Γράμμα του Τρότσκι στους Γιουγκοσλάβους συντρόφους

Εισαγωγικό σημείωμα της Νέας Προοπτικής

Την άνοιξη του 1919, οι διάφορες ομάδες του αριστερού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος από τις περιοχές της Σερβίας και της Βοσνίας, πιέζοντας και τις σοσιαλδημοκρατικές οργανώσεις της Κροατίας και της Σλοβενίας, ιδρύουν, στο λεγόμενο ενοποιητικό συνέδριο του Βελιγραδίου, το νέο κόμμα που ονομάζεται Σοσιαλιστικό Εργατικό κόμμα (Κομμουνιστικό) Γιουγκοσλαβίας.

Ωστόσο, ευθύς αμέσως ξεσπάει μια φραξιονιστική μάχη για τον προσανατολισμό του νέου κόμματος. Οι δεξιότερες τάσεις ειδικά στην Κροατία και την Σλοβενία, κάνουν αίτηση να γίνουν δεκτές στο Ιταλικό Σοσιαλιστικό κόμμα, ενώ τους επόμενους μήνες μια φραξιονιστική διαμάχη συνεχίστηκε ανάμεσα σε κομμουνιστές και κεντριστές με αφορμή τον προσανατολισμό στη νέα Διεθνή. Αυτή η διαμάχη μοιάζει αρκετά με αυτήν που συμβαίνει την ίδια την εποχή στην Ρουμανία και σε μικρότερη κλίμακα στην Ελλάδα - λόγω του μικρότερου μεγέθους του Ελληνικού κόμματος σε σχέση με το Γιουγκοσλάβικο και το Ρουμάνικο που είναι πολύ μεγαλύτερα.

Τελικά, το καλοκαίρι του 1920 στο δεύτερο συνέδριο του Βούκοβαρ και μετά την αποχώρηση των δεξιότερων τάσεων, το κόμμα θα πάρει τον τίτλο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Εκεί 378 αντιπρόσωποι που εκπροσωπούν πάνω από 60.000 μέλη θα αποφασίσουν όπως στείλουν αντιπρόσωπο στο 2ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς στο οποίο θα διαβαστεί μια έκθεση για την κατάσταση του κινήματος και θα δηλώσουν ως στρατηγικό τους στόχο την Βαλκανική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία. Είναι πάνω σε αυτήν την έκθεση που απαντάει ο Τρότσκι με το παρόν κείμενο που γράφτηκε στις 10 Οκτωβρίου 1920 και δημοσιεύθηκε στη Γαλλική έκδοση της επιθεώρησης της Κομμουνιστικής Διεθνούς Bulletin Communiste από την οποία ανέβηκε στην σελίδα του Marxist Internet Archive από όπου και το μεταφράσαμε.

https://www.marxists.org/archive/trotsky/1920/10/yugo.htm

Την εποχή που ο Τρότσκι γράφει αυτές τις γραμμές, μαίνεται ακόμη στα νότια σύνορα ο πόλεμος ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση των δυτικών κατά της επανάστασης. Ωστόσο, η οικοδόμηση της νέας Διεθνούς –άρα και ο διάλογος ανάμεσα στους αντιπροσώπους της- είναι αναπόσπαστο και όχι δευτερεύον καθήκον των Μπολσεβίκων, ακόμη και κάτω από αυτές τις δύσκολες συνθήκες.

Λίγες μέρες μετά, στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας θα αποσπάσει περίπου 200 χιλιάδες ψήφους και θα εκλέξει 58 βουλευτές με 12,5% του εκλογικού σώματος. Τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς σε μια αιματηρή συμπλοκή στα πλαίσια μιας απεργίας στα ανθρακωρυχεία της Τούζλα στην Βοσνία, θα σκοτωθούν 4 μέλη του και ένας αστυνομικός σε ανταλλαγή πυροβολισμών. Αυτό θα δώσει την αφορμή στη νέα κυβέρνηση και στον βασιλιά να ψηφίσει μια πρώτη εκδοχή Ιδιώνυμου που έθεσε όλη την δράση του κόμματος στην παρανομία πλην των κοινοβουλευτικών επερωτήσεων των βουλευτών του.

