«ΕΛ.ΑΣ : εμπροσθοφυλακή της κοινωνίας»;
«Επανάσταση με σεβασμό στον Νόμο»
Ι) Πριν από μερικούς μήνες ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, απευθυνόμενος σε αστυνομικούς, τους αποκάλεσε «εμπροσθοφυλακή της κοινωνίας»! Άθελά του μας υπέμνησε αρκετές παρωχημένες καταστάσεις και μερικές έγκυρες (και έγκαιρες) επισημάνσεις. Έτσι, ο Εβραιο-αυστριακός Καρλ Κράους ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος διανοούμενος που επεσήμανε, τόσο έγκαιρα και με τέτοια οξυδέρκεια, την οργανική και αιτιώδη σχέση μεταξύ γλώσσας, σκέψης, ενσυναίσθησης και πράξης. Θεωρούσε την κακοποίηση και την φθορά της γλώσσας σύμφυτη με την ευτέλεια της περιρρέουσας σκέψης και την «διαφθορά» της ευθέως ανάλογη με αυτήν της κοινωνίας (βλ. Μαργκαρέτε Μπούμπερ – Νόυμαν, Μίλενα, από την Πράγα. Εκδόσεις Κίχλη και τα Πράγματα, σελ. 404). Στα βαθυστόχαστα γραπτά των φιλοσόφων του Διαφωτισμού, ιδιαίτερα του Κοντιγιάκ, είχε ανιχνευτεί το ενδιαφέρον τους για την αποσαφήνιση της γλώσσας. « Η τέχνη του στοχασμού» έγραψε ο Κοντιγιάκ, «αυτό-ανάγεται σε μια καλά δομημένη γλώσσα» (παρατίθεται στο: Peter Gay Διαφωτισμός. Ο Βολταίρος συζητά με τον Λουκιανό και τον Έρασμο. Θύραθεν Εκδόσεις, σελ. 156).
Κατά την προδικτατορική περίοδο της αλήστου μνήμης Ε.Ρ.Ε και της διαβόητης καραμανλικής οκταετίας, υπήρχε μια εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή αφιερωμένη στην «Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή»• σύνθημά της η πολυσήμαντη (και αμφιλεγόμενη!) φράση: «σύμβολον θυσίας ο Έλλην χωροφύλαξ». Μεταπολιτευτικά ο αρχηγός της Ν.Δ και τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης, αναφερόμενος στους Έλληνες αστυνομικούς, τους παρομοίωσε με «Αρχαγγέλους που κρατούν Ρομφαία» με την οποία συνήθιζαν, κάπου-κάπου, να θωπεύουν τα κρανία άοπλων και ανυπεράσπιστων διαδηλωτών. Αρκετά αργότερα, ο νεοδημοκράτης υπουργός Δημόσιας Τάξης Βύρων Πολύδωρας, αναφερόμενος στον Έλληνα αστυνομικό τον παρομοίωσε με τον Ρωμαίο άρχοντα «Praetor urbanus» (που φρόντιζε να αποκατασταθεί η απονομή της δικαιοσύνης στην Ρώμη• σήμερα θα τον αποκαλούσαμε «αστυδίκη») προσδίδοντας έτσι, ως αναμενόταν άλλωστε, μια νότα μάλλον φαιδρότητας παρά άρωμα κλασσικής γραμματείας στην ατυχή έμπνευσή του. ( Είναι ευτύχημα που δεν τον παρομοίωσε με τον «επιμελητή των ηθών» δηλαδή τον «Praefectus morum») (Για τον «αστυδίκη» – praetor urbanus – βλ. Ρόμπιν Λέιν Φοξ, Ο κλασσικός κόσμος, εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα, 2006, σελ. 592).
Ωστόσο, ο προμνησθείς νυν πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας υπερέβαλε πάντας τους προ αυτού μια και ανακήρυξε τους αστυνομικούς «εμπροσθοφυλακή της κοινωνίας». Άραγε, ποια κοινωνία να είχε κατά νουν όταν ξεστόμισε αυτήν την καινοφανή (για ένα Αριστερό) φράση; Η λέξη, ο όρος «εμπροσθοφυλακή» ή «πρωτοπορία» εννοιολογικά δεν γεννάει άσχημες προσδοκίες. Δεν είναι επιδεκτικός αρνητικών συνδηλώσεων• τουναντίον: Την «εμπροσθοφυλακή» συναποτελούν οι εκλεκτότεροι, οι ευφυέστεροι, οι πλέον πρωτότυποι και καθ’ όλα άξιοι, όλοι όσοι μπορούν, με βεβαιότητα και ασφάλεια, να εκληφθούν ως υποδείγματα χρηστότητας, σκέψης και δράσης. Είναι αυτοί που αποτελούν το μέτρο των πραγμάτων προς το οποίο τείνουν εθελοντικά όλοι οι άλλοι. Είναι αυτοί που συγκεκριμενοποιούν τις ανθρώπινες αξίες, που οριοθετούν, με την ανιδιοτελή συμπεριφορά τους και την σαγήνη του παραδείγματός τους, τα ανθρώπινα καθήκοντα και δικαιώματα, είναι όσοι διοχετεύουν ρεύμα στις καρδιές μας, όσοι δίνουν μορφή σ’ ότι δεν έχει. Αντιλαμβανόμαστε ευχερώς ότι οι πνευματικές δυνατότητες του Αλέξη Τσίπρα δεν συνιστούν αυτό ακριβώς που θα αποκαλούσαμε «διανοητικό αναβρασμό» ή, πολλώ δε μάλλον, «διανοητική έκρηξη». Παρ’ όλα αυτά η πιο πάνω φράση του (και η κρίση του) παραμένει: εξυμνεί τους φύλακες αποκαλώντας τους εμπροσθοφυλακή της κοινωνίας! Όλα δείχνουν ότι το κάνει ενσυνειδήτως αλλά όχι και ανειλικρινώς. Αυτό είναι το δυστύχημα!
