό σύμμαχο. Αντίθετα, η διατήρηση του καθεστώτος του Κιέβου απαιτούσε συνεχείς οικονομικές εισφορές από αυτούς. Ωστόσο, πέτυχαν τον κύριο στόχο τους: η Ουκρανία δεν μπορεί πλέον να συμμετέχει σε ρωσικά σχέδια οικονομικής ολοκλήρωσης. Αυτή η ιδιαιτερότητα της ιμπεριαλιστικής πολιτικής επισημαίνεται από τον Λένιν: οι ιμπεριαλιστές παρεμβαίνουν στις υποθέσεις μιας άλλης χώρας για να αποτρέψουν τη μετάβασή της στα χέρια ενός αντιπάλου. Αυτό ήταν το κέρδος των ευρωπαΐων και αμερικάνων ιμπεριαλιστών.
Στην εποχή της, η Ρόζα Λούξεμπουργκ σημείωνε ότι η κρίση του καπιταλισμού έθεσε δύο εναλλακτικές λύσεις στην ανθρωπότητα: τον σοσιαλισμό ή τη βαρβαρότητα. Δυστυχώς, η επιδείνωση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιφάσεων στην Ανατολική Ευρώπη ώθησε την Ουκρανία στην πορεία της βαρβαρότητας. Οι ουκρανικές αριστερές δυνάμεις και η εργατική τάξη αποδυναμώθηκαν από την αστική προπαγάνδα, ήταν κατακερματισμένες και έχαναν συνεχώς τις θέσεις τους στο πολιτικό πεδίο της χώρας εξ αιτίας αντικειμενικών και υποκειμενικών λόγων και έτσι δεν μπορούσαν να γίνουν μια αποτελεσματική και οργανωμένη δύναμη αντιμετώπισης των καπιταλιστών. Οι από κοινού προσπάθειες της ουκρανικής ολιγαρχίας και των δυτικών ιμπεριαλιστών αποδείχθηκαν αρκετές για να εγκαθιδρύσουν ένα εξαιρετικά αντιδραστικό καθεστώς στην Ουκρανία. Υπάρχει εμφύλιος πόλεμος στη χώρα, η συστημική οικονομική κρίση συνεχίζεται από το 2013. Μέχρι σήμερα, το ΑΕΠ της Ουκρανίας είναι μόνο το 65% του επιπέδου του 1990 – αυτό είναι το χειρότερο αποτέλεσμα οικονομικής ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχει περαιτέρω διάλυση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Πριν από το πραξικόπημα, υποθέταμε ότι η διάλυσή του ήταν ήδη σχεδόν πλήρης, αλλά η ουκρανική μπουρζουαζία αντέκρουσε αυτές τις «ελπίδες». Η εκκαθάριση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης εισήλθε σε μια νέα ποιοτικά φάση.
Τα τελευταία τρία χρόνια σημειώθηκε απότομη πτώση της κοινωνικής βοήθειας σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες του πληθυσμού και κυρίως στους εργαζόμενους. Η αποζημίωση για επιβλαβείς συνθήκες εργασίας, επιδόματα τοκετού και βοήθεια σε άτομα με αναπηρία έχει είτε καταργηθεί είτε μειωθεί σημαντικά. Η πραγματική επίθεση λαμβάνει χώρα στον τομέα του συνταξιοδοτικού συστήματος -η ηλικία συνταξιοδότησης έχει αυξηθεί, οι παροχές για τη μετακίνηση έχουν περικοπεί, έχει σημειωθεί ραγδαία μείωση του ύψους των συντάξεων λόγω του πληθωρισμού- στην πραγματικότητα, η μέση σύνταξη για εκατομμύρια ανθρώπους κυμαίνεται γύρω στα 50 ευρώ το μήνα. Από το 2017, μόνο το 50% των φοιτητών έλαβαν υποτροφίες σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης, σε σύγκριση με το 2016. Σε αντίθεση με τις συνταγματικές επιταγές, οι αμειβόμενες μορφές ιατρικής περίθαλψης επιβάλλονται συνεχώς και με μη προκαθορισμένο τρόπο. Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα αυτό απειλούν τελικά να καταστρέψουν το σύστημα δωρεάν ιατρικής περίθαλψης για τους πολίτες. Οι επικείμενες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης είναι ζοφερές. Μας προτείνουν να περικόψουμε τον κατάλογο των υποχρεωτικών μαθημάτων και να μειώσουμε ώρες μαθημάτων των φυσικών και κοινωνικών επιστημών προς όφελος γενικών μαθημάτων. Είναι αδύνατο να εξηγηθεί γιατί οι συντάκτες των μεταρρυθμιστικών σχεδίων αναμένουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ποιότητας της εκπαίδευσης, αλλά είναι σαφές ότι το επίπεδο εκπαίδευσης θα πέσει δραματικά. Η απώλεια όσων έχουν κερδηθεί από γενιές εργαζομένων είναι καταστροφική.
