Πρωτομαγιά, μια ιστορία αγώνων
του Άρη Μαραβά
Ποιο είναι το έγκλημά μου; Στο ότι εργάστηκα για την εγκαθίδρυση ενός κοινωνικού συστήματος όπου θα είναι αδύνατο, ενώ κάποιοι συσσωρεύουν εκατομμύρια, άλλοι να πέφτουν στη δυστυχία. Όπως το νερό και ο αέρας είναι ελεύθερα για όλους, έτσι και η γη και οι εφευρέσεις των ανθρώπων της επιστήμης πρέπει να χρησιμοποιούνται προς όφελος όλων. Οι νόμοι σας είναι αντίθετοι με εκείνους της φύσης, και με αυτούς στερείτε από τις μάζες το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία, την ευημερία.
Τζωρτζ Ένγκελ
Αξιότιμε δικαστή, η υπεράσπισή μου είναι η δική σας κατηγορία, τα υποτιθέμενα εγκλήματά μου είναι η δική σας ιστορία. […] Μπορείτε να με καταδικάσετε, αλλά τουλάχιστον ας γίνει γνωστό ότι στην πολιτεία του Ιλινόις καταδικάστηκαν οκτώ άνδρες επειδή δεν έχασαν την πίστη τους στον τελικό θρίαμβο της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
Αύγουστος Σπάις
Όχι, δεν καταδικαστήκαμε σε θάνατο για κάποιο έγκλημα, αλλά για αυτό που ειπώθηκε εδώ σε όλους τους τόνους: καταδικαστήκαμε σε θάνατο για την αναρχία, και αφού καταδικαστήκαμε για τις αρχές μας, φωνάζω δυνατά: Είμαι αναρχικός! Σας περιφρονώ, περιφρονώ την τάξη σας, τους νόμους σας, τη δύναμή σας, την εξουσία σας. Λυπηθείτε με!
Λουΐς Λινγκ
Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια μερικών εκ των Μαρτύρων του Σικάγου μπροστά στο ικρίωμα, λίγο πριν κρεμαστούν. Ο Χοσέ Μαρτί, ο ηγέτης της ανεξαρτησίας της Κούβας, έγραφε ως ανταποκριτής της εφημερίδας La Nación:
Η σταθερότητα στο πρόσωπο του Φίσερ, η αγαλλίαση στο πρόσωπο του Σπάις, η υπερηφάνεια στο πρόσωπο του Πάρσον, ο Ένγκελ αστειεύεται με την κουκούλα του. Τα πόδια τους είναι δεμένα μεταξύ τους, το ένα μετά το άλλο, με έναν ιμάντα. Στον Σπάις τον πρώτο, στον Φίσερ, στον Ένγκελ, στον Πάρσονς, ρίχνουν πάνω από τα κεφάλια τους τις τέσσερις κουκούλες όπως τις σβηστήρες των κεριών πάνω από τα κεριά. Και η φωνή του Σπάις αντηχεί, την ώρα που καλύπτουν τα κεφάλια των συντρόφων τους, με μια προφορά που εισχωρεί στη σάρκα όσων την ακούνε: “Η φωνή που πρόκειται να πνίξετε θα είναι πιο δυνατή στο μέλλον, από κάθε λέξη που θα μπορούσα να πω τώρα”.
Προφητικά λόγια! Αυτή η φράση, η τελευταία που βγήκε από το στόμα του, σημάδεψε όλη την ιστορία του εργατικού κινήματος μέχρι και σήμερα, το μαρτύριό του και των συντρόφων του είναι ένα σημάδι που έχει χαραχτεί με πυρακτωμένο σίδερο στο σώμα της εργατικής τάξης. Δολοφονήθηκαν από τη… δημοκρατία επειδή αγωνίστηκαν για το οκτάωρο, επειδή τόλμησαν να οργανώσουν συνδικάτα και ενώσεις, επειδή ήταν επαναστάτες, επειδή αμφισβήτησαν την εξουσία και τη δύναμη της καπιταλιστικής τάξης. Αξίζει να σημειωθεί αυτό, τη στιγμή που το οκτάωρο ξανά είναι ένα ζητούμενο για την εργατική τάξη μεταξύ άλλων. Οι τελευταίες τους κραυγές, οι φωνές του οργισμένου πλήθους, ακούγονται ακόμα σε κάθε συγκέντρωση σε κάθε γωνιά του κόσμου σε κάθε επέτειο της Πρωτομαγιάς εδώ και 135 χρόνια.
