Δώδεκα χρόνια κλείνουν φέτος από το κίνημα των φοιτητικών καταλήψεων του Μάη – Ιούνη 2006.
Ο λόγος για τις κινητοποιήσεις όλων σχεδόν των συλλόγων σπουδαστών ΑΕΙ-ΤΕΙ της χώρας ενάντια στο σχέδιο ενός νέου νόμου-πλαίσιο που έφερε η τότε Υπουργός Παιδείας, Μαριέττας Γιαννάκου επί κυβερνήσεως ΝΔ (Κώστα Καραμανλή).
Θρυαλλίδα του κινήματος αυτού ήταν η διάταξη του εν λόγω σχεδίου περί διαγραφής των ‘αιωνίων’ φοιτητών, δηλαδή εκείνων που ξεπερνούσαν τα 2-3 έτη φοίτησης μετά τα κανονικό 4ετή ή 5ετή κύκλο σπουδών.
Το σχέδιο Γιαννάκου, μέρος του οποίου ήταν και η παραπάνω διάταξη, ήλθε στη δημοσιότητα στο τέλος της Άνοιξης του 2006, αφού είχε προηγηθεί ένας κύκλος ” Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία” μεταξύ της κυβέρνησης, των πανεπιστημιακών και της ΔΑΠ και της ΠΑΣΠ. Από τις αρχές του Μάη, όμως, του ίδιου χρόνου ξέσπασε ένα ραγδαία κλιμακούμενο κίνημα συνελεύσεων -καταλήψεων – διαδηλώσεων σε όλη την επικράτεια, το οποίο κορυφώθηκε γύρω στα μέσα Ιουνίου.
Και όλα αυτά, λίγους μήνες μετά την έκρηξη του κινήματος κατά του Συμφώνου Πρώτης Απασχόλησης στη Γαλλία.
Άμεσο αποτέλεσμα του κινήματος στην Ελλάδα ήταν η προσωρινή υποχώρηση της κυβέρνησης Καραμανλή, καθώς αποφάσισε να μην καταθέσει το εν λόγω νομοσχέδιο το καλοκαίρι του 2006 όπως σχεδίαζε.
Ωστόσο, στις αρχές του 2007, η τότε κυβέρνηση Καραμανλή επανήλθε δριμύτερη στο μέτωπο των ΑΕΙ -ΤΕΙ, προτείνοντας την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος με στόχο να επιτραπεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Παράλληλα, κατατέθηκε μία βελτιωμένη μορφή του σχεδίου για το νόμο-πλαίσιο για ΑΕΙ-ΤΕΙ.
Η νέα αυτή πρωτοβουλία της δεξιάς κυβέρνησης οδήγησε στην αναζωπύρωση του κινήματος των φοιτητικών καταλήψεων.
Υπό την πιεσή του κινήματος αυτού, το ΠΑΣΟΚ του Γιωργάκη Παπανδρέου αρνήθηκε να ψηφίσει υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16, οδηγώντας και τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία (όπως και την προηγούμενη του Μαΐου του 2006) σε παταγώδη κατάρρευση, αν και μία βελτιωμένη μορφή του νέου νόμου πλαίσιου ψηφίστηκε.
Αξίζει να σημειωθεί πως το 2015 η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ πέρασε διάταξη που κατήργησε ουσιαστικά τη διαγραφή των ”αιωνίων φοιτητών”. Συνεπώς βλέποντας το θέμα σε ένα ευρύτερο ιστορικό ορίζοντα, η αστική τάξη απέτυχε πλήρως να περάσει δύο σημαντικά χτυπήματα στους φοιτητές, δηλαδή την πειθάρχησή τους και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Η πολιτική εκείνη ήττα της κυβέρνησης της ΝΔ το 2007 αποτέλεσε ουσιαστικά την αρχή του τέλους της, το οποίο τελικά ήλθε μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 και τη μείωση της επιρροής της, αρχικά στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2009, και έπειτα στις πρόωρες εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2010, στις οποίες συντρίφθηκε από το ΠΑΣΟΚ.
Με άλλα λόγια, δεν θα ήταν υπερβολή, να ειπωθεί πως το φοιτητικό κίνημα της περιόδου 2006 -2007 αποτέλεσε τον πυροκροτητή του λαϊκού κύματος το οποίο αρχικά αναχαίτισε κάθε σημαντική αντι-λαϊκή πρωτοβουλία της κυβέρνησης της Δεξιάς (ειδικά καθώς μετά τον Οκτώβριο του 2008 πύκνωσαν τα σύννεφα της χρεοκοπίας που άρχισε να εκδηλώνεται φανερά προς το τέλος του 2009) και, τελικά, την έριξε μέσω της κάλπης, αφού είχε φυσικά μεσολαβήσει η λαϊκή Δεκεμβριανή εξέγερση του 2008, στην οποία η νεολαία -και προπαντός η μαθητική- αποτέλεσε την εμπροσθοφυλακή.
