του Δημήτρη Αντωνόπουλου
Τις τελευταίες ημέρες έχετε ακούσει τόσα πολλά για λιπάσματα, καλαμπόκια και σιτάρια που δεν τα είχατε ακούσει όλη σας τη ζωή! Έννοιες ξεχασμένες, που παραπέμπουν σε δύσκολες εποχές, όπως διατροφική ασφάλεια, επισιτιστική κρίση βρίσκονται καθημερινά στο στόμα και την πένα όλων. Είναι βλέπετε και η διαρκής αύξηση των τιμών των βασικών αγαθών, όπως τα δημητριακά και οι ελαιουχικοί σπόροι, που δημιουργούν ένα περιβάλλον ανησυχίας.
Ξεκινώντας, να πούμε γιατί επιμένουμε τόσο πολύ με την επάρκεια και τις τιμές σιτηρών. Ο κόσμος πιά δεν τρώει τόσο πολύ ψωμί όπως παλαιότερα. Αυτό είναι αλήθεια για εμάς τις ανεπτυγμένες κοινωνίες και ειδικότερα για το τμήμα του πληθυσμού που δεν ασχολείται χειρωνακτικά. Οι πάσης φύσεως χειρώνακτες τρώνε αρκετό έως πολύ ψωμί. Όλοι όμως τρώνε αρτοσκευάσματα, παξιμάδια, πλιγούρι, τραχανά, κους-κους, μακαρόνια, άλλα ζυμαρικά, γλυκά και κέικ. Επιπλέον, τα σιτηρά χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό ως ζωοτροφή σε πουλερικά και χοιρινά πρωτίστως, αλλά και σε πρόβατα και βοοειδή δευτερευόντως. Άρα η φέτα, τα κίτρινα τυριά, η κρέμα γάλακτος ζαχαροπλαστικής, τα αυγά και τα δεκάδες παρασκευάσματα που αυτά χρησιμοποιούνται εξαρτώνται άμεσα από την επάρκεια και τις τιμές των σιτηρών.
Η μεγάλη αύξηση των τιμών στα σιτηρά που σχεδόν διπλασιάστηκαν μέσα σε σχεδόν ένα χρόνο, αποδίδεται από πολλούς στον πόλεμο της Ουκρανίας. Έχει κι αυτός το μερίδιό του. Για την ακρίβεια, έριξε λάδι σε μια προϋπάρχουσα φωτιά. Και η φωτιά είχε δημιουργηθεί από την μεγάλη ξηρασία στην Βόρειο Αμερική, παγκόσμιο σιτοβολώνα, από την μεγάλη αύξηση της τιμής των λιπασμάτων, απαραίτητο συστατικό για μια επιτυχημένη παραγωγή και την μεγάλη αύξηση των πάσης φύσεως μεταφορικών κοστολογίων.
Ξεκινώντας από την τελευταία αιτία και ίσως πιο χειροπιαστή, είναι γνωστό ότι η πανδημία προκάλεσε μποτιλιάρισμα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Αυτό αύξησε σημαντικά το κόστος τόσο των ναύλων όσο και της διαχείρισης φορτίων σε λιμάνια και σταθμούς μεταφόρτωσης. Στην περίπτωση όμως των δημητριακών υπάρχει ένα κρυφό κόστος και είναι αυτό των οδικών μεταφορών. Για να φτάσουν οι παραγωγές από τα χωράφια στα λιμάνια ή στους σταθμούς τρένων για μεταφόρτωση, χρειάζεται στόλος φορτηγών αυτοκινήτων. Κάνουν πολλά δρομολόγια για να γεμίσει ένα τρένο, και ακόμη περισσότερα για να γεμίσει ένα καράβι. Στην περίπτωση των φορτηγών, αυξήθηκαν διεθνώς και οι δύο βασικοί συντελεστές κόστους των φορτηγών, τα καύσιμα και τα ημερομίσθια των οδηγών. Για τα καύσιμα το ζείτε… Για τους οδηγούς φορτηγών θα διαβάζετε ότι είναι περιζήτητοι σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι αμοιβές τους έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, ενώ υπάρχει κενό οδηγών που δεν καλύπτεται. Η μεγάλη αμερικάνικη αλυσίδα λιανεμπορίου wall mart ανακοίνωσε πριν 2 μήνες ότι σχεδόν διπλασιάζει τις αποδοχές των οδηγών σε 95 έως 110.000 δολάρια, προκειμένου να προσελκύσει καινούργιους στο επάγγελμα. Επειδή μάλιστα βιαζόταν, έδωσε επιπλέον κίνητρα σε υπαλλήλους της άλλων ειδικοτήτων που ήθελαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία αυτή.
