Πέθανε από καρκίνο και Covid ένας μεγάλος επαναστάτης, ο σ. Χόρχε Σαμπάλσα, παλιός Τουπαμάρο. Τον τιμούν όλοι οι επαναστάτες της Λατινικής Αμερικής, μαζί και οι σύντροφοί μας του Κόμματος Εργαζομένων (ΡΤ) της Ουρουγουάης, με ένα ωραίο κείμενο του ηγέτη του σ. Ραφαέλ Φερνάντες, ο οποίος τόνισε την ρήξη του Σαμπάλσα με την ταξική συνεργασία των Τουπαμάρος στο Ευρύ Μέτωπο (Frente Amplio). Είχε έρθει στην Ελλάδα και μίλησε στη Νομική, σε συγκέντρωση αλληλεγγύης στον πολιτικό κρατούμενο Δημήτρη Κουφοντίνα. Ο Ουρουγουανός επαναστάτης δεν παρέλειψε απευθυνόμενος τη νέα γενιά, να κάνει κριτική, βασισμένη στην δική τους εμπειρία, των πολιτικών αδιεξόδων της μειοψηφικής βίας. Παρακάτω η Νέα Προοπτική αναδημοσιεύει από την Πρωτοβουλία Αντίστασης τη νεκρολογία του Αργεντινού Néstor Kohan. ¡Hasta la victoria siempre, compañero Tambero! Σ.Μ.
Χόρχε Σαμπάλσα, η φωτιά της ιστορίας
Στη μνήμη του Tambero,
αγαπημένου και πολύτιμου συντρόφου
Néstor Kohan1Ο Néstor Kohan (γεν. Μπουένος Άιρες, 1967) είναι Αργεντινός φιλόσοφος, διανοούμενος και μαρξιστής ακτιβιστής που ανήκει στη νέα γενιά των μαρξιστών της Λατινικής Αμερικής. Στο πλαίσιο αυτής της παράδοσης πολιτικής και πολιτιστικής σκέψης, έχει δημοσιεύσει 25 βιβλία κοινωνικής θεωρίας, ιστορίας και φιλοσοφίας. Είναι ερευνητής του Εθνικού Συμβουλίου Επιστημονικών και Τεχνικών Ερευνών (CONICET) και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες (UBA).
Και ήρθε η ώρα. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, άκουσα και διάβασα από τους Λατινοαμερικάνους φίλους μου, πολλοί από αυτούς πιο άθεοι από μένα, «ας ελπίσουμε σε ένα θαύμα». Ένιωσα κι εγώ την ίδια ανάγκη. Από την Κούβα ως τη Χιλή, από τη Βενεζουέλα ως τη Βολιβία, από την Ουρουγουάη ως την Αργεντινή.
Αλλά όχι. Η αναμενόμενη θλιβερή είδηση έφτασε. Μια χιονοστιβάδα μηνυμάτων ανακοίνωνε τον θάνατό του, στο νοσοκομείο, αφού αντιστάθηκε τόσο πολύ, ενάντια στον καρκίνο και τον COVID, ταυτόχρονα. Πονάει το ίδιο παρόλο που το περιμέναμε. Ο θρυλικός, ο ιστορικός ηγέτης του MLN-Tupamaros, Χόρχε «el Tambero» Σαμπάλσα [Ουρουγουάη, 1943-2022], είχε φύγει. Μέσα στη νύχτα. Ίσως για να περάσει απαρατήρητος και να μη χάσει τη συνήθεια τόσων χρόνων στην παρανομία.
Όταν συναντηθήκαμε προσωπικά για τελευταία φορά, πριν από επτά χρόνια, είχε ήδη καρκίνο. Ο γιατρός που τον περιέθαλψε στη Βραζιλία είπε, όπως θυμούνται οι οικείοι του, «αυτός ο άνθρωπος είναι δυνατός σαν τρακτέρ». Σχεδόν μια δεκαετία μάχης με αυτή τη σκληρή ασθένεια. Αλλά δεν ήταν η μόνη του μάχη. Ήταν μόνο η τελευταία από μια ατελείωτη λίστα. Θυμάμαι ένα asado (μπάρμπεκιου) που κάναμε την τελευταία φορά στο Μοντεβιδέο, όπου ο Tambero ήταν σε θέση να φάει μόνο μερικές φέτες καρότου. Αλλά χωρίς παράπονα. Με απόλυτη αξιοπρέπεια. Το προηγούμενο βράδυ, μαζί με τον μουσικό Daniel Viglietti, τον συγγραφέα Samuel Blixen και τους αμέτρητους συντρόφους και συντρόφισσές του στην αγωνιστική δράση, είχαμε παρουσιάσει το τελευταίο του βιβλίο,La experiencia tupamara: pensando en futuras insurgencias (Η εμπειρία των Τουπαμάρος: με τη σκέψη στις μελλοντικές εξεγέρσεις), του οποίου τον πρόλογο μου ζήτησε να γράψω. Ήταν τιμή για μένα. Και εξακολουθεί να είναι. Και όχι μόνο αυτό το αίτημα, αλλά και το ότι μπόρεσα να τον γνωρίσω.
Τον είχα δει για πρώτη φορά αρκετά χρόνια πριν, στο Μπουένος Άιρες, στο Hotel Bauen (το οποίο είχαν ανακτήσει και το διαχειριζόταν οι εργαζόμενοι, μια εμπειρία που διώχθηκε με όλα τα μέσα από διάφορες πολιτικές διοικήσεις και δικαστές, που δεν μπορούσαν να αντέξουν αυτό το παράδειγμα επαναστατικότητας, εργαζομένων που εργάζονται χωρίς αφεντικά). Εκεί, σε μια τεράστια αίθουσα του Hotel Bauen, που παραχωρήθηκε γενναιόδωρα από τους εργαζόμενους, παρουσιάσαμε, ως Έδρα Τσε Γκεβάρα του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες (Cátedra Che Guevara – UBA) την πολιτική βιογραφία του.2Φεντερίκο Λέιχτ, Παντοτινός Αντάρτης – Μια βιογραφία του Χόρχε Σαμπάλσα. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2012 από τις Εκδόσεις ΚΨΜ σε μετάφραση του Δημήτρη Κουφοντίνα. Ένα πλήθος νέων ανθρώπων από τις πιο διαφορετικές ιδεολογικές τάσεις (που συχνά δεν μιλούν καν μεταξύ τους) συναντήθηκαν και πήγαν να τον ακούσουν με έναν κοινό θαυμασμό δύσκολο να περιγραφεί με λόγια. Τον ίδιο θαυμασμό είδα και ένιωσα ξανά χρόνια αργότερα στο Μοντεβιδέο, όταν ο Daniel Viglietti τον τίμησε με τα τραγούδια του και νεαρά παιδιά έκαναν ουρά για να τους υπογράψει το βιβλίο του.
Μακριά από τη γοητεία των φωτογραφικών μηχανών, των προβολέων και του θεάματος (που τόσο πολύ σαγήνευσε κάποιους από τους παλιούς συντρόφους του, μέχρι του σημείου να δεχτούν τους δηλητηριασμένους, από τους πιο βρωμερούς νεοφιλελεύθερους, επαίνους), ο Tambero κινιόταν ανάμεσα στους νέους με τη φυσικότητα ενός παιδιού της γειτονιάς. Γιατί αυτό ήταν. Δεν ήταν τυχαίο ότι εργάστηκε για χρόνια σε ένα κρεοπωλείο και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του σε μια από τις φτωχότερες και πιο ταπεινές γειτονιές στα περίχωρα του Μοντεβιδέο.
Όμως η απλότητα, η λιτότητα και η πρακτική του να μην κλέβει (την οποία μοιράζονται και άλλοι πολύ πιο «διάσημοι» πρώην Τουπαμάρος που έφτασαν μέχρι την προεδρία της Ουρουγουάης και σε υψηλές θέσεις στις Ένοπλες Δυνάμεις), για τον Σαμπάλσα, δεν ήταν αρκετή. Δεν αρκεί να «είσαι τίμιος»! Δεν αρκεί να «μην κλέβεις»! Ο φάρος και ο οδηγός μας για να τερματίσουμε τις αδικίες του καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού και της εξάρτησης δεν είναι οι Ξυπόλυτες Καρμελίτας και η Μητέρα Τερέζα της Καλκούτας.
Το κλειδί είναι να κρατήσουμε ψηλά, με σαφή αίσθηση της ιστορικής στιγμής και χωρίς να χάσουμε την πυξίδα, τη λογική της επαναστατικής προοπτικής. Γιατί μπορεί ένας πολιτικός αγωνιστής «να μην κλέβει», ωστόσο, μπορεί εύκολα και χωρίς κανένα πρόβλημα να γίνει υπόδειγμα «διοικητικής αποτελεσματικότητας» και «χρηστής διοίκησης» για την Αμερικανική πρεσβεία, για τους πιο μεγάλους καπιταλιστές, για τους πιο άγριους νεοφιλελεύθερους και τους πιο αναχρονιστικούς δεξιούς. Ή μήπως όχι; Αντίθετα, αν η απλότητα και η προσωπική εντιμότητα συμβαδίζουν με την επιμονή στον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα και το αντικαπιταλιστικό πρόταγμα, τότε τα πράγματα αλλάζουν κατά 180 μοίρες. Και οι ισχυροί το γνωρίζουν.
Αυτή η βασική και θεμελιώδης πολιτική διαφορά χώριζε, θάλασσες και ωκεανούς, μεταξύ τους, τους «ιστορικούς ομήρους» της πρώην ηγεσίας του MLN-Tupamaros.
Ο Ραούλ Σέντικ [1925-1989], βασικός ηγέτης των Τουπαμάρος, χάραζε επαναστατική στρατηγική, δεν ήταν απλώς «ένας τίμιος άνθρωπος που δεν κλέβει». Μέχρι τις τελευταίες του ημέρες, ακόμη και όταν μετά την αποφυλάκισή του από τη φυλακή δεν μπορούσε να μιλήσει σχεδόν καθόλου, λόγω των βασανιστηρίων που υπέστη κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας και πλέον αιχμαλωσίας, διατήρησε μια ανυποχώρητη επαναστατική λογική. Δεν είχε κανένα δισταγμό να δείξει αλληλεγγύη με τις πιο ριζοσπαστικές εξεγέρσεις στην Αμερική μας. Υπερασπίστηκε την Κουβανική Επανάσταση, αγκάλιασε τον Φιντέλ και θαύμαζε τον Τσε όπως έκανε όταν ήταν 20 ετών. Και ο Ruy Mauro Marini [1932-1997], ο κορυφαίος διανοούμενος της μαρξιστικής θεωρίας της εξάρτησης, τον προλόγισε σε ένα από τα βιβλία του.
Ο Tambero ήταν της ίδιας σχολής με τον Σεντίκ.
Όπως και ο μικρότερος αδελφός του (τον οποίο πάντα κουβαλούσε στην καρδιά του) που έπεσε στη μάχη όταν μόλις είχε αρχίσει ο αγώνας των ανταρτών στην Ουρουγουάη και οι δύο ήταν σχεδόν παιδιά.
Ο Tambero δεν θα μοιραζόταν ποτέ υποτακτικά ένα μπάρμπεκιου με τον πρόεδρο Μπους για να τον «διασκεδάσει» (ενώ ο Ούγκο Τσάβες τον αντιμετώπιζε, παρομοιάζοντάς τον πονηρά με τον διάβολο εξαιτίας της «μυρωδιάς θείου» που άφησε πίσω του ο πρόεδρος των ΗΠΑ…). Δεν θα του περνούσε από το μυαλό να απειλήσει να διασπάσει τη MERCOSUR κλείνοντας το μάτι στη γεωπολιτική του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Ποτέ δεν θα έδινε χάρη στους βασανιστές και τους κατά συρροή βιαστές της κρατικής τρομοκρατίας στο όνομα της «κυβερνησιμότητας». Είτε μας πονάει να το παραδεχτούμε είτε όχι, μεταξύ των εννέα «ιστορικών ομήρων» υπήρχαν θεμελιώδεις διαφορές, καθόλου φολκλορικές, παρεμπιπτόντως. Στην Ουρουγουάη αυτό είχε και συνεχίζει να έχει πολιτικές συνέπειες μέχρι σήμερα.
