EPΓATO-ΘYΣIEΣ ΣTO MOΛΩX TOY KAΠITAΛIΣMOY
«Το κεφάλαιο όμως με το απεριόριστα τυφλό πάθος του και με την πείνα δράκου για υπερεργασία, σπάει όχι μόνο τα ηθικά, μα και τα φυσικά ανώτατα όρια της εργάσιμης μέρας. Σφετερίζεται το χρόνο που είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη, την εξέλιξη και τη διατήρηση της υγείας του σώματος. Ληστεύει το χρόνο που είναι απαραίτητος για την κατανάλωση καθαρού αέρα και ηλιακού φωτός… Προκαλεί την πρόωρη εξάντληση και θανάτωση αυτής της ίδιας της εργατικής δύναμης.». (Καρλ Μαρξ, Κεφάλαιο, τομ. 1, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ. 277).
Στο τέλος του Φεβρουαρίου, στην εταιρεία ΣΥΜΕΤΑΛ Α.Ε., εταιρεία αλουμινίου στη Μάνδρα έπειτα από εκδήλωση πυρκαγιάς, έχασε τη ζωή του ένας ακόμα εργάτης. Είναι ένας ακόμα κρίκος στη μακρά αλυσίδα εργατών που χάνουν τη ζωή τους στο χώρο δουλειάς, στη διάρκεια του μεροκάματου. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς. Το θάνατο της λογίστριας στα Everest, τους δεκάδες οδηγούς δικύκλων που έχασαν τη ζωή τους για να πάει η παραγγελία γρήγορα, τους μετανάστες εργάτες, όπως ο Πακιστανός εργάτης υφαντουργίας στη Νέα Ιωνία που κατέρρευσε στο πόστο του;
Αυτό το χρονικό των εργοδοτικών εγκλημάτων γίνεται φρικτότερο αν σκεφτούμε πως αυτά είναι μόνο κάποια, ελάχιστα από τα χρονικά θανάτου που έχουν γίνει γνωστά, γιατί δραστηριοποιήθηκαν εργατικές συλλογικότητες, οργανώσεις και κόμματα που τα δημοσιοποίησαν και κινητοποιήθηκαν.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα της Eurostat για το 2015-2016 συμβαίνουν περίπου 120 με 130 θάνατοι κατά μέσο όρο στο χώρο δουλειάς το χρόνο, ενώ η γενική εκτίμηση της υπηρεσίας είναι πως το χρόνο έχουμε στην Ελλάδα περίπου 35.000 εργοδοτικά εγκλήματα, εργατικά ατυχήματα όπως αναφέρονται στις εκθέσεις! Είναι χαρακτηριστικό πως αυτή τη στιγμή στη χώρα δεν υπάρχει κανένας φορέας, συμπεριλαμβανομένου του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, που να είναι σε θέση να καταγράψει συστηματικά και να δώσει αξιόπιστα στοιχεία για το μακάβριο απολογισμό. Από τα 35.000 χιλιάδες περίπου εργοδοτικά εγκλήματα το χρόνο, από τα πιο ελαφρά μέχρι και τα θανατηφόρα, δε δηλώνεται πάνω από το 50% αυτών σε αρμόδιες υπηρεσίες. Και είναι λογικό. Χρονοβόρες διαδικασίες αμφίβολης αποτελεσματικότητας, προκατάληψη από το κράτος και υπόγεια κάλυψη και συνεργασία με τα αφεντικά και το χειρότερο όλων πως σε πάμπολλες πια περιπτώσεις θύτης είναι το ίδιο το κράτος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας! Σε αυτά τα στοιχεία να προσθέσουμε και άλλα δύο εκατομμύρια περιπτώσεις εργατικών ασθενειών, που βρίσκονται σε μια γκρίζα ζώνη αναγνώρισης από την (αντ)εργατική νομοθεσία με σοβαρές μακροχρόνιες επιδράσεις στη ζωή της εργατικής τάξης.
Παράλληλα το ΙΝΕ ΓΣΕΕ καταγράφει πως «οι εργαζόμενοι στο σπίτι, οι μερικώς απασχολούμενοι και οι περιστασιακά εργαζόμενοι πολύ σπάνια αναφέρουν τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν, επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν την εργασία τους», ενώ «οι υπεργολαβικές μορφές απασχόλησης αυξάνουν τους κινδύνους υγείας διότι εντείνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των υπεργολάβων, το σύστημα αμοιβής στηρίζεται στο αποτέλεσμα αντί στον χρόνο εργασίας και ο καθημερινός χρόνος εργασίας είναι συνήθως πολύ παραπάνω από το κανονικό, υπάρχει υποεκτίμηση των κινδύνων εξαιτίας της σπανιότητας των πόρων που διατίθενται για την εκπαίδευση στη διαχείριση των επαγγελματικών κινδύνων.» (Έκθεση για την Εργασία στην Ελλάδα 2016).