Η Ουκρανία έχει καταστεί ως πεδίο πειραμάτων για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, δείχνοντας πώς μια χώρα με αυξημένες κοινωνικές παροχές για τους εργαζόμενους μπορεί να υποβαθμιστεί στο επίπεδο της Τροπικής Αφρικής στη διάρκεια μιας μόνο γενιάς. Με αυτήν την έννοια, η Ουκρανία δείχνει στην εργατική τάξη των δυτικών χωρών τις προοπτικές στις οποίες μας οδηγεί ο νεοφιλελευθερισμός.
Αλλά η πιο σημαντική συνέπεια της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και παρέμβασης των δυτικών ιμπεριαλιστών ήταν η ανάπτυξη του φασισμού και του δεξιού ριζοσπαστισμού. Αυτά τα πολιτικά κινήματα απολαμβάνουν την άμεση στήριξη του μεγάλου κεφαλαίου και η οικονομική κρίση δημιουργεί ευνοϊκό κοινωνικό έδαφος γι’ αυτούς. Η φτώχεια, η υποβάθμιση του προλεταριάτου, η πτώση των εισοδημάτων και η καταστροφή της μικροαστικής τάξης δημιούργησαν μια μεγάλη λουμπενοποιημένη μάζα, από την οποία οι φασίστες στρατολογούν τους υποστηρικτές τους. Το νεοφιλελεύθερο καθεστώς, προκειμένου να κρατήσει τα θύματά του σε υπακοή, βασίζεται στον τρόμο των φασιστικών συμμοριών. Έχουν επιτεθεί επανειλημμένα σε κάθε κοινωνική και πολιτική διαμαρτυρία. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κανένα φασιστικό κόμμα στην Ουκρανία. Το φασιστικό κίνημα είναι κατακερματισμένο και αντιπροσωπεύεται από ένα πλήθος φατριών. Ωστόσο, σχεδόν όλα είναι ενσωματωμένα στον κρατικό μηχανισμό. Οι ανοιχτοί υποστηρικτές της ναζιστικής ιδεολογίας είναι ο δήμαρχος του Δνείπερου Filatov, οι σύμβουλοι του Υπουργού Εσωτερικών Kiva και Shkiryak, o σύμβουλος στο Γενικό Επιτελείο των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας Yarosh, οι βουλευτές Tyagnibok, Parasyuk και πολλοί άλλοι.
