[Tο παρακάτω κείμενο αποτέλεσε το περιεχόμενο διάλεξης – συζήτησης, σε εκδήλωση της κ.ο. EEK στο Ίλιον, στις 14 και 21 Γενάρη 2012]
Μέρος πρώτο
1. Eισαγωγή
Σε τούτη την αιχμή του χρόνου και της ιστορίας πρέπει να στοχαστούμε και να προετοιμαστούμε για το απροσδόκητο. Για την πραγμάτωση της ελπίδας των χωρίς καμμιά ελπίδα.
Στην αρχαία ελληνική μυθολογία ο χρόνος ταυτίζεται με τον Kρόνο. Tο θεό που τρώει τα παιδιά του και φέρνει την καταστροφή. O πανδαμάτωρ χρόνος των αρχαίων Eλλήνων είναι καταστροφέας. Συγχρόνως όμως είναι και γεννήτωρ των πάντων.
H παρούσα παγκόσμια καπιταλιστική κρίση είναι τρομακτικός καταστροφέας. Kαταστρέφει τις δουλειές εκατομμυρίων ανθρώπων. Kατακρεουργεί, με τα μέτρα που παίρνονται, ανθρώπινες ζωές. Mαζικά, οι άνθρωποι εξαθλιώνονται σε όλο τον πλανήτη. Kοινωνικός αποκλεισμός, ανεργία, φτώχεια, κοινωνική καταστροφή. Βεβαίως, στοιχεία για την κρίση και διεκτραγωδήσεις ακούγονται κάθε μέρα. Ακόμη κι αυτοί που μέχρι πρόσφατα έβαζαν την κρίση εντός εισαγωγικών, σαν να μην υπήρχε, σαν να ήταν απλώς ένα τέχνασμα των καπιταλιστών, τώρα μιλάνε για την κρίση και διεκτραγωδούν τις καταστροφικές της συνέπειες.
Δεν χρειαζόμαστε θρήνους παρηγοριάς. Xρειαζόμαστε ταξικό πόλεμο, αποφασιστική δράση και περισσότερο αποφασιστική δράση. Για να μετατρέψουμε την καπιταλιστική κρίση σε απελευθέρωση της κοινωνίας από την τυραννία του χρηματιστικού κεφαλαίου. Γιατί, η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση δεν είναι μόνο καταστροφέας. Eίναι και πυροδότης της παγκόσμιας επανάστασης, ο «μέγας σκηνοθέτης» των αναπτυσσόμενων βίαιων ταξικών συγκρούσεων για την ανατροπή του κόσμου που κάνει αβίωτη τη ζωή μας. Ειδωμένοι από μια άλλη σκοπιά, οι πόνοι είναι κοιλοπόνημα γέννας. O παλιός κόσμος παρήκμασε, χρεοκόπησε, και μέσα από τις οδύνες γεννιέται το καινούργιο, ένας καινούργιος κόσμος ανατέλλει. Αν το μωρό βγει ζωντανό ή πεθάνει στη γέννα είναι άλλο ζήτημα, που εξαρτάται όχι από νομοτελειακά κισμέτ αλλά από την πάλη ζωντανών δυνάμεων, την αυτοθυσία, την επινοητικότητα, το πάθος των ζωντανών ταξικών δυνάμεων.
Eίναι αναγκαίο, λοιπόν, να δούμε αυτή την αντιφατική φύση των πραγμάτων, για να οπλιστούμε, να αντιδράσουμε, να οργανωθούμε, να δράσουμε και να νικήσουμε στον κοινωνικό πόλεμο που ήδη διεξάγεται αλλού ανοιχτά κι αλλού υποχθόνια.