Δεν είναι τυχαίο πως τα εργοδοτικά εγκλήματα έχουν εκτιναχθεί ιδιαίτερα μετά τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις και ιδιαίτερα με το πάγωμα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας μετά τη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασία το Φεβρουάριο του 2012, συνέπεια των μνημονιακών δεσμεύσεων τη Ελλάδας.
Ελληνική ιδιομορφία θα πει κανείς. Τεράστιο λάθος. Η ίδια η Eurostat καταγράφει στην Ευρωπαϊκή Ένωση των «27», χωρίς μνημόνια και μεσοπρόθεσμα προγράμματα εμβάθυνσης της λιτότητας, σημειώνεται ένα εργατικό ατύχημα ανά 4,5 δευτερόλεπτα και ένας άνθρωπος πεθαίνει κάθε 3,5 λεπτά, ενώ σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας 6.300 άνθρωποι χάνουν κάθε ημέρα τη ζωή τους εξαιτίας ενός εργατικού ατυχήματος ή μιας επαγγελματικής ασθένειας εκτινάσσοντας τον ετήσιο αριθμό θανάτων σε πάνω από 2,3 εκατομμύρια.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας μόνο για το 2016, τα μη θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, με τουλάχιστον τέσσερις ημέρες απουσία από την εργασία, εκτιμάται ότι υπερβαίνουν τα 313 εκατομμύρια!
Τα αίτια πολλά.
Πρώτο και κυριότερο το γεγονός πως η καπιταλιστική παρακμή εκφράζεται με το ότι το κεφάλαιο και το κράτος, προκειμένου να περισώσουν την οικονομική τους θέση, εξαντλούν την εργατική δύναμη μέχρι φυσικής εξόντωσης. Ο Μαρξ κατέγραφε και κατήγγειλε το κεφάλαιο στην εποχή της ανόδου του, και μάλιστα στη χώρα καπιταλιστικό ιδεότυπο του 19ου αιώνα, την Αγγλία. Σήμερα οι ίδιοι νόμοι της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης ισχύουν αλλά σε εποχή βαθιάς και ανεπίστρεπτης κρίσης του κεφαλαίου παγκόσμια, γεγονός που καθιστά την εξόντωση της εργατικής δύναμης, την εξάντλησή της όρο για την επιχείρηση επιβίωσης του κεφαλαίου. Το γεγονός πως οι καπιταλιστές και το κράτος στρέφονται ενάντια στην πηγή των κερδών τους με την αυταπάτη της επιβίωσης, είναι ένα γεγονός σύμβολο που αποτυπώνει την παρακμή αυτού του συστήματος. Το κεφάλαιο σήμερα είναι ακόμα πιο ευάλωτο για αυτό και πιο επικίνδυνο, πιο αιμοβόρο.
Σε πολιτικό επίπεδο, δηλαδή στο επίπεδο του κράτους, η μετατροπή του σε κράτους έκτακτης ανάγκης, δεν έχει μόνο την πλευρά της αυθαίρετης ερμηνείας των νόμων του ή την καταστρατήγησης άλλων όταν δεν υπηρετούν τις ανάγκες του κεφαλαίου με τη χρησιμοποίηση της καταστολής. Το ίδιο το κράτος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας ενσωματώνει εντάσσει τα μοντέλα λειτουργίας των ιδιωτικών επιχειρήσεων με έναν ωκεανό εργολαβιών και ιδιωτών κεφαλαιοκρατών, ενώ αντίστοιχα και όταν δε συμβαίνει αυτό, λειτουργεί το ίδιο με όρους ιδιωτικής επιχείρησης (αξιολογήσεις, αυθαίρετες μεταθέσεις, κινητικότητα, μπόνους παραγωγικότητας κ.τ.λ.). Το κράτος για να εξυπηρετήσει γρηγορότερα το κεφάλαιο, και για να καθυποτάξει και τρομοκρατήσει τους εργαζόμενους, είναι υποχρεωμένο να πετάξει από πάνω το ένδυμα του ουδέτερου ρυθμιστή μεταξύ των τάξεων, και να φέρει το ίδιο το κεφάλαιο στο τιμόνι, σε πολλές περιπτώσεις και με την εμπλοκή κεφαλαιοκρατών στην πολιτική ζωή. Έτσι προκύπτει η διάλυση ή υπονόμευση του ελέγχου προς το κεφάλαιο στους χώρους δουλειάς. Οι Επιθεωρήσεις Εργασίας είναι μια πολυτέλεια. Εκεί έγκειται η εγκατάλειψη στοιχειωδών μέτρων ασφάλειας στους χώρους δουλειάς. Η ασφάλεια του εργαζόμενου από υποχρέωση του κεφαλαίου και του κράτους μετατρέπεται σε μια ατομική υπόθεση, ζήτημα ενστίκτου.
