ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

 

 

Μια εικόνα χαρακτηριστική εντοπίζει ο διαβάτης έξω από τον σταθμό του Μετρό στο “Σιρκεζί”, την ιστορική συνοικία του κέντρου της Κωνσταντινούπολης – Ιστανμπούλ, που θα μπορούσε να είναι το αγαπημένο κλισέ των δυτικών αναλυτών που μελετούν την κατάσταση στην Τουρκία.

Υπάρχουν δύο μεγάλες αφίσες στην είσοδο ενός πεζόδρομου που οδηγεί στην αστυνομική δ/νση της πόλης.  Αριστερά, στη μία αφίσα, έξω από μια γκαλερί, ο Αβδούλ Χαμίτ ο Β’ σε μια έκθεση φωτογραφίας αφιερωμένη σε αυτόν. Ο σουλτάνος δηλαδή που ήταν ο τελευταίος με αποφασιστικό ρόλο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, την οποία παρακολούθησε να σαπίζει και που τελικά ανατράπηκε το 1908 από ένα επιτυχημένο επαναστατικό στρατιωτικό πραξικόπημα. Αυτό των Νεότουρκων, που οδήγησε στην στρεβλή αστική επανάσταση της Τουρκίας, στην ανατροπή του και σε έναν τύποις αυτοκράτορα-διάδοχό του, τον αδερφό του, που διαχειρίστηκε την τελική κατάρρευση ως άβουλη μαριονέτα.

Δεξιά, στην άλλη μεριά της εισόδου του σοκακιού, η αφίσα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με μια προπαγανδιστική δήλωσή του κατά των «γκιουλενιστών-τρομοκρατών. Αντίθετα με τον Αβδούλ Χαμίτ, σύγχρονος «wanna be-but haven’t been yet» σουλτάνος ξεκίνησε ως μαριονέτα των Γκιουλέν-Νταβούτογλου μέχρι που ένα αποτυχημένο αντιδραστικό πραξικόπημα το 2016, του έδωσε την ευκαιρία να αυτονομηθεί από τους πάτρωνές του και να πιστεύει ότι μπορεί να ξαναγίνει χαλίφης στην θέση του χαλίφη ενός εξαφανισμένου χαλιφάτου που υπάρχει μόνο στις ονειρώξεις του και όχι στην πραγματικότητα. Αυτός βλέπει όλο το μεταπολεμικό οικοδόμημα του Α’ παγκοσμίου πολέμου να διαλύεται:

Ο πόλεμος στη Συρία και το Ιράκ διαλύει την Συμφωνία Σάϊκς-Πικό. Αλλά μαζί διαλύεται και η Συνθήκη της Λωζάνης (και ας λέει ότι θέλει ο κ. Κοτζιάς με τον κ. Τσίπρα). Ταυτόχρονα όμως κινδυνεύει ακόμη και η διακήρυξη Μπάλφουρ.

Η προοπτική ενός ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους στα σύνορα της Τουρκίας αμφισβητεί την ίδια την ακεραιότητά της. Η πάλη για την ηγεμονία στον μουσουλμανικό κόσμο μετά την άγρια πόλωση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας από την μια μεριά και Ιράν από την άλλη, κάνει την Τουρκία να παίρνει απροσδόκητα την θέση της, δίπλα στο σιϊτικό Ιράν, στο σουνιτικό-«αιρετικό» Κατάρ, και στην παραδοσιακά ανταγωνιστική της Ρωσία!

Από την άλλη μεριά, οι ΗΠΑ είναι περισσότερο εχθρικές παρά ποτέ όπως φάνηκε από την σιωπηρή συγκατάθεση στο πραξικόπημα του 2016, η προοπτική της ένταξης στην ΕΕ με την οποία βαυκαλίζονταν η τουρκική φιλελεύθερη αστική τάξη τα τελευταία 25 χρόνια έχει κλείσει οριστικά, η συμμαχία με το Ισραήλ έχει διαρραγεί οριστικά στην οριοθέτηση της ΑΟΖ, οι νέο-τουρανικές μεγαλοϊδεατικές βλέψεις των Γκιουλενικών στην Κεντρική Ασία πήγαν περίπατο μαζί με το δίκτυό του, οι σύμμαχοι της Τουρκίας σε Συρία –Ιράκ -Αίγυπτο έχουν ηττηθεί, η ελληνο-τουρκική προσέγγιση μετά το 1999 έχει σχεδόν παγώσει.

