Ενάντια στο στιγματισμό και το ρατσισμό

 

Πραγματοποιήθηκε στα Ιωάννινα την Παρασκευή 18 Μάη μια εξαιρετικά επιτυχημένη εκδήλωση για την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και το στίγμα του ψυχικά πάσχοντος ατόμου.

Η εκδήλωση οργανώθηκε από τον ελεύθερο κοινωνικό χώρο Αλιμούρα και υπήρχε πολύ μεγάλη συμμετοχή κυρίως νέων, φοιτητών και άλλων καθώς και εργαζόμενων σε δομές ψυχικής υγείας της περιοχής.

Την εισήγηση στο θέμα άνοιξε η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα, που μίλησε για το ψυχιατρικό σύστημα, τη Λέρο, το χαμένο στοίχημα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, τον ρόλο των ΜΚΟ στη διαδικασία Ιδιωτικοποίησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, όπου το ελληνικό κράτος χρηματοδότησε τους ξενώνες και τα οικοτροφεία που δημιουργήθηκαν ως ιδιωτικές επιχειρήσεις στα χέρια των ΜΚΟ, για το ρόλο της ακαδημαϊκής Ψυχιατρικής, που αναπαράγει το στιγματισμό των ψυχικά πασχόντων μέσα από την έννοια της επικινδυνότητας.

Ο πολιτικός ρόλος της Ψυχιατρικής, στην υπηρεσία της βιοεξουσίας, ασκείται μέσα από τη βιολογικοποίηση της ψυχικής ασθένειας και την απόταξη των πασχόντων. Η τροχιά της απόταξης ήταν μεγάλη, με τελική κατάληξη την εξόντωση των ανεπιθύμητων, των αζήτητων, των μη – κανονικών, κατά τον Φουκώ, των “πλεοναζόντων” ασθενών των Ψυχιατρείων. Όμως όσο η κοινωνία και οι θεσμοί της θα λειτουργούν διαμέσου του αποκλεισμού των διαφορετικών, των αποκλινόντων τόσο θα υπάρχει και θα αυξάνεται ο υπερπληθυσμός των ψυχιατρείων, τόσο η Λέρος με ό,τι συμβολίζει θα έρχεται να κατοικήσει μέσα σε κάθε ψυχιατρείο. Άλλωστε, κάθε ταξική, ανταγωνιστική κοινωνία κατασκευάζει μέσα στα όριά της περιοχές αντιρρόπησης των εσωτερικών αντιθέσεων, όπου μετατρέπει σε πράγμα, σε αντικείμενο ένα μέρος της υποκειμενικότητας, έλεγε ο Basaglia.

 

Αυτό που τονίστηκε στην εκδήλωση ήταν ότι το εγχείρημα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης απαιτεί συλλογική δράση, κοινωνική αλληλεγγύη και αγάπη για τον πάσχοντα. Η υπέρβαση του ασύλου, της νοοτροπίας και της πρακτικής του, η πάλη ενάντια στο στιγματισμό και το ρατσισμό πρέπει να εντάσσεται στο συνολικό πρόταγμα της ανθρώπινης χειραφέτησης.

 

Στη Λέρο αποδείχτηκε στην πράξη ότι ο μύθος του ανίατου της ψυχικής αρρώστιας ήταν κατασκευασμένος. Αποδείχθηκε ότι η χρονιότητα κατασκευάζεται ως διαδικασία που είναι συνυφασμένη με τους ιδρυματικούς θεσμούς και όρους και όχι με τη φύση της ψυχικής αρρώστιας. Στη Λέρο λοιπόν αμφισβητήθηκε στην πράξη ο ολοκληρωτικός ιδρυματικός θεσμός και τα όριά του. Αποδείχτηκε στην πράξη ότι η Ψυχιατρική μπορεί από πρακτική διαχείρισης της επικινδυνότητας και διατήρησης της δημόσιας τάξης να μετατραπεί σε θεραπευτική πρακτική. Αποδείχτηκε ότι το εγχείρημα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έχει πρωτίστως πολιτικό χαρακτήρα και μόνο σαν τέτοιο μπορεί να πετύχει τους στόχους του. Όπως έλεγε ο Basaglia, η αποασυλοποίηση απαιτεί από τον λειτουργό να εφαρμόσει μια πρακτική που προσφέρεται να δοκιμαστεί και σε πολιτικό επίπεδο και όχι μόνο υγιειονομικό και πολύ περισσότερο όχι μόνο ψυχιατρικό.

Ο αγώνας ενάντια στο κοινωνικό στίγμα προϋποθέτει την αμφισβήτηση του ψυχιατρικού κατεστημένου και την οργάνωση των αντιστάσεων από τα κάτω, μέσα από ρήξεις σε όλα τα επίπεδα, με την καθυστέρηση, τα κοινωνικά στερεότυπα, την κυβέρνηση και την πολιτική της, το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα που  μέσα στην κρίση του γεννά αποκλεισμούς και βαρβαρότητα.

Στη συνέχεια η κλινική ψυχολόγος Αγγελική Νίνου ανέλυσε την έννοια της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Η Αγγελική Νίνου παρουσίασε την εμπειρία της από μια στεγαστική δομή ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, όπου οι ένοικοι αντιμετωπίζονται με σεβασμό στα δικαιώματά τους, ισοτιμία, ενεργητική συμμετοχή στην οργάνωση της ζωής τους, αλληλεπίδραση με την κοινότητα.

Η συζήτηση στη συνέχεια ήταν εξαιρετικά ζωντανή και ενδιαφέρουσα. Κατατέθηκαν σημαντικές εργασιακές εμπειρίες, επισημάνθηκαν οι υπεράνθρωπες προσπάθειες παιδοψυχιάτρων και νοσηλευτών να ξεπεράσουν τα εμπόδια της πλημμελούς στελέχωσης, των προκαταλήψεων και των διαρκών περικοπών και να προσφέρουν φροντίδα στους ψυχικά πάσχοντες με σεβασμό στα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους.

Η γενική εντύπωση από την εκδήλωση ήταν πολύ θετική  δημιουργώντας μια αίσθηση αισιοδοξίας για τις δυνατότητες της νεολαίας  να μπει μπροστά στη μάχη ενάντια στο κοινωνικό στίγμα, τον ρατσισμό και το καπιταλιστικό σύστημα για την ανατροπή του.

Κατερίνα Μάτσα