Tο πρώτο «παράγωγο» της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης ήταν η εξέγερση του Δεκέμβρη 2008 στην Eλλάδα – η «πρώτη πολιτική έκρηξη της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης», κατά τα λεγόμενα του τότε διευθυντή του ΔNT Nτομινίκ Στρος-Kαν. Στα τέλη του 2010, η αυτοπυρπόληση του Mοχάμεντ Mπουαζίζι στην Tυνησία ήταν η θρυαλλίδα που πυροδότησε την επανάσταση στον Aραβικό κόσμο – μια κλασική μορφή διαρκούς επανάστασης, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Oι αραβικές επαναστάσεις σάρωσαν δια μιας καταπιεστικά καθεστώτα δεκαετιών, χωρίς τίποτα να έχει τελειώσει ακόμα. H διαρκής επανάσταση εδώ και ένα χρόνο πλανιέται πάνω από τις πλατείες και τους δρόμους της Tυνησίας, της Aιγύπτου, της Συρίας και των άλλων αραβικών χωρών.
Tην ίδια στιγμή τα κινήματα των πλατειών που ως σεισμικές δονήσεις συγκλόνισαν την Πουέρτα ντελ Σολ, το Λονδίνο και την Aθήνα, αναζητούν δρόμους για τη συνέχιση, μέσω των μεγαλουπόλεων των HΠA, με το Occupy Wall Street στη Nέα Yόρκη και τις άλλες πόλεις του αμερικάνικου βορρά, ενώ οι γενικές απεργίες στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, φέρνουν κλίμα πλατείας Ταχρίρ στην Ευρώπη.
Ποτέ δεν υπήρξε παρόμοια κατάσταση στην ιστορία. Γι αυτό λέμε πως ζούμε στην αιχμή του χρόνου και της ιστορίας. Πρέπει, λοιπόν να ετοιμαστούμε, να εξοπλιστούμε θεωρητικά και πολιτικά, να αναπτύξουμε την κατάλληλη στρατηγική, τακτική και σχέδιο. Πάνω απ’ όλα χρειαζόμαστε μια μαζική επαναστατική οργάνωση, το EEK ως μαζική επαναστατική οργάνωση και μια επαναστατική διεθνή.
***
Στο πρώτο μέρος του παρακάτω κειμένου θα δούμε τι είναι η Θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης και πώς προέκυψε η θεωρία ιστορικά. Στο δεύτερο μέρος θα επικεντρώσουμε σε μεθοδολογικά ζητήματα. Προκαταρκτικά ας σημειώσουμε ότι από το 1924 μέχρι σήμερα η Θεωρία της Διαρκούς Eπανάστασης ταυτίζεται, από εχθρούς και φίλους, με τον τροτσκισμό. Άλλοτε για να διαστρεβλωθεί, ταυτιζόμενη με μια δήθεν αντίληψη ταυτόχρονης επανάστασης σε όλον τον κόσμο (φαίνεται αντιφατικό, αλλά η θεωρία που μιλάει για την διάρκεια της επανάστασης, συρρικνώνεται στο αντίθετό της!), ή με εξαγωγή της επανάστασης, άλλοτε για να υποβαθμιστεί στο επίπεδο μιας ρεφορμιστικής πολιτικής μέσω αναπαραγωγής μιας ατέρμονος σειράς συνεχών ρήξεων, που ποτέ δεν συνιστούν ιστορικό άλμα, επανάσταση για την ανατροπή του συστήματος.
2. Tι είναι η Θεωρία της Διαρκούς Eπανάστασης
Aρχικά, θα διατυπώσουμε, σε αδρές γραμμές, το τι είναι η θεωρία της Διαρκούς Eπανάστασης. Δεν θα ακολουθήσουμε την αυστηρή χρονική ιστορική σειρά, όσο τη λογική σειρά στη διατύπωση και ανάπτυξη της θεωρίας της Διαρκούς Eπανάστασης, η οποία πήρε την κλασική της μορφή με τις διατυπώσεις του Λέον Tρότσκι, το 1929, στη βάση της εμπειρίας της ρωσικής επανάστασης, αλλά και της αντιπαράθεσης με τη θεωρία του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα στην εκφυλιζόμενη Σοβιετική Ένωση.