Το χτύπημα αυτό θα είναι καίριο ενάντια στο νεαρό και άπειρο Κομμουνιστικό κόμμα το οποίο θα αργήσει πολύ να ορθοποδήσει, πνίγοντας μια προεπαναστατική κατάσταση εν τη γενέσει της. Θα πάει χέρι χέρι με την παράλληλη καταστολή του ρωμαλέου Ρουμάνικου ΚΚ και την αποτυχημένη επανάσταση στη Βουλγαρία το 1923 εξαιτίας και των υποκειμενικών σφαλμάτων του Βουλγάρικου ΚΚ αλλά και της Διεθνούς.

---

Μετάφραση, επιμέλεια, σημειώσεις Γιώργος Χλωρός για την Νέα Προοπτική

Λέον Τρότσκι – 1920

Ο σύντροφος Μίλκιτς¹Ίλια Μίλκιτς (1884 – 1968). Ήταν ένας από τους ηγέτες της Σερβικής Σοσιαλδημοκρατίας και ιδρυτής του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Εμποροϋπάλληλος στο επάγγελμα και συνδικαλιστής από τα 18 του στο σωματείο εμποροϋπαλλήλων της χώρας. Ήταν ο αντιπρόσωπος του κόμματος στα τρίτα πρώτα συνέδρια της Τρίτης διεθνούς. Με αυτήν την ιδιότητα διαβάζει στο συνέδριο το Γιουγκοσλάβικο ραπόρτο στο οποίο απαντάει ο Τρότσκι εδώ. Αργότερα, μετά το 1924 φαίνεται πως ιδιωτεύει και παύει να συμμετέχει στα πολιτικά, μετακομίζοντας στην Βιέννη και ανοίγοντας την δική του εμπορική επιχείρηση. Μετά τον β παγκόσμιο πόλεμο επιστρέφει στην Γιουγκοσλαβία υποστηρίζοντας το νέο καθεστώς χωρίς όμως να αξιώσει κάποιον ενεργό πολιτικό ρόλο.μου έχει δώσει ένα αντίγραφο από το γράμμα σας μαζί με τα επισυναπτόμενα ραπόρτα σας. Καθώς βρίσκομαι καθ’ οδόν προς το Νότιο Μέτωπο, όπου πρόκειται να διεξαχθούν αποφασιστικές μάχες ενάντια στον Βράγγελ τις επόμενες εβδομάδας, κατάφερα να μελετήσω την επιστολή σας προσεκτικότερα. Ξαναδιαβάζοντάς την, η ατμόσφαιρα του Γιουγκοσλάβικου και ιδιαίτερα του Σερβικού εργατικού κινήματος μου ήρθε στη μνήμη ξεκάθαρα.