ΙΙ) Είναι ίσως ενοχλητικό να ακούει κανείς ότι σκοπός του ναζιστικού κόμματος της Γερμανίας, όπως περιγραφόταν στο επίσημο πρόγραμμά του, ήταν να δημιουργήσει «φύλακες, όπως ακριβώς τους είχε οραματιστεί ο Πλάτων». Ενοχλητικό μεν, πραγματικό δε. (βλ. W.K.C Guthrie, Οι σοφιστές, ΜΙΕΤ, σελ. 24). Και «αμ’ έπος, αμ’ έργον»: Όταν οι Ναζί κατέλαβαν την εξουσία θέλησαν να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους «δημιουργώντας» πρωτίστως Φύλακες. Έτσι κατόρθωσαν να υποβαθμίσουν, μεθοδικά και οργανωμένα, την σεξουαλική ηθική μέχρι του σημείου να φθάσει στο επίπεδο της εκτροφής ζωοειδών. Έθεσαν την τεκνοποίηση και την ερωτική συνεύρεση υπό τον έλεγχο του κράτους. Με επιλεκτικές ερωτικές συνευρέσεις ατόμων με χαρακτηριστικά της «Άριας» Φυλής προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια νέα αριστοκρατία μέσα από τις αποκαλούμενες « φάρμες Ανατροφής». (βλ. Ρούντολφ Ρόκερ, Εθνικισμός και Πολιτισμός, εκδόσεις Άρδην, τόμος Γ’, σελ. 28, 201, 203, 204). Αυτοί θα συναποτελούσαν την εμπροσθοφυλακή της ναζιστικής κοινωνίας καθ’ όμοιο τρόπο με το ιδεώδες κράτος του Πλάτωνα που ενείχε καταναγκασμό σε τέτοια κλίμακα ώστε και οι σύγχρονοι του Πλάτωνα συγκλονίστηκαν όσο κι’ εμείς ( βλ. το πέμπτο βιβλίο της Πολιτείας όπου παρουσιάζεται ένα κτηνώδες πρόγραμμα ευγονικής αποκρουστικά κτηνοτροφικό). Βασική θέση του Πλάτωνα είναι ότι το κράτος εξαρτάται από την εκπαίδευση των φυλάκων και ή σώζεται ή χάνεται μαζί μ’ αυτούς (Πολιτεία 423-424, Julia Annas, Eισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, εκδόσεις Καλέντης, σελ. 104-105 και 226). Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό οι κυρίαρχοι και ολιγάριθμοι φύλακες υφίστανται ειδική εκπαίδευση που ΔΕΝ στοχεύει στο να τους καταστήσει αυτόνομους ανθρώπους δηλαδή κριτικούς προς τις πεποιθήσεις τους που να τις αποδέχονται περισσότερο επειδή έχουν πεισθεί για την ορθότητά τους και όχι διότι τους έχουν επιβληθεί. Δεν επιθυμεί ανεξάρτητη σκέψη ούτε αμφισβητιακή ικανότητα. Πουθενά στην πλατωνική Πολιτεία δεν υπάρχει κάποιος θεσμός, κάποιος κώδικας νόμων ή κάποιο επίσημο νομοθετικό σώμα. Οι Φύλακες ΔΕΝ περιορίζονται από νόμους· οι νόμοι, εφόσον κυβερνούν οι Φύλακες, θα αποδειχθούν εντελώς ήσσονος σημασίας ζήτημα (Πολιτεία 425 α). Η λειτουργία των νόμων (εάν και όταν υπάρχουν) έγκειται στο να θέτουν σε πρακτική εφαρμογή τα σχέδια των Φυλάκων και ΟΧΙ στο να τους ελέγχουν! Επί πλέον, οι Φύλακες δικαιούνται να ψεύδονται και να χρησιμοποιούν βία προκειμένου να διατηρήσουν τον έλεγχο της μεγάλης μάζας των εργαζομένων (δημιουργών) οι οποίοι εάν διεκδικήσουν οποιαδήποτε πολιτική εξουσία θα υποστούν καταστολή (Πολιτεία 434 α –b, ό.