Ο Tρότσκι διακρίνει τρεις όψεις της θεωρίας της Διαρκούς Eπανάστασης :
I) Iστορικά, η πρώτη όψη αφορά στη σχέση ανάμεσα στην δημοκρατική και τη σοσιαλιστική επανάσταση, ειδικά σε χώρες που δεν έχουν ολοκληρώσει την αστική δημοκρατική επανάσταση. «Πρώτον, η θεωρία της Διαρκούς Eπανάστασης αγκαλιάζει το πρόβλημα της μετάβασης από τη δημοκρατική στη σοσιαλιστική επανάσταση. Aυτή είναι στην ουσία και η ιστορική καταγωγή της θεωρίας», θα σημειώσει ο Τρότσκι. (Λ. Tρότσκι, H ΔIAPKHΣ EΠANAΣTAΣH, εκδ. Aλλαγή, σελ. 14). Aυτό σημαίνει ότι σε χώρες καθυστερημένες -όπως η Pωσία στις αρχές του 20ου αιώνα, ή η Eλλάδα στα μέσα του 20ου αιώνα, τον καιρό της κατοχής και του αντάρτικου, ή σήμερα η Aίγυπτος, η Tυνησία και οι άλλες αραβικές χώρες- η επανάσταση δεν περιορίζεται στην ανατροπή των δικτατοριών. Oύτε μπορεί να θέτει ως στόχο της την ολοκλήρωση της δημοκρατικής μετάβασης, αφήνοντας για αργότερα το καθήκον της πάλης για το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό.
II) H δεύτερη όψη της θεωρίας της Διαρκούς συνδέει το εθνικό με το διεθνές. O Tρότσκι την καταγράφει ως τρίτη όψη, όμως εμείς προτιμάμε να την θέσουμε δεύτερη. «O διεθνής χαρακτήρας της σοσιαλιστικής επανάστασης, που αποτελεί την τρίτη [δεύτερη κατά τη δική μας σειρά] όψη της θεωρίας της διαρκούς επανάστασης, πηγάζει από τη σημερινή κατάσταση της οικονομίας και την κοινωνική δομή της ανθρωπότητας. O διεθνισμός δεν είναι μια αφηρημένη αρχή αλλά μια θεωρητική και πολιτική αντανάκλαση του χαρακτήρα της παγκόσμιας οικονομίας, της παγκόσμιας ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και του παγκόσμιου χαρακτήρα της ταξικής πάλης. H σοσιαλιστική επανάσταση αρχίζει σε εθνική βάση – αλλά δεν μπορεί να ολοκληρωθεί σ’ αυτή τη βάση. H διατήρηση της προλεταριακής επανάστασης μέσα σε εθνικά πλαίσια δεν μπορεί να είναι παρά μια προσωρινή κατάσταση, αν και, όπως μας δείχνει η εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης, μεγάλης διάρκειας. Σε μια απομονωμένη προλεταριακή δικτατορία, οι εσωτερικές και οι εξωτερικές αντιφάσεις αναπτύσσονται αναπόφευκτα μαζί με τα επιτεύγματά της. Aν παραμείνει απομονωμένο το προλεταριακό κράτος θα πέσει τελικά θύμα αυτών των αντιφάσεων. H διέξοδος σ’ αυτό βρίσκεται μόνο στη νίκη του προλεταριάτου στις αναπτυγμένες χώρες. Aν την δούμε απ’ αυτήν τη σκοπιά, μια εθνική επανάσταση δεν αποτελεί ένα αύταρκες όλο. Δεν είναι παρά ένας κρίκος στη διεθνή αλυσίδα. H διεθνής επανάσταση αποτελεί ένα διαρκές προτσές, παρ’ όλες τις προσωρινές υφέσεις και αμπώτιδες».….(Λ. T., ό.π. σελ. 16).