Ο Βαλκανικός πόλεμος ήταν στην πραγματικότητα, η αρχή και η εισαγωγή του μεγάλου Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν τότε που έπρεπε οι σοσιαλιστές να δώσουν το πρώτο τεστ της πίστης στη σημαία τους. Στο Σερβικό κόμμα, υπήρξαν δισταγμοί και διαφωνίες αλλά δεν είχαν αρκετό χρόνο να αναπτυχθούν και όπως θυμάμαι, καταλάγιασαν με την απόφαση υπέρ της ειρήνης. Ο Καγκλέροβιτς²Τρίσα Καγκλέροβιτς (1879 – 1964). Δικηγόρος και δημοσιογράφος και εκ των στενότερων συνεργατών του Τούκοβιτς, ο Κακλέροβιτς είναι ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες της Σερβικής Σοσιαλδημοκρατίας και υποστηρικτής της ιδέας της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Βουλευτής στην βουλή του 1908 και του 1912 όπου και θα καταγγείλει τις πολεμικές δαπάνες του Σερβικού κράτους. Εκ των ιδρυτών του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας και γγ του κόμματος για μια σύντομη περίοδο μεταξύ 1921-1922. Ήταν εκλεγμένος αντιπρόσωπος στο 5^ο συνέδριο της Τρίτης Διεθνούς όπου και συνδέθηκε με τον Ζηνόβιεφ. Μετά το 1928 εξόριστος στην ΕΣΣΔ υπέγραψε δήλωση συνθηκολόγησης με τους σταλινικούς και αποτραβήχτηκε από την ενεργό πολιτική.  Αυτό του έσωσε την ζωή κατά την διάρκεια των σταλινικών διωγμών της δεκαετίας του 30. Μεταπολεμικά επιστρέφει στην Γιουγκοσλαβία, υποστηρίζει το νέο καθεστώς του Τίτο και το 1948 θα τοποθετηθεί ως δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο της ΟΣΔ της Γιουγκοσλαβίας μέχρι τον θάνατο του το 1964. είχε σίγουρα στραφεί ενάντια στον σοσιαλπατριωτισμό. Ο Λάπσεβιτς³Ντραγκουτίν «Ντράγκισα» Λάπσεβιτς (1867 – 1939). Ιστορικός και δημοσιογράφος και παλαίμαχος του Σοσιαλδημοκρατικού κινήματος της Σερβίας. Μαζί με τον Τούκοβιτς είναι από τους υποστηρικτές της ιδέας της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Βουλευτής του κόμματος από το 1912 έως το 1919 καταψηφίζει τους πολεμικούς προϋπολογισμούς του κράτους. Συμμετέχει στο πρώτο ενοποιητικό συνέδριο του νέου κόμματος στο οποίο όμως θα τεθεί επικεφαλής της κεντριστικής πτέρυγας η οποία αντιδράει στην νέα διεθνή. Στο δεύτερο συνέδριο του Βούκοβαρ αποχωρεί αντιστρατευμένος της πολιτικής της Σοβιετικής Ένωσης και με τους οπαδούς του θα δημιουργήσει το ρεφορμιστικό Σοσιαλιστικό Κόμμα της Σερβίας το οποίο θα προσανατολιστεί στην λεγόμενη «Δυόμιση διεθνή». Θα καταγγείλει την μεγαλοσερβική πολιτική του βασιλείου στην δεκαετία του 20 και θα γράψει μια σειρά ιστορικές και εθνολογικές μελέτες. Στα τέλη της δεκαετίας του 20 θα αποστρατευτεί οριστικά από την πολιτική.είχε διατηρήσει μεν μια δυναμική και αποφασιστική στάση – αλλά αναγνώριζα με την μεγαλύτερή μου θλίψη ότι ο Λάπσεβιτς αντιπροσώπευε το παρελθόν και όχι το μέλλον. Νιώσαμε ότι στην πορεία αυτής της σκληρής μάχης χάσαμε αρκετούς φίλους. Κάποιοι χάθηκαν με την κυριολεκτική σημασία της λέξης και άλλοι χάθηκαν πνευματικά.

Μιλώντας για αυτούς που χάθηκαν  πραγματικά, θυμάμαι πάνω απ’ όλα την εικόνα του φίλου μας, Ντιμίτρι Τούκοβιτς. Η απώλειά του είναι αισθητή, είμαι σίγουρος γι’ αυτό, όχι μόνο στο Γιουγκοσλάβικο αλλά στο Βαλκανικό κίνημα μέχρι τις μέρες μας. Ήταν μια από τις πιο δυναμικές φυσιογνωμίες. Ατάραχος, σταθερός και γεμάτος αυτοπεποίθηση, ο Τούκοβιτς ήταν άνθρωπος που είχε φτιαχτεί ακριβώς για αυτή την εποχή της ανθρωπότητας. Τι μεγάλη ατυχία να έχει πεθάνει πριν γνωρίσει τον νέο δρόμο που οδηγεί στην επαναστατική μας εποχή.