Έτσι για άλλη μία φορά, στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας, το φοιτητικό κίνημα όχι μόνο αποτέλεσε ”ευαίσθητο δείκτη” των διεργασιών της ταξικής πάλης, αλλά και παράγοντα ριζοσπαστικοποίησης και επιτάχυνσής της στην κατεύθυνση γιγάντιων ανατροπών.
Το ίδιο είχε γίνει -υπενθυμίζεται – με την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 το οποίο, σε συνδυασμό με την τραγωδία της Κύπρου, οδήγησε στην πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας. Σε μικρότερη κλίμακα, το ίδιο ρόλο έπαιξε το φοιτητικό κίνημα του 1978-79 και ενάντια στο νόμο-πλαίσιο του Βαρβιτσιώτη επί κυβέρνησης ΝΔ, πριν αυτή πέσει το 1981.
Το κίνημα των φοιτητικών καταλήψεων του 2006 -2007, όπως και τα προηγούμενα, όχι μόνο άνοιξε το δρόμο σε πολιτικές ανατροπές, αλλά είχε σαρωτικές συνέπειες στις σχέσεις του φοιτητικού κινήματος και του αστικού πολιτικού συστήματος (υπέρ του φοιτητικού κινήματος), αλλά και στον πολιτικό συσχετισμό στο εσωτερικό του ίδιου του φοιτητικού κινήματος υπέρ της αριστεράς.
Πιο συγκεκριμένα, από το 2007 μέχρι και σήμερα, καμία κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ, Συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ υπό τον Παπαδήμο, κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ) δεν τόλμησε να λάβει καμία συνολική πρωτοβουλία αναδιάρθρωσης στα ΑΕΙ -ΤΕΙ.
Mε άλλα λόγια, ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ φοιτητικού κινήματος και αστικού κράτους είναι έκτοτε θετικός υπέρ του φοιτητικού κινήματος.
Οι μόνες κινήσεις έγιναν μόνο από την Άννα Διαμαντοπούλου (σ.σ. συγχωνεύσεις τμημάτων μέσω σχεδίου ”Αθηνά”) οι οποίες ήταν σποραδικές και αφορούσαν αποκλειστικά σχεδόν την περιφέρεια.
Το ίδιο ισχύει και για τους υπουργούς Παιδείας επί ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ (σ.σ. Μπαλτάς, Γαβρόγλου ).
Γι’ αυτό και το φοιτητικό κίνημα δεν κινητοποιήθηκε αυτόνομα – μαζικά κατά την μνημονιακή περίοδο 2010-2018, αν και μία πρωτοπορία του συμμετείχε στις παλλαϊκές κινητοποιήσεις προπαντός της περιόδου 2010-2012, αλλά και σε άλλες κινητοποιήσεις της νεολαίας -χωρίς όμως να δίνει το στίγμα του- ενάντια στη φασιστική (π.χ. με αφορμή τη δολοφονία Φύσσα το Σεπτέμβρη του 2014) και την κρατική βία (επ’ αφορμή της απεργίας πείνας του Ρωμανού το Δεκέμβρη του 2014). Και όχι μόνο αυτό, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία της άκρας αριστεράς (δηλαδή όσες οργανώσεις συνέστησαν αργότερα την ΑΝΤΑΡΣΥΑ) στα πανεπιστήμια έστριψε δεξιά το τιμόνι μετά το 2008 και προπαντός μετά το 2015, με την αποχώρηση μεγάλου μέρους της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και την προσχώρησή τους στη ΛΑΕ.
Την ίδια ώρα, όμως, το κίνημα του 2006 -2007, αργότερα ο Δεκέμβρης του 2008, και έπειτα σε συνδυασμό με την κατάρρευση της πολιτικής κυριαρχίας πρωτίστως του ΠΑΣΟΚ οδήγησε σε δύο βασικές συνέπειες στο φοιτητικό συνδικαλισμό. Ανατράπηκε η φοιτητική παράταξη του ΠΑΣΟΚ -η ΠΑΣΠ- από τη 2η θέση. Η μετωπική κίνηση της άκρας αριστεράς, η ΕΑΑΚ, σχεδόν διπλασίασε τις δυνάμεις της .
Μ’ άλλα λόγια, μετά το 2007, έχουν υποχωρήσει οι συνδικαλιστικές δυνάμεις του ρεφορμισμού, σοσιαλδημοκρατικού (ΠΑΣΠ) και σταλινικού τύπου (Πανσπουδαστική).