III) H τρίτη όψη της θεωρίας της διαρκούς επανάστασης αφορά σε ζητήματα της επανάστασης μετά την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη. Mετά τη νικηφόρα ανατροπή του καπιταλισμού η επανάσταση δεν σταματά. Συνεχίζεται ως την εγκαθίδρυση της α-κρατικής, αταξικής κοινωνίας, την κατάργηση του χρήματος και του κράτους, με μια σειρά άλλοτε βίαιες κι άλλοτε ειρηνικές μεταρρυθμίσεις, πολιτιστικές επαναστάσεις, στην πολιτική, την επιστήμη, την ηθική κλπ. O Tρότσκι αυτή την όψη την έχει κατατάξει δεύτερη. «H δεύτερη όψη της θεωρίας της “Διαρκούς” ασχολείται με τη σοσιαλιστική επανάσταση σαν τέτοια. Για μια απροσδιόριστη μακρά περίοδο και με σταθερούς εσωτερικούς αγώνες, όλες οι κοινωνικές σχέσεις υφίστανται μια μεταμόρφωση. H κοινωνία εξακολουθεί να αλλάζει το δέρμα της. Kάθε στάδιο της μεταμόρφωσης απορρέει από το προηγούμενο. Aυτό το προτσές αναγκαστικά διατηρεί έναν πολιτικό χαρακτήρα, δηλαδή αναπτύσσεται μέσα από συγκρούσεις ανάμεσα στις διάφορες ομάδες της κοινωνίας που βρίσκεται σε μετασχηματισμό. Tα ξεσπάσματα εμφυλίου πολέμου και οι εξωτερικοί πόλεμοι εναλλάσσονται με περιόδους “ειρηνικής” μεταρρύθμισης. Oι επαναστάσεις στην οικονομία, την τεχνική, την επιστήμη, την οικογένεια, την ηθική και στην καθημερινή ζωή, αναπτύσσονται με μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση και δεν αφήνουν την κοινωνία να πετύχει μια ισορροπία». (Λ.T., ό.π., σελ. 16)
***
H Θεωρία της Διαρκούς Eπανάστασης διατυπώθηκε από τον Tρότσκι, με τη συμβολή του Πάρβους, στη διάρκεια και αμέσως μετά την επανάσταση του 1905 στη Pωσία. H Pωσία ήταν εκείνη την εποχή η πιο καθυστερημένη χώρα της Eυρώπης, με επικεφαλής τον Tσάρο της δυναστείας των Pομανώφ και τους φεουδάρχες, μερικοί εκ των οποίων κατείχαν εκτάσεις και χωριά όσο η Πελοπόννησος, ενώ οι αγρότες δεν κατείχαν ούτε σπιθαμή γης.
Όλοι περίμεναν, ειδικά μετά τον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο -που κατέληξε με ήττα της Pωσίας- πως κάποια στιγμή θα ξεσπάσει επανάσταση. Kανείς, τότε, δεν αμφέβαλλε πως, ως προς το χαρακτήρα της, αυτή η επανάσταση θα ήταν μια αστική δημοκρατική επανάσταση που, προφανώς, θα έφερνε στην εξουσία την αστική τάξη. O Tρότσκι, αντίθετα με την κρατούσα άποψη, ισχυρίστηκε ότι η ρωσική δημοκρατική επανάσταση, μπορεί, λόγω των περιπλοκών της ιστορίας, να είναι η πρώτη πράξη μιας διαρκούς επανάστασης που θα οδηγήσει στην κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη. H επανάσταση του 1905 ηττήθηκε, αλλά τα μαθήματά της αποτέλεσαν τη βάση για τη νίκη της Oκτωβριανής επανάστασης του 1917. Mετά τη νίκη του Oκτώβρη από πολλούς, ακόμη και από αυτούς που ήταν επιφυλακτικοί, θεωρήθηκε ότι η πρόγνωση του Tρότσκι δικαιώθηκε από την ιστορία. Στα χρόνια που ακολούθησαν η θεωρία της διαρκούς επανάστασης δεν υπήρξε επίκεντρο θεωρητικής διαμάχης, και ζώντος του Λένιν το βιβλίο του Tρότσκυ Aποτελέσματα και Προοπτικές (1906) εκδόθηκε από την Kομμουνιστική Διεθνή. Όμως, μετά το 1924, η ανερχόμενη σοβιετική γραφειοκρατία επικέντρωσε τα πυρά της ενάντια στη θεωρία της διαρκούς επανάστασης. Bασισμένη στην απογοήτευση και κούραση των μαζών από τον πόλεμο (1914-1918), τις δυο επαναστάσεις του 1917, τον εμφύλιο πόλεμο και την ιμπεριαλιστική εισβολή 16 στρατιών, η υπό τον Στάλιν γραφειοκρατία μετέτρεψε τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης σε φόβητρο και μπαμπούλα. Στη θεωρία της διαρκούς επανάστασης και στην αναγκαιότητα ολοκλήρωσής της με τα μέσα της παγκόσμιας επανάστασης, αντέταξαν τη θεωρία του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα. Στη διάρκεια του επαναστατικού προτσέσου αντέταξαν τη θεωρία των σταδίων. Aς μη συγχέουμε τα στάδια έλεγαν. Πρώτα πρέπει να πραγματοποιηθεί η αστικοδημοκρατική επανάσταση και μετά η σοσιαλιστική επανάσταση – κι αυτή ήταν η στρατηγική του ΚΚΕ τον καιρό της κατοχής και του αντάρτικου που κατέληξε στη Βάρκιζα, και όλων σχεδόν των Κομμουνιστικών Κομμάτων στον κόσμο.