Αξίζει να θυμηθούμε εδώ ότι την Πρωτομαγιά του 1886, στην πόλη του Σικάγο ξέσπασε μια από τις σημαντικότερες απεργίες στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών από την άποψη του μεγέθους της και του ιστορικού της αντίκτυπου. Υπήρχε μόνο ένα αίτημα, μόνο ένα: το οκτάωρο. Το αίτημα αυτό είχε διατυπωθεί για πρώτη φορά από τον Βρετανό ουτοπιστή σοσιαλιστή Όουεν: “Οκτώ ώρες για εργασία, οκτώ για ύπνο, οκτώ για αναψυχή”. Χρόνια αργότερα, ακριβώς στο ιδρυτικό της συνέδριο το 1864, η Πρώτη Διεθνής με επικεφαλής τον Καρλ Μαρξ θα υιοθετούσε αυτό το αίτημα για να το χαράξει μόνιμα στις σημαίες της. “Οκτώ ώρες!” απαιτούσαν στην Αγγλία, “Οκτώ ώρες!” φώναζαν στη Γαλλία, στην Ελλάδα, “Οκτώ ώρες!” θα κραύγαζαν οι Μεξικανοί εξεγερμένοι το 1911, “Οκτώ ώρες!” θα πετύχαιναν οι Ρώσοι μήνες πριν από την ανάληψη της εξουσίας, από τους ίδιους τους εργάτες “Οκτώ ώρες!” φώναζαν και οι Μάρτυρες του Σικάγο.
Πως φθάσαμε όμως εκεί; Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν πρόσφατα βγει από τον Εμφύλιο Πόλεμο, η κατάργηση της δουλείας (στην καθαρή και απροκάλυπτη μορφή της) είχε καθαγιαστεί λιγότερο από δύο δεκαετίες νωρίτερα, και μαζί της άνοιξαν οι πόρτες για την ανάπτυξη του ταξικού ανταγωνισμού στη σύγχρονη κοινωνία, εκείνου μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου, των καπιταλιστών και της εργατικής τάξης. Ο αγώνας για τον περιορισμό της εργάσιμης ημέρας διαρκούσε αρκετά χρόνια και η δεκάωρη ημέρα είχε επιτευχθεί σε αρκετές πολιτείες της Ένωσης. Όμως το εργατικό κίνημα συνέχισε να αναπτύσσεται και κάθε νίκη θεωρούνταν ένα σκαλοπάτι για την επόμενη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως χώρα μεταναστών, απορρόφησαν τις πιο προηγμένες και πρωτοπόρες ιδέες της ευρωπαϊκής ηπείρου μέσω των Γερμανών και των Ιταλών, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι ηγέτες του εκκολαπτόμενου εργατικού κινήματος.
Με επικεφαλής αναρχικούς και σοσιαλιστές, προετοιμάστηκε η απεργία εκείνης της Πρωτομαγιάς. 200 χιλιάδες εργαζόμενοι κατέβηκαν σε απεργία, άλλοι 200 χιλιάδες πήραν αυτό που ζητούσαν με μόνη την απειλή της παραίτησης από τη δουλειά τους. Το μέγεθος του κινήματος έκανε το αίμα να τρέξει στις φλέβες των καπιταλιστών. Ο Τύπος ήταν το φερέφωνο του τρόμου τους: “αναρχία!”, “σοσιαλισμός!”, “μετανάστες!”. Οι Ένγκελ, Σπάις, Φίσερ, Πάρσον ήταν μεταξύ των σημαντικότερων ομιλητών της ημέρας.
Στις 2 Μαΐου 1886 η αστυνομία διέλυσε βίαια μια διαδήλωση περισσότερων από 50.000 εργαζομένων. Στις 3 Μαΐου, σε μια συγκέντρωση στην πύλη του εργοστασίου McCormick, μια ομάδα κακοποιών απεργοσπαστών των αφεντικών βγήκε από το εργοστάσιο για να διαλύσει τη συγκέντρωση με γκλομπ. Οι απεργοί εργάτες υπερασπίστηκαν ηρωικά τον εαυτό τους γνωρίζοντας τις γροθιές τους με τα κεφάλια πολλών κακοποιών. Εκεί, η πολύ «ουδέτερη» και δημοκρατική αστυνομία άρχισε να πυροβολεί, αφήνοντας συνολικά έξι νεκρούς.
Με αφελή σεβασμό στη νομιμότητα και για να αποφύγουν περαιτέρω επεισόδια, οι ηγέτες των εργατών ζήτησαν επίσημη άδεια από τον δήμαρχο της πόλης για να πραγματοποιήσουν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Haymarket την επόμενη μέρα. Η άδεια δόθηκε, αλλά, σε μια σαφώς προκλητική στάση, διέταξαν τη διάλυση του συλλαλητηρίου πριν αυτό τελειώσει. Όταν οι εργάτες αρνήθηκαν να διαλυθούν πρόωρα, η αστυνομία όρμησε πάνω τους για να τους απομακρύνει με τη βία. Εκείνη τη στιγμή, μια βόμβα άγνωστης προέλευσης εξερράγη ανάμεσα στους αστυνομικούς, σκοτώνοντας έναν από αυτούς και τραυματίζοντας αρκετούς άλλους. Αυτό ήταν το σήμα εκκίνησης της καπιταλιστικής κατασταλτικής επίθεσης, που έλαβε χώρα με βαθύ μίσος και ταξική φαυλότητα.