Δεύτερον, οι συμμετέχοντες στο φασιστικό κίνημα είναι υπεράνω του νόμου. Ο δολοφόνος της 2ας Μαΐου στην Οδησσό και ταυτόχρονα ακτιβιστής των εθνικιστικών σχηματισμών Sergei Khodiyak περπατά ατιμώρητος στην Οδησσό, ενώ τα θύματα της επίθεσης στον Oίκο των Συνδικάτων ήταν φυλακισμένα για περισσότερα από τρία χρόνια. Οι δεξιοί ριζοσπάστες Medvedko και Polishchuk, οι οποίοι διέπραξαν τη δολοφονία του δημοσιογράφου Oles Buzina, απελευθερώθηκαν. Ο Igor Gumeniuk, ο οποίος έριξε μια στρατιωτική χειροβομβίδα σε αστυνομικούς κατά τη διάρκεια πορείας ακριβώς στα τείχη του κοινοβουλίου τον Αύγουστο του 2016, αφέθηκε ελεύθερος από την κράτηση. Αυτός ο κατάλογος μπορεί γίνει πολύ μακρύς. Τρίτον, οι Ουκρανοί φασίστες δίνουν την επίσημη πολιτική ιδεολογία του κυβερνώντος καθεστώτος -ολοκληρωτικός εθνικισμός και δοξασία των δημιουργών του- των οπαδών του Bandera. Η παλιά αγαπημένη μέθοδος των κυρίαρχων τάξεων είναι διαίρει και βασίλευε. Η Ρωσο-φοβία και η στρατιωτική υστερία είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη διατήρηση της δύναμης του νεοφιλελεύθερου-φασιστικού καθεστώτος. Για να γίνει αυτό, το κυβερνόν καθεστώς προωθεί την αίσθηση του μίσους για τον σοβιετικό και ρωσικό πολιτισμό και δημιουργεί την εντύπωση ότι αντί για εμφύλιο πόλεμο, υπάρχει μια ρωσική επίθεση στη χώρα.
Για να διατηρήσει την κυριαρχία του, το καθεστώς του Κιέβου χρησιμοποιεί την πολιτική καταστολή. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, στην Ουκρανία υπάρχουν περίπου 4 χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι.
Όλες οι πολιτικές διαδικασίες στη χώρα είναι μια φάρσα. Δεν υπάρχουν αποδείξεις σε αυτές τις περιπτώσεις. Πρόσφατα, η ουκρανική εισαγγελική αρχή δήλωσε με χαρά ότι όλα (χωρίς εξαίρεση) τα αποδεικτικά στοιχεία στην περίπτωση της 2ας Μαΐου στην Οδησσό -υπήρχαν περιβλήματα από σφαίρες, γυαλί με οπές σφαίρας, φέτες γύψου με ίχνη αίματος, μαγνητοσκοπήσεις και πολλά άλλα- χάθηκαν κατά την έρευνα. Μην αμφιβάλλετε ότι τα ίδια συμβαίνουν σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούν την καταδίκη των αντιπάλων του Μαϊντάν. Έτσι, οι Κομμουνιστές Catherine Foteva, Eugene Podmazko, Alexander Shevtsov και Igor Udovenko πέθαναν στη φυλακή της Οδησσού χωρίς κανένα στοιχείο. Κατηγορούνταν ότι οργάνωσαν εκρήξεις στην Οδησσό. Κατά τη διάρκεια των δύο ετών της δίκης, δεν υποβλήθηκε στο δικαστήριο ούτε μία απόδειξη της ενοχής τους.
Εάν δικαστές, σε αντίθεση με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, προσπαθήσουν να ενεργήσουν σύμφωνα με το νόμο και σκοπεύουν να απελευθερώσουν [αριστερούς] κατηγορούμενους, οι εθνικιστές εισβάλλουν στην αίθουσα του δικαστηρίου φορώντας κουκούλες, οι οποίες επισήμως απαγορεύονται, αρχίζουν μάχες με φρουρούς, απειλούν τους δικαστές και τους φυλακισμένους και πραγματοποιούν πογκρόμ. Υπάρχουν εκατοντάδες τέτοιων περιπτώσεων, τις οποίες όχι μόνο τα ευρωπαϊκά μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά ακόμη και ο ουκρανικός τύπος δεν τις συζητά. Οι επιθέσεις αυτές έχουν γίνει μέρος της καθημερινής συνήθειας και κανείς δεν αντιδρά πλέον σε αυτές.