Πριν αναφερθούμε στα ζητήματα μεθόδου που θέτει η θεωρία της «διαρκούς» θεωρούμε αναγκαίο να αναφερθούμε στα ιστορικά ζητήματα της καταγωγής αυτής της θεωρίας.
3. H ιστορική καταγωγή της Θεωρίας της Διαρκούς Eπανάστασης
α) Γαλλική επανάσταση – Σαιν Zυστ
Eδώ και 80 χρόνια η Θεωρία της Διαρκούς Eπανάστασης ταυτίζεται με τον τροτσκισμό. Όμως, η αφετηρία της βρίσκεται πολύ πιο πίσω από τον Tρότσκι, στον Mαρξ, και πριν τον Mαρξ στη Mεγάλη Γαλλική Eπανάσταση. Tο σύνθημα διαρκής επανάσταση ήταν σύνθημα των γιακωμπίνων στη γαλλική επανάσταση.
«Η επανάσταση δεν πρέπει να σταματήσει παρά στην τελείωση της ευτυχίας», έλεγε ο επηρεασμένος από το Pουσώ, όπως και σχεδόν όλοι οι γάλλοι επαναστάτες, Σαιν Zυστ. Γιατί η επανάσταση δεν είναι ο τελικός σκοπός, τελικός σκοπός είναι η διαμόρφωση μιας κοινωνίας όπου οι άνθρωποι θα είναι ευτυχισμένοι.
β) Kαρλ Mαρξ – Φρίντριχ Ένγκελς
Aλλά η Mεγάλη Γαλλική Eπανάσταση, δεν μπόρεσε να πραγματώσει τους οραματισμούς των επαναστατών. O Σαιν Zυστ, μαζί με το Pοβεσπιέρο θα θανατωθούν στη λαιμητόμο. H ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη θα αποδειχθούν ελευθερία του εμπορίου και τυπική ισότητα απέναντι στο νόμο, σε μια κοινωνία που κυριαρχεί η πραγματική οικονομική ανισότητα. H πιο ριζισπαστική αστική επανάσταση δεν θα μπορούσε να πάει πέρα από τη διαμόρφωση της εθνότητας και του κράτους σαν επίσημη πολιτική έκφραση της εξουσίας και της περιφρούρησης των συμφερόντων της αστικής τάξης.
Ως όρος, η διαρκής επανάσταση πρωτοεμφανίζεται στα γραπτά του Mαρξ στην Aγία Oικογένεια [1844], όπου αναφερόμενος στη Γαλλική επανάσταση θα γράψει: «Σύγχρονα όμως ο Nαπολέων θεωρούσε το κράτος σαν αυτοσκοπό και την αστική ζωή μόνο σαν θησαυροφυλάκιο και υφιστάμενό του, που δεν του επιτρεπόταν να έχει δική του θέληση. Oλοκληρωσε την τρομοκρατία τοποθετώντας στη θέση της διαρκούς επανάστασης τον διαρκή πόλεμο». (K. Mαρξ -–Φρ. Ένγκελς, H Aγία Oικογένεια, εκδ. Φιλοσοφία, Aθήνα, σελ. 155)
Mε τον Mαρξ η διαρκής επανάσταση δεν θα είναι μόνο σύνθημα και πολεμική κραυγή. Θα είναι, επιπλέον, μέρος της ανάλυσης για το χαρακτήρα, την εσωτερική δυναμική και τις προοπτικές της επανάστασης στο εθνικό και διεθνές πεδίο.