Τα αφεντικά και η κυβέρνησή τους επιδίωξαν συνειδητά να δώσουν ένα μάθημα στους εργάτες. Οι Μάρτυρες του Σικάγο συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για ανθρωποκτονία από πρόθεση. Δεν παρουσιάστηκε κανένα στοιχείο εναντίον τους, εκτός από τη συμμετοχή τους στην απεργία και την ανατρεπτική ιδεολογία τους. Αυτό ήταν αρκετό. Ήθελαν να βάλουν το εργατικό κίνημα, το σοσιαλισμό, τον αναρχισμό, στο εδώλιο του κατηγορουμένου, αλλά γι’ αυτό έπρεπε να βάλουν ανθρώπους με σάρκα και οστά να τους εκπροσωπήσουν. Δεν παρουσίασαν ούτε μία απόδειξη ότι είχαν σχέση με τη βόμβα, ούτε μία. Ήθελαν να τους δολοφονήσουν και αυτό έκαναν. Οι εγγυήσεις μιας δίκαιης δίκης στη “μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου” ήταν απλά αδιάφορες μπροστά στο μεταλλικό ήχο των κερδών των καπιταλιστών. Ωστόσο, άθελά τους, οι καπιταλιστές των ΗΠΑ έδωσαν στους εργάτες όλου του κόσμου ένα σύμβολο, μια σημαία, μια ημέρα.
Σήμερα, μπορεί η Πρωτομαγιά να παρουσιάζεται από κάποιους ως μια “φιέστα”, μια γιορτή, χαρακτηριστική της αστικής οικειοποίησης των παραδόσεων του εργατικού κινήματος. Αλλά η προέλευσή της είναι πολύ διαφορετική. Η Πρωτομαγιά είναι μια μέρα εργατικού αγώνα, σοσιαλιστικού, επαναστατικού, διεθνιστικού και εν πάση περιπτώσει κατεβαίνουμε για να τιμήσουμε τους νεκρούς μας σε διεθνές επίπεδο, να παλέψουμε για τα σημερινά αιτήματα της εργατικής τάξης και ναι είναι και απεργία και γιορτή της παγκόσμιας εργατικής τάξης ντόπιας και… «ξένης» (για μας δεν υπάρχει φυσικά εργάτης ξένος ή ντόπιος, παντού και πάντα είναι πρώτα απ’ όλα σύντροφος).
Εκείνα τα χρόνια, οι εργάτες κατάφεραν να σχηματίσουν την πρώτη τους μαζική οργάνωση, τη Σοσιαλιστική Διεθνή, τη Δεύτερη Διεθνή. Λόγω του μετέπειτα ρεφορμιστικού εκφυλισμού της, συχνά χάνεται από τα μάτια ότι αυτό ήταν μια πραγματική συγκρότηση των εργατών σε ένα ανεξάρτητο κόμμα, ένα από τα μεγαλύτερα βήματα στα οποία έφτασε η οργάνωση της εργατικής τάξης στην ιστορία της. Έτσι, το 1889 και προς τιμήν των Μαρτύρων του Σικάγο, η Δεύτερη Διεθνής, εμπνευσμένη από την επαναστατική προοπτική του μαρξισμού, καθιέρωσε την Πρωτομαγιά ως Διεθνή Ημέρα των Εργατών.