Αλλά ο Ερντογάν βλέπει και τις προσδοκίες του δικού του “οικονομικού θαύματος” να καταρρέουν.

Το στεγαστικό μπουμ στην αγορά ακινήτων μετά τους σεισμούς και την κατάρρευση των Κεμαλικών στα 1999-2001, που οδήγησε στην ανάδυση μιας νέας αστικής τάξης και που αποτέλεσε την οικονομική και κοινωνική βάση του Ισλαμικού κόμματος AK του Ερντογάν έχει τελειώσει. Τότε, οι ελεγχόμενες από τους ισλαμιστές τράπεζες, έφτιαξαν ένα μοντέλο επέκτασης της στεγαστικής πίστης πατώντας πάνω στα χαλάσματα των σεισμών αλλά και κυρίως την γοργή αστυφιλία ως αποτέλεσμα της ύστερης εκβιομηχάνισης, που πίεζε την στεγαστική ζήτηση και που οδήγησε στο γιγάντωμα της Ισταμπούλ, της Σμύρνης και πολλών ακόμη αστικών κέντρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Τουρκία το 2008 για πρώτη φορά στην ιστορία της έγινε μια κατά βάση αστικοποιημένη χώρα με το 50%+1 του πληθυσμού της να μένει στις πόλεις και την μειοψηφία στην ύπαιθρο. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος, αρκεί να πούμε ότι ακόμη και το 1992 όταν υπογράφονταν οι πρώτες συμφωνίες με την ΕΕ ο αγροτικός πληθυσμός της ήταν 71%!!!

Οι τεράστιες στεγαστικές ανάγκες, οδήγησαν στην πιστωτική-στεγαστική επέκταση των ισλαμικών τραπεζών που ελέγχονταν από την μερίδα εκείνη του κεφαλαίου που ήταν δεμένη με το AK του Ερντογάν. Tην ίδια στιγμή τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού στις δεκαετίες 90-00s’ έδεναν πιο εύκολα με τον αναγκαίο ιδεολογικό μανδύα του ΑΚ και την διάχυσή του στα φτωχά λαϊκά στρώματα: το αυθεντικό Ισλάμ θεωρητικά ενώ δέχεται το κέρδος, απορρίπτει τον τόκο ή έστω τον «υπερβολικό τόκο».

Μετά την κρίση του 2008 και το τέλος του στεγαστικού μπουμ, μετά την εσωτερική διάσπαση του κράτους σε ισλαμιστές και κεμαλικούς, μετά την διάσπαση των ίδιων των ισλαμιστών σε γκιουλενικούς και οπαδούς του Ερντογάν, μετά την νεανική εξέγερση στο Γεζί Παρκ, μετά τις αποτυχίες στους πολέμους της περιοχής, μετά τις τεράστιες απεργίες από τα κάτω στην τσιμεντοβιομηχανία και την μεταλλευτική βιομηχανία και αλλού το 2015, μετά την αναθέρμανση του Κουρδικού, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, η οικονομία βρίσκεται σε κατάρρευση.

Ασφαλώς εδώ κι εκεί βλέπει κανείς ακόμη τον απόηχο του στεγαστικού – πιστωτικού μπουμ με διάφορα μέγκα-πρότζεκτ στον κατασκευαστικό τομέα ακόμη να συνεχίζονται λόγω κεκτημένης ταχύτητας. Αλλά η συνολική κατάσταση είναι πολύ διαφορετική.

Ο τουρισμός έχει σχεδόν εκμηδενιστεί εξαιτίας του συνδυασμού των επιθέσεων και απειλών του ISIS, και των Κούρδων, αλλά και εξαιτίας μιας πάντα αδιόρατης υπόνοιας ότι ανά πάσα στιγμή οι στρατιωτικοί μπορεί να ζητήσουν εκδίκηση για το δημόσιο εξευτελισμό που έκαναν οι ισλαμιστές όταν τους έπιασαν το 2016 και τους ξεβράκωσαν στη γέφυρα του Βοσπόρου. Πάμφθηνα πακέτα σε αεροπορικά εισιτήρια και διαμονή σε πολυτελή ξενοδοχεία, άδεια εστιατόρια και μπαρ ακόμη και την εορταστική περίοδο υπογραμμίζουν τον πανικό της οικονομίας. Ο συνδυασμός φόβου και κρατικής τρομοκρατίας είναι διάχυτος καθώς οι πάνοπλοι στρατιώτες και τα βαριά τεθωρακισμένα που περιπολούν στα τουριστικά αξιοθέατα δεν καθησυχάζουν τους φοβισμένους τουρίστες αλλά τους τρομάζουν περισσότερο.