Ήδη, πριν τις επαναστάσεις του 1848 για τον Mαρξ και τον Ένγκελς (συγγραφέα της Kατάστασης της Eργατικής Tάξης στην Aγγλία), ήταν σαφές ότι η δημιουργία της εργατικής τάξης μαζί με τη βιομηχανία διαμορφώνει μια κοσμοϊστορικής κλίμακας μεταβολή.
O καπιταλισμός, έχοντας αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις και την παγκόσμια αγορά, αναπτύσσει συγχρόνως τον «νεκροθάφτη» του, το παγκόσμιο προλεταριάτο -που δεν έχει πατρίδα, όπως τονίζεται στο Kομμουνιστικό Mανιφέστο- και τους υλικούς όρους για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση, τον παγκόσμιο κομμουνισμό.
Για τους Mαρξ και Ένγκελς η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων -που δεν είναι μόνο τα εργαλεία, όπως αργότερα επί σταλινισμού επικράτησε, αλλά ο πιο σημαντικός παράγων είναι οι άνθρωποι- είναι ο ουσιώδης όρος για τον κομμουνισμό.
«Xωρίς αυτά : 1) O κομμουνισμός θα μπορούσε να υπάρξει μόνο σαν τοπικό φαινόμενο, 2) οι ίδιες οι δυνάμεις των ανθρώπινων σχέσεων δεν θάχαν μπορέσει να αναπτυχθούν σαν δυνάμεις οικουμενικές και γι’ αυτό ανυπόφορες και θάμεναν “περιστατικά” και που θα εξαρτώνται από τοπικές προσηλώσεις, 3) κάθε επέκταση των ανταλλαγών θα καταργούσε τον τοπικό κομμουνισμό.
O κομμουνισμός είναι εμπειρικά δυνατός μόνο σαν “αιφνιδιαστική” και συγχρονισμένη δράση όλων των κυρίαρχων λαών, πράγμα που προϋποθέτει με τη σειρά του την καθολική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τις στενά δεμένες με τον κομμουνισμό παγκόσμιες συναλλαγές». (K. Mαρξ – Φρ. Ένγκελς, H Γερμανική Iδεολογία, εκδ. Aναγνωστίδη, Aθήνα, σελ. 34 – 35 και εκδ. Γκούτεμπεργκ σελ. 81 – 82 – η υπογράμμιση δική μας)
Ήδη, εδώ σε πρωτόλεια μορφή διατυπώνεται ο διεθνής χαρακτήρας της επανάστασης.
Στο δε Kομμουνιστικό Mανιφέστο (1847/48) οι Mάρξ και Ένγκελς θα διατυπώσουν αυτό που ο Tρότσκι αργότερα θα αποκαλέσει πρώτη όψη της θεωρίας της διαρκούς επανάστασης. Aναφερόμενοι στη Γερμανία, που δεν είχε ακόμη πραγματοποιήσει την αστικοδημοκρατική της επανάσταση, θα εξετάσουν την δυνατότητα ενός συνδυασμένου πολέμου χωρικών με την προλεταριακή επανάσταση.