Πριν από λίγες ημέρες, η Ουκρανία συγκλονίστηκε από μια νέα ετυμηγορία του δικαστηρίου. Το Περιφερειακό Δικαστήριο του Halytsky της πόλης Lviv καταδίκασε 22χρονο μέλος της Komsomol σε δυόμισι χρόνια φυλάκισης, όπως προκύπτει από τα υλικό της ποινικής υπόθεσης και την ετυμηγορία, επειδή έβαλε λουλούδια στον τάφο σοβιετικών στρατιωτών στις 9 Μαΐου. Αυτό που επιδείνωσε την ενοχή του μέλους της Komsomol της Ουκρανίας ήταν το γεγονός ότι δημοσίευσε στη σελίδα του στο κοινωνικό δίκτυο Facebook ένα «εγκληματικό» σύνθημα που καλούσε, κατά την κρίση του δικαστηρίου, σε τρομοκρατικές ενέργειες: «Ο Λένιν έζησε. Ο Λένιν είναι ζωντανός και ο Λένιν θα ζήσει.» Ένας τόμος του «Κεφαλαίου» του Καρλ Μαρξ είναι ένα από τα αποδεικτικά στοιχεία. Το δικαστήριο αναγνώρισε το βιβλίο του Μαρξ ως μέσο εγκληματικότητας και αποφάσισε να το καταστρέψει – δημιουργώντας έτσι ένα επικίνδυνο δικαστικό προηγούμενο. Σε αυτή την ποινική υπόθεση υπάρχουν δύο ακόμη μέλη της Komsomol, εκ των οποίων ο ένας είναι μόλις 15 (!) ετών.
Tο επίπεδο βίας κατά των αντιφασιστών και του αριστερού κινήματος, ως παραδοσιακού φορέα της αντιναζιστικής ιδεολογίας, είναι εξαιρετικά υψηλό στην Ουκρανία. Στις τρέχουσες πολιτικές συνθήκες, μπορούμε να μιλήσουμε για κρίση του αριστερού κινήματος στη χώρα. Αυτό συνδέεται με τη χαμηλή πολιτική δραστηριότητα των μαζών, χαρακτηριστική της εποχής της αντίδρασης, συνοδευόμενη από μεγάλης κλίμακας καταστολή και μαζικές δολοφονίες των διαφωνούντων.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι το έργο της καταπολέμησης του νεοφασισμού και του ρεβανσισμού αφορά όλες τις αριστερές δυνάμεις στην Ευρώπη. Τα γεγονότα στην Ουκρανία ήταν έμπνευση των διεθνών ιμπεριαλιστικών κύκλων, οι οποίοι δοκιμάζουν τα παλιά τους όπλα -τον φασισμό- κάτω από νέες συνθήκες. Το αντεπαναστατικό χτύπημα προέρχεται από την Ουκρανία, μια βάση των δεξιών δυνάμεων που τροφοδοτούνται από το μίσος κατά του κομμουνισμού και του μαρξισμού. Βασιζόμαστε σε μια κοινή αντίληψη ότι η ενίσχυση του ουκρανικού αντιδραστικού καθεστώτος είναι αντίθετη προς τα συμφέροντα των εργαζόμενων της Ευρώπης και του κόσμου και όλοι πρέπει να σκεφτούμε από κοινού το πρόβλημα της εξουδετέρωσής του. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να ενισχυθούν οι αριστερές δυνάμεις στην Ουκρανία.
Βλέπουμε τα καθήκοντά μας στην εδραίωση των αριστερών δυνάμεων. Σήμερα είναι εξαιρετικά κρίσιμο να διατηρηθεί απλά το αριστερό πολιτικό κίνημα, η αριστερή παράδοση στη χώρα. Στις συνθήκες παγκόσμιας εξαπάτησης των μαζών, το θεωρητικό, προπαγανδιστικό και εκπαιδευτικό έργο των μαρξιστών αποκτά σημασία, έργο που πρέπει να αντισταθεί στις προσπάθειες αναθεώρησης της ιστορίας και του κενού που έχει προκύψει στην ουκρανική σκέψη, όταν πρόκειται για την κατανόηση των νόμων της ανάπτυξης της κοινωνίας.