Η 1η Μαΐου 1890 ήταν η πρώτη μεγάλη μέρα του διεθνούς αγώνα των εργατών. Να πως το αποτύπωσε ο Φρίντριχ Ένγκελς στον Πρόλογο στη γερμανική έκδοση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου (1890):
“Εργαζόμενοι όλων των χωρών, ενωθείτε!” Όταν πριν από σαράντα δύο χρόνια εκτοξεύσαμε αυτά τα λόγια στον κόσμο, την παραμονή της πρώτης παρισινής επανάστασης, στην οποία το προλεταριάτο είχε ήδη θέσει τα δικά του αιτήματα, πολύ λίγες φωνές απάντησαν. Όμως στις 28 Σεπτεμβρίου 1864, οι προλετάριοι εκπρόσωποι των περισσότερων χωρών της Δυτικής Ευρώπης συναντήθηκαν για να ιδρύσουν τη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων με την τόσο ένδοξη μνήμη. Και παρόλο που η Διεθνής ήταν μόλις εννέα ετών, ο αιώνιος δεσμός της ένωσης μεταξύ των προλετάριων όλων των χωρών συνεχίζει να ζει πιο δυνατός από ποτέ – αυτό μαρτυρείται, με αδιάψευστη μαρτυρία, σήμερα. Σήμερα, την 1η Μαΐου, το ευρωπαϊκό και αμερικανικό προλεταριάτο επανεξετάζει για πρώτη φορά τα στρατεύματά του σε πολεμική ετοιμότητα ως ένας ενιαίος στρατός, ενωμένος κάτω από μια ενιαία σημαία και συσπειρωμένος σε έναν στόχο: το οκτάωρο, το οποίο η Διεθνής διακήρυξε στο Συνέδριο της Γενεύης το 1889 και το οποίο πρέπει να αναχθεί σε νόμο. Το σημερινό θέαμα θα ανοίξει τα μάτια των καπιταλιστών και των μεγαλογαιοκτημόνων όλων των χωρών και θα τους κάνει να δουν ότι η ένωση των προλετάριων του κόσμου είναι ήδη γεγονός.
Ω, αν ζούσε ο Μαρξ για να το δει στο πλευρό μου!»
Η οργάνωση και η συνείδηση του εργατικού κινήματος δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία. Έχει υποστεί μια ισχυρή οπισθοδρόμηση ως αποτέλεσμα των ηττών των τελευταίων δεκαετιών. Οι νέες γενιές συχνά αγνοούν ή χάνουν από τα μάτια τους τη σημασία αυτής της ημερομηνίας. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που οι εργάτες υφίστανται ήττες και αποτυχίες. Έχουν άλλωστε υπάρξει και χειρότερες στιγμές. Το ζητούμενο είναι να διατηρήσουμε αυτή την παράδοση ζωντανή για να προετοιμάσουμε τη νέα επίθεση της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων. Πολλές κατακτήσεις έχουν χαθεί, πολλές έχουν ανακτηθεί, το οκτάωρο απέχει πολύ από το να είναι γεγονός για όλους τους εργαζόμενους και αποτελεί συνεχώς αντικείμενο επίθεσης από την καπιταλιστική τάξη. Αλλά, όπως είπε η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η εργατική πάλη στον καπιταλισμό, είναι ένα σισύφειο έργο που αρχίζει και ξαναρχίζει ξανά και ξανά. Η ιστορία μας δεν θα τελειώσει αν δεν τελειώσουμε με τον καπιταλισμό. Η εργατική τάξη συνεχίζει να αγωνίζονται, εδώ και σε όλη την υφήλιο.
Η παράδοση της Πρωτομαγιάς επιστρέφει για να στοιχειώσει τα όνειρα των καπιταλιστών σε όλες τις πλευρές του πλανήτη. Ξεκινώντας από τα δισέγγονα των εκτελεστών των Μαρτύρων του Σικάγο, την αμερικανική αστική τάξη. Στη χώρα τους, η Πρωτομαγιά επίσημα ούτε τιμάται ούτε είναι αργία, ούτε το κράτος ούτε οι νταβατζήδες της AFL-CIO τη διεκδικούν. Αλλά όπως ακριβώς οι πιο πρωτοπόροι εκπρόσωποι του αμερικάνικου εργατικού κινήματος του Μάη του 1886 ήταν οι Ευρωπαίοι μετανάστες, σήμερα οι Λατινοαμερικανοί που παρενοχλούνται από τον Τραμπ είναι ένας εφιάλτης που δεν αφήνει την αστική τάξη να κοιμηθεί και απειλεί να κάνει την Πρωτομαγιά ξανά μια πολύ ζωντανή ημερομηνία. Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές της Πρωτομαγιάς; Οι μετανάστες. Εργάτες εργοστασίων, οικιακοί βοηθοί, εργαζόμενοι σε υπηρεσίες, εργαζόμενοι σε εστιατόρια, εργαζόμενοι σε καφετέριες, Μεξικανοί, Δομινικανοί, Ονδουριανοί, Αλβανοί, Πακιστανοί, Ινδοί και τόσοι άλλοι που ζουν μέσα στην κύρια ιμπεριαλιστική δύναμη και βγήκαν στους δρόμους για να υπενθυμίσουν στις οικογένειες των Τραμπ, Μπους και Ομπάμα την «επικίνδυνη» ύπαρξή τους. Από όλες τις γωνιές του κόσμου, θα ακουστεί ξανά η κραυγή των Σπάις, των Πάρσον και όλων των άλλων μαρτύρων μας, αυτή η φωνή που ήθελαν να φιμώσουν. Το αίμα των Μαρτύρων του Σικάγο κυλάει στις φλέβες μας!