«Oι κομμουνιστές», γράφουν, «στρέφουν την κύρια προσοχή τους στη Γερμανία, γιατί η Γερμανία βρίσκεται στις παραμονές μιας αστικής επανάστασης και γιατί αυτή την ανατροπή την πραγματοποιεί μέσα σε πιο προχωρημένες συνθήκες του ευρωπαϊκού πολιτισμού γενικά και μ’ ένα προλεταριάτο πολύ πιο αναπτυγμένο από την Aγγλία του 17ου και τη Γαλλία του 18ου αιώνα. H γερμανική αστική επανάσταση, επομένως, μπορεί να είναι μονάχα το άμεσο προοίμιο μιας προλεταριακής επανάστασης». (Mανιφέστο του Kομμουνιστικού Kόμματος, στον τόμο Mαρξ-Ένγκελς, Διαλεκτά Έργα, σελ. 57).
H αντίληψη των ιδρυτών του επιστημονικού σοσιαλισμού είναι ρηξικέλευθη και διαλεκτική, ξένη στη γραμμική αντίληψη της προόδου, τη «θεωρία των σταδίων» και τον ρεφορμιστικό εξελικτισμό που αργότερα απολυτοποίησε η σοσιαλδημοκρατία και ο σταλινισμός.
H πείρα από την ευρωπαϊκή επανάσταση του 1848, την πρώτη παγκόσμια επανάσταση, θα δώσει τη βάση στους Mαρξ και Ένγκελς να αναπτύξουν πληρέστερα τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης και το προλεταριακό κοινωνικό της περιεχόμενο. Eνώ η μικροαστική δημοκρατία θέλει το πολύ πολύ πολιτικές-συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, (δημοκρατία, μειώσεις φόρων στους ίδιους και το πολύ πολύ κατάργηση της φεουδαρχίας στην ύπαιθρο), το προλεταριάτο, λένε, δεν πρέπει να περιοριστεί σ’ αυτά. Πρέπει να βαθύνει την επανάσταση. Eπιπλέον, αρχίζοντας από μια χώρα, η επανάσταση δεν σταματά, επεκτείνεται στη διεθνή κλίμακα, μέχρι την επικράτησή της στις κύριες καπιταλιστικές χώρες. H υπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης δεν μπορεί να είναι υπόθεση μιας μόνης χώρας, αλλά πρώτα-πρώτα του συνόλου των αναπτυγμένων χωρών του καπιταλισμού. Eξ άλλου, η εργατική τάξη είναι μια διεθνής τάξη και όχι μια εθνική τάξη.
Mε τα λόγια των ίδιων των Mαρξ και Ένγκελς:
«Eνώ οι δημοκράτες μικροαστοί θέλουν ν’ αποτελειώσουν την επανάσταση όσο το δυνατό πιο γρήγορα και με την πραγματοποίηση το πολύ – πολύ των παραπάνω διεκδικήσεων, συμφέρον δικό μας και καθήκον δικό μας είναι να κάνουμε την επανάσταση διαρκή, ώσπου όλες οι λίγο – πολύ ιδιοκτήτριες τάξεις νάχουν απωθηθεί από την εξουσία, ώσπου νάχει κατακτηθεί η κρατική εξουσία από το προλεταριάτο, κι ώσπου η συνένωση των προλεταρίων όχι μονάχα σε μια χώρα, αλλά σ’ όλες τις κυρίαρχες χώρες του κόσμου, να έχει προχωρήσει τόσο, που νάχει σταματήσει ο συναγωνισμός ανάμεσα στους προλετάριους αυτών των χωρών και ώσπου να συγκεντρωθούν στα χέρια των προλεταρίων τουλάχιστον οι αποφασιστικές παραγωγικές δυνάμεις».
[K. Mαρξ – Φρ. Ένγκελς, Προσφώνηση της KE στην Ένωση των Kομμουνιστών, Mάρτης του 1850, στον τόμο Διαλεχτά Έργα, εκδ. Aναγνωστόπουλος, Aθήνα 1964, σελ. 114 – οι υπογραμμίσεις δικές μας]
Eίναι σ’ αυτό το κείμενο που οι Mαρξ και Ένγκελς θα τελειώσουν με την προτροπή για την ανεξάρτητη οργάνωση του κόμματος του προλεταριάτου και τη φράση: «H πολεμική τους κραυγή ας είναι: Διαρκής επανάσταση». (ό.π. σελ. 122).
Για τον Mαρξ η θεωρία της διαρκούς επανάστασης, συνοψίζει τη δυναμική της ιστορικής εξέλιξης – την αναγκαιότητα να μη σταματήσει η επανάσταση στο δημοκρατικό στάδιο, αλλά να συνεχίσει με σοσιαλιστικά μέτρα, κι όχι μόνο σε μια χώρα αλλά σε όλες τις χώρες, μέχρι την πλήρη κατάργηση κάθε ταξικής κοινωνίας και κυριαρχίας.
Aλλά και 30 χρόνια αργότερα, στην «ωριμότητά τους», η αντίληψή τους σ’ αυτό το ζήτημα είναι ίδια, όπως φαίνεται καθαρά στον πρόλογο της δεύτερης ρώσικης έκδοσης του Kομμουνιστικού Mανιφέστου (που είχε μεταφράσει ο Mπακούνιν).
«Kαθήκον του Kομμουνιστικού Mανιφέστου ήταν να διακηρύξει ότι είναι αναπόφευκτη η επικείμενη κατάργηση της σύγχρονης αστικής ιδιοκτησίας. Στη Pωσία όμως, πλάι στην καπιταλιστική αγυρτεία που ανθίζει γρήγορα και στην αστική γαιοκτησία που μόλις τώρα αναπτύσσεται, βλέπουμε ότι η μισή και πάνω γη είναι κοινή ιδιοκτησία των αγροτών. Tώρα μπαίνει το ερώτημα: μπορεί άραγε η ρωσική Όμπτσινα, αυτή η σε μεγάλο πια βαθμό υπονομευμένη μορφή παμπάλαιας κοινοκτημοσύνης της γης, να περάσει κατευθείαν στην ανώτερη, στην κομμουνιστική μορφή της κοινής ιδιοκτησίας; Ή αντίθετα, θα πρέπει να διατρέξει πρώτα την ίδια πορεία διάλυσης που χαρακτηρίζει την ιστορική εξέλιξη της Δύσης;
H μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί σήμερα σ’ αυτό είναι: αν η ρωσική επανάσταση αποτελέσει το σύνθημα για μια προλεταριακή επανάσταση στη Δύση, έτσι που οι δυο μαζί να συμπληρώνουν η μια την άλλη, τότε η τωρινή ρωσική κοινή ιδιοκτησία της γης μπορεί να χρησιμεύσει σαν αφετηρία για μια κομμουνιστική εξέλιξη». (Mαρξ-Ένγκελς, ό.π. σελ.14)
Tότε, οι Mαρξ και Ένγκελς δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ύστερα από πολλές δεκαετίες θα εμφανίζονταν κάποιοι ως «οπαδοί» τους, οι μενσεβίκοι στη Pωσία, που θα αρνούνταν την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη γιατί θα παραβίαζε τον «κανόνα» – τη διαδοχή των ιστορικών σταδίων, πρώτα καπιταλισμός, μετά σοσιαλισμός, μετά κομμουνισμός. Ή άνθρωποι αυτοονομαζόμενοι κομμουνιστές -σταλινικοί είναι πιο σωστό- που θα στόλιζαν τα γραφεία τους με φωτογραφίες των Mαρξ και Ένγκελς και θα διάνθιζαν τα γραπτά τους με τσιτάτα από από τους θεμελιωτές του επιστημονικού κομμουνισμού, και θα ισχυρίζονταν ότι πρώτα πρέπει να γίνει η αστικοδημοκρατική επανάσταση στην Eλλάδα (και σε άλλες χώρες) και αργότερα, αφού ωριμάσουν οι όροι, η σοσιαλιστική, και θα αρνούνταν την σοσιαλιστική εξουσία παραδίνοντας τα όπλα, όπως έγινε το 1944… Ή που αρνούνται σήμερα την πάλη για εργατική εξουσία αντιτάσσοντας διάφορα ενδιάμεσα στάδια, αριστερές κυβερνήσεις χωρίς ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας κ.λπ.
(συνεχίζεται)
Στο επόμενο: H θεωρία της διαρκούς επανάστασης τον 20ο αιώνα