Σήμερα δεν έχουμε τη δυνατότητα να οργανώσουμε ένα μαζικό κίνημα εργαζομένων κάτω από τα αριστερά συνθήματα. Ωστόσο, δεν είναι δύσκολο να προβλεφθεί ότι, υπό συνθήκες απότομης χειροτέρευσης του βιοτικού επιπέδου του λαού, που οργανώνεται από το φιλοαμερικανικό ολιγαρχικό καθεστώς της χώρας, η δυσαρέσκεια θα αυξηθεί και αργά ή γρήγορα θα ξαναξεκινήσουν οι διαδηλώσεις στους δρόμους. Σήμερα, οι δεξιοί ριζοσπάστες προσπαθούν να τηρήσουν στάση διαμαρτυρίας, πολλοί εκδηλώνονται με το να καταθέτουν αιτήματα στις αρχές του Κιέβου. Όμως, καθώς εξελίσσεται η κατάσταση, οι δεξιοί αναγκάζονται να αποκαλυφθούν και είναι ήδη σαφές σε πολλούς ότι η εθνικιστική ιδεολογία και ιδίως η πολιτική πρακτική τους σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται με την πραγματοποίηση των συμφερόντων των εργαζόμενων. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η αριστερά πρέπει να συμμετέχει ενεργά σε οποιεσδήποτε διαμαρτυρίες με αντιφασιστικά και γενικά δημοκρατικά συνθήματα, καθώς επίσης και στο κίνημα ειρήνης, με σκοπό να συνεχιστούν αυτές τις διαμαρτυρίες στο μέλλον και να εξασφαλίσουν τη νίκη των αντιφασιστικών δυνάμεων στην Ουκρανία .
Για την υλοποίηση αυτών των καθηκόντων, οι αριστερές δυνάμεις της Ουκρανίας χρειάζονται βοήθεια από το διεθνές κίνημα. Καταρχάς, σας ζητάμε να ενισχύσετε με τη διάδοση των θέσεων μας στα μέσα ενημέρωσης και στο διαδίκτυο. Η αποσιώπηση των εγκλημάτων των ουκρανικών αρχών -οπαδών του Bandera- συμβάλει στην ενίσχυση του καθεστώτος. Για να δουλέψουμε εντός της χώρας, χρειαζόμαστε βοήθεια στη δημιουργία υποδομής για πληροφόρηση: χρειαζόμαστε ιστότοπους, ιστολόγια, λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα. Οι ευκαιρίες για τη δημιουργία και, το σημαντικότερο, για την ομαλή λειτουργία αυτών των πόρων είναι πολύ περιορισμένες στη σημερινή Ουκρανία. Φυσικά, θα είναι απαραίτητο να δημοσιεύσουμε σε αυτούς όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό από τα ευρωπαϊκά αριστερά κινήματα, ειδικά από αυτά που είναι πολύ δυνατά όπως τα ελληνικά. Οι αριστεροί ακτιβιστές της Ουκρανίας πρέπει να δουν ότι ο αγώνας μας είναι μέρος ενός σημαντικού πολιτικού κινήματος. Είναι ακριβώς η ηθική υποστήριξη, μια φιλική λέξη και ενθάρρυνση που συχνά λείπει στους Ουκρανούς μαρξιστές.
Μπορεί μια τέτοια συνδιάσκεψη, όπως και η δική μας, να υιοθετήσει ένα χωριστό ψήφισμα, στο οποίο θα εκφράζει τη γνώμη της για τα γεγονότα στην Ουκρανία μετά το Maidan; Η δημοσίευση ενός τέτοιου ψηφίσματος θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση που όλοι θέλουμε να ακολουθήσουμε.
