ΣYNEΔPIO ΓIA TON TPOTΣKI ΣTHN KOYBA!
Πρώτη Διεθνής Aκαδημαϊκή Συνάντηση για τον Tρότσκι στην Kούβα
του Alex Steiner
[Από τις 6 έως τις 8 Μαΐου, οργανώθηκε η πρώτη Διεθνής Ακαδημαϊκή Συνάντηση για τον Τρότσκι, στην Αβάνα, στην Κούβα. Ο επίσημος τίτλος ήταν «Λέον Τρότσκι: ζωή και επικαιρότητα – μια κριτική προσέγγιση». Η Συνδιάσκεψη είναι ένα ιστορικό γεγονός καθώς αποτελεί την πρώτη διεθνή συνάντηση αφιερωμένη στο έργο και τις ιδέες του Λέον Τρότσκι στην Kούβα, όπου η κληρονομιά του Τρότσκι αποτελούσε πάντα θέμα έντονου ενδιαφέροντος αλλά και περιστασιακής καταστολής. ]
Mέρος τρίτο
Η εισήγηση του Alex Steiner
Τελικά ήταν η σειρά μου να μιλήσω. Το θέμα της ομιλίας μου ήταν “Ο Τρότσκι ως Μαρξιστής Θεωρητικός: Η Απόδειξη στα Τετράδια”. Η παρουσίασή μου είχε ως σκοπό να αποτελέσει μια εισαγωγή σε αυτό που αποκαλούνται “Φιλοσοφικά Τετράδια”, ένα αδημοσίευτο χειρόγραφο που εξερευνά μια σειρά φιλοσοφικών ζητημάτων και τα οποία ανακαλύφθηκαν στη δεκαετία του 80. Προετοίμασα και μια πιο μικρή εκδοχή του μεγαλύτερου κειμένου που είχα γράψει αλλά μόλις ανέβηκα στο βήμα, συνειδητοποίησα ότι δεν είχα αρκετό χρόνο για να ολοκληρώσω ακόμα και την πιο σύντομη παρουσίασή μου. Έτσι αποφάσισα να αναφέρω τα βασικά σημεία της ομιλίας μου και να τα διασαφηνίσω με μερικά αποσπάσματα από τα Τετράδια του Τρότσκι.
Σημείωσα ότι ο Τρότσκι ξεκίνησε τη μελέτη της Λογικής του Χέγγελ κατά τη διάρκεια της περιόδου της εξορίας του στη δεκαετία του 30, με παρόμοιο τρόπο με την μελέτη της Λογικής του Χέγκελ από τον Λένιν κατά τη διάρκεια των ζοφερών ημερών μετά την προδοσία της Σοσιαλδημοκρατίας στην αρχή του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Αν και οι δυο άντρες αντιμετώπιζαν πολύ διαφορετικές συνθήκες, αυτό που συνδέει τα δυο γεγονότα, που διαχωρίζονται από 20 χρόνια, ήταν το κίνητρο αποκάλυψης της θεωρητικής βάσης πίσω από την εγκατάλειψη των επαναστατικών αρχών.
Ένα θέμα που επαναλαμβάνεται στα Τετράδια του Τρότσκι είναι η σημασία της “ευελιξίας” των εννοιών. Με αυτό δεν εννοούσε ότι μπορεί να κάνετε λάστιχο τη σημασία μιας έννοιας προς όποια κατεύθυνση επιθυμείτε. Τόνιζε μάλλον τους κινδύνους των άκαμπτων και αποστεωμένων τρόπων σκέψης. Ένα καλό παράδειγμα του τελευταίου ζητήματος ήταν η έννοια, που ήταν αποδεκτή πριν τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης του Τρότσκι, ότι υπάρχει μια σταδιακή γραμμική εξέλιξη από την αστικοδημοκρατική επανάσταση προς τη σοσιαλιστική επανάσταση. Το γεγονός ότι η θεωρία των “σταδίων” της Σοσιαλδημοκρατίας αναστήθηκε από τον Στάλιν, έδωσε ώθηση στη στροφή του Τρότσκι στη μελέτη της διαλεκτικής. Θεωρούσε την επισκόπηση της Λογικής του Χέγκελ ως ένα είδος εμβολιασμού ενάντια στην παγίδα της ακαμψίας και του δογματισμού.
Παρατήρησα ότι η άμεση ώθηση για τη στροφή του Τρότσκι, ή μάλλον για την επιστροφή του σε μια μελέτη της διαλεκτικής ήταν η συνάντησή του με τον Αμερικάνο υποστηρικτή και μεταφραστή του, Μαξ Ίστμαν. Ο Ίστμαν ήταν ένας από αυτούς τους αριστερούς διανοούμενους που θεωρούσε τη διαλεκτική ως μια ατυχή ανάπτυξη πάνω στο Μαρξιστικό οικοδόμημα που έπρεπε να ξεριζωθεί. Ο Τρότσκι αντέδρασε σθεναρά στην απόρριψη της διαλεκτικής από τον Ίστμαν. Ο Τρότσκι θεωρούσε τη συνεχή ενασχόληση και μελέτη της διαλεκτικής ένα αναγκαίο στοιχείο στην εκπαίδευση των επαναστατικών στελεχών. Ανέφερε πολλές φορές ότι δεν γνώριζε καμία περίπτωση όπου αντίπαλος της διαλεκτικής φιλοσοφίας να μπορεί με συνέπεια να διατηρήσει μια επαναστατική πρακτική.
Ανάμεσα στα θέματα που τόνισα από τα Τετράδια ήταν η συζήτηση για την ψυχανάλυση και τη σχέση της με τη διαλεκτική. Το ζήτημα της ψυχανάλυσης εμφανίζεται ως μια φυσική επέκταση της σκέψης για τη σχέση μεταξύ συνείδησης και φυσιολογίας που από μονο του εγείρει το φιλοσοφικό πρόβλημα της σχέσης μεταξύ Σκέψης και Είναι. Ο Τρότσκι απέρριψε τη θέση του χυδαίου υλισμού που ταυτίζει τη Σκέψη με το Είναι, που βλέπει τη συνείδηση να καθορίζεται από τη φυσιολογία, έναν τρόπο σκέψης αντιπροσωπευτικό του Ρώσου ψυχολόγου Παβλόφ. Το έκανε χωρίς να πέσει στην παγίδα του υποκειμενικού ιδεαλισμού καθώς πάντα επέμεινε ότι με κανένα τρόπο δεν μπορεί να διαχωριστεί η συνείδηση από τη φυσιολογία. Ο Τρότσκι αναρωτιέται κάποια στιγμή στα Τετράδια:
«Ο εγκέφαλος είναι το υλικό υπόστρωμα της συνείδησης. Αυτό σημαίνει ότι η συνείδηση είναι απλά μορφή “εκδήλωσης” των φυσιολογικών διαδικασιών στον εγκέφαλο;»
Η απάντηση του Τρότσκι σε αυτό το ζήτημα ήταν ένα ηχηρό “ΟΧΙ”. Σε όλη του τη ζωή, η κατανοήσή του για τον υλισμό χαρακτηριζόταν από ένα ισχυρό αντι-αναγωγισμό. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε τι θα έλεγε ο Τρότσκι για κάποιους από τους σύγχρονους νευροφυσιολόγους μας που βασίζουν τις θεωρίες τους σε μια ολοένα και διευρυνόμενη μορφή αναγωγισμού. (Ο Τίτλος ενός πρόσφατου γνωστού βιβλίου πάνω στο ζήτημα τα λέει όλα, Αναγωγισμός στην Τέχνη και την Επιστήμη του Εγκεφάλου: Γεφυρώνοντας Δυο Κουλτούρες). Η αντι-αναγωγιστική κλίση του Τρότσκι αναμφίβολα επηρρεάστηκε από τη μελέτη του πάνω στο έργο του Ιταλού Μαρξιστή Λαμπριόλα, που είχε μια βαθύτερη εκτίμηση της διαλεκτικής από ό,τι οι Γερμανοί και Ρώσοι ομόλογοί του. Η φιλοσοφική αυτή προσέγγιση εξηγεί πολύ καλά την μακροχρόνια αν και όχι άκριτη συμπάθεια του Τρότσκι για την Φροϋδική ψυχανάλυση, την οποία έβλεπε ως μέθοδο εξήγησης της ψυχής, “βασιζόμενη πάνω στον εσωτερικό ντετερμινισμό των ψυχικών φαινομένων”.
Ένα άλλο θέμα που εξερευνήθηκε στα Τετράδια ήταν η εξέλιξη και ο ρόλος των ξαφνικών ποιοτικών αλμάτων στην εξελικτική διαδικασία. Ο Τρότσκι τόνισε ότι η εξέλιξη πρέπει να περιλαμβάνει και τα ξαφνικά άλματα καθώς και τις αλλαγές μέσω της σταδιακής συσσώρευσης. Μπορεί να μην το είχε συνειδητοποιήσει αλλά η σκέψη του σε αυτό τον τομέα στρεφόταν ουσιαστικά εναντίον των Δαρβινιστών φονταμενταλιστών, οι οποίοι έβλεπαν και ακόμα βλέπουν την εξέλιξη ως διαδικασία που λαμβάνει χώρα μέσω ανεπαίσθητων σταδιακών αλλαγών. Τονίζοντας το ρόλο των αλμάτων στην εξελικτική διαδικασία, ο Τρότσκι “προέβλεψε” το έργο των Στήβεν Τζέι Γκούλντ και Νάϊλς Έλντριτζ των οποίων η θεωρία της “στιγμιαίας ισσοροπίας” ήρθε σε ρήξη με τις κυρίαρχες αντιδιαλεκτικές προκαταλήψεις της κοινότητας των εξελικτικών βιολόγων.
Στενά συνδεδεμένη με τη συζήτησή του περί ποιοτικών αλμάτων είναι και η σκέψη για το ρόλο των Καταστροφών στη διαμόρφωση της Γης. Σύμφωνα με τις κυρίαρχες γεωλογικές θεωρίες της εποχής του, που προώθησε ο φίλος τού Δαρβίνου Charles Lyell, ο σχηματισμός της Γης είναι το αποτέλεσμα πολύ σταδιακών αλλαγών μέσα σε μεγάλες χρονικές περιόδους. Οπως και ο Δαρβίνος, ο Λάιελ δεν αναγνώριζε το ρόλο ξαφνικών καταστροφικών αναταραχών. Ο Τρότσκι από την άλλη θεωρούσε ότι οι καταστροφές πρέπει να έχουν κάποιο ρόλο τόσο στη βιολογική εξέλιξη όσο και στο σχηματισμό της Γης. Στην πραγματικότητα οι καταστροφές ως μια από τις εξηγήσεις για το σχηματισμό της Γης θεωρούνταν μέχρι πριν τρεις – τέσσερες δεκαετίες ψευτοεπιστήμη. Αυτό άρχισε να αλλάζει με την αποδοχή της θεωρίας του Continental Drift [της Mετατόπισης των Hπείρων]. Γνωρίζουμε σήμερα ότι οι καταστροφές είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο και μερικές φορές ο καθοριστικός παράγοντας στην ιστορία του ηλιακού συστήματος, στους γεωλογικούς σχηματισμούς του πλανήτη μας και την εξέλιξη της ζωής. Ο αστεροειδής ΚΤ που συγκρούστηκε με τη Γη πριν από 65 εκατομμύρια έτη και προκάλεσε την εξαφάνιση των περισσότερων ειδών του πλανήτη, μια ανακάλυψη που έγινε μόλις στη δεκαετία του 80, είναι απλά ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα του ρόλου των καταστροφών.
Παρατήρησα φευγαλέα ότι ο Τρότσκι έχει κατηγορηθεί από ορισμένους αριστερούς διανοούμενους, ιδιαίτερα από τον Σλαβόι Ζίζεκ, ότι αδιαφορούσε για τη διαλεκτική. Νομίζω ότι όποιος έχει διαβάσει τα Τετράδια του Τρότσκι, για να μην αναφέρω πολλά άλλα κείμενά του, δεν θα μπορούσε με κανένα τρόπο να δικαιολογήσει αυτή τη θέση.
Έκλεισα την ομιλία μου εκφράζοντας την εκτίμησή μου για το έργο του Φρανκ Γκαρθία Χερνάντεθ και τους διάφορους σπόνσορες που κατέστησαν δυνατή αυτή τη Συνδιάσκεψη. Ήμουν πολύ χαρούμενος που βρέθηκα στην Κούβα και συμμετείχα σε αυτό το ιστορικό γεγονός.
Κατά τη διάρκεια των ερωταπαντήσεων μετά την ομιλία μου ο Καναδός συγγραφέας της βιογραφίας του Τζέημς Κάνον, Μπράιαν Πάλμερ, ρώτησε αν τα Τετράδια μπορούν να θεωρηθούν κατά κάποιο τρόπο πρώιμο έργο της θεωρητικής κριτικής που θα αναλάμβανε ο Τρότσκι το 1939 των θέσεων των Σάχτμαν και Μπάρναμ. Oι τελευταίοι προέτασσαν της απόρριψής τους για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, ένα πολιτικό ζήτημα, την απόρριψη της διαλεκτικής, ένα φιλοσοφικό ζήτημα. Απάντησα στον Μπράιαν λέγοντας ότι η θέση του ήταν επιβεβαίωση του επιχειρήματός μου. Τόνισα ότι όταν ο Τρότσκι άρχισε να συνεργάζεται στενά με τους Αμερικάνους υποστηρικτές του, κατ’ επανάληψη τόνισε τη σημασία της εκπαίδευσης εργατών αγωνιστών του κινήματος στην τέχνη και την επιστήμη της διαλεκτικής. Ανέφερα ότι ο Τρότσκι είχε εμπιστευτεί στον Τζωρτζ Νόβακ, έναν ηγετικό διανοούμενο μέσα στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, το εκπαιδευτικό καθήκον της οριοθέτησης της διαφοράς μεταξύ της φιλοσοφικής προσέγγισης του Μαρξισμού και αυτής του πραγματισμού, τον τρόπο σκέψης που εμφανίζεται αυθόρμητα μέσα στην Αμερικάνικη εργατική τάξη. Ενώ ο Νόβακ έκανε κάποια σημαντική δουλειά σε αυτόν τον τομέα, η εστίαση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος στα χρόνια μετά τη δολοφονία του Τρότσκι μετατοπίστηκε από αυτά τα θεωρητικά ζητήματα, γεγονός που πιστεύω ότι έπαιξε ρόλο στην πολιτική αποσύνθεση του ΣΕΚ τις επόμενες δεκαετίες.
Το τέλος της Δεύτερης Μέρας
Το πρόγραμμα της δεύτερης μέρας της συνδιάσκεψης τελείωσε με δύο ακόμα παρουσιάσεις. Η πρώτη ήταν της Μοργάνα Ρομάο από τη Βραζιλία με τίτλο Η αντίληψη του Λέον Τρότσκι για τη Σοβιετική γραφειοκρατία: Αντιπαράθεση με τον Χιλέλ Τίκτιν. Δυστυχώς δεν μπορώ να σχολιάσω την παρουσίαση αυτή χωρίς να έχω διαβάσει το κείμενο της Ρομάο. Η δεύτερη ομιλία ήταν του Νίλοοφαρ Μοατζάμι από το Μόντρεαλ: Να πως συνοψίζει ο Πωλ Λε Μπλανς την ομιλία του Μοατζάμι:
“Ο Μοατζάμι εστίασε στο κλασικό έργο του Τρότσκι Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, που αποδείκνυε ότι η ανατροπή της Τσαρικής απολυταρχίας οδήγησε στην ασταθή συμμαχία και αναπτυσσόμενη σύγκρουση μεταξύ δυο ομάδων εξουσίας, μια που κυριαρχούνταν από τις αστικές δυνάμεις και την άλλη που αποτελούνταν από συνεργασία εργατών-αγροτών. Στη συνέχεια έδειξε την αξία της ανάλυσης του Τρότσκι συγκρίνοντάς την με άλλα έργα πάνω στην επανάσταση όπως το κλασικό έργο ιστορικής κοινωνιολογίας του Μπάρινγκτον Μουρ, Κοινωνική Προέλευση της Δικτατορίας και Δημοκρατίας. Βέβαια ο θρίαμβος των εργατών-αγροτών, με την Οκτωβριανή Επανάσταση να οδηγεί στη δημιουργία της Σοβιετικής Δημοκρατίας, σύντομα βρέθηκε σε κρίση. Ο Τρότσκι είδε στην πρώιμη Σοβιετική Δημοκρατία, σύμφωνα με τη Ρομάο, μια κοινωνία σε μετάβαση προς το σοσιαλισμό – αλλά τα προβλήματα που αντιμετώπιζε (οικονομική υπανάπτυξη, καταστροφική επίδραση του παγκόσμιου πολέμου και του εμφύλιου πολέμου, η σχετική απομόνωση σ’ ένα εχθρικό καπιταλισκό κόσμο κ.λπ.) την οδήγησε να αναπτύξει αυτό που έγινε γνωστό ως Σταλινισμός, με τις ακραίες γραφειοκρατικές-αυταρχικές παραποιήσεις του.
Οι εργασίες της ημέρας δεν τελείωσαν με αυτές τις παρουσιάσεις. Ο Φρανκ είχε οργανώσει μια ειδική προβολή εντός ντοκυμαντέρ που είναι ακόμα υπό διαμόρφωση, ένα 45λεπτο απόσπασμα της παραγωγης της Λίντι Λάουμπ Τρότσκι: ο πιο επικίνδυνος άνθρωπος στον κόσμο. Η Σούζι Βάισμαν έχει αλλού γράψει για τα προβλήματα που ο Φρανκ αντιμετώπισε στο να βρει κάποιο χώρο για την παρουσίαση της ταινίας:
“Οταν εμείς (είμαι συμπαραγωγός της ταινίας) αρχικά είπαμε στο Φρανκ ότι θα θέλαμε να παρουσιάσουμε ένα απόσπασμα στη συνδιάσκεψη, πέταξε από τη χαρά του – ήθελε η ταινία να κάνει την πρεμιέρα της στην Κούβα, φανταζόμενος ένα τεράστιο και ενθουσιαστικό κοινό. Καταλήξαμε στην παρουσίαση ενός 21 λεπτών τρέϊλερ και 24 λεπτών απόσπασμα του Τρότσκι στην εξορία στην Πρίγκιπο, στην Τουρκία, από το 1929 έως το 1933 – που περιελάμβανε την πάλη του για να ενωθούν Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες και Κομμουνιστές κατά του Χίτλερ, την ομιλία του στην Κοπεγχάγη και την αυτοκτονία της κόρης του Ζήνα στο Βερολίνο.
Ο Φρανκ προσπάθησε να εξασφαλίσει κάποιο χώρο – ανακαλύπτοντας πως κάθε κινηματογράφος στην Αβάνα ήταν κλειστός γι’ αυτόν και την ταινία αυτή. Η παρουσίαση της ταινίας σε δημόσιο χώρα αποδείχθηκε αδύνατη. Κανένας δεν ήθελε να αναλάβει την ευθύνη να επιτρέψει ένα τμήμα μιας ανολοκλήρωτης ταινίας που αντιμετωπίζει τον Τρότσκι ευνοϊκά να παιχτεί στις αίθουσές τους. Εν τέλει, όταν φαινόταν ότι το απόσπασμα δεν θα προβαλλόταν στη συνδιάσκεψη, ο Φρανκ πήρε άδεια να την παρουσιάσει σε μια μικρή αίθουσα στο Centro Cultural Cinematogrαfico (ICAIC). Η δημοσιότητα για την παρουσίαση περιορίστηκε σε μια μικρή ανακοίνωση και από στόμα σε στόμα στη συνδιάσκεψη. Κάθε θέση του κινηματογράφου όμως ήταν πιασμένη και άνθρωποι έστεκαν σε κάθε διαθέσιμο χώρο του κινηματογράφου – το κοινό ήταν εκστασιασμένο”. (Ούτε Βασιλιάδες Ούτε Γραφειοκράτες – Σούζι Βαϊσμαν)
Μέρος ΙΙ
[Αυτό είναι το δεύτερο και τελευταίο μέρος της ανασκόπησής μου για την Πρώτη Διεθνή Ακαδημαϊκή Συνάντηση για τον Τρότσκι στην Κούβα*].
Τρίτη Μέρα: Πρωινή Συνεδρία
Την τρίτη και τελική μέρα της Συνδιάσκεψης είχαμε πυροτεχνήματα. Αυτό ήταν αναπόφευκτο καθώς πολλοί από τους συμμετέχοντες στη συνδιάσκεψη είχαν διαμετρικά αντίθετες απόψεις και ήταν πολύ παθιασμένοι στην υποστήριξη των απόψεών τους. Η μόνη έκπληξη για μένα ήταν ότι η συνδιάσκεψη δεν είχε περισσότερες τέτοιες αναμφισβήτητες συγκρούσεις. Αναμφίβολα αυτό θα συνέβαινε αν υπήρχε περισσότερος χρόνος για συζήτηση. Οι περισσότερες συζητήσεις που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων και απαντήσεων, όπου πολλοί αντιπρόσωποι, αντί να κάνουν ερωτήσεις, χρησιμοποίησαν το χρόνο τους για να μιλήσουν υπερασπίζοντας τη θέση τους ή αντικρούοντας την αντίπαλη θέση. Αυτό ήταν ατυχές αλλά τελείως κατανοητό καθώς δεν υπήρχε άλλη διέξοδος για την παρουσίαση των διαφωνιών.
Η πρωινή συνεδρία αφιερώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη των θέσεων του Τρότσκι κατά τη διάρκεια της περιόδου της εξορίας του στο Μεξικό. Ο Daniel Perseguim από τη Βραζιλία έδωσε μια εκπληκτική ομιλία για το πως η εμπειρία του Τρότσκι στο Νέο Κόσμο τον οδήγησε να εξερευνήσει νέες διαστάσεις στην τέχνη και την κουλτούρα. Άρχισε την ομιλία του συζητώντας τη συνεισφορά του Τρότσκι στο Δελτίο της Αριστερής Αντιπολίτευσης, όταν ήταν στο Μεξικό. (Όντας κατά κάποιο τρόπο και εγώ ερασιτέχνης αρχειοφύλαξ, εντυπωσιάστηκα από το γεγονός ότι ο Perseguim είχε στην κατοχή του το τελευταίο Δελτίο της Αριστερής Αντιπολίτευσης). Ο Paul LeBlanc προσέφερε την ακόλουθη εξαιρετική σύνοψη της ομιλίας του Perseguim.
“Ο Ντάνιελ Περσέγκουϊμ σχολιάζοντας τις εξελισσόμενες συνεισφορές του Τρότσκι σε μια σειρά περιοδικών για μια μεγάλη χρονική περίοδο (από μια άποψη τη δουλειά του ως “δημοσιογράφου”) αποκαλύπτει μια εξέλιξη σκέψης και ευαισθησιών, από το πρώτο τεύχος της Ίσκρα το 1900 ως το τελευταίο τεύχος του ρωσόφωνου Δελτίου της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Το γεγονός αυτό αποτελεί το πλαίσιο της έρευνας του Perseguim, ανιχνεύοντας τα γραπτά του Τρότσκι στην τελευταία περίοδο της εξορίας στο Μεξικό που δημοσιεύτηκαν στα τελευταία τεύχη του Δελτίου της Αριστερής Αντιπολίτευσης (από το τεύχος 54-55 το 1937 έως το τεύχος 87 το 1941). Η μετανάστευση του Τρότσκι στο Μεξικό προσέφερε μια σχετική ελευθερία που, σύμφωνα με τον Perseguim, άλλαξε το συσχετισμό των δυνάμεων προς τα αριστερά και σε βάρος του Κρεμλίνου. Μια πηγή εμπλουτισμού της σκέψης του Τρότσκι και των συντρόφων του ήταν η επιρροή της κουλτούρας των αυτοχθόνων πολιτισμών της Αμερικής – μια σημαντική διαπίστωση που δυστυχώς δεν υπήρχε χρόνος να αναπτυχθεί. Ένα ξεκάθαρο παράδειγμα της εξέλιξης της σκέψης του Τρότσκι σε σχέση με την τέχνη και την επαναστατική πολιτική δόθηκε συγκρίνοντας μια διατύπωση στο έργο του, του 1924, Λογοτεχνία και Επανάσταση και στο μανιφέστο του 1938 που συνέταξε για τη Διεθνή Ομοσπονδία Ανεξάρτητης Επαναστατικής Τέχνης (FIARI), όπου στο τελευταίο τονίζει την απόλυτη αναγκαιότητα της αυτόνομης καλλιτεχνικής δημιουργίας που έλειπε από τα γραπτά του πριν από δεκατέσσερα χρόνια. Ο Perseguim υποστήριξε ότι η περαιτέρω συστηματική έρευνα στα γραπτά του Τρότσκι κατά τη διάρκεια της τελευταίας του εξορίας μπορεί να αλλάξει την κατανόησή μας για αυτόν τον επαναστάτη θεωρητικό.” (Trotsky in Cuba, 2019)
συνεχίζεται
Μετάφραση Γιαν. Σιμ. – Aρ.Mα.
* Έλαβα το ακόλουθο σημείωμα από τη Σούζι Βαϊσμαν προσθέτοντας κάποια στοιχεία στην αφήγησή μου – αφού είχα ήδη δημοσεύσει την αφήγηση των πρώτων δυο ημερών της συνδιάσκεψης.
“Απλά για την ιστορία και εγώ λόγω χρόνου δεν μπόρεσα να αναπτύξω πλήρως τα επιχειρήματα μου λόγω χρονικού περιορισμού αλλά σίγουρα δεν πιστεύω ότι ο Σερζ ήταν στο επίπεδο της ηγεσίας της επαναστατικής γενιάς που ήταν ο Τρότσκι, ούτε ότι ήταν ένας θεωρητικός γίγαντας. Τα κείμενα του όμως μας δίνουν μια αίσθηση της πάλης της αριστερής αντιπολίτευσης κα ήταν ο καλύτερος χρονικογράφος και ιστορικός της για να μην αναφέρω μυθιστοριογράφος. Ο Σερζ έζησε την πολιτική του ζωή στην τροχιά του Τρότσκι, αν και υπήρχαν πραγματικές διαφορές μεταξύ τους που οξύνθηκαν όμως από τον Ετιέν”.