π., σελ. 228, 222, 136-137). Τελικά, θα μπορούσαμε ίσως να καταλάβουμε καλύτερα τους διαβόητους Φύλακες του Πλάτωνα (και ουχί μόνον του Πλάτωνα!), αν τους σκεφτούμε ως ένα είδος λογικοποιημένων σαμάνων, οι οποίοι, όπως οι αρχαίοι πρόγονοί τους, προετοιμάζονται για το υψηλό τους αξίωμα μ’έναν ειδικό τρόπο πειθαρχίας έτσι σχεδιασμένης που να επιφέρει αλλαγές σ’ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΤΟΥΣ ΔΟΜΗ. Πρόκειται για το αειθαλλές όνειρο όλων των κυριάρχων –εξουσιαστών να δημιουργήσουν μια νέα Τάξη Αγίων, μιαν élite αμόλυντων ανδρών που θα μπορούσαν να σώσουν όχι μόνο τον εαυτό τους αλλά και ολόκληρη την κοινωνία. Ο Πλάτων παραδέχεται με ειλικρίνεια (στην Πολιτεία 428 e – 429 a) αλλά και αλλού (Φαίδων 69c) πως μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα του πληθυσμού -«φύσει ολίγιστον γένος»- έχει το φυσικό χάρισμα που θα μπορούσε να κάνει δυνατή την μεταμόρφωσή του σε Φύλακες. Το γενικό πνεύμα των πλατωνικών Νόμων συνίσταται εις τούτο: οι άνθρωποι είναι τόσο ακατάλληλοι να κυβερνούν τον εαυτό τους όπως είναι κι ένα κοπάδι πρόβατα (Νόμοι 713 c-d)· ο θεός και όχι ο άνθρωπος, είναι το μέτρο των πραγμάτων (Νόμοι 716c)· ο άνθρωπος είναι ιδιοκτησία (κτήμα) του θεού (Νόμοι 902b, 906 a αλλά και Κριτίας 109b)· αν θέλει ο άνθρωπος να είναι ευτυχής θα πρέπει να είναι ταπεινός μπροστά στον θεό, μια λέξη («ταπεινός») που και ο ίδιος ο Πλάτων, σε άλλο μέρος, χρησιμοποιεί για να χαρακτηρίσει κάτι περιφρονητικά (Νόμοι 716 α, 774 c) (βλ. E.R Dodds, Οι Έλληνες και το παράλογο, Ινστιτούτο του βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, σελ. 133, 134, 139, 137-138). Και εν κατακλείδι, το ακόλουθο διαβόητο χωρίο: «Το σημαντικότερο όμως πράγμα είναι ότι κανείς ποτέ, άνδρας ή γυναίκα, δεν πρέπει να μείνει δίχως αρχηγό («άναρχος») και ότι κανείς δεν πρέπει να έχει την ψυχική συνήθεια να ενεργεί από μόνος του, ούτε στα σοβαρά, ούτε αστειευόμενος, αλλά και στον πόλεμο και στην ειρήνη γενικά πρέπει να ζει κοιτάζοντας συνεχώς τον αρχηγό του, και να τον ακολουθεί και να καθοδηγείται απ’ αυτόν ακόμη και στις μικρότερες ενέργειες… με μια λέξη, πρέπει να διδάξουμε την ψυχή μας ούτε καν να σκέφτεται να ενεργεί ατομικά ούτε να ξέρει πώς να το πράττει» (Νόμοι 942 α-b), ό.π. σελ. 285). Μια τέτοια κοινωνία είχε υπόψη του ο Αλέξης Τσίπρας; Τότε δικαίως έχρισε την αστυνομία ως «εμπροσθοφυλακή» της! Το πιο πάνω πλατωνικό χωρίο μας βοηθάει να κατανοήσουμε το γιατί οι απανταχού νεοφιλελεύθεροι ενώ μισούν «το κράτος πρόνοια» λατρεύουν ταυτόχρονα, την κρατική αστυνομία. [Για τις οψιφανείς –αν και μάλλον όχι και οψιγενείς!– σχέσεις της Αριστεράς με τις πλατωνικές ιδέες βλ. αναλυτικά –λεπτομερώς τα άρθρα μας στο περιοδικό «Σκαντζόχοιρος», 1) τεύχος 2, Ιούλιος 2015, «‘Αριστερές’ πλατωνικές παρανοήσεις» σελ. 11-31 και 2) τεύχος 3, Μάρτιος 2016, «‘Βασιλικοί Άνδρες’ με προλεταριακήν αμφίεση!» σελ. 65-79].
6 – ΧΙ – 2016
Πέτρος Πέτκας
Η συνέχεια στο επόμενο φύλλο