Ο Ντούσαν Πόποβιτς⁴Ντούσαν Πόποβιτς (1884 – 1918). Εκδότης και δημοσιογράφος της κομματικής εφημερίδας Borba της Σερβικής Σοσιαλδημοκρατίας και στενός συνεργάτης του Τούκοβιτς. Κατά την διάρκεια των βαλκανικών πολέμων ήταν σφοδρός πολέμιος του εθνικισμού και δημόσια στράφηκε ενάντια στις σφαγές αμάχων Αλβανών από τον Σερβικό στρατό στο Κοσσυφοπέδιο. Κατά την διάρκεια του Α παγκοσμίου πολέμου, διέφυγε στο εξωτερικό από την κατεχόμενη Σερβία και το 1917 προσπάθησε να περάσει από την Στοκχόλμη ανεπιτυχώς στην επαναστατημένη Ρωσία και τελικά κατέληξε στο Λονδίνο. Χαιρέτησε την νέα επανάσταση του Οκτώβρη του 1917 ως την μεγαλύτερη εγγύηση της παγκόσμιας ειρήνης. Πέθανε από τις κακουχίες και την φυματίωση τον Νοέμβριο του 1918 στην Αγγλική πρωτεύουσα και θάφτηκε δίπλα από τον τάφο του Μαρξ. Στην Τιτοϊκή Γιουγκοσλαβία θα τιμηθεί μετά θάνατον και τα Άπαντα του θα εκδοθούν το 1951. επίσης δεν είναι πλέον ανάμεσά μας. Γνωρίζω ότι δεν ήταν εντελώς απαλλαγμένος από όλες τις εκδηλώσεις των σοσιαλπατριωτικών λαθών. Αλλά θα ήθελα να πιστεύω ότι αυτός ο αφοσιωμένος μαχητής, αυτός ο νεαρός και ταλαντούχος δημοσιογράφος θα ήταν μαζί μας, με όλη την ορμητική του σκέψη, στο στρατόπεδο της επανάστασης και του Κομμουνισμού.

Είναι μεγάλη η χαρά μου που ανακάλυψα πως ανάμεσα στους ηγέτες του Κομμουνιστικού κινήματος στην Γιουγκοσλαβία υπάρχουν τα ονόματα συντρόφων που γνωρίζω από το 1912. Δεν θα αναφέρω αυτά τα ονόματα με σκοπό να μην τους βλάψω ενώπιον των Γιουγκοσλάβικων αρχών.

Είμαι λιγότερο εξοικειωμένος, αντίθετα, με το κίνημα στις πρώην Σλαβικές περιοχές της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων. Αλλά για να πάρουμε μια ιδέα από αυτό, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι σοσιαλιστικές οργανώσεις σε αυτές τις περιοχές, αντανακλούσαν το γενικότερο πνεύμα της πολιτικής της Αυστριακής Σοσιαλδημοκρατίας, δηλαδή ένα δουλοπρεπές πνεύμα υποταγής στη θέληση των κυβερνήσεων, ένα πνεύμα νομιμοφροσύνης με κάθε τρόπο, ένα πνεύμα ρεφορμιστικών αυταπατών και σοβινιστικών προκαταλήψεων.

Από τα αναφερόμενα από τον σύντροφο Ρακόφσκι⁵Βλέπε το κείμενο του Ρακόφσκι, «Το κομμουνιστικό κίνημα στην Ρουμανία» στην ίδια έκδοση της Κομμουνιστικής Διεθνούς που μεταφράστηκε επίσης στα Ελληνικά για την Νέα Προοπτική. , γνωρίζω για παράδειγμα ότι οι ηγέτες του σοσιαλιστικού κινήματος της Τρανσυλβανίας, κατά την ένωσή τους με το Ρουμανικό Σοσιαλιστικό κίνημα, έφεραν μαζί τους και το πνεύμα τού πιο χαμερπούς κοινοβουλευτικού οπορτουνισμού.