Η λίρα είναι σε ελεύθερη πτώση έναντι του ευρώ και του δολαρίου. Το χρηματιστήριο στα τάρταρα.

Η δυσπιστία του παζαριού όπως είχαμε την προσωπική ευκαιρία να διαπιστώσουμε από κοντά είναι στα ύψη. Οι περισσότεροι μικρο-επιχειρηματίες και μικροέμποροι ευχαρίστως είναι πρόθυμοι να παζαρέψουν πολύ χαμηλά τις τιμές των εμπορευμάτων τους αν τους πληρώσεις με ευρώ ή δολάριο αφού θα ρεφάρουν την διαφορά σχετικά σύντομα καθώς αυτά τα νομίσματα ανεβαίνουν ταχύτατα έναντι της λίρας από βδομάδα σε βδομάδα ή ακόμη και από μέρα σε μέρα. Ή, έστω, θα προτιμήσουν συναλλαγή σε cash και «μαύρα» παρόλο που η οικονομία τους είναι φουλ «πλαστικοποιημένη» καθώς οι τράπεζες αργούν πάρα πολύ να πιστώσουν τους λογαριασμούς των μαγαζιών έναντι των ηλεκτρονικών συναλλαγών με τους πελάτες, κερδοσκοπώντας και τοκίζοντας μερικές μέρες τα δεσμευμένα ποσά.

Μια γενικευμένη αποστροφή υπάρχει κατά του Ερντογάν χωρίς κανείς φυσικά να συμπαθεί ή να αναπολεί τους Γκιουλενικούς πραξικοπηματίες που τους θεωρούν ακόμη χειρότερους και δεν κατανοούν γιατί η Ελλάδα δεν τους εκδίδει!

Ακόμη και βαθιά μέσα στην Ανατολία που βρεθήκαμε, στα χωριά της απόκοσμης και μαγευτικής Καππαδοκίας, παραδοσιακό προπύργιο του κόμματος του Ερντογάν, η κατάσταση είναι ανάλογη αν και τώρα πρώτο-εκδηλώνονται εκεί οι όψεις της κρίσης που ως επαρχία τις βιώνει με καθυστέρηση.

Τι θα πέσει πρώτο; Η χώρα, το διασπασμένο κράτος και τα ευάλωτα σύνορα; Η οικονομία και το νόμισμα; Ή και τα δύο μαζί; Και επίσης, πέφτοντας, πόσες τραγωδίες επιφυλάσσονται με τυχοδιωκτισμούς στο εξωτερικό και άγρια καταστολή στο εσωτερικό;

Μια εξαιρετική προφητική αλληγορική ταινία κεκαλυμμένης πολιτικής σάτιρας που περιγράφει την ανάδυση του φαινομένου Ερντογάν, την πατρωνία του από το δίκτυο του «θεοσεβούμενου» επιχειρηματία-ιμάμη Γκιουλέν, την σύνδεσή του με το κατασκευαστικό λόμπι και την διάλυση των αυταπατών για τον πάτρωνά του που τελικά τρελαίνει τον… «σωσία» του Ερντογάν, είναι η ταινία “Takva” (“o Πιστός”)  του Özer Kızıltan, του 2006. Στην ταινία τρελάθηκε. Στην πραγματική ζωή τι είδους «τρέλες» μας επιφυλάσσει;

Ήδη ο Ερντογάν και τα ελεγχόμενα από αυτόν ΜΜΕ παίζουν πάρα πολύ αυτές τις μέρες το χαρτί της Ιερουσαλήμ και των Παλαιστίνιων προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν το διάχυτο κύμα αλληλεγγύης του Τουρκικού λαού στους Παλαιστίνιους. Τα Τουρκικά ΜΜΕ πρόβαλαν ιδιαίτερα μια διαδήλωση στην Βηθλεέμ που μερικοί διαδηλωτές κρατούσαν πορτρέτα του Ερντογάν!

Επιπλέον μόνο απαρατήρητο δεν μπορεί να περάσει το γεγονός της εξαγοράς από τη Τουρκία των υπερσύγχρονων βαλλιστικών πυραύλων S-400 από την Ρωσία του Πούτιν.

Λένε ότι το πληγωμένο και στριμωγμένο λιοντάρι που ψυχορραγεί είναι πιο επικίνδυνο γιατί δεν έχει να χάσει τίποτα πλέον…

 

Γιώργος Χλωρός