Έτσι βασική αιτία των εργοδοτικών εγκλημάτων αναδεικνύονται οι ελαστικές μορφές εργασίας, όπου ένας εργαζόμενος θα πρέπει να αναζητήσει τρεις και τέσσερις δουλειές μέσα σε μια μέρα, του τρίωρου ή του τετράωρου προκειμένου να ανταπεξέλθει οριακά στις ανάγκες του.
Ο φόβος της τεράστιας ανεργίας που αποτελεί καθοριστικό ρυθμιστή της συμπεριφοράς της εργατικής τάξης, ακόμα και αν τα καθήκοντα που ανατίθενται είναι επικίνδυνα και χωρίς καμιά προφύλαξη.
Διαμορφώνεται έτσι μια κατάσταση εργασιακού άγχους με κυριότερες αιτίες το φόρτο εργασίας, τις περισσότερες ώρες δουλειάς είτε άμεσα σε έναν εργοδότη, είτε περισσότερες δουλειές σε περισσότερους εργοδότες, τις πιέσεις και την τρομοκράτηση σε συνδυασμό με την προσπάθεια διάλυσης κάθε συλλογικής απάντησης των εργαζομένων όπως το τελευταίο νομοσχέδιο για τον καθορισμό ποσοστού 51% των μελών ενός σωματείου για την προκήρυξη απεργίας στ πρωτοβάθμια σωματεία.
Οι επιπτώσεις είναι τόσο άμεσα βιολογικές, διαταραχές στον ύπνο, πονοκεφάλους, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, έλκη και καρδιοαγγειακά νοσήματα όσο και ψυχολογικές με κατάθλιψη, αλλαγές στη διάθεση, φόβο για νέα καθήκοντα μια που στα περισσότερα από αυτά απουσιάζει η επαρκής κατάρτιση των εργαζομένων. Διότι και αυτή κοστίζει.
Αν συμπεριλάβουμε και το γεγονός πως εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι πιέζονται από χρέη στις τράπεζες ή τις διάφορου τύπου οφειλές απέναντι στο κράτος μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος.
Τα εργοδοτικά εγκλήματα έρχονται ως αποτέλεσμα του φόβου για την ανεργία από εκατομμύρια εργαζόμενους που υπομένουμε απαράδεκτες συνθήκες δουλειάς για να μη βρεθούμε στο δρόμο. Αποτυπώνουν την άρνηση των αφεντικών και του κράτους, να καταρτίσουν τους εργαζόμενούς τους πάνω στις νέες τεχνολογικές αλλαγές, έτσι που κάθε αλλαγή να μη φαντάζει ένα τέρας που παράγει κινδύνους. Δημόσιοι φορείς και υπηρεσίες, όπως τα νοσοκομεία ή τα πανεπιστήμια εγκαταλείπονται στο έλεος της φιλοτιμίας των εργαζόμενων, χωρίς μέσα αξιοπρεπούς εργασίας. Ενώ είναι πανταχού παρών ο ρατσισμός του κεφαλαίου με την κακομεταχείριση ιδιαίτερα των μεταναστών εργατών.
Η πάλη ενάντια στα εργοδοτικά εγκλήματα δεν είναι απλά ένα ακόμα καθήκον πάλης ανάμεσα στα άλλα στο εργατικό κίνημα. Σε αυτά συμπυκνώνεται όλο το συστημικό αδιέξοδο, η πολιτική υποκρισία των κυβερνώντων, και κυρίως η ανάγκη η εργατική τάξη και οι εργαζόμενοι να κερδίσουν την ίδια τη ζωή τους. Η αποτροπή των εργοδοτικών εγκλημάτων είναι αξεχώριστη από την πάλη ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση, για την ανατροπή των αφεντικών και του αστικού κράτους, με τη μάχη για λιγότερες ώρες δουλειάς με αξιοπρεπείς μισθούς, για την καταδίκη των αφεντικών δολοφόνων και του κράτους και των κυβερνήσεων που και αυτοί είναι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί.
Nίκος Πελεκούδας