Από τα γραφόμενα στο γράμμα σας, βγαίνει το συμπέρασμα πως οι ηγέτες του εργατικού κινήματος από την Κροατία, την Σλαβονία⁶Η Σλαβονία (να μην συγχέεται με την Σλοβενία) είναι η ανατολική περιοχή της Κροατίας στην οποία κυριαρχούσε το Σερβικό στοιχείο μέχρι την Κροάτικη εθνοκάθαρση στο τέλος του πολέμου του 1991-1995 που ξεριζώθηκε εντελώς. και την Βοσνία, έχουν στραφεί και αυτοί προς τον σοσιαλπατριωτισμό. Είσαστε επιφορτισμένοι με μια αποφασιστική μάχη εναντίον τους και όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις οι μάζες στέκονται στο πλευρό σας. Το τελευταίο σας συνέδριο στο Βούκοβαρ ήταν η καλύτερη απόδειξη γι’ αυτό. Το Κομμουνιστικό Κόμμα, αριθμεί περίπου 60.000 μέλη, μια τεράστια δύναμη για τα δεδομένα της Γιουγκοσλαβίας, στην οποία η αστική τάξη στις διαφορετικές περιοχές της χώρας, φαίνεται πως κατατρώγεται και αποδυναμώνεται από τις εσωτερικές της διαμάχες. Οι εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις στη Σερβία βρέθηκαν μετά τον πόλεμο κάτω από την καθοδήγηση και επιρροή του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Προς ώρας φαίνεται από την επιστολή σας πως οι Κομμουνιστικές οργανώσεις στη Γιουγκοσλαβία, διατηρούν και επεκτείνουν την επιρροή τους σε εργατικά σωματεία που ενώνουν 150.000 προλετάριους. Έτσι, στο βαθμό που μπορώ να κρίνω από εδώ, φαίνεται πως το κίνημά σας ακολουθεί έναν πραγματικά επαναστατικό δρόμο.

Κατά την διάρκεια του ιμπεριαλιστικού πολέμου, η απαίτηση για την «απελευθέρωση» της Σερβίας από τις δαγκάνες της Αυστροουγγαρίας έπαιξε έναν τεράστιο ρόλο στην προπαγάνδα του Άγγλο-Γαλλικού ιμπεριαλισμού και έτσι και στον αποπροσανατολισμό των εργατικών μαζών. Η Σερβία βγήκε από τον πόλεμο με μεγάλωμα της έκτασής της. Επεκτάθηκε προς εδάφη που ανήκαν στην Αυστροουγγαρία και στην Βουλγαρία και έτσι μετατράπηκε σε Γιουγκοσλαβία. Αλλά η μικρή Σερβία δεν είχε βρεθεί ποτέ τόσο σκλαβωμένη σε σχέση με την Αυστροουγγαρία, όσο η μεγάλη Γιουγκοσλαβία βρίσκεται τώρα στην Γαλλία και στην Αντάντ, γενικότερα. Η θριαμβεύουσα Γιουγκοσλαβία δεν είναι λιγότερο κατεστραμμένη και εξουθενωμένη σε σχέση με τους ηττημένους εχθρούς της. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί ότι αν η κατεστραμμένη Ευρωπαϊκή οικονομία αναδιοργανωθεί στα παλιά θεμέλιά της, η καπιταλιστική ανασυγκρότηση  της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, θα φέρει αναπόφευκτα νέες αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα σε αυτές τις χώρες.

Μόνο η σοσιαλιστική επανάσταση στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την ειρηνική αναδιοργάνωση και την οικονομική ανάπτυξη των εργατικών μαζών της Γιουγκοσλαβίας. Μόνο μια Σοβιετική Βαλκανική Ομοσπονδία, στενά δεμένη με τις αντίστοιχες ομοσπονδίες της Κεντρικής Ευρώπης μπορεί να επιτρέψει στις διαφορετικές εθνότητες που υπάρχουν σε αυτές τις περιοχές, να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να συνεργαστούν ειρηνικά αντί να συγκρουστούν και να διαιρεθούν ξανά.

Η προλεταριακή επανάσταση είναι καθοδόν και δεν θα συγκρατηθεί. Απαιτεί μια ενωμένη οργάνωση της εργατικής τάξης, που να είναι σταθερή στην μάχη. Ενώστε όλες σας τις δυνάμεις σύντροφοι, με σκοπό να δημιουργήσετε αυτή την οργάνωση. Στο όνομα της επερχόμενης Προλεταριακής Επανάστασης, χαιρετίζω το αδερφό Γιουγκοσλάβικο Κομμουνιστικό κόμμα.

Χάρκοβο, 10 Οκτωβρίου 1920