Στο θέμα αυτό τοποθετήθηκε μέχρι και η Πρόεδρος της ΕΚΤ, η γνωστή μας κ. Λαγκάρντ. Πιεζόμενη σε μια συνέντευξη τι προτίθεται να κάνει για τις τιμές, δήλωσε ότι “Δεν μπορούμε να φτιάξουμε οδηγούς φορτηγών για να αυξήσουμε την διαθεσιμότητα εμπορευμάτων”.
Άρα λοιπόν ένα το κρατούμενο!
Παρακολουθώντας τις εξελίξεις εδώ κι ένα χρόνο, είχα φροντίσει και αγόρασα τα περισσότερα από τα λιπάσματα που χρειαζόμουν για όλες τις καλλιέργειές μου έγκαιρα το περασμένο φθινόπωρο, σε τιμές μέτρια αυξημένες σε σχέση με παλαιότερα. Προχθές, πήγα στο γεωπόνο να αγοράσω συμπληρώματα. Η επίσκεψη αυτή είχε μεγάλο ενδιαφέρον. Πόσο κάνει το τάδε λίπασμα Ανδρέα; “Για να δούμε πρώτα εάν υπάρχει και μετά εάν ισχύει ο τιμοκατάλογος που έχω στα χέρια μου”. “Και πόσο παλιός είναι ο τιμοκατάλογος;”
“15 ή 20 ημερών!!!”
Εκεί φτάσαμε, κάθε μήνα να αλλάζει ο τιμοκατάλογος. Κι αρχίσαμε τα τηλέφωνα στις εταιρίες. Από τους 5 τύπους λιπασμάτων που χρειαζόμουν, όλα σε μικρο-ποσότητες, δεν υπήρχαν οι 2 και ο ένας υπήρχε σε κάτι λίγα ξεχασμένα τσουβάλια. Και για τους 5 όμως η τιμή είχε αλλάξει τις τελευταίες ημέρες. Είναι λοιπόν προφανές ότι αυξάνοντας το κόστος παραγωγής αυξάνεται και η τιμή πώλησης του τελικού προϊόντος. Τα σιτηρά είναι αγαθό, δεν είναι επώνυμο προϊόν που η τιμή του περικλείει και μια υπεραξία, μέρος της οποίας μπορεί κάποιος να θυσιάσει προκειμένου να συνεχίσει να είναι ανταγωνιστκός. Ας μη μας διαφεύγει ότι χρόνια τώρα, οι αγρότες δουλεύουμε σε ολόκληρο τον κόσμο με οριακό κέρδος, γεγονός που κάνει αδύνατη την απορρόφηση έστω και μέρους της αύξησης του κόστους. Κάθε αύξηση μετακυλίεται στην τιμή, προκειμένου να υπάρξει και αύριο αγροτική παραγωγή.
Τα λιπάσματα είχαν αρχίσει να αυξάνουν αλματωδώς πολύ πριν τον πόλεμο. Ήδη από το τέλος του περασμένου καλοκαιριού είχαν τσιμπήσει πολύ. Στα μέσα του φθινοπώρου ήταν πάνω από 30% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Τότε όμως κανείς μας δεν υπολόγιζε τις σημερινές εξελίξεις. Το εναρκτήριο λάκτισμα της αύξησης είχε δοθεί από τον φώσφορο, στοιχείο αναντικατάστατο σε πολλούς κλάδους της παραγωγής αλλά και της ζωής γενικότερα. Οι στρεβλώσεις της διεθνούς αγοράς παραγωγής φωσφόρου και φωσφορούχων λιπασμάτων, πυροδότησαν τις πρώτες αυξήσεις. Το θέμα το είχαμε δει σε άρθρο μας εδώ στο Insider τον περασμένο Νοέμβριο με τον από τότε προφανή τίτλο “Φώσφορος, ένα λίπασμα για τον πληθωρισμό και την κλιματική αλλαγή”. Στη συνέχεια η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, συστατικό των αζωτούχων λιπασμάτων στάθηκε αιτία για να ξεκινήσει η αύξηση των αζωτούχων λιπασμάτων. Παραδόξως οι τιμές του καλίου, τρίτου απαραίτητου στοιχείου για τις καλλιέργειες, δεν αυξήθηκαν σημαντικά μέχρι και σήμερα, παρόλο που η Ρωσία και ο συνεταίρος της Λευκορωσία κρατούν τα ηνία της παγκόσμιας παραγωγής και εξαγωγών. Το θέμα όμως των λιπασμάτων είναι αρκετά περίπλοκο και θα επανέλθουμε
Να κι ένα ακόμη κρατούμενο!
Και φτάσαμε στο καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής. Με μια λέξη, κακός χαμός. Οι μεγάλοι παραδοσιακοί παραγωγοί, Καναδάς, ΗΠΑ, ΕΕ, Αυστραλία, Αργεντινή, αντιμετωπίζουν όλοι τους σημαντικά θέματα με τον καιρό. Στις μεγάλες πεδιάδες των ΗΠΑ και του Καναδά, η σπορά έχει πολύ καθυστερήσει, αρχικά λόγω ξηρασίας και στη συνέχεια… λόγω πλημμυρών και χιονιού. Στην Αργεντινή έχει να βρέξει μήνες, στην Βόρειο Αφρική η κατάσταση είναι σε κάποιες χώρες κακή και σε άλλες τραγική. Στην Γαλλία και την Γερμανία που είναι οι μεγάλοι Ευρωπαϊκοί σιτοβολώνες οι βροχές σπανίζουν. Προβλήματα θα έχει και η Ιταλία με τα ζυμαρικά της αφού κι εκεί τα σιτηρά δεν είναι σε καλή κατάσταση. Εμείς εδώ, ποτίζουμε μέρα νύχτα μέχρι να μας έλθει ο λογαριασμός της ΔΕΗ να κάνουμε ταμείο και να αρχίσουμε… τις ρυθμίσεις.
Η μόνη περιοχή που κατά τραγική ειρωνεία έχει ευνοϊκές καλλιεργητικές συνθήκες είναι η εμπόλεμη ζώνη της βόρειας Μαύρης Θάλασσας! Τι να πεις, μας κάνει πλάκα και ο θεός…
Κρατήσαμε ξεχωριστή θέση για την Ινδία, η οποία φιλοδοξούσε να καλύψει το κενό της απουσίας των σιτηρών της Μαύρης θάλασσας από τις διεθνείς αγορές. Η Ινδία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός σιταριού στον κόσμο αλλά οι εξαγωγές της περιορίζονταν στις γύρω χώρες, με πρώτο το Μπαγκλαντές. Διατηρεί παραδοσιακά μεγάλα κρατικά αποθέματα, τόσο για να ενισχύσει την ντόπια παραγωγή όσο και για τον φόβο σιτοδείας. Η τεράστια αυτή χώρα έχει πολλά και μεγάλα αστικά κέντρα με άφθονους νέους σε ηλικία κατοίκους, οι οποίοι χρειάζονται μεγάλες ποσότητες φαγητού για να τραφούν και να μην διαμαρτύρονται. Από την κατάσταση αυτή όμως μέχρι να γίνεις μεγάλος εξαγωγέας υπάρχει δρόμος πολύς. Αιγυπτιακή αντιπροσωπία που αναζητεί σιτηρά παντού πια στον κόσμο, επισκέφθηκε την Ινδία για να εξετάσει την κατάσταση και τις δυνατότητες συνεργασίας. Γεωγραφικά οι δύο χώρες δεν είναι και πολύ μακριά, με συνέπεια τα μεταφορικά να είναι σε υποφερτά επίπεδα. Εξέφρασαν την ευαρέσκειά τους για την πρόοδο που έχει κάνει η χώρα στην παραγωγή σιταριού, διατύπωσαν όμως παράλληλα και τις ανησυχίες τους για το θέμα των άφθονων εντόμων της περιοχής. Έτσι αξίωσαν επιπλέον διασφαλίσεις στις φορτώσεις από Ινδία σε σχέση με το θέμα αυτό.