Ο φοιτητικός σοσιαλδημοκρατικού τύπου ρεφορμισμός -όπως αυτός μεταλλάχθηκε από τον ”εκσυγχρονισμό” του Σημίτη- υποχώρησε δραματικά λόγω της υπογραφής και εφαρμογής των Μνημονίων από το ΠΑΣΟΚ.
Ταυτόχρονα, ο σταλινισμός αύξησε πιο αργά -σε σχέση με την ΕΑΑΚ- την επιρροή του λόγω της ανοιχτής άρνησης της ΠΚΣ να στηρίξει τις καταλήψεις του Μάη -Ιούνη 2006 (αν και ”διόρθωσε” τη θέση της το Γενάρη – Μάρτη του 2007), αλλά και της εχθρικής στάσης της ΚΝΕ απέναντι στο Δεκέμβρη του 2008. Εξάλλου, το μαθητικό κίνημα, το οποίο αποτέλεσε βασική πηγή ενίσχυσης της ΠΚΣ μετά το 1999 (οπότε η ΚΝΕ κατίσχυσε πολιτικά πάνω στις κινητοποιήσεις ενάντια στο νόμο Αρσένη), δεν εκδηλώθηκε αυτόνομα- μαζικά έκτοτε με μόνη -αλλά κρίσιμη εξαίρεση- την εξέγερση του Δεκέμβρη.
Από την άλλη μεριά, η ΕΑΑΚ, ο βασικός πρωταγωνιστής του κινήματος του 2006 -2007, αν και αύξησε την επιρροή της περισσότερο από την Πανσπουδαστική, σε καμία περίπτωση δεν συνέτριψε την τελευταία. Και αυτό λόγω της οξείας κρίσης των κεντριστικών οργάνωσεων (αριστερόστροφων, όπως το ΝΑΡ, και δεξιόστροφων, όπως η ΑΡΑΝ) που κυριαρχούν στο εσωτερικό της ΕΑΑΚ.
Η υποχώρηση του ρεφορισμού και η συνακόλουθη άνοδος της άκρας αριστεράς στο ελληνικό φοιτητικό συνδικαλισμό δεν αποτέλεσε εθνική εξαίρεση την περίοδο του 2006 -007. Ήταν μέρος ενός διεθνούς κινήματος νεολαιΐστικων αγώνων, στους οποίους διακρίθηκαν αντισυστημικές δυνάμεις. Του λόγου το αληθές : Λίγους μήνες πριν την έκρηξη του κινήματος των καταλήψεων στην Ελλάδα, είχε προηγηθεί το εκρηκτικό νεολαιΐστικο κίνημα κατά του Συμφώνου Πρώτης Απασχόλησης (CPE) στη Γαλλία, το οποίο οδήγησε στην υποχώρηση της τότε κυβέρνησης Σαρκοζί.
Και οι δύο πρωτοβουλίες των δύο Δεξιών Πρωθυπουργών, δηλαδή του Σαρκοζί και του Καραμανλή, βασίζονταν στην γραμμή της ΕΕ υπέρ της ελαστικοποίησης της απασχολησης, αλλά και στην αντιστοίχιση της ανώτατης εκπαίδευσης στις απαιτήσεις της παραπάνω κατεύθυνσης και, μάλιστα, σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Ειδικά την περίοδο εκεινη, η ΕΕ εμφορούνταν ακόμα από την ορμή που της έδινε η επέκταση προς την ανατολική Ευρώπη και οι ψευδαισθήσεις για τη διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού ιμπεριαλιστικού μπλοκ που θα ήταν ανταγωνιστικό προς τις ΗΠΑ, αλλά και προς την Κίνα, στα πλαίσια της ακμάζουσας ακόμα τότε χρηματιστικής παγκοσμιοποίησης.
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ταλανίζεται από μία διαλυτική οικονομική και πολιτική κρίση. Η κρίση αυτή θα κλείνει ολοένα και περισσότερο τις πόρτες στις μάζες των αποφοίτων των ελληνικών δημοσίων πανεπιστημίων που βρήκαν ή ελπίζουν σε προσωρινή επαγγελματική διέξοδο στη μετανάστευση. Ο παραπάνω παράγοντας σε συνδυασμό με την αποφασιστική -πλέον- στροφή την οποία έχει κάνει η αγορά εργασίας υπέρ φθηνών και ανειδίκευτων εργαζομένων, αλλά και η συνεχιζόμενη λιτότητα σε βάρος των πανεπιστημίων αλλά και των δημοσίων δαπανών αποτελούν τους συντελεστές της επερχόμενης έκρηξης στα ΑΕΙ -ΤΕΙ. Ας προετοιμαστούμε έγκαιρα.