Πέρα από συγκρίσεις, διαφορετικές εκτιμήσεις και πιθανές ισορροπίες, το βασικό είναι να τονιστεί ότι ο Σαμπάλσα αφήνει αναμμένη τη φωτιά, τη φλόγα ή την ανυπότακτη σπίθα του Σεντίκ. Όλες οι προκλητικές παρεμβάσεις του, τα βιβλία του, οι συνεντεύξεις του, είχαν έναν ξεκάθαρο στόχο: τη νεολαία της Ουρουγουάης και της Νοτιας Αμερικής. Δεν προσπαθούσε να «πείσει» εκείνους τους παλιούς συντρόφους που είχαν ήδη αποφασίσει να πορευτούν στην απέναντι πλευρά του δρόμου. Ο Tambero απευθυνόταν στους νέους, δηλαδή στο μέλλον. Πέρα από ομαδούλες, σέχτες και γρουπούσκουλα.
Αυτή η εμμονή του με τη διάσωση της ιστορίας, με την απόρριψη της χειραγώγησης εκείνων που προσπάθησαν να σβήσουν την επαναστατικότητα που σημάδεψε βαθιά την κοινωνία της Ουρουγουάης («όποιος διαχειρίζεται το παρόν, διαχειρίζεται το παρελθόν») στο όνομα του πραγματισμού, του εφικτού και της ρεαλ-πολίτικ, ήταν, είναι και θα είναι μια από τις κύριες κληρονομιές του. Ποτέ δεν συγκινήθηκε από μια υποψηφιότητα για βουλευτής, ούτε από τη «φήμη», ούτε από το να περιβάλλεται από τους επαίνους «αξιοπρεπών ανθρώπων» και ακριβών κοστουμιών. Αντίθετα. Στοιχημάτιζε στην αναζωπύρωση νέων εξεγέρσεων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο υπότιτλος του βιβλίου του ήταν σχεδόν σαν εξομολόγηση: «με τη σκέψη στις μελλοντικές εξεγέρσεις».
Όπως ο Ραούλ Σεντίκ, όπως τα τραγούδια του Daniel Viglietti που μας συνοδεύουν από την εφηβεία μας, ο Tambero, θα παραμείνει στη λαϊκή μνήμη της χώρας του, του Νότιου Κώνου και ολόκληρης της Αμερικής μας. Ας ελπίσουμε ότι μια νέα γενιά θα τολμήσει να μην υπακούσει και να ξαναπιάσει το δρόμο του.
Για να πάψει η Ουρουγουάη να είναι η διεφθαρμένη και εμμονική «Ελβετία της Αμερικής» και ο φορολογικός παράδεισος των Αργεντινών εκατομμυριούχων, λούμπεν και μετρίων, που φυγαδεύουν τα κεφάλαιά τους. Έτσι ώστε «η μικρή χώρα» (όπως την αποκαλούν ειρωνικά οι ίδιοι οι Ουρουγουανοί) να ξαναγίνει επιτέλους η περήφανη χώρα που ξεχείλιζε από αξιοπρέπεια και φώναζε «Ελευθερία ή θάνατος!» και που μας άφησε το ανεξίτηλο παράδειγμα της φλόγας του Αρτίγας.3José Artigas: Ο σημαντικότερος εθνικός ήρωας του αγώνα για την ανεξαρτησία της Ουρουγουάης, αναγνωρίζεται επίσης ως ήρωας της εθνικής ανεξαρτησίας της Αργεντινής.
Κάνω πρόποση με ένα mate amargo (πικρό μάτε), όπως το όνομα του περιοδικού των Τουπαμάρος που εξέδιδες, σε όσα μας έμαθες, στη φιλία σου, στην πολύτιμη ανάμνησή σου αγαπημένε Tambero.
¡Hasta la victoria siempre!
Μπουένος Άιρες, 23 Φεβρουαρίου 2022
Πηγή: https://www.lahaine.org/mundo.php/jorge-zabalza-el-fuego-de
Υποσημειώσεις