Όμως κι εδώ ο καιρός είχε άλλη άποψη και ματαίωσε τα σχέδια της Ινδίας να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην διπλωματία της διατροφής. Ο Μάρτιος ήταν εξαιρετικά θερμός, με καύσωνες ιστορικών διαστάσεων, γεγονός που έθεσε σε αμφιβολία το προσδοκώμενο ύψος των 110 εκατ. τόνων σιταριού για την τρέχουσα περίοδο. Έτσι η Ινδική Κυβέρνηση, ανέβαλε για καλύτερη στιγμή την ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου στις διεθνείς αγορές.
Εν κατακλείδι, από τους τρεις σημαντικούς παράγοντες που προσδιορίζουν την τιμή του βασικότερου διατροφικού προϊόντος, των σιτηρών, κανείς δεν είναι με το μέρος μας. Προσθέστε και τον πόλεμο και θα “είμαστε μια ωραία ατμόσφαιρα”!
Το πιο πιθανό είναι ότι οι τιμές στα διατροφικά είδη θα εξακολουθήσουν να ανεβαίνουν, συχνά δε να υπάρχουν και ελλείψεις ή τόσο υψηλές τιμές που στην ουσία υποκρύπτουν ελλείψεις. Η τομάτα για παράδειγμα, όπως και τα περισσότερα κηπευτικά, έχουν πολύ υψηλό κόστος παραγωγής, μεγάλο μέρος του οποίου αφορά τα πολλά και εκλεπτυσμένα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται. Τώρα με την αύξηση της τιμής των λιπασμάτων, μια αστοχία μπορεί να είναι και μοιραία για τον παραγωγό. Και αστοχίες μπορεί να είναι πολλές και πάσης φύσεως: ένα χαλάζι, ένας λίβας, μια πτώση της τιμής για λόγους ξαφνικούς όπως πτώση ζήτησης, μια χρεοκοπία εμπόρου, μια αστοχία του ίδιου του παραγωγού. Όταν έχεις ξοδέψει μια περιουσία για να καλλιεργήσεις λίγα στρέμματα τομάτα, εάν συμβεί η αναποδιά, εύκολα βρίσκεσαι στο δρόμο… Άρα αποφεύγεις να αναλάβεις το ρίσκο μεγάλης καλλιέργειας. Την ίδια σκέψη κάνουν και άλλοι συνάδελφοί σου, μειώνεται η προσφορά κι έτσι η τομάτα πουλιόταν προχθές 3,5 ευρώ το κιλό!!!
Ο Ιούνιος είναι ο μήνας που αρχίζουν να διαμορφώνονται τα δεδομένα στην αγορά σε ολόκληρο τον κόσμο. Λίγο πριν την κρίσιμη αυτή περίοδο, η κατάσταση είναι να κρατάς την αναπνοή σου. Βέβαια οι κυβερνήσεις έχουν σε ολόκληρο τον κόσμο κινητοποιηθεί και ψάχνουν να βρουν λύσεις.
Προσωπική μας απορία γιατί δεν επεμβαίνουν στο κομμάτι των αποκαλούμενων γεωργικών εισροών, αφού εκεί κρύβεται η μισή αιτία του κακού. Αυτό όμως θα μας απασχολήσει προσεχώς.
( Αναδημοσιεύεται από το Insider